Full text of "Historia animalium. De partibus animalium. De generatione animalium. Trad. Theodorus Gaza. Éd. Ludovicus Podocatharus"

See other formats

ARISTOTELIS 

LIBRI 

DE ANIMALIBUS 

( LATINE ) 

I» EMTIO. 



(E 

/// 



, 



TENETIIS 
1^76 



iiLlBlS 




12 3 



10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 



1 



9 10 11 12 13 14 15 16 17 1B 19 20 21 



///. 



I 



12 3 4 5 



7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 






TTTTTTTTJTTTTTT 



11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 



V M \ / - ' c '■ 



k P,,^,. h " ttlZ* 



Ah f- /7-j 



/yy^a^iJi 



/^t/'' /■'/• "4 
s„„,Sg^- / ■.,>■ 



: ' v 1 1 



II llll|llll llll|lll |llll l::;;lll prm lll|iiii|llll mm I |i::;in II I llll| 1 1 : : ; :l 1 1 1 1 1 rnm\i m\ imm lll|llll llll|llll 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 



m 




iiiiiiiiiiiiiinii 



123456789 



|in iiii|in iiii|in im i ih!;! rrn mTnTi ni|i!:i|ini| ttttp i|i iii|ii 

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 2 



rTTTTTTP 



£ ll Xi/ W 



iiiiiiiiiiiiiiiiiiin iiiiiinii|iii iiiniiiiiii 

12 3 4 5 6 



10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 









fTTTTTTp 



llll llll|llll llll|llll llll|llll llll|llll II 1 1 E E E M I 1111)1111 llll|ll 
cml23 4 567 



llllllll llll|llll llll|llll llll| I llll|l::: : lll ::| |||||| . Ill|iiillllll| llll|llll llll|llll llll|lll! 

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 2 




TW 



3 4 5 6 7 



l|llll|llll|llll III ITTTTTTl III.. iiilll I llli||:::|||l rTTTTTJl rTTTTTTTTTTTTTJl rTTTTTii l|l inl|lll 

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 




m . t&r 



' THEODORI:GRAECI;THESSALONICEN 
SIS:PRAEFATIO:INLIBROS:DEANIMA 
. ct& LIBVS:ARISTOTELIS:PHILOSOPHI:AD 
\$:/j& XYSTVM:QVARTVM:M V AXIMVM. 

Yairgum lacedemonium qui leges duibus 
fuis conftiruit: Reprebendunt no nulli Pon 
[tifexfumme Xyftequarte;cpitatuleritleges 
■^ Ju tbelli potiusq pacis rationem babuiffe vi 
\&' W deretur . Numam uero pompilium regem Romanu laudat 
'5# maioremmmocui m;9>paasadeo ftudiofusfuerit:utnulla 
FjL caufa moueri ad bellum pateretur ; quorum fententiam et fi 
:ms aliasprobomt debeo(nibil enim pace commodius: nibil fan 
"^ dtius) Tamcn cum uita bominum ita ferat : ut bella uitari iti 
w .-tcC terdum nequeant.Sic cenfeo prefiniendum confulendumcp 
- ^pJL ut & ^" intcKuim fa fufdpicndum :fi res urget: bc pax fer 
V%^! uandafitfemper;fifiaipoteft:necbeUiratounqua proban 
-V J^ dafitmifiutdemumrebus compofitisquieto tranquillocp 
| animo uiuamus.Nonenim ad pugnam &c bomiddia;n5 ad 
r difcordiaf et bella nati fumuf : fed ad cocordiam &C bumani 
f^- tatem:Itaqueprinapisfilitutumatqueofficiumideifereor 
J}_ utpacefumma operapetat;feruet;S<:colat. QuodaimRo/ 
%£.:_ tnano s pontifices fere omnes fedfle quo ad potuerint:intel/ 
^ ligam:laudoillorumanimum:Q^ nequeab iftituto naturf 
| bone receffa-int: & preceptum autoris diuini feruarint:quod 
3 fepiifimepacemconciliat:6£commendat.Sedufumnonul 
C^i(7 " *': lorum aufim reprebendere . Pace enim qua uti debuerant ad 
^ftjlV, «tterammetaitiumbonammftudia:etuirtutumofticia; ' 
ifiS^S gdem ad uoluptates parum boneftas abufi funt. quod 
>v,ar:: omnibominumordim'fitturpe;tum potificis perfone 




^*% pilfiniu eft, fuemnt tamen Sc qui redte pace uterentur:& 

jy*^£ tificatum magna cum laudegererent ; quibus te fimile uid 

" * £ plane fiiccelfifTe. preftas enim doctrina & moribus:quo fit 

'■ utnomentuumimmortalitatimandandum cenfeasftudio 

potiiis litteramm qug nucuiam geunt:g ud e difidorum quc 





III llll|llll llll|llll l|llll|lni|llll rTJTTTTl rTTT TTTTTTTl llllliii III iTTTTTii III inl II TTTTTTTl TTTl rTTTTTTl I llii|llll llll|ml llll|llll llll|ll 
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 




■ I 




' I 



brcm tempore deletur: uel tbefauri gemmamrmet aurircuius 
beredes timici pJreiinqj fucceduntmtcp uoluptates: queanimi 
lume exringunt refpuas:unamq; littcrarumuoluptatem: que 
animum illuftrare poteft:expetas:atcp in ca requiefcas ntaque 
omnes porificem talcm babuiffe letamur: 8c quifqj fiue ciuis 
fiue peregrinus ftudet pro uiribus: rem afFerre: qua &C uirtutu 
tuamm latidem: 8C animi tui uoluptatem augeat: quem enim 
ob eius merita no folum ucneramur: & obferuamus: fed eria 
perinde acpatreamamus:eiperlibenteropera ftudiorum no 
ftrorum dedicanda putamus:alu igi£alia.Ego tibi libros ari> 
ftotelis pbilofopbi quos de natura animalium fcripferat;C6 
uertere i n latinum fermoncm uolui:exiftimans rem ribi grata 
me facturum :Si bi libn latinis litteris mera induftria manda^ 
rentur: et cultius atcp mtegrius:quam actum ab aliis adbuc eft 
exponcrcntur: uidebam permulta erralfe interp retes tum inv 
peritialingue: tumariftotelicedifcipline Ifcicia . Itacp ofFidu 
effe putaui : ut fi quid facultaris in me effet : qua preftare bec 
poffem mcliora: rcm aggrederer : fic pro uiribus cugnius cjuic 
quam efficere conarer* 
*W |Aborauieqmdem bacinreuebementer quoniamnibil 
Jj^jjj^adiumenti ab iis qui eadem interpretari uoluere.xapere 
'poterarrT.Aut enim grece illi dixcrunt qu£ larine audire bomi 
nes latini defiderannaut rerum aliarum nomina aliis Ipropric 
tnbuemtiaut noua ipfi inepte fmxerunt: Scntenriam uero au 
ctoris paffim adeo deprauarutmt argumeto quidem interpre 
tationis eomm nemo tam indoctus fit: qui non rectms iudi' 
care de rebus nature:qua anftoteles poffe uidcatur; Locurio/ 
nis etiam genus ne tale quidem quod legi poffet; non modo 
no ariftotclis eloquetia dignum:adbiberepotuenmt : Quod 
fi quid prg fua facillima cognitione pcmcrti ab omni ueritate 
non potmt: id etiam propter mcultum borridum & ineptum 
iermoncm interpretis iux mtclligi poteft: Afferrem boc loco 
icripta illorum Iterprctum: cnorefq; fingillatim enumerado 
rcprebenderemmifi longior effcm in re non dubia: preferrim 
apud te priceps doctiinme:cj ut ate docftor pro tuo fmgulari 






ML l 




III lllll|lll llll|llll lllll|lll III 

14 15 16 17 



lllllll|lllllllll|lllllllll|lll!j!> 



indicio femperdamnaftiillorum mterpretatione: melioreqs 
defidetafti:fic nunc factois princeps accuratius agismt bfc ali 
quando explanentur:& una cum fui autons fententia: lucem 
latine lingue redpiant:Vtinam tantum facultatis in me eiTet 
princeps fapientiffime.ut boc meum interpretandi genus: ee 
optimumilludquodqu£ris:c6firmarepoffem.Sedquonia 
boc plus eft: q ut uel bomo modeftus de fe polliceri debeat ; 
uel mee: uires attigere polTint:nibil ego tale de rae: illud uero 
dicerelicet:banc eiTe omnibus:que. adbuc fecle; funt:Horum 
libromm interpretationeml&pbilofopbisad eloquendum 
commodiorem : &C eloquentibus ad difputandum utiliorem 
& utrifqj ad anftotelis fenfum percipiendum aptiorem:Nec 
atfta equidem egi.Ted a male conuerfis primus ego latinis bo 
minibus apemi : que. bis libris ariftoteles fcripferat : fed illuc 
redeo. Mc plurimum elaboraiTe in bis libris interpretandis 
fateor. Cum mbit a primis interpretibus llhs iuuari poffem . 
fed omnia ex codicibus ueterum autorum petere neceffe ba/ 
berem:lecTionc longamotationeqj uaria.pliniunuCorneliu; 
columelIam:uarronem:catonem:M:Tullium:apuleium:ge 
Iium:fenecam:complures alios linguf latine autores euolue- 
re diligentms oportuit. quorum libros uel femel accurate le^ 
giil e laboriofum eitmc dum ad ufum interpretandi accom/ 
m odaile : non enim ita ufum uerborum accipit interpres: ut 
fuo arbitratu rem difponat:mandetqj clocutioni : fed totide 
fere uerbis fenfus alieos accomodate exprimere cogir : quod 
gcbrTicile e : A-ccedir ad bf c altera caufa laboris q> exemplaria 
greca:libros bos deanimalibusdico medofa admodum ba 
bemus:uel librariorum culpa: uel eo cafu:quem apud Strabo 
nem geograpbum legimus.in bis enim emendandis elabora 
reinterpres finedubiodebetmeipfeerraffemcouertendo ui 
deatur;Ita eni pleriqs iudicat ut fi quid bene ab interprete dici 
tur;Id autori operis tribuant:Si quid male:id interpreti uitio 
afcribant : de iis interpretibus .loquor: qui tton minus laudis 
mereantur in conuertendis aliomm libris § illi : qui eos ma/ 
gna cum laude ediderunt: non de iis qui ac fibi & autori que 

a ?' 



m 



fll 



interpretantur:dedecuspariunt.Quid autem;cum uel ipfa la^ 
rina exemp^aria quorumopeiuuari niamurr non minus fint 
emendanchqgreca. Queenimutihtaskbrorum pbniifiris 
interpi-eti afFerretur: nifi emendarcntur & corrigerentur: Iam 
anteetatem noftram:feculis multis iacuit inutile opus eius au 
toris:quoddebiltorianaturaliinu:ribitui'.f.propterinnume 
ros librariomm errorcs.quanuis enim autontate:tum fcnpto 
ris:tum remm fcriptarum peteretur: &c a plunbus fcnbcretur 
tamen legi : ne R doctoftimis qmdem uiris poterat : ufcp adeo 
mendofum corruptumqj babebat : caruemnt certe diu latini 
bomines magno frucJtu eorum hbrorum: quaqnunc dodrri/ 
nainfigni fingulanqueinduftrialoanms andrccprefulisba^ 
Ieriefis:facilis fadta eft; &C lectio eorum libromm : &C imitario 
bic cnim primus bos libros emendauit:atque utiles rcddidit . 
Quod munus:fi in ceteris quoqj libris corngendis bic fubiif 
fet:labor fane:aut nullus: autlongeminor fcriptoribusinter 
pretibus rehnqueretunfed quoniam bunc uirum:alia munera 
mi feliciffimi principatus : &C rei publicg a litteramm ftudiis 
priuatis diuerterint:acciditrescuiq?proculdubio dirBcilior, 
Mibi autcm ucl llla difficultas laborem accumulat:quf no ad 
eos fterpretes fpectat:qui res difficiles grece dicant;faciles ue/ 
ro latinis iierbis impropnis perucrtant:fed ad eos:qui ne ea g^ 
dem inconfiderata relinquunaqug anriq autores negligentia 
quadam non facile excufanda pretcrmiferunt qualis queftio; 
de Tboc quadmpede; &C pantbere;de dyafipodeide lynce; de 
aliis plerifqj occurrit;Sed an ego dignum quicquam uel meo 
tanto labore:uel tuo defiderio efficere potuerim;tu mibi eris 
&c iudex; &c cenfor.fuit quidcm ftudium mibi certandi : non 
cu interpretibus lllis: quos uincere nullum negotium eft; fed 
cum ariftotele ipfo:ut libros quos llle alexandro regi fuo pri 
cipi non minori mduftria quam doctrina confcripferat ; bos 
ego ribi principi meo larinos rcdderem non deteriores.fed an 
efFecerim quod mibi ftameram:tu uidcris: 

. Abes uero in boc codice libros duo de uiginti . fcilicet 
\10uedeb1ftoria animaliu. Quatmordepartibus.gncp 



II llll|llll llll|llll llll|lll! II 



degenerarione.Hiftoriaprimumobtinetlocum:atqueutno 
men lpfum fignificat expofitonem continet rencf eft fiue ut 
fit:quod f cbolj pbilofopborum noftrc ctaris: quia eft dicc 
re lolct. Mox libri de partibus: ac dc generatione caufam cur 
jta fit:declarant:alteri finalem precipue: alceriagentem : cum 
enim rem cuius caufam reddcre uolumus exploratam cogni- 
tione quode\-baberedebeamus:recT:e &fcrlblturbiftoriaani 
malium:8cprcceditinedocendiscaufis«indenamtautquem 
ad finemtfiue cuius gratiajcondita queq? funt a natura;pred/ 
pueinquamfinalemagentemqscaufaminamobiter qiudem 
matenalis quoqs palTlmprorcidefiderioexponit mtfimul 
aut neceflltatismotecp mell oris ratio dcdaretur : aut ex quo : 
undeque cofiftant quequedemonftietur.Sed quanqua libris 
nouem intcrpretatio bec biftonamm c6fummatur:tame qui 
nonus in cxemplari greco cotinetur: buncego feptimum coj 
locauimecidtcmercfachiexiftimo. Agiturcniineodcbois 
gencrationciquam rem ariftoteles continuo a generationc ce. 
tcrommanimaliumpolliccturexplicanirum.ltacpcuquinto 
& fexto libro ceterorum animalium generationem cxpofuif 
fetmiuli dubio efle debetiquin ille fcptimum buc collocaric: 
Scd appelhcon Tbeius de quo Strabo plura: utalia permut- 
ta in excribendis ariftotclicis hbris deprauauit: fic id permu/ 
taffe uidctur: exiftimansultimuni eiTe tocius biftorie collo^ 
candum:quoniam cum ariftotelcs agerc de generatione inci^ 
peret:ultimo loco de bomine dictumm pollicitus cft: At ille 
non ultimo totius biftolie dixit:fed eius loci:quem de gene/ 
ratioe racTaret quod patetcxiis:cjinfcxto:gfecudusdege 
nerarioneefblocum eum abfolucns:fcribit:fequitur:iquit ut 
pari modo de iis:que in terreftnu genci-e animal pariuntiatqj 
cria de bomine di fieramus: Tertius igitur bic a primo de ge/ 
nerationecollocadusefbquofitutidcm feprimus totiusor 
dinisbiftoriebabeatur: Sunteriam exemplariatum grecaai 
uerolatinaqucbabeant fragmentum quoddambiftonisad 
ditum:fed ld caufas quafdam materiales agentefq? generatio 
nis bumanc exponit:non biftoriam compleclicur . Itaqj non 

a +' 



ni4 tvv.a 
\ 






inter biftong Ubros boc ego ponendum duxi:fed fi collocan 
dum ufpmm eft ; libris de generatione ; meo quidem iudiao 
coniungendum efbmfpicere fingulos bos libros; ac legere ue 
lis fumme princeps : qu oad tu£ occupationef patientur . Vc 
& re explorata ludicare; dc fi quid uoluptatis eft m legedis na 
tur£ operibus oblcctari poifis.Non cnim me offenfum tuas 
aures puto :quanquam non greco mibi patrio : fed peregrino 
utor fcrmone.non quod ab lnterprete didtur id ex greco exeV 
plari Itelligere defiderabis:ipfa latina oratio fenfum ariftote 
lis ita explicabit;ut minime grecam defideres: mbil mifcet;ni 
bil Iculcat: Nominat ufu ueterum probatiffimorum autoru 
genera animalium.Si quid noui imponit; ita Ifent: ut familia 
re cognatumque :id quoqj uideri poftit;Si quid grece appel/ 
lat :id non durii occurnt.aut enim ufitatum: &C u t lta dixerim 
uagum latinis eft;quale eft nomen delpbini; cameli:elepban/ 
tis:crocodm:Icbncumonis;afpidis:falamandr5;5creliquoru 
generis eiufdem:aut lta f onat:ut non minus larinum efle qua 
grecum uideatur:cur enun tetncem auem;aut aecem:aut cla- 
rem;noneodembocnomineuocem:finoncompiolatinum 
Cum quafi latinum fitata congruat; Quis latacem ambigua 
illam beluam;aut balcrum: ftuuiatilem pifcem lta nominans 
peregrinum fonare uidebitur ; nec uero contemnendum uuL 
gus mterdum eft:Si quid no dum a h itterarum profefi oribus 
nuncupatum: fuo ipfum nomine appellat: ut brucum genus 
tocufte terreftris:quod greci attelabum uocant: Aut martem 
genus muftel^ ruftice^ quod greci icbtida dicunt; quauis plu 
ra eius genera fmt : nec temere a&u dixerim: fi gs uiuerre no 
mine ea compleititur : planius enim ita docebimus.fi id mar 
tem; aut uiuerram uocemus ; Muftcle; autem nomcn in eo ta/ 
tum remaneat;quod greci Mygalem appellant :eodemqj mo 
fi locufte illius terreftris alterum genus locuftam; Alteru bru 
cum nucupemus:Sed enim futBcit lingua latma fmgulis gre- 
ceoratioms;fiueuocabulis fiuefententiis:quancj nonnulli 
que latine exprimere nequeut;b£ cinopie lingue tribuut latine 



ll|llll llll|llll llll|llll II 

10 11 12 



III lllllllll lllllllll lllllllll llll 

14 15 16 17 



III llll|llll llll|llll llll|llll II 
18 19 20 21 



fuacp paupiem uitio dare lingue loaipletiffimf audent:quos 
fatis conuinci a.M.Tullio puto:cum llle linguam romauam 
ne copia quidem uerborum a greca fupari autumet: exclamat 
illealiquantulum quidemimportune.o inopcm intcrdumlin 
guam grecam:fed non fine caufa;quando nonnulli ita conte 
dunt;utgrecisnibildeefl*e;latinis permulta defiderari pronu 
cient;Seddebisbad:mus.Ariil;oteusuerolaudem:Quanuis 
mos inta-pretum fineum quem interpretantur autorem ube^ 
nus laudare:tamen fi latius perfequar : Vereor ne mibi idem 
obiiciatur quod illi qui apud lacedemonios de berculis laudi 
bus agere uoluit;Quis berailem uituperet:aut minus bene de 
eo fentiat iQuis illum non inter deos immortales enumeret : 
Colat:obferuet:ut tu laudare uehs:lacedemonii fubdiderut : 
Tanta eftenim Ariftotelis exiihmatio : tanta autoritas iam 
apud omnes mortalesiut fruftra quis predicet: quo ingenio : 
qua dotJfainabic fuent.Quo artificio rem quacuqj explican/ 
da fibi ftatucrit;tratf:at:Quata uis in boc difTerendi :quanta I 
cognofcendis exponcndifq; rebus mugentiai>unc:&£ latii de/ 
ais.M.Tulliusitalaudat:utexceptoplatonefacilepbilofo/ 
pborum principem appellet:excipit illequem amat: laudat ue 
ro qucm doctiil imum effe iudicat: Miffa hgc facio . h broru 
quos interpretatus fum: frudtum;quantus fit explicafTe quo 
ad poffum &C locus hic patitur non ab re fucrit fortaffe. Om 
nis enim pbilofopbandi rario naturalis:ubi a primis illis natu 
reinitiis:materiamdico:formam:finem:agens;3Cmotum:ut 
italoquaremerfent:bicuerfatur:accliuriiTimeimoratur : bic 
fuas uires exaret: atque multiplicem: uariam : dc admirabile 
rerum conititutionem;amplifTime explicat:pcrfequitur ordi 
ne difcrimina omnia: qiubus natura fuas animantes cbfferre 
inter fe uoluincolligit fumma generaueliqua fmgillatim ex* 
ponit:partiturinfpeciesgenera:etfingidaquecircitcrqumge 
ta numero in bis continentur libns defcribit: pergit: quecp ex 
planans:quemadmodum oriantur:fiue terreftna:fiue aquati 
ca.Quibus na conftentmembris:quibusucfcantur alinictis 

a 5- 






N iiiiiiin N 



ll|llll|llll|N 



nppr 



quibus afEdantur rebus. quibus m oribus predita fint : quan 
tum uiuendi fpacium datum cuiquc eft : Quanta corpons 
magnitudoquodmaximum:quodmmimum eft; Quefor 
ma :quis color: que uox:que mgenia:quc officia: denique ni 
bilomittit:quodmanimalium genere natura gignat:alat: 
augeat:& tueatunQue omnia eo fpectantmt quodfanctiftl^ 
mus quoque autor lltequcm dcus fibi ueluti fuppellectilem 
quada preciofa elegerat : admonet : ex lis cj a naturajpueniut 
- deu immortalermex quoipfa pendetnatura:itelligamus:ad 
miremuratqjcolam?quarenibllpulcbrius:mbilgraui?:nibil 
digniufeifebominipoteft: Tanttis fructus boru librorum 
eft:Necaudiendl funt qui lnqumnt: multaanftotelesdemu 
fca : de apicula : de uermiculo : pauca de deo ; pei'multa enim 
de deo is tractat: qui doctrmarerum conditarum exquifitif- 
fima conditoreipfum declaratmec uero mufca: nec uermicu/ 
lus omittendus eft:Vbi de nature mira follertia agitur:ut eni 
artificif cuiufuis:Sic naturc lngemum in minutiflimis potius 
contemplandum cft : Qumetiam cum rerum caufas cogno/ 
fcere pulcberrimum fit: bac enim una cognitione bomo per^ 
fici abfoluique potefbut deo immortali: Similis quoad eiuf 
fieri poteft euadat.His fane libns plene docemur: Cur queqj 
res in ammalium genere ita fic : planeque fekcicatem aflequi. 
mur lllam nobiliorem que m actione animi confiftit : quam 
fapiens quoque poeta prcdicans :Felix inquit :qui remm po/ 
tuit cognofcere caufas.Quid de anima loquar: de qua toties 
publicepiiuatimque difputatur: nufquam fuorum librorum 
tamapertepbilofopbus bic:fuam opinionem cxponit:gin 
bis libris : quid anima fit ; undeque ln corpus recipitur . Ad 
becmoresilli 5cuirtutumorHcia quibusuirum appellamus 
bonuiaudeque -pfeqiumuclonge melius binc accipi poffunt 
g uel a retbore que grcci fopbiftam uocat :uel a pdicatoreaio 
rmne iatritolatinis auribuf.iis.n.fepenuero uita difcrepata 
pceptis:8imeliusbortanturalios gipiofficio fungantur:ut 



III llll|lll lllllllll llll|lll llll|lll llllllll llll|lll lllllll 

cm 1234567 



II llll|llll llll|llll llll|llll II 






mterdum fruftra illa uirtutis egrcgia laus recitata fit i prolixa 
queeorumpreceprio;uacet;SOaceat:cumexempla defideret 
uitgpreceptonf;6c autoritas:quam qui refpidt facilius:& mo 
uetur ad uirtutem: &c in officio tenetur: At uero m contempla 
dis animalium moribus exempla fuppetunt omnium officio 
rum:& effigies offeruntur mrtutum ; fummacum autoritate 
naturg ommum parentismon fimulatenon commentide; no 
inconftantef: bc labiles;Sed uere ingenu^ atque pcrpetii£:quis 
enimtamperuerfanaturaboftis fuigenensefbqum emende 
tur; dc mitigetur:cum nullu ammal occidi a fui gencnis beftia 
uideat i Quis tam rn parentes impius; ne cum cicome auis ;aut 
meropispietateergaparetes ltelligat:pienbr cfficiaturi Quis 
adeo Ibumanusilliberalifqueefbquem oiTifragebenignitas 
mpullosaquilgnon faciatbenigruoremi Quis tam pigerjiiv 
ers:&: fegms eft; quin exdtetur ad uite; munera: cu formicaru 
aut apum labores atque mduftriam mtueturi Quem non pu/ 
deatpermetumpcccare : Cum non folum leonis animumin, 
uictum cogitat : fed eriam reguli auicule; quc; cum aquila pu/ 
gnatcertatquedeimperioiquis pnndpem bonum non colat 
atque obferuet : Cum fi rex apum m ltinere aberrauerit; onv 
nes eum inqmrere odoratuque fagad perfequi;donec inuenc 
rint;Cognitum babeat;geftari etiam rcgem a plebe;cum uola 
re non poteft;& £1 perierit omnes difccderc; Nunquid parum 
exempli ad boni pnndpis f iue defidenum fiue obferuantiam 
daturiQuis princeps non ad clementiam faale inuitetuncum 
reges apum arman quidem aculeo fed eo nunquam uti intel/ * 
ligati Que/ fides: quis amor m cambusi Quanta in clepbantis 
manfuetudoi Qug in anfere uerecudia! Quatum frudium or 
natus ac politure m pauone! Quanta opera uocis amene fua/ 
uifque 1 lufciniaiQuid de iufticia apum dicam. que colligut 
qde ex iis qbus aliqiud dulcedmis mefbfed iine ullo fru&uu 
detrimetoiquidde caftitateelepbatisi gquaipleuerit coitu: 



eamnirfusnontangit: AutcoIumbc:queneque coire cum 
plunbus patitur; ncquc coniugiumnam i.idc aprimo ortu ini 
tum defcnt; nifi uidua aut celebs ; Difciplina auteet eniditio 
elepbanti:qucm nonfaciatftudioficrem, omrunonullapars 
uitc bumane e qtie no fuom officioru exepla commodiflime 
binc accipiat:Nam ut omittam artes ilkberalcs que IH ipfein 
geniis ammalium non parum muantur : tialitudmis exempla 
qticfo unde commodius petirq ex ammahbtis poffintilocap 
tempons conditione folcnt llla mutare:non plus eiunt : aut 
bibu t:q fibi falubre fit:no diutius dormiunt qua rato ualitu 
dmJspo(tulat:modum mouendi qmcfcendiq> fcruant : No- 
tut fua quodq; medicamenta:uiuit ftia quodcp forte contetu 
& gaudet ;bec late a medicis preeipiuntunAt uero exempla m 
quibus uis maior quam m preceptis eft:ab animalibus certio/ 
ra prebentur, Acdo utilitatem que in dicendi facultate ex bac 
animaliumrationeafFem poteft: comparatones enim:affimi 
lationefqueillequas greci parabolas uocat:qucplurimtiora 
tionemexornant:auditoremqjtenet:bincuanecopiofc aptif 
fimequcaccipi pofiuntmt fme oras . fiuc commune partiris 
cum aliis fermonem:eloquens : aptus fuauifque efie poffis : 
Poeta uero unc!e nam pulcbrius fua llla rara 6V mira accipiat : 
g ex bis libns qui nature arcana nmantunenanant; apenunt ; 
Medicus autem quod fatetur fe fua inde ordinmbi pbilofo^ 
pbus definit-nufquam pleniufq bic uiderit;Quodcp a Galle 
nomedicorumprincipetraditur:Ariitotelemprimumanato 
mcn boc eft membrorum diifedtionem fcripfilTe;bic agno^ 
fcet. & cj idem &c primus & optimus fuerit autor:percipiet:ia 
&pbilofopbinoftr£ ctatif:qui quadnfariam renim caufam 
ex prima llla libromm naturalis aufcultarionis inititutione : 
acnpiunt quidem communi quadam ratone;fed quemadmo 
dubisnaturautatmcoftonegenerarioecpaialiu paru autore 
anftoteleuidet : inopia. f. exeplaris anftotchci: quod legere 
poffitJ>icuicbiTealiquadogaudebut:etpbyficiquofeappel 
lat;dignius de ceterojpntebunrocs.mio qrim? umuerfales ut 



lll|lllllll 



lll|in \ |||| TTTTp ||||||| llll|llll llll 
12 13 14 15 16 17 



demum res particulares : & fefilesteneamus : Accedit ad bcc 
uoluptas qua iuuan ac perfici quauis actionem ariftoteles ait 
quam m contemplaudis rebus nature auidiifime capimus : 
Nam fi piCtor nos uebemeter oblec£at:cum ammal fcite pin 
xerit: quanto uebementius natura ipfa afficiet uoluptate: Cu 
eiuf tam multa;& uaria animalia:mira membrorum conuerri 
entia inauditaque moderatione : fic elegantia facta: cum bqs 
legimus kbrosxontemplamunprofeCTo <j uarius ac pulcben i 
mus frudtus borum librorum : Sc utilitas amplior § ut uerbis 
exprinitgoifit. 

Ed quorfum bec: ut fi in traducedis bis tam neceiTariis 
J5tamquecommocus:&ameniiTimis Iibris:fatisegoin 
^erpretis muere fundois fumitti fententiam ferasprinceps do 
cTilTime;caafqjinufumpublicuopusquodego fine tuaau/ 
tontate edere nec pofl um nec debeo * Si quid etiam dignum 
ex meo mgeniolo exit quod m ea bybliotbeca ponatur quam 
magnificeconfulens bominumcommuni utilitati : condere 
ftatuifti; Si quidinquam tale effici mea opera potuit: cenfeas 
eaipiabybliotbecataquam ciuitate donari buccodkemmd 
dum cogmtum:aut ullam in fedem receptum : Non ego pri^ 
mus te conftituo iudicemaam pridem confenfu omnium do 
dtoru uiromm babittis es f xiftimator : $c atcbitecftus eorum 
qui in ftudiis Itberalibus elaborant;facit enim tua illuftris do 
ctrinatuumque fummum ingenium;ut nemoteueliudicio 
grauior: uel autoritate locupLtior babeatur;principem etiain 
fummum te nuper quidem babuimus: fed quod optauimus 
tale babemus:ut facile temporibus bis tuis fperare poffumus 
publicam lllam felicitatem quam plato uir doctifTimus futu 
ram cofirmat; cum aut pbilofopbi regnat : aut reges philofo 
pbantur:Tu enim &c pb^lofopbus es llluftns &c forruna fum/ 
mi impeni uirtuti tue. coniuncfta eftdege lgitur princeps fapie 
tiifime: &C mdica: An ego re tibi non repudiandam attulerim 
et fi bene ut fpero cefTent;age ( p tua liberalitate.ut pari ftudio 
labore fufcige alteru:placjj i dies arTerre buiufmoi oga poiTu 



ARISTOTELIS:DE HISTORIA: ANIMALIVM: 
LIBER PRIMVS INTERPRETE THEODGRO 






■ 



"NIMALIVM PARTES:AVT IN 

copoflte fuc q.f.f fimiles fibi pces druiduc 

uc caro l carnes:Sc ob ea rcfimilares appelle 

, cur:auc copofiteqaptefecariigresdrffirni 

l les tmcmo 1 funiles: uc manus no in manus 

tfecac : auc facics m faaes : Quaproprer cas 

fcliffimilares noiemus:quo I genere ptiii fiic:q no mo ptes:ue 
f ru ecia mebra appellef : uidelicec q cii ipfe cocius icegritace de> 
fcnbacibabeac came incra fe pes diucrfas: fuicp generis opifi 
cia: uc capunuc pesmc manus: uc totii bracbium : aut peCcus: 
Qliippe q:& ipfa gces fmc cote: & ex ptlbus coftec diuerfis : 
Quecp aiit gs cuffimilaris ex fimilanbus coftar; ut manus ex 
carne oflibus nenus. babct uero aialia gtes:auc eafde fibi oes 
aut diuerfas:partes eafdeiuel fpecieintelligi uolo:ut bominis 
nafus:aut oculusifpede cu nafoauc oculo bois alcerius coue 
mc:ec caro cu carne:ec os cii offe.-Quod ide de equo & ceterif 
qTpecieIterfecofcntireftatiu'mus:itelligidebcc:uc.n.cotufe 
babet ad totifcSic gtes fingule fefe ad figulas babeac: neccfie 
e uel genere.99 exceffii defcctuuc itcr fe diffei-ar:de lis loquor 
quorii ldeegenus.-uerbi gracia auis:auc pifcis.id.n.ucruq; dif 
fereciis cofumit generis:Ec fpecies c6plures:cii pifcui: tu ctii 
auiii babec.-cuffauc uero icer fe ptcs pene plurime eorii cocra^ 
ria affedtuii qualicate:ut coloris: aut figure: eo of alie magis : 
aueminusaffefteiisipfisqualitacibus lint multicudine ecaat 
8c paucicace & magmcudine: gmcaceqs:& omo exceffii: defe- 
cTuqj difcrepanc cii aliis cmfta:aliis tcfta J5 tcgmine babcatur 
8c alus roftrum porrecTius fic: uc gmibus : aliis breuc:penna 
lCem aliis uberius :alus parcius:data eftfed camen in bif quo , 
que ratio partium nonnullaru m diuerfa eft :Cum alia calcan 
aucaliquo armencuraculco:aliambileiufmodi babeanc: 8c 
a!iisapexincapicefit:aliisdefit:fedenim quodprope dixe 
nmpartesplunme:& ex qmbus toca moles compaita eft:aut 






llll|llll III 



lll|llll llll|llll 111 .11 llll|llll llll|llll 



III illl|llll |||||||;; ;|||||||| llll|llll llll|lll ll|llll llll|lllliiill 

10 11 12 13 14 15 16 17 



19 20 21 



eede funt;aut ratione cotrarioru;<3c p excefTiim defedtiiqj dtf 
f erut:Pluris eni miorifqj rarione referri ad excefTu:defeci:uqj 
putauerim oportere:N6 defut;qmbuf ptes nec fpes fmt eede; 
neqj exceffu defeCTrtuic : fed ( pporrione coueniat; Quomodo 
os cti fpina 6C ungtie cu folida ungttla:et manti cii forcrpato 
pede:etpennacufquama:c6ueireataduertimus:Quod,n.pe 
na in auiu genere eft ide fquama in pifcibus babef : ptes quas 
ftngula aialia babet: btinc in modu diuerfas;eafdeue Itelligi' 
mus;atqj eria fitu coteplamunStit ei c5plura: q eafde babeit 
ptes:fed no fitu codemerbi caufa: Mamas alia in pectore r>a> 
bet:alra m feminibusrptes aut fimilares: aut m olles: ac biudg 
funt :aut ficce:& folide:Molles inq uel omninomel qdiu I fe 
demaneatnaturali;ut faguis: fanies:adeps:feuu: medulla: fe 
men genitale:f el:lac;ubi baberi id poteft:caro:Sc q iis ^pporti 
one refp5deat: Ite excremeta omnia : modo tame diuerf o ut 
pituita:et fedimeta alui atqj uefice/iccas ac folidas Itelligi uo 
lo:neruiicute;uenapilu:ofcartilagine:ungue cornu: ecjuoce 
enim ad genus appellamus ; cu cornu tu figura:tu toto: dici^ 
mus:Ite q ris pportione refpodet; Aialiu ua'o difreretias aut 
g uitas:aut p acliones: aut p mores: aut p ptes cofHtui dignu 
cft;Quibus de rebus primu formula quadam agendu;demdc 
generarim difcuflioe culigenriorediiTa-educefemiis^fecito 
differeric q 1 morumictuti acftionuqj rat5ne ucrfaf ;colIigi de 
bet;eo quod alia fintaquatilia;alia teri'eftria;5iaquatiliti oiv 
do duplex:alia eni in fluido degutmidtuqj petut ex bumore: 
Queetia buore p_ uicesrecipiut;5c" rcddutmecuiuerepoffunt 
nifi uerfcnf I biiote;Quod plurim? pifciii p ti euenire aptu e 
Aiiadegut qdem in fluidomicitucp Ide emolitif :fed aere non 
buore recipiut Sc" foris parere folet:C6plura buius generis fut 
partim greffiliamt lutris latax:Crocodilus:ptim uolucres:ut 
mergimt urinatrices:Quinetia q nullis pedibus Initaf : ut na? 
trix:N5nulla cu uidtu I buore exerceat, nec foris uiuere qant 
nibil uel aeris tiel buoris recipiutmt utricemt oftrea : aquatilif 
aut generis alia maria alia fluuialia;alia lacuftria;alia paluftria 
ut rana: ut cordula;Terreftnu uero aiantiti:alia accipiunt:red 
duntque aercm : qu£ res : fpiratio nomirutur : ut bomo ; Sc 



1 



qcuqitaTcftnahalctpulmone:Aljagiiisaaerecipiit:tafficn 

fede ln tcna perpetuo tcnet: ac uictu indidem capificuit uefpe. 

apes:8c reliqua Ifefta quo noieea appello:quoru corpus Icifu 

nspdngif :aut pte tantu fupina:aut ctia prona : Sed cii terre/ 

ftnii pluramt chau eft cibu ab aquis petat nullu gencris aqua 

tilis cft.quod &c aqua redpiat &c terra cibi caufa petat.fut por 

ro que primii uiuat in buore:deinde forma imutata fons uita 

indpiant agere: ut culiccs: palufhes: ex lis.n.afifi prouenmnt 

Ad bcc alia fede ftabih degiit : alia mutabili & uaga.fedes fta 

bilisin bumore tantiimodo e:terreftnu nulla ftatu Imutabili 

uiuunuAdaquatiliu plura faxis affixa uita omnem traducut 

utconcfgeneracoplura. Quinetia fpogia fenfum babereali 

que credicur: Argumento q> multo difficilius abftrabutur:ni 

ficlaculumagafmtreferutauulfores.funtiteiquectadbcrae 

folcant:& quoties libuit abfolui: ut genus quoddi eius:qua 

urticauocamus:Quippc cu nonullcex bis noctu abfolute pa 

fcanf. Nodefutcopluraquecu fmtabfoluta: moueretame 

fe neqant:ut oftree 8c quf tota fiplici mitioriqi tefta opta uer 

tibula appellaf :ct calli:aut tuberaaiis ite aliis nadi tnbuta e:ut 

pifdbus:ut mollibusmt cruftatis uelut locuftis;Queda abu/ 

larepoffutmt genus cacroru: Quippe quod quag fuapte na/ 

tura aquatile e:tame uim babet abuladi : TaTeftriu uero alia 

uolucres fut:ut aucs:ut apes:q mo Ifer fe quoda alio differut 

alia pcdeftria quoni lte alia greuilia:aha reptilia: alia tractilia 

fut. Aial quod uolucre tatii lit:ut pifds natatile foliimodo e. 

nullu nouimus. Na 8c quepenis cuteis uolit: igredi poffunt 

undeuefgtilioni etii pedcs fut : &c uitulus marinus pedes ba/ 

bet minutos:fic nonulle. aues depedes fiit:q ob ea re apedes a 

prauitate pedii niicupif :quod genus auiculf pennis plurimu 

ualet ficut cetera quocp prope fmviba: ut pcnnis preualere: fic 

pcdibus degena-are uideturmt birudo: 8; falcula: fme riparia 

bee enim omnia: 5C moribus: &C uolatu:et fpecie proxima iter 

feconfpiciunnir.Apparetapes omnibusanni teporibus:Ri 

paria eftate titii: cii iber iceflit:Tuc eni &c apparet:8c capif :de 

niqj rara bec auicula e : At uero cj greflilia:eadeqj nataniia fir 



III llll|lli llll|ll l|llll iiii|IIII iil 

13 14 15 16 17 



coplura reperiuntur, Necnon differetias illas:uite acTrionefqs 
animantium conrinet . Sunt enim alif gregalee; alie folitaric- 
Tum uolucres:tum nantes; tum etiam pedeitres ; uita aliet an 
cipitcmdegunt;ut eedemmodofocietatennodo folitudme 
gaudeant.item alie- citules: alic incimles : Tum ex grcgalibus 
mmeriamexfotitariisfunt.gregalcsin uoluanm genereco 
lumbi:grues:olores: Nullum cui ungues adiici gregatile eifc 
perpendimus.complura etiam lncer nantes pifcium genera gre 
garimdega'efdimis:utquoscuTforesuocant;&tbunnos;et 
limofas: &C bamias: Homims nattua ancipitem fodetatis: ac // 
fohtudinis effe apertum efbCiuiles appello animantes quc la 
bori comunicant; idpm quaru opus communi eflridtur opera 
munufqj idem omni e quod 110 omnibus gregalibus copecit. 
Ciuilisgeneris ebomo; apis;uefpa:formica; grus; quai-ualie 
fub duce degunt: ut grues: ut apes: alie nulli fubdite impmp 
funt ;ut formice ; Sc alia Imunera pene gcncra -funt item ta ex 
gregalibus: q ex folitariis; alic qug fedem nuqua mutent:alic 
que mutare ftato tempore foleant : Et alie quc came uefeatut 
alieqsfrugibus:ali9omniaatringant;N6defuntquecibofui 
genei J isutantur;utapes:utaranei. Apesenimmelle:&:quibuf 
dam aliis dulcibus aluntur: Aranei ue natu mufcarum uiuunt 
N6 nulla pifcibus uefd natura uoluit: ad bec alie;aut uim ba 
bent uenandi: aut ingenio rccodedi dbi: dotatc funt:ali c ntc 
ad uenandum aptgmec ad recondendum Jtem alig domicitia 
fibi parant:ut talpa:mus:formica:mufca:apis:atienultis fe in 
cludere cafis patiuntur:ut plures tam lfeCti generis q quadru 
pedis: Qumeria locis difcrimen aliud exiitit ; Quippc cu alig 
cauernas fubeant:ut lacertimt ferpentes: atic pcr fumma tellu 
ris degantmt canis;ut equus: Ac alic foramina fibi excauent ; 
alie nuquam eo munere fugantur; &C alienoCtu uagenf :ut no 
ctuamefptilio: Aliet iterdiu titu, Addo etia atias ee Cicures; 
alias f eras: &C alias ppetuo ricuresutboiem ; ut multuatias p 
petuo ferasmt patberamt lupummon nullas eriam facile pof 
fe manfuefcere: ut elepbantbos . Sed quinaliter partiendnm 
eft. Generaenim quceunque placidafunt . bcceadem faa 



Cd 



tVl~«S i*»*mi«Tifc«i 



quoq;poffuntreperiri:ut fues :equi:bomines:oues:caprf :ca 
ncs:boucs. Item alifmutf omninofunt:alif ftrepitumtaru 
elidunt. alif uocem etiam format: quamm alif loqui poflut 
alifuocem folamnullisexprimendamlitterisredunt. Atqs 
alif loquaccs:ah"f taciturnf : alif ofcinef: alif 10 fcinef omniii 
uocalium animantium communis moscibut fui initus tem 
pore potiflimiz canant & blaterent: Alif prf terea camporum 
fcolf iuntuitpalumbes: alif montis:ut uupupe: alif cum bo 
mimbus degere folent:ut columbi. Item alif copialibidinis 
gaudent:ut perdicum genuf et gallinaceomm: alie minus ue 
nere ualent:ut quf cominam fpecie gerunt: Qiuppe que raro 
foleat coire.mannaru etia aiantiu alif pelagicf :alif httorales 
alif faxatiles funt, Ad bf c aliif data uif eft dimicandi:aliif in 
genium cauedi:& euitandiuiiribus pollent:quf iniuriam uel 
inferant aliis.-uel lllatam fibi propulfent:fecp dcfendant: cau 
tf & prouidf funt:quf aliquid in fe ipfis prf fldii babent con 
tra inuebendam iniuriam. Diffcmnt prcterea monbuf .Nam 
alif mites remiflc 8i minime pcmicaces fiituit boucs:alif ani 
moff peruicaces brutc omnino :ut fues filueftres: alif Igenio 
ff ac timidf :ur cemi:lcporcs:cuniculi: alie llbberales: perfidf 
infidioff qs ut ferpentcs. Alie liberales fortcs X nobiles ut le 
oneGalie generoff :fcrocef Ifidioff : ut lupimobilc enim id e 
quod ex bono prodiit gcnere:generofum aute quod no a fua 
natura degeneraricetalif aftute malitioff calkdf.-utuulpef 
alif animoff & amatrices dc aflentauicesmt canes:alif mites 
SC manfuetudini addicteratdepbantes:alif uerecude: & cau 
tf :ut anferes:alif inuidf et ornatus ac politurf ftudioff :ut pa 
uones: Homo unus ex numero animalium omnium uim ob 
tinet cogitandi : & cum memorif atqj difdphnf coplures ani 
mates ee pticipes poiTitmulla tarne pter bomine pot remini 
iaiSeA de moribus uitaqs generis cuiufqs diligentius poft . 
H_ ^Mnium autem partes communes animalium fut :qua 
^Jfabus recipimr : &: in quam dcuoratur . Quas quidcm 
partes & cafdem efle & diuerfas nibil prf dicftis rationibus t> 
bibet.-aut enim fpede :aut exceflu:aut proportione :aut titii 



ll|m : ll| ill|llli llll|llll III 

12 13 14 15 16 



determinandum eft. Ab bis alif communes plurimorum am 
malium parces babcntur;& qua cibi excrementum emitcitur * 
Non enim bec ommbus data efbparcem qua cibus recipitur t 
os appellamus ; m quam deuoratur uetriculum .Reliqua pars 
multiplici nomtne fignificat : Sed cum duplex fit exaemetu 
boc eft ficcumiac bumidum;qu£ partem lllam bumidi excrev 
menti capientem babentibfc ficci quoque receptaculum con/ 
tinent : Que- uero boc babeut : non lllud etiam babere omnia 
nouimus:quamobrem:qu£ ueficam babent: aluu eadem etia 
optinent, At uero quf aluum babenc :non omnia i&i ueficam 
poflidenciHumidi nanquf excremenn conceptaculumuiefi^ 
cam:ficdaluumnpminamus.Reliquismagnaexpartetueej 
quas enumerauimus-.partes tribucf funt:tum etiam qua ff me 
gemtale mittatur. 

'jiVe modo gignere animal poffint:aut in fe i pfa femen 
JforolificUm mictunt:aut in akerum:foemina quod in fe 
Eiriappellatur;Mas quod m alterum : fed lnnonnullis dv 
fcrime id foeminf &C mans no eft. fpecies quoque partium q 
ad ipfam pertment procreationem diuerfa eft;cum alia uulua 
babeat;alia quod uulug propornone refpodeat : partes bf fut 
qugneceftarie uelommbusuelplurimis datf animalibus fut 
omnibus uero fenfus unus tactus feft communis : Itaqs pars 
qua fentiendi uis lfta cotineatur nomine uacac. Aliis emm ea^ 
denyliis ex proportione babetur. 
"SP^Vmorem item genus quodq; animalium cocinec; quo 
Jftljpi aut pcr uim;aut per naturam ipfam priuecur:in perni/ 
ciem agat neceffe e; Habet etiam id diuerfum in quo bumor 
ille t&C fiat &C contineatur:Sunt bec m aliis fanguis:& uenann 
aliis quod bis proportione refpondeat:Qug quidem imperfe 
cta f ut : atcp alterum fibra: alterum fanics diatur:tadtuf itaqj 
in parte corporis fimilari cofiftit; ut in came:aut in aliqua ge^ 
neriseiufdem:deniq? in parte fanguinea:aut in ea quf ex pro> 
portione uice illius babeatur : omnibus tamen:parte fimilari 
f enfum bunc contineri certum eft:ftcut econtrano potentias 
agetes partibus diflimilaribus tnbucas efle: aptum eft: uc ori 



lllllll|lllllll 



c 



ciboram confeftionem:pedibus:aut alis:aut quibuf uis pro/ 
pomone accommodatis:officium incedendi. Ad bcc anima 
hum aiia fanguinem babentmt bomo:equus:demque omnia 
queaucperfecra pedibus carent:autbinis:quaternifuepecb> 
bus conftanc:alia exangura funt:utapcs:utucfpe: Atqjinter 
manna fepia:locufta:denique omnia que pedibus plufquam 
quatern rfinnitanrur. 

Temaliaanimalgignunt perfeccum:alia ouum:alia 
, uerm en.procrcant animabbomo: equus: uitulus mari^ 
nus: Streliqua quepilis inreguntur:arquein genere aquati/ 
li que ceteappellamus:ut delpbini:SC que cartilaginea uocant 
quorum altenf fiftula data efhbrancbie defunt:ut delpbimsr 
et balems:Habent delpbmi fiftula a dorfo:balenea fronte: al 
terisbrancbiedetecTc;:ut muftelo: raie:reliquisgenens eiufde. 
ouum id cx foetibus perfectis uocamus:Cuius ex parte prici^ 
pio ammal cofiftit:Reliquum uero alimento ei:quod gigni^ 
tur e. Vermis:ideft exquo toto: animal totum:per fubiecti 
foetus formationem incrementumqj gigmtur: ammalium er 
go:quf animal generant:aut oua intra fe pnus conflciunt: ut 
cartilagmea : aut illico ammal inrra feformant : utbomo : ut 
equus. At uero I lucem foetu perfecto:aut animal editur : aut 
ouum:autuermis:ouum ipfum:autputamineconrinetur te^ 
ftaceo & bicolor eft:quale auiu efle uidcmus : aut cute molli 
obduciturmnicolorcp eft quale cartilaginca uermefq; pariunc 
uermef ltem.aut concmuo mobiles funt:aut immobiles.Sed 
de bis accuratius pofhcum de genetationc agetur difleremus 
Nunc animaliu reliquas diffcretias addnnus :enim uero aliis 
pedes natura dedit afus ncgauit:S£ que obtinent pedes: aut bi 
nosbecbabent:utbomines:atq) aues.duo bectantumodoge; 
nera.aut quaternos:ut lacertimt canes:aut plures:ut cetipedes 
&apcs:uerum quecuqsambulant omniapedespannumero 
poflldent .Quc autem ln genere natante pedibus carcnt : baec 
aut penras natant ut pifccs quoru alii quatemas:binas fcilicet 
pteprona:&binasfupinababet:utaurata:utlupus:aliibinas 
tan tu qui longi lcuefqs funt:ut anguillc: ut congri:aut nullas 



: III Um 
10 11 



III llll|lll llll|ll l|llll llll|llll|lll 

13 14 15 16 17 



III llll|llll II 
21 22 



omnino babent; ut mui'ena:fed ita mari utuntur: ut terra fov 
pentes.-modoque fimili repunt m bumore.Cartilaginei quo^ 
que generis aliqua pinnis catent : uidelicec que plana funt : 3c 
caudambabenc;utraia:&paitinaca:fuaqueipl'alatitudinena 
tant: R$a tamen pinnas babere uidemus .* & qucctique fuam 
lantudine no colligunt m mucrone : Que aute pedes babere 
putattinut mollia:tum pedibus ipfis:tumpinms natant:Sc g, 
dem bis celerius:ina-s autem alueus ducituraic fcpia lolligo : 
polypus poteft ; fcpla lolligo nequeunr.crufta mtedta ut locu 
fte fuis caudis natant.-cderrimeque retrorfum pinnarum cau, 
de adiuctarum beneficio: cordula etiam pedibus natat et cau 
da:quam fimilem filuero babct:quo ad paruum magnolltet 
conrcrre.uolucmm autem alie penna uolant:ut aqmla: uc aca 
picer: ahe membrana ficcamt apes:ut fcarabei.-ali; ctttemt uul 
pccula ut uefpertillo: uolanc penms: aut cute qu£ babent fatv 
guinem.membranis flccis que fangumc caret:funt porro qut: 
uel penms uel membrants uolant:omnia bipeda : aut apeda : 
Angues enim circa ftbiopiam tales ttolare iiarrantur :genus pe 
natumauemappellamiis:reliquaduogenera nomme carent 
communi.-uolucris autem generts exaguis aliis pennarum tiv 
telecrufta fuperuenitmtuaginipenespoiTint iiucupari: uelut 
fcarabeis:alus pcne nulla crufta ltegunt : Quoru aria bipenes 
f unt: alla quadripennes.ga'Ut- penas quaternas : cj aut gradi o 
ra funt:aut aculeo in alno armantur.uaginipennis illitis ordi / 
ms nullum eft:qttod aculeiim gerunt;ut mufca ;tabanus: Afi 
lusculex;amniaqujfanguinecarentmmoiaquamcpbabenc 
fangumem adolefcunt:paucis marinis cxceptis: ut mollitt no 
nullis:que quidem genera grandiora loas tepidis redduntur: 
8c mari potius aut dulcibusaquisicj terra: Omnia qtie fe mo 
uent aut quaternis notis mouentur ; aut plunbus ; Quatctnis 
tancum quc babent fanguinem ut bonunes binis mambus bl 
nirqjpedibus:auesbimfalts:cVbinispedibus: Quadrupedes 
pedibus quaternis pif ccs pinnus quaterms:Nam dc que penis 
atltnon amplius bims:ant nullis:ut ferpentes ttttintiir:quater 
nis ea quoqs notis mbilominus mouectir: fiexus eni qi 







bis aguntur:aut bmi cumpinnis binis ! At ucro quf fanguine 
uacua pccubus fe plunbus moueant fiue uolucres funt: feu pe 
dcftres:iiscerte motusper notaspluresexercetur.-utanimal 
quodauitadieuno dcfcnbenda epbemerum appellatumcft 
pedibus quatuor pennifque totidem mouetunQuippe quod 
non folum uite fue ratione proprium id mento babeat : fed 
cti am cum quadrupes fit :uolucre quoque eft»omnia porro ta 
quadrupedagmultipeda mofimih mouerifolitafuticuctif 
enim motus per diametrum agitur: uerum cu cctera ducibus 
bimspcdibus mcedant :canccr unus quaternis regi f olitus eft 
^WmiM uero animahum genera:in que fmgula digeraf 
^)redigaturqjanimalia:gbuffciIicetillaconfum3tur:& 
:ent :bec f unt auis:pifcis cctus:que quidem omnia babet 
fangiunem: Adbecgenusteftaintectum eft: quod oftreum 
fiue concam appellamus: 8c crufta inclufum aliud : quod no^ 
mine uacat commum : ut locuftarum;& canaorum : ic gem 
maroru genera;aliud ltcm mollcmt lolligenes: ur fcpic:adde 
genus infectum;queomniagenerafanguinecarent: Etquo' 
rum natura pedes babere patitunmultis bec pedibus conftant 
Sed mfedcorum uel aliqua uolucref effe apertum e: Reliquo 
rum animantium genera nulla:preterea ampla intelliguntur : 
unum enim quod plura genera contmeat nullum eft : Sed aut 
fimplexcft nullis ipfum fpecificif euaiians dilcrimimbus: ut 
bomo:aut diuidi quidem poteft m fpecies:fed nullis nomini 
bus diftinctas.Que enim genere quadrupede non pennato co 
tinentur:fanguinem qmdcm omnia babent : fed alia animal 
pariunt:alia ouum:dixcrim bec ouiparanlla uiuipara:que lgi 
turanimalgenerant:pilosnouomniababcnt:queautemoua 
pariunti Cortice omnia mumuntur: cortex bic loco fquame 
iimilis poteft appellari : pedeftre fanguineum quod pedibus 
careat cx natura genus ferpcntum eft : idque intectum cortice 
eft uemm cum cetere fa-pentcs oua pariantmipera una animal 
gignit:Non enim pilos ommababent:que animal generant 
Quippe cu nonulli ex pifcibus animal procrecnt: Quc tamen 
pilos£oititafut:animal omnia progignut.Nampilosquoq* 






effigie aculei fpiculatos genus quoddam efle pilorum putan 
dum efbquales bermacei: atque byftrices gemnt uicem enim 
uillorummon pedum:ut ccbmnorum aculci preftat Generis 
quadrupedum que animal gignunt rplures quidem fpecies in 
telliguntur:fed nullis fere notate n ominibus fingulorum enl 
nominababetur:utbomiru5:Ieonis:equi;cerui:canis;reliquo 
rumque ad bunc modum nullis fere inquam:quoniam genus 
unnm uel fuper lis omrubus qu£ iumenta nominamus eft ; ut 
equo^afmo^mulo^ginno^InoiScmulis^quasterrafyriafert; 
quf fimilimdme quadam nomcn mularum acceperunt:quam 
q non ommno eadem;qua mulf fpecie continentur; Coeunt 
cninu&mucuainter feratione progenerant; namram ltaquc 
comm que minus genere certo continentur ; feorfum figillati 
confideremus necefle eft.Hec ita in pre fentiarum formula ex 
pofuiilc quadam preguftadi gratia placuit:uidelicet:ut qbus 
derebustractandum:6<:quatenuseIietperfequendumintelH 
geretur:poft accuratius de iifdem differemus :ut primum dif • 
ferenriasatqueaccidentia:quemncl:acuiquefunt;accipiamus 
dcinde adeomm comperiendas caufas enitamurnta enim ef- 
ficipoteft;ut uia rationeque doccndi utamur nacure congma 
Cum comentatio fingulorumantecedacbinc enimaperitur 
qbufnaderebusrfiCexquibus cffici demoftratione oporteat 

'jfl gfRimum itaqj partes ammahum ex quibus conftat: cnu 
JL^merafl e par e;bis eni potillimmatqj i piimis:tota quoq; 

' ipfaihter fedirferunt:uidelicet:aut co:cj? aba babeant: alia ca • 
reant:aut fitu: Sc ordine^autdifferentus^quasancebacexpO' 
fuimusud eft fpede;cxcelfu:proportione:&: arTeclruum con- 
trarieCate:Sed primum partes bominis explicare debemus : ut 
enimnummosadid;quodfibiquiique exploratum ceraiqj 
babeat:probare folecuta ceteris quoqj in rebus agendum eft : 
At bomo animalium maxnne omniummotum nobis necef- 
f irio eft.Partes igitur bominis extcnores: Sc fi non fcnfum ef 
fugiunt; tamen ne fequela:<S: feries continuanda doctrincpre 
termittacunarque etia; ut fenfum ratio comitetur ; partcs pri/ 
mum enumerabimus officiales : fmeinftrumentales : dcmde 

b z 






1 



fimilarium ordinem profequemur. 

/mmeigiturpartes:inquas pnmas totum diuiditur 
torpus b£ fut:caput:Collum:tborax:bracbium duplex 
aupkx:Tboracem eam parte appello que a collo ad pu^ 
denda ufque truncapertendit:capitis autem pars:quf capillis 
itedta e : Cafua appellaf : cuius gs prior fmciput nouiffime co 
fiftere folita:Omniu enim ofTium corporismltimum id con^ 
crefdt:& induratunpofterior occiput eft: Mcdia iter occipuc 
&c finciput:uertex:cerebrum fmcipici fubditum e: Occiput in 
ane.Galua ipfa fane tota os rarum:rotundum:cute gracilenra 
obductum eft:Habet futuras:que mulieris eft: unam m orbe 
qii£autemuiri:tref in idem magna ex parte coeuntes;Iam ui - 
fum etiam fme ulla futura caput uiri eft : uertice calug mediu 
difcrime: X f quamentum capillomm uocamus:quod n5nul 
lis geminum eft: funt enim qu£ facti a natura biuerticef fint t 
uerumn on ofle fed capillorum e- quamento. 
H ~"«|Aciem partem cam nominamus ducaxatinbominecj 
Jjradcalue fubiecca eft: Nam pifcis aut bouis faciem diccre 
nofoIemuT: partef faciei fronf quf fub fincipite pofita intcr 
idipm:& oculofe: Quibufbecmagna:fegnef:quibufparua 
mobilef:gbuf latatmetc moueri idonei:gbuf rotuda: iracudi 

e/percilia fub fronte bipartito diftandtaique: fi in rectu 
orrigutur molle fubefle animu flgmficat: Si iuxta na 
miiniiflexa funt:aufterumnotant:8cacerbum: Sedfiiuxta 
tempora inflectuntur deriforem diflimulatoremquc indicat 
fi uero in totii demiflamotam inuidiebabent: Oculi bis fub 
iacent duo:lcgitimo fcilicet naturf ofEcio: quorum parteffu 
periuf infenufque rcgentes palpebraeappellantur pilof qui 
extremo palpebrarum ambitui adberent:cilium nominamus 
Humor oculi interior:quo uidemus: pupilla eft : Quod eam 
ambit:nigrum dicitur:Quod poftremo nigrum circundat:ci 
didumfmealbugo:parfcommunif fuperiorif inferiorifque 
palpebre anguluf eft:quem duplicem uterque oculis babet:al 
terumiuxtanafum:alterumiuxratempora:quifiiuftofunt 
longiorefmotam moru maleficorum prebet;fi carnofi morc 



pectunail orum funti qui naribus iunguntur;malitiam pr? fe . 
runt;babent profecto oculos tum ce tera animaliu genera om 
nia:preter quam tefta mtecta; Sc fi quid imperfectum aliud e: 
tum ea qu£ ammal generant omnia:preter talpam:cjuem mo/ 
do quodam babere dixenm:aim tame omnino babcrenege: 
Quippe cum omnino quidem nec uideat t nec perfpicuos ba> 
beat oculos: Verum fi quis pretentam membranam detrabit 
locus oculorum apparet: & pars mgra eorundem:fitus denitp 
bc defcriptio eadcm quam legittimam cofpicui oculi optmet 
utpotc: cum obduCta cute oculi preffnconfufu obleficpeflet 
dum crearentur. 

0\ndidum oculi magna ex parte fimile ixi omnibus eft : 
Kt quod nigrum dicitur uariat:alns enim atrum:alus ad 
m cefium:ahis fuluum:aliis caprmum: quod moru op 
timorum mdicium eft: Sc ad cernedi claritatem primatum ob 
tinet:folufergoporiflimumammaliubomonumerofaocu> 
lorumuarietate notatur: Cu ceteris in fuo fingulis genae co 
lor fit idem:equis exceptis qui interdum oculis proueniat c$< 
fiis:funt oculotum:alii grandiores : alu parui:alii modici qui 
optimi babentur:item aln mmium prominentes . Aiii conditi 
Alii modice iiri; qui condiri func clanfTime cemcrc in gcnere 
quoque brutomm animahum pofl unt. Modicus tame firus 
nota morum eft optimorum:& aut nimium conmuent:aut ri 
gidi intentique conftant : aut modiceuutant : Notam moru 
laudabilium babent qui mediocriter conniucn t;Re3iquorum 
alteri impudenrif :altai inconftantie; indices f unt. 
j fll Vris pars capitis: qua audimus eft: ita ut nulla fpiratio 
H a flpe fideretur: Erratenim Alcmeonquicaprasfpirare per 
!/aur«credidit: Auris pars exterior cui e nome auriaile-: pte co 
ftat fupaiore pinnannferiore fibra:rota autem ipfa excartila^ 
giecarneque conftituta eft . Ac pars inrerior formaanfractui 
cocblec fimilis;definit m os:quod auriculam plane lmitatur i 
quodquafinouiflimum uafculuftrepitusdeuenit:Hinc me 
atusadcerebrumnuUuseft; At in oris palatum ufquefemita 
pertendit:&c uena de cerebro defcaidit eodem;Oculi quoque 

b ?: 



in cerebrum finiunt. cV uterqj pofitus fuper uenula eft . Aures 
bomml tantumimmobllesmameomm quefenfum obtmet 
audiendi:alus aunculf funt:aliis defunnmeatufqi patent jpfi 
audiendi:ut ris quf penna: aut cortice fquamauc integuntur . 
At ea qug animal generant: omniaauriculas babent : excepto 
uitulomarino:&dclpbino:8creliquisitacaetanis: Nam Sccj 
cartilagincaappellauimus:ammalpariut.Verumbomounus 
aurem no mouet. Vitulus ergo marinus meatus continet ma 
nifeftos:quaaudic. At delpbmus audit quidcm: fed nulhs ca^ 
uernis que mccm prcftent aunum . Cetaa fuaf auriculas onv 
nia mouencfitum aurcs bominis cundem in orbe: quo ocuh 
obtmentmon ut quadmpedum:N6nullispoflte fupcnus fut 
Aurium alij leues:alie piloff alif medium tenet.Quf qtudem 
ad audiendum aptiiTimf funt: morum binc prfftita nulla ba 
bentur.Itcm alie- maiores: alie parue:alic mediocres: & aut ni 
mium : aut parutmaut mediocriterarrccte : Notam morum 
optimorum babent quc mediocres: At que- magne arrecteqj : 
ultramodumftulticieindiceffuntautloquacitatis.Parterter 
utrulibet oculum;Sc aurem; & uerticem pofitam: tempora ap 
pellamus. Itcm pars faciei nafus: quc meatum prebet fpiritui 
Aerem enim ea parte reddimuf cr accipimus . Sternutamentu 
quoqs eade agif parte quod f latus umuerfi emptio eft: Signij 
augurale:8c unum ex fpirituum omnium genaibus fanctum 
8tfacrum:Tum ctiamfpiritumtrabiinpectus: Sdndereddi 
neceffe cft quod fieri non poteft nifi naribus fpiremus:Cum 
reciprocatio fpintus de pectore pcr gurgulioncm :non de capi 
te parte aliqua actitetur: Sed datur uiuedi faculcas etiam fi de 
fit fpiratio. Olfatus quoqj.i. fenfus odoris: bac cadcm parte 
fummimftratur . Mobilcs elTe nares natura uoluit : ncc ficut 
auresimmobiles fua compage : parf nafi quc caitilaginca na, 
resdifcriminatmterfeptum uocamus. Meatum ucro utruqj 
inane:Nafus enim bipartito diftinctus eft tramiteielepbantis 
^plixa ualidaq; naris augetur eiufqs ufus lde g manus: ca nacp 
abos tam ficcosqua bumidos colligut:capiut:8c ln os admo 
uent foli animatiu ommu , Eft pretaea maxilla duplcx cuius 



pars prior mentum:pofterior mandibula eft: mouent anima» 
lia omnia maxillam iferiorem:Crocodilo fluuiatili excepto . 
Is cnim unus fuperioremouerdabra mox a nafo babentunca 
ro permobilis.Quod autem intra maxillas 8; labra defcribif : 
os effccuius partes palatum 8c fauces:ineft pars fentiens fapo 
rem lingua uim lftam fentiendi precipue obtines parte fui pri 
more. Nam fi interiore tangat:nunus fentiet: omnia preterea 
quf caro fentire poteft :lmgua eriatn pot:ut durum: Calidum 
fhgidum:fua quauis parte.-ficut 8C fapore . Hf c aut lata e:aut 
anguftaaut mediocris: quequide oprima: 8C explanarilTima 
eft.Item aut abfoluta:auf conftridta: qualis tortorum balbo 
rumqs eft. Came foluta rara:fungofa:lingua coftat: eius pars 
quedam ligula e.Bifida oris compago tofille. Multifida gin 
giue appellatur:carne bf conftit.Intufcp dentes offei coberet 
parte uero penitiore gticula pendetalia uuigera: uenf applica 
ta columellanomine: quf fnmmodice bumefa&aicumefcat 
inflammenmrqs nomine uuf uocatur 8c ftrangulat. 
/gT|011um quod iter pectus 8c faciem eft: Cuius pars prior 
^t Iguctur: pofterior gula:quatuqs colli ipiius cartilagineu 
priorem obtinens ficum;uocem tranfmittit 3C balitum '. Id ar 
teria nominatum eft. At uero quantum mtenus carneum fpi/ 
n? preiacet:gula dicitur. pars autem poftcrior colli exrima cer 
uix appellata eft:paites tborace tenus difpofitfbf funt.Tbo/ 
raxipfepartepriorepofterioreqj coftac, Moxacollopectus 
priorem obtinet fitii bipartitum:in mammam parte fui utraqj 
extuberans:Mammis laxior contextus corporif eftiuncca pa 
pilla per quam focminis lac tranfmiffum elidtur: in maribus 
etia lac fieri poteft. uerum caro bis fpiffa:mulieribus fungofa 
foraminulentaq; eft. 

yEnter ifra pectus eft parte priore eiufcp radix umbilicus 
eft:Cui radia pars fubiedta m latus utrucp ilia dicitunq 
autemrectefubiugitur fumeneftfiueabdomemiCuiuspO' 
ftremum:aquaticulus. Sedfupetumbilicumbypocondrium 
eft a cartilagine:quafi fubcartilagium denolatu.Cauu autem 
commune fubcarrilagii 8i iliii'. Cbolago eft.parte pofteriore 



^- otfmeti-se 






Itir^Y! 



lumfai pari ftrudura prccingut: unde nome ofpbys inditu eft . 
partisuao exctetone- quod fubditu qualiftragulu eftnaces 
appellatur; Iu quo autc femur uerfacur :Coxa et acetabulurjs 
f oemine.ppria utems aut uulua e:mans penis foras poftremo 
tboracepropendens:partefuiprimacamej5pemoduc6ftans 
&c mequabilufacie curbinararNome a glande ps bec mutuata 
cft:qua que mcegic cucis uacac nomine:q uulnere obducto co 
balefcere nequic ficut nec genc autpalpebre. pcifc. reduci ad 
umtatem qunt; totum tame quod ex ca cute glandecp conftat 
pputium efbteliqua pars carcilagmea eft; &C augeri apliter pot 
&C ingredi atq> egndi cotra § lumecorum. Subiacct mebro ge 
mcah ceftes gcmim cure obducti;quod fcortii noiamus: Tc 
ftes ipfi nec emfdem nacurc func:Cuius caro:nec multu a car> 
nediilidec;fed queadmodu becfebabeant: ac omnino decev 
tensbuiufmodipcibus pofteaaccuraciuscufleremus. 
^ff^/lieris aut genitale contra qua uiri formatu eft. Cauu 
m BJpnim fubditu pubi efbnon fiaic maris jppenium ac _p/ 

^minens.Ceruix ab utero effertur acceflum^plitico maris femi/ 
ni pbens;exitu humidi excremeti fuo fexus utcrqj genitali ba 
bet fummjntftradu;C6munis colli:5i pectoris parsnugulum 
eft . Coftf fcracbn &c bumeri : ala.femoris i &c um uentns:in/ , 
guen.Pars lteintenorfcmqris: &C natis comunis.Coles etiam 
exterior fubnatale. (fTboracis li ^tes oes pnmores diximus 

^T^wOr fum pone pectus eft.-Cmus parces fcapulg: &C fpina: 
Jj^jrifraq: e regioc uecrrilubi babet icomues aute ptis fugio/ 
ns infenonfqjxoftf oCtone.Na de bomimbusgetis turdulo 
rum quos feptenis coftis fevut creari:nullius idonei autoris te 
fhmoio coft.it. bec fane bo fuas ptef lta difpofitas: ut 1 eo &C 
fupius fit:et ifenus. &c pnus:et poftaius: &c dexcru; &c finiftru 
Coftat fane dextru et fmiftru ex limilibus fere gtibus atq; eif 
de. Veru firiftra ola fut Ibeciiliora: At pofteriora prionbus 
& fupiora Iferionbus difcrepat : pcerq cp mferiora fimilimdi 
nefupiorepfeneea dixaim rone : qua ueter imus refpodere 
aflolet facia i corpulecia uel gracilitate:et cmra cii bracbiis co 
mune leut rone:Itacp cjb?cubiti breues iis etia femora;magna 



tx parte braria funt : Kquibus pedes exigm iis maus quo-J g 
ujbabencur.Mebri uero fupenorisbipartitacopac1ione:bfa/ 
cbiu fme ulna appellamus.-Cuius gtesilacercus agilis:gibber ; 
cubitusrmaus . Partes maus:palma ii digiti gncp niieio.digi 
ti gs q fe inrl ectitmodus fiue articulus e : q rigida coftat: Icer 
nocuii dicif .digitus pollex nucupatus uno iflectif nodo :cete 
n binis adductif . Inftexus uero tum bracbii tii digitoru olum 
agifmintenora.bracbiuadgibberuappellaculfleclif.nodus 
quo cti bracbio maus uigicur coarraturqj bracbiale uocamus. 
gs interior maus uola diaf :camofa eft: & in dfliihs Uite Idici 
bus difticta longions.f .uite fmgulis aut binis ductis pcoci . 
breuions binis q no logitudine tota defignent.-cxterior neruo 
facft &nominecares:mebri iferiorisbipartitacopadtiocrus 
eft.buiusfemurqnodbiceps:Molaquodlacuorbiculatufo/ 
ris adieccu eft.Tibia quod gemino offe fubiacet; Cuius pars 
pnorcrea:pofterior fura : Caro nemofa uenofaue alus retra/ 
ctaapoplice quibusnates futpleniores:alus detractaquibus 
graciliores:poftremu cruris malleolusgeminus utriqj partitus 
latcri eft.pes aute;quod mulciplici offc coftac:Cuius pspofte 
riot calx:prior difcreta in digitos gncji eft : media plantf noie 
explicaf : cuius quod carnofum iferius folu attigit: Veftigiu 
eft.quod fugius:prona conricit gtem neruofii:8c nois adbuc 
idigii e.bf rct fumis digitis unguis & nodus Iteruenit : fed no 
mfi uno inftexu adducunf .quibus pars Iterior plante no caua 
fed ita pleniufcula eft:ut folti coto attingat ueftrgio;ii uerfuti 
flit 5c trauduleti.Comune femoris SC tibif genu poplesqj eft: 
gtes maris ac foeminf comunes bf fut quaru fims: queadmo 
duadfugiusinferius:priuspofterius:fimftmdextru:febabe 
at tam 8c fi per corpons fiima uifu exploraf ac patct: defcribe 
dus rame is quoq" recitadufcp eft : eade Ula de d qua fupiora 
cnuerauimus oia.f.ut feries cometandi feruef ppetua:du ordi 
ne gfeqmur olumiquo minus lateacea: q non mo eode bolcs 
quo cetera aiaha poffidet. ergo fugiora Iferioraqj boiem om 
niu maxif alaliu babere:roe locoru naturaliii Itellrgimus:eius 
cni gtes ta fugioref: cj iferiores ad fitu orbis umuerfi fugiore 

b s- 



' 



lj. 



1 ' f 



r 






mferioremqsdifpofiteTunt.Itidemquepriorespofteriorefqs 

atque etiam dextrg fmiftrcqi babetur: Cum ceterorum amma 

lium genus uel omnino refpedtu eiufmodi careat uel conf ufi 

us lta conftet.Caput itaqs ceteris ommbus f uperiore obtmet 

fitum corporis fui ratione: At bomo quoniamut modo dixi 

mus:ad umuerfi orbisjjabitum inftitutus eft :idcirco partem 

etiam lftam babet refpondetem parti fublimi uniuerfi: caput 

ceruices dc collum excipiuc. Tum peccus Sc dorfurmalterum 

prius.-alterum poftenus eft . fubiacent bis uenter bc lumbi ge/ 

mtale di nates;mox femur Sc ribia:poftremo pedes: crura ue/ 

ro anteflectunt eodem.f.quo dc lncedunt.pedis ctiam p_s mo 

bilior eodem fe fledit.Calx e tergo pofituf eft, malleoli fitu 

imitatur aurium.Quippe qui latera teneat imi cruris: quomo 

aures iuncte lateribus capitis babetunbracbia ex latere corpo/ 

risfiniftro dextroqsdependent atque feintrofiectunt:itaut 

bomini potiflimum deuexacrurumScbracbiorum:aduerfa 

Iter fe fmt, fenfus aute partcfque eoru fenforias:oculos dico 

nares linguam eodem fcilicet priorem in partem fpectates ba 

bcmus: At auditum eiufqs partem fenf oriam ld eft aures:a la 

tere eodem in orbe quo oculo&diftant oculi bominis fibi iter 

uallo proportione magrntudinis refpectu ceterorum anima/ 

lium minimo,Tactus e fenfibus bomini exquifitiflimus.de 

inde guftus:reliquis fuperatur a multisuta ptef exteriores col 

locate :atqs difpofite funtmominanturqs precipue 5C cognit j 

perirfum fituqj euidentiorem babentur. 

"jftfT uero intenores contra:funt enim bominumin prmis 

@ a fl(nc ertcatqs incognitg. Quaobre adceterorumaialium 

J7 partes:quarum fimiles fmt bumane referentes:eas conteplari 

debem9. primum igitur cerebru capitis priorem obtinet fitu: 

non modo in bomme ueru in ceteris eriam aialibus: qbus ea 

gs data eft.ommbus aut in iis eft: cj faguine obtinet, Sc ob ea 

re faguineaappelletur;atqsetiam que mollia nomine fpeciali 

nuncupantur.Sedbomoplurimumcerebriproportionc ma/ 

gnitudinis ac bumidifljmum babet : continent id membrang 

du£:altera oiTi adberens ualida : altera lpfum cerebrum attin^ 

gens lfirmior.Bipartitum oium cerebru e: poftremiiqs iiigit 



quod cerebellu appellatunquodcerte & tat±u et fpene forma llvwr 

babet diuerfam:pars uero pofterior capitis inanis:Et caua om 

nibus efbprout in fmgulis magnitudine uariatur, Qmbufda 

enim caput grande:faaes i ubie&a capiti parua; ut que. rotuda 

funt facie. Aliis caput paruum maxi% loge- melut generi om 

ni iumentorum.Cerebrum omnibus phuatum fanguine eft : 

nec uenam intra fe ullam continet;& ad tacftum frigidumper 

naturam eft. Habet fuo in medio plerifque omnibus cauum ,,.„,.„/„, 

quoddam exiguum;mebrana obberente uenofa : cuncularicp 

obducitur; ofTe poitrano conrinetur tenuiiTimo infirmiiTi-- 

moque omnium capiris oiTiumxui norrten occipiti. Mcatus 

ab oculis terni ad ccrebrum pertinentata ut maximi & medio 

cres ad ccrebellum tendant:minimi ipfum cerebrum adeant «. 

Minimi U funt: qui propiores naribus oriuntur: maximi por 

r o llli £quuliftant;nec ufquam coire potTunt:mediocres coe- - 

unt:quod precipue in genere pifcium patet : U cerebro funt it 

propiores q magni;minimi perquam laxo inter fe diftant 

mteruallo: &C nunquam ob cam rem pofTunt coiic. gula mtra 

collum eft ab anguftia &c longitudine nucupata cui comcs ar, 

teria iungitur;priorem obrinens fitum;in omnibus iis quc ea 

baberenaturfplaaierat.Habentautemomniaquibuspulmo 

eft.Natura carrilaginis arteria conftat; &t ianguinis pcrquam 

exigui compos eft uenulis complexa tenuibus.quod ad fupe^ 

riora.i,oris babitum patmct : e regioe pofita cft foramimbus 

narium quf in orif partem patefcuut;unde fit ut quotiens lter 

bibendum bumor retrabitunef fluat ex ore per nares.iungitur „f. l? „£, 

lingue; poftreme; :que- lingua nominata eft pofita inter ea: qu£ 

modo dixi foraminamidelicet apta qu£ peruices arteri£ fora^ 

maitum;quod ad os fpedtat:operiat. Artena akero fui extre 

mo cum lingua ima coniungitur.altero ad pulmouis inter ca 

pedinem defcendit:Tum in utranque fmditur partem pulmo 

nis.ee naqj bioritus pulmo olum expetit. ueru I iis q aial gene 

rat:diftictio no g q apparet mimeqj I boie;Eft pterea bois pul 

mo fiplicior: nec lta multifid? ; ut nonulloru atal jxreatiii e: 

nec leuisifed ine_ quabilis eft; At i ouiparo genere ut aiubus &i 



\\\\\\\\\\\ 



quadrupedfbufquoriiptusoui primordio icboarifolituse: 
ps altera pulmonis multu difcifla ab alcera eft.Ita ut binos ba 
bere pulmones mdeaf :atqj a fingulari arcena gtes I umiqj pul 
mois lacuf duf depedet. Venf quoqj maion: ac alteri cui no/ 
men eft aborre pulmo conectif .Spintuf uero quotief Iflafar/ 
teria:caua fubit pulmois:He c mucronata fpe cartilagincis di/ 
ducufcorpufculifdegbufforaminaquoquo uerfuspdimi/ 
nutonefarccionbuf fubindeaplioraexclpletibustrafmittuc• 
Coretiaartcnfiugiturobcfifcarcilagineisfibrofifqjuinculif 
ct qua anedtif cauu e: ipus du arrena iflaf :an iubeat cor :minus 
in nonullis coftat.f.minutis: At ln gradionbus alahu fpiriul 
cor fubire lpm aptu eft. Arteria lta fe babet. &c accipiedi redde 
diqj tatumodo fpus orficio fugif . Nibil ereni abud uel ficcu 
uel buidu pati ipa uidef .fed ubi iea tale cjd deerrauent: ra diu 
torqtur du excuciat quod delapf um e.Gula ab ore 8< lpa depe 
det cotinua tu fpine: oi artet ienexu fibraru'A g f? ptii trafuer/ 
fum in uentnculu fimccarnis fpem referes tX panter diftendi 
in longii latiiqj babilis. Ventnculus aute bumanus canmo fi/ 
milis eft:quippe qui no multo aplior fit § Iteftmu : fed quafi 
inteftino fimilisaplion.tu inteftinumfimplexflexuolisor/ 
bibus cftaquoproximuiteftinu admoduaplu: Aluusaute 
ipa fuillf frmihs eft.Quippe q dc apla fit &C quod ufqj in fede 
pomgicur breue id corpuleciiqj trafmittat. Omenru medio a 
uentre depedet quod non mfi pinguis mebrana e: ficut eua in 
cetens animatibus q unii cocinent uetre: 6c utraqj pte oris de 
tata fut. lactes fug mteftina pofita fiit g K ipfi lanore coftat 
mebrana Sc pinguefcut.pedet ex uena maiore atqj aborra:ue/ 
nafqj per multas firequen cocurfu deferUnr expari illo uenaru 
gradiu ad inteftina de fummis ad ima ufqj fpargetes: Gula ar 
teriauenterita fe babet. 

gT| Orfinu triplicec5cinet:iacetpaulo apulmoefugius ad 
^iarterif fiflurioptuimebraneuiolucro pigui 8ccorpule 
to:qua uenf maiori adnectif 4C abortf iugitur :cu aborta fuo 
mucronato turbineS pectufqj pte eade uergit oium paricer: q 
pettus fortiikut;omnibu5 uero tam pectore conftrai tis: g ca 



ll|in l| iW^ l|IIH iin|lll: • I 

12 13 14 15 16 17 



ipfa patte earentibus:cor eque fuo mucrone in gte uergit pno 
rem.uerum latere fepius poceft: quonia diifeCto animante di 
moueatur.Atpartefuiampkore:&gibbafuperiora corporis 
fpe<£at;babet maiorem gte fui mucronis carno fam &c fpifTa 
£C neruulos fuis in cams concinec.fitum ce teris animahbus m 
medio peefcore eftan quibus.f.pectus ineft.bomini tatu i pte 
finiftram potius uergic:paulo a mamamm diftmdtione ad le 
uam mclmans papillam:pectons parte fupenoremec magnu e 
dc ipsnc toia non ob longum ledrotudius;P*rte tame extre^ 
ma m acutum fe colligit exitqj pene m mucrone: babec ut rao 
expofiuiinumcriplice;maximum dextroin latere.minimu. 
m iimftro:mediummagmtudineincer finiftrum SC dextrum 
Omnesadpulmoue fonminibLispuii teddutur;Qu£fesin 
uno tantum perfpicua eft. ifeaus uero a nexu fuo maxio finu 
ueneconiugitur:maiori:ad qua lactes etiam funt;finu autem 
medio aborte annexum eft, Quinetiam ad pulmone meatus 
a cordc ducuntur perpetui : finduturqj eodem quo arteria m6 
ln omnes pulmoms gtcs: &c meatus qui codem ab arteria ten^ 
dunt fequutur .uerum bi fuperiorem obtinent fitum ; neqj ul 
lo communi foramme ad illos comeant; fed fua lpfi copulav 
tione fpiritum quem cordi trafmittant; recipiut.r jtinet.n.alter 
ad cauum dcxtrum: alter ad fimltrum {jDe uena maiore ac de 
aborta feparatim ratione comuni poft dilTcremus. Sanguinis 
aute plurimu pulmo ex ceteris cocmet membris q animal pul 
moniscompos:Idemq}uimparum:intust"orifueconitituunt: 
Q uppcqui totus inams fit: frc fungofus:acriuulos uene ma r 
lorisimgunsfmsfifculis excipiat.errant emm qui fangiunis 
uaaiumpulmoneeiTearbitrant:decepti.f. confpectueorum 
pulmonum quosdiiTcctisdetraxerintammalibus.Quorum 
ianguis ilico effluit uniucrfus; cor unu exreliquis uifceribus 
fangiunem babet:Si cum pulmo non intra fe;fed in uenis co^ 
tineat fanguinem: cor eudem incra fe cotmerc agtum eft; lin 
gulis.n.fuis finib? faguine cenet: ueru tenuiflimu medioXub 
pulmoc feptu trafuerfu pectoris e q pcordia bc cind; u appel 
lac:Coftis cc fubcarcilagiruis:£< fpine anexu £te media cenue 



mebraneaqj exilitatecotextum * Venasetia p fecontinetpor 
redas.funt porro bois uene craiTe^pportioe bumaru corporis 
JS~Ecur fupra feptum poGtum a dextro latere e lien a lcu» 
jj^equein omnibusqug membraiftadrfpofitababentper 
naturam.Nonprodigiofe:iamenimlegitimuilluiocilin no 
n illis quadrupedu lienem cum iecinore permutafieuifum eft 
Ventri lien annectitunqua omentii obducit.eft bominis lien 
fuillo fimilis:fed fpecie angufta bc longa:iecur magna ex £te 
maxim oqj animalium numero felle caret. Veru in nonnullis 
ld babere iibi adnexum uidetur. Rotundu lecur bominis eac 
fimile bubulo-fellis priuationem uel in uidtimis nonufjj gov 
pi ccrtum eft'.Quippe cu parte quadam agri cbalcidici euboie 
felnullum pecon fit. Atmnaxo omnibus ferme quadmpedi 
bus adeo grade ut qui facra fecerint aduene. ilupefcant rem. f . 
prodigii loco fibi arbitrantes:non tale efle naturam tcrre. lllius 
quadrupedum . Iecur uen? maiori adnexum e : nulla ex parte 
abortamattmgens:uene;enimqueamaioreproficifcic:Iecur 
tranfigit :qaa porte appellate iecons babetur: lien quoqj ueng 
uni maiori adnexus eft. Vena enim inde ad lienem pertendit : 
renespoftkccuixtafpina lpfam adberet bubulis fimileside 
xterinommbus quibus funtrenesanimaIibus:fuperioreob' 
tinet locum: minufcp pingui obducit : &c ficcior e:quod uel in 
oibus eque liqdo maireftat:pertinet; ad renes meatus ta ex ue 
na maiore § ex aborta;fed no ad cauuiQuod alii amplius alii 
ar&ius fua media pte cotinet:pter qua I uitulo mario: Cuius 
fanerenesquisbubulis fimiles fint:tamen olum folidiflimi 
uifutur.meatus uero :qui eo pertmet:oes in renu corpus abfu> 
rautur . Cuius rei argumetu e:c|> faguine caret;nec Itra fe qcc[ 
cocref cere oftediit. Habet igit ut mo dixi finu cxiguii ; a quo 
meatus duo i figncs ad uefica deueniut:alii etia ex aborta frc. 
quetes:ac ualidi eode ptendut.Ex medio aut renu fmguloru 
uene fingule caue neruofc depedet;fpina ptereutcs ipam agu^ 
gufto itinere:tu in utrancp abolet coxa:ac denuo ibi porrefte 
apparet; demuqj in uefica defcedunt;bec.n.loco ultimo pofi 
ta e;meatib9 anexa illis porredtisa renib? ad ceruice: urinariu 



l|i I | I I I I I I ;llll llll|llll I llll llli|llll I rTTTTTTl II llll|llll III II llll|:::' lll:|illl llll|llll llll|llll llll I llll|llll lllljml llll|lm llll|llll llll|l llll|llll llll|llll llll 
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 



producentem meatum : K fere circumundiqi : extenuatis inff 
brasmcmbranuhs proximis:quociammodo ffpto illi trafuer 
fo pectorif:dcligata, Eft profecto uefica bomims proportio/ 
ne^quam cetcrorum amplior. 

ItEnitale ceruici ucficc adnectitur: f oramie foras directo 
Jpuium : fed paulo inferius altao itra eandem femitam 
Buio deductum:quoram foraminum alterum ad teftcs: al 
terum ad ueficam neruofum cartilaginofum que tendit . Te/ 
ftes ex eo maribus pendet: dc quibus poftea partium commu 
ni examine quemadmodum febabeat differemus: Heceode 
modouelinfexufoemineo omnia natura conformauitatqi 
cuipoluit :nullaenimp.irteinteriore fexusinter fedifferunt : 
nifi utero cuius forma quahs nam fit ex confectionum defcri 
ptionc petendum expectandumque eft:fitus eiusad inteftina 
infra aluum a gte priore tum uefica iuncta fupra utemm eft : 
fed de ucerif quoque panter omnibus diffcrendum poftea e: 
Nequeenimfimilesdatiommbusfuntmecformafimilicon 
ftituti: Si uterus cetcroru quoque animalium uulua diceda e . 
partesboministumintcnores:tumexta-ioresba|takfquc:K 
ad bunc modum baberiperfpectum eft. 

ARISTOTELISPHILOSOPHIDEHISTO 
RIAANIMALIVMLIBER.II.INTERPRE 
TETHEODORO. 

•Ih ETE RO RV M A N I M A LIVM 
J partes:aut communes omnium funtaic fu/ 
|perioreuolumineexp]icatue:autaliquoru /t 
1 genau ,pprie : eede aiit diuerfc lie iter fe fu t 
T eo mo quo fupius dictu eft.Quippc cu oia 
Uereaialia gcncre diua-faptiu qnoqs fuarti 
plurimasfpecie babeit diucrfas:& aut .pportione tatti ca fdc: 
genae aut diuerfas.Sut etii coplures :q aliis date: aliis daie- 
gatf ftmergo quadrupedes:cj aial generatxaput collti: » ocs 
capios pres foraiif .ueru ipc figule gtes.-forma iter fe diffenit 



ram leoni ceruix offe uno: rigida coftat: nec ucrttbnf ullifm 
gitunlnterioraautem omnia carabus fimiha contmentur:Ha 
bent quacbupedesqueanimalgeneratomnes uicebracbioru 
crura pnora fcd precipue que multifide funt:be mambus fuo 
digitato pcde refpodent: Hoc enim ad plura quali manu utu 
tur:partemetiamleuamminuf cjbomo abfolutam babent: 
&agilem:excepto elepbantoquidigitosnumero quinquein 
cuuifoslem'tcrquedifcretos:cmraprioramultopoftmorib9 
longiora: & malleolos pofterionbus imis crunbus poilidet: 
babet prf terea talem tantamque narcm :ut ea manus uice utat 
Quippe qm non rafi ad os illam adm ouens: & bibat: & cdat 
fuo etiam rcctori eam enginatque orFert &c arbores quocjs ea^ 
dem profternit:8i quoticns immerfus per aquam mgreditur : 
caipfa edita in fublime:reftat atqj refpirat aduncmfcula parte 
fui:poftrema naris bec efhfed flefti non poteft: Caitilagmea 
enim & proinderigidiufcula eft: folusetiam animahu boir.o 
ambidexter:boc eft:dexter manu utraque nafcitur:pedus ani 
maliaomniabumano proportionatum pectonbabereuifut 
uerum no fimile latum enim pectus bumanum eft: Cetera an 
gufta:Nullum eft enim quod preter bominem mammas gte 
gerat prioreelepbantus mammas duas quidem: fed non in f c 
clrore babct:Sed paulo citra:ilectunt autem cmra priora cotra 
atque pofteriora: & econtrario q bomo membra infleitat ex/ 
cepto elepbanto:Quadrupedes enim quf animal generant:ge 
nua ante fe flcclunt furtragines in aucrfum: aducrfaque inter 
fe babent confota curuature crurum fuorum.elepbasmonoit 
aliqui retulerunt agit : fed confidendo crura inflecTit : r.equit 
tamen prg nimio pondere utruque i latus equilibno quodam 
uergcre: Sed aut leuo incubat aut dextro:atque eo lpo babitu 
reqmefcit: FlecTrit bic ccrte fuos pofteriores poplites mo bo^ 
minis: At ouipaiis quadrupedibus:ut crocodilo:lacertc* &! re 
liquis generis eiufde : crura tu priora : tu etia pofteriora retro 
fkdtuf : paulu i latus uergentia: nec fec? I ccteris mukipedib9 
agif :mncr>mediipedesfublde abiguiapli9ilat9 fledtuf.bo 
inflcxu mebroru fuoru eode e contrario agit. gppe g bracbia 



retrorfum flectac: quanquam ica uc paulum uergant in latera 
exteriora:crura ate concrabac redfce ; fedquodante tam priora 
§ pofteriora lflecTrat nullum eft, Omnibus uero bumeri armi 
ue contra;g cubiti aut crura priora fleCtucuncoxe. ctiam con . 
tra quam fu ffragines : Cum itaque bomo contra q magna ps 
ceteroru animalium flectat: f lt ut fi qua alia membris buiuf 
cemodi conftant:Ea quoque e contrario fledtant; aues etiam 
fuos ff lexus fimilcs quadrupedibus agunt.xrura enim qug bi 
na babet; m pofteriora curuanc :alas quas uice bracbioru: auc 
crnrum priorum opcinent:in priora: uitulus marinus tanqua 
leia lmperfecitaque quadrupes eft:quippe qui continuo a fca^ 
pulis pedes babeat manibtis fimiles modo urfe:in quinos enl 
finduncurdigitos:quifinguliCcrnisarticulisflectanCur;8cun 
guibus muniatur non magnis: pedes quoque pofteriores qui 
nis difcretos digitis babet:&c curuacura :&C unguibus cum pri 
mis conueniences uerum formaproximos pifdumcaudis: 
Motus animalium quadrupedum ac mulcipedum per diame 
trum agitur quomodo fubfiftere etiam folent : Initium aute 
incedendi omnibus a dextris partibus gradiuncur; pedacim le 
ones; &C genus camelorum ucrunque badtnanum dico atque 
arabiu pedarim fcedic: Cii pes finifter non tranfit dextru:fed 
fubfequicur.partes quas bomo babet priores quadrupedes in 
f ra babent fupinas:Quas aucem illc pofta*iorcs be pronasjna 
gna item quadrupedum;pars caudam babennam uitulo quo 
quc marino cauda ineft quanuis exigua:cerui modo.de gerte- 
refimiarumpofteadicemus;omniafere quadrupeda eadeqj 
uiuipara funt:pilofa:nec bominis modo leuia efie nouimus : 
bomo certe paucifTimis exiguifque mtegitur pilis nifi in capi 
te qua quidem parte:birtiiTimus omnium ipfe eft: cf cerifqj pi 
lis ueftiuncunparres prone; pilofiores funr.fupinf ; auc glabre 
omnino:aucminuspilofgbabentur: Acbomo contraicilium 
etiambominiucracpinpalpebra: ficalf oplet? pilis: ficpubes"; 
quodceterisabeft:Carentm.ciliopalpebrginferioris:fedpau 
lo inferius pili rari nonullis exeut: Ipforum autem quadrupe 
dum pilis mte<Jtoru:aliis corpus Cocu e bircumt fui urfe: cani . 



! 



Alus collum birtius pari undique modo: ut leoni :& reliquis 
iubatis:akif,pnatatucertucisacapiteadfumosarmosmllof 
gerunt ut equo:ut mulo : & rekqius capronatis quo m genere 
bonafus quoque e filueftnbuscornigens :enumerandus eft : 
Qmnetiam bippelapbus fatif mbe fummis continet armis 
qui a forma eqm:Sc cerm:qua babet compofitam: nomen ao 
cepit quafi equiceruus dici mcruiflec: Nec no fera qtif : & lpfa 
ab equo:Hippatdium nominata e :Captonas parte gerit eade 
fed utruque ld genus teuuiflimo mbe ordine a capite ad fum 
mos armos crmefclc:propnum equiceruo tullus : qm eius gut 
turi modo barbc depedet: gent cornua utrunque excepta foe 
minaegceruimgeneris: gcpedesbabec bilTulcos:magmtudo 
egcerui no diflidec a ceru o : gignit* apud aracbocas ubl etiam 
boues filueftres funt:qm dlfferant ab urbanis: quantum mter 
fues urbanos: &L filueftres intereft : f unt colote atro corpore 
robufto ritfu leuiter adunco: comua gerunt refupmatiota:ecj 
ceruo cornua f unt capre proxima :elepbantus in quadrupedii 
genere bircus minime ei bCaudf etiam ammalmm pik corpo 
ns modum imitantur dummodo cauda nota aliqua auctiore 
dcpedeat:eft enim nonnullls tam exiguamt uix dignofa a fe 
fu poflit: Camelus proprium Iter ceteras quadrupedes babet 
in dorfo:quod tuber appellant:fed lta ut bactnane ab arablif 
dircerar :alcens emm bina:alcefis f mgula cubcra babecur ; Sut 
etiam omnibus fmgula parte ima quale ln dorfo tubera: qui^ 
bus icumbat teliquum corpus: 8c firmetur quotiens m geuua 
inclmatiir: papillas quattuot modo uaccebabet camcllus:cau 
dam afino fimilem: gemtalerecro: genua lmgulam fmgulis 
crunbus fut: 5c flexus artuu : ut no quidam pcrblbent plures : 
Sedpropter alui iterualkim plures efle uidentur:babet etiam 
talum fimile bubulo: Clunes proportione magnitudinis par 
u os.biflulcu id ammal e:ncc uttinque dentacum :Sed bifulcu 
ficeftmtpcspatte poftetiotefciiTuspaululumfitad flexum 
digitt fecundum: parte autem pnore fiima quadriparcito fuv 
dacurdifctimineparuo:quantumprimotenusdiglti mflexu: 
et quiddam lter fifluras perindemc m anferu pedibus adiectu 






contexat :pes ueftigio ecarnofamt urfe:Qua de caufa eaf qu£ 
perexercicum longioreitinere fatifcunt:calceant carbafinis: 
Omnmm quadrupeium crura offe; neruoque babundant 
carne deficiunt : Quinetiam nullumquodpedibus conftet; 
excepto bomme: pedef babere camofos perfpedtumeft; Co^ 
xarum eciam carne exuberante inclunesuacant:quodingene 
re aiuum confpici aperciuf poteft: At bomo contra quippecj 
nullam ferc fui corporif partem tam camofam babear: quam 
nacef femora tibiaf:quaf erum furaf uocamuf ;no nifi carmf 
copia:parte cibi£ pofteriore complentur: Quadmpedum aut 
qu£ fanguine coftat eedemqs animal generant: alif multifidg 
funt:qualcfbominismanus pedes qibabentur . Suntenimq 
mulriphcipedumfifluradigitentur:utcanis:leo:patbera:alie; 
bifulcf funt;que. forcipem pro ungula babcantmt oues;caprg 
cerui: equiifluuiatiles^alif infifiofutpede:utqueXollipedes 
nominatur:ucequus:mulus:GenusfanefuiUumambiguum 
eft.Nam &C in cerra IUyriorum;& in pfonia; & nonullis aliis 
locis fues follipedes gignunmr ; Bifulca lgiturbinis fiffuris 
ucruque ideft a parte priore pofteriorecp diducuntur; Sollipe 
da eam partem cotinentem ex toto babent ; Sunt item anima 
tium :alia cornigera;aIia mucfIa;Que cornua gerunC bifulca : 
magna ex parcc per nacuram fuc: ut bos:ceruus;capra : Quod 
ati te ldem &C follipes; &c bicorne fit;nullum eft : quod nos ad 
buc norimus ; At follipes:idemque unicorne eft : quanquam 
rarurmut afinus indicus;Ille enim &c unicornis:Si follipes eft 
umcomif uero:idemquebifulcus orix eft ; Talum etiam afi^ 
nus ille idicus folus in follipedum genere poifidet:Sus enim 
ut modo dixi;arnbiguuseft:quo fit etiaramt talo careat pro/ 
biore;permulta ex bifulcorum numero talum babet: At uero 
multifidum nullum adbuctalum eiufmodi babere cognitu 
eft;ut ne bommem quidem babere certum eft, Sed lynci femi 
talofimilequiddamJeoniautem tortuofum in anfractume 
qualeeffinguc: Oiauero qbus dacus e caluf o-uribus eu pofte 
nonbuscocinetuta ut erectuf I fuffragine parte fui prona fc 
ras fupina ltrorfu. fpectet:et q ueneres uocatttus aduerff fibi 



pofite finnquc canes forif quf antenne fiipta babcancurjfic? 
talorum ommum cahs eft: Sunt non ulla q fimul bifulca lint 
&iubambabeanr:8ccornuabinaorbemmfiexumucuocoili- 
gencia geiat; ut bonafus: qui in peonia tena:& mcdica gigni 
cur:Que autem cornuta funt.-eadem omnino quadrupeda ce 
certum eft:nifi quid pcr cranflationem cornu babae dicacur : 
quemadmodum egyprii A aliquid lllis ueluci ueftigium cornus 
excuberec:Ceruo ex cornigcns uni;cornua coca folida:ceceris 
caua:quodam tenostKmncronedemum concrecafunc.-pars 
caua ex aice pocms oricur; quam folidum quiddi: ofle ena/ 
fcens:fubic:implecqi cotam : quomodo cornua bouum cofta 
reuidemus:folieCiamceruo:cornuaomnibus anms decidua 
Inicio a bimacmceceris perpecua nifi per uim aliquam amircac. 
Mammas lCem baben uarie cercum eft :nam ec Icer fe ipfc qua 
dmpedes; 8C ab bomine mammarum diftemnc racione.meni/ 
brorum eciam que ad uenereum coicum accommodaca babe/ 
curdifcrimenplanceft:paCetraciouariamaminarLi:Cualus 
mammeparcepriore boceftm pcctore:autiuxCapeclusfinc 
binf binifquepapillis:uc bominimc elcpbanco fub armis due 
tam mari:q foemine pcr quam exigue.mec pro corpons uafti/ 
taceicauccafalacere confpicere propemodum nequeas : urff 
mammas babcnt quacernas :aliis mamme inccr foemma bine. 
papillcqs bine:ur ouibus:aliis papillcquacerncair uaccif: Qui 
bufdam nec in pectore nec in focmimbus mamir.e: fed in ue/ 
tre babentur:& quidem plures:ucrum non omnes pares: cum 
icaque cccera id genus babeanc plures pantbere quateinat uen 
tremediogerunc:Camelufquoqueinueiicremammas duaf 
cum papillif quaccuor babet. Lecna ctiam duas in uentrcMa/ 
ribuf follipedif generif nulle func mammf nifnisqui macri 
fimilefprodieruncquod in equorum genae cuenit Gcnitale 
mariumaliisforifeft:utbomini:equo:5caliifmultis:aliism 
tus:utdelpbmo:Quibusforifcftbis:autantebabetur:utbo/ 
mini:& reliquif quf modo dixi:aut retro :Quinetiam iif quf 
ante gaoint:aut & pcnif : H teftef abfoluci pedenc: uc bomim 
auc aluo aciliercnc: 6: auc plufiauc mmuf abfoluimtur: no cnl 



fi. s'™ 0-*--- 



c 



pariterapro&cquomcmbruboc abfoIutumeft.elepbatus 
etiam genitalc equo fimile babet fed pat uu; nec ( p corporif 
magnituiine;teftesidemn6forisconfpicuoffedintuscuv 
ca renes conditos babet:quo circa Iitum celerius agit. Aliis 
itaque teftes abfoluti ut equo:alns no abfoluti ut apro.Sus 
foeinma geniralc ea contmet parte qua pecoris ubera babet 
eV cum per hbidinem turget ac prurit ad coitum furfum ta/ 
cifpcr boc retrabit : uertitqj foras ut fde mari coitus fit facili 
otrcfcrflum ldlongeproducfous &C debifcens ampliusefir. 
Gemtale maximaanimalium parteitafebabet: Nonnulla 
exaucifominguncutlynx:leo;camelus:lepus.marcs:igitur 
ita interfedifcrepant;ut expofitum eft; foemine; omnes ex 
auerfo mingunt.quippe cum etiam foemina elepbantorum 
gemtaletut cetere: Iter f emora babeat . Genitalis uero lpius 
difFerentia numcrofa eft: Aliisenrm caralaginofum carno/ 
fumqj eft ut bominirquodut parte camofa Iflari nequit fic 
cartilaginofa mtumefcit excrefcitq;. AUis neruofum:ut ca/ 
melo ut ceruo : Alus offeum ut lupo uulpi muftelg ictidi.i. 
muftele/ruftice^qua uiuerra fterpretor : nam ls quoq? oiTeu 
gerit; Ad hgc bomo cum ad mfta incrementa perucrut parte 
fuperiorem babet minorem g ffeiiorem : contra atqj cetera 
ammaliaqugfanguineconftet .Partem fuperiorcm intelli 
gi uolo quatum de capite ad eam pertendit partem: qua exi 
tus patet excrementis;Inferiorem autem quantum ab ea ipa 
iubfequitur reliquum corpons. Animalibus ergo que- pedi^ 
businitinatui-auoluit;crurapofteriorapartemcompletin/ 
feriorem: Que autem pedibus carent iis cauda &c qiucquid 
uicecaude: fimilequebabetur pro parteinfcriorecft; tales g 
fecfts iam incrementis animantes euadunt. difcrime autem 
in crefcendo eft.Homo cmm priufquam adultior fit; parte 
fupcriorem corporis babet maiorem qmferiorem.et quo p 
ctatem ampliusaugetur eoecontraeuenitut inferiorafmt 
iuperioribuslongiora. Quamobremunusipfenonmodo 
eo iem ingredi folet infirma adbuc £ tatc: quo iam firma m 
greiitur;fed primum dum infans e quadmpes reptat;detde 



fe erigit :bipefque icedit . funt qu£ ex proportione in ereme 
ta partis utriufque capere foleant :ut canis nonulla pnmum 
parte fuperiore minora funt poft maiora cum creuerint 
eadem parte euaduntmt iumenta: nullum enim ex bis adchv 
taerate aucriusredditurea partequfab ungula ad clunem 
porre&a eft.pentes etiam ceterorum animalium multiplici 
differentia tum inter fe tum bomiuis ratione euariat: babet 
enim detes omnia qu£ quadrupeda fangninea: uiuipara fut: 
fed uarig. funt enim alia utirinque dentata.alia altero denti 
um ordine carent .Qug enim cornua gerunt be;c non denta^ 
ta utrinque funt:quippe qu£ primoribus maxillg fuperioris 
careant dentibus.Quanq funt nonnulla quf dc cornibus ua 
cent &C utrinque dentata non fint : ut cameli . Item alia detiv 
tes babent exertos uelut aper.alia finebis funt . Et aliis den^ 
tes ferrari ut leoni pantber^: cani.aliis cotinui ut equo ut bo 
ui.funt enim dentibus ferratis:quoru feries acutorum denti 
um mutua in fertione peCTrnatim fe conftipat. Quod aute 
fimul &C dentem exertum &C comu babeat nullu eftmec ue/ 
ro quod fimul et ferratis dentibus fit.Et alterutrum babeat 
illorum boc eft : uel cornuucl dentem exertum. primores 
maxima ex parte babent acutos:intcriores planos.Vitulus 
marinus ferratis omnibus eft:ut generi pifciu affinis. pifci- 
bus enim fere omnibus ferrati funt detes.Genus aute quod 
duplicem dentium ordinem babeatmullurn noftro in orbe 
eft ueru apud indos (fi ctbefif credendum eft) belua gignit 
ut ille faibit : cui nomen mantbicore dentes triplici utrincp 
orctine magnitudo birtitudo &C pedes leonis:facies &c aures 
bominisoculi cefii:color rubrice; cauda fcorpionis modo 
terreftns aculeo armata;fpiculaq; agnata iaculans:uox fiftu 
lf tub^ue non abfimilis . curfus non minoris pernicitatis : 
ijcemis.feritas tanta ut nunquam poftit mitefcere appe^ 
ritus precipue carnis bumane: Mutantnr dcntes tum bomi.- 
ni :tum etiam quibufdam aliis animalibus ut equo:mulo : 
afino:bominiprimoresmutatur. Maxillares autemnullu 
animal mutat. Sus nullum omnino dentem amittit. 



^ canibus diuerfa fencencia cft:quippe cumalii nullu 

r fiis decidere denccm opinencunahi caninos Cantum ap 

pefiatos mutare uelint;quos ctiam bom o amittit; ucru boc 

laterepropcerea quianonantemucanC:c[pares mtusenafca 

tunQuod idem ucl in ceteris fdlicet feris euenire ueri fimi - 

le eft.Et qmdem caninos cancum mutare perbibecur. Aetas 

uetuftiorum recentiorumque canum dentibus ludicatur * 

luuembus emm dentcs cmviidi dC acuti : etace prouedtis ni/ 

griobcu fiqiie, 

^L_JMUitiir certe in equis cotrajatque I cetcris animalibus : 

^ yu m enim cctcris feneclute dentes mgrefcant:equo ca 

"didiores redduutur. Planosabacutisdifterminant:quica/ 

niniappellanturrformgucromqueparticipestquippequiin/ 

fralatiufculi : fupraacutiufculi fmc. manbusdentesphucs 

o[foeminis:ucrgenerebominu:ouium:fuum:caprarumpa 

cet.In cf Cais nondum exploratum cft. Quibus plures : bec 

uiuaciora magna ex parcc fur. Quibus pauciores SC ranorcs 

bccmagna ex parte ruce. funt breuioris. 

l *SP s \\pmini nouiifimi maxiUares: quosgemlos uocam? : 

Jg. yircirer uicefimum anniini gignuntur.Et uiris dc mu 

ueriBusTlam uero quibuicJ5 mulieribusanno etiam octoge 

fimo maxillares illi nouiifimi; non fine dolore exici unt:ui 

iisquoqueidemcucniireaccepimus.quodcerteiisaccidit 

quibus in iuuencute ipfi gemim nari non fucrinc. 

i/^YTepbacodencesutrinquequaCuor ;quibusconficitci „ 

^j^lbum acqucin farinc- fpeciem moiit.dico prfterea pro ' 

rnment grandes;quos mares gradiores refimatofque babet 

foemine: minores:& contra q marcs . Vcrgut enim deorfu 

proniquc deuiant; ftatim cum nacus eftelepbancus i dcntes 

babct:qu ac[ grandes illosmon illico perfpicuos obtinet. ^ 

[ Ingua perqua exiguam babet:atque interins pofitam 

na in ceteris fitaca uc uix eam uidcre poffis. 

Us etiam magnitudine difcrimen exiftere animali/ 

busplanum eft.aliis enim os refciflum; uc cani leoni: 

rteniqj omnibus quibus detes exerti. Ahis paruiuuc bomini 

c Z 



Aliis mediocre ut generi fuum.equo fluuiatili quem gignit 
egyptus:iuba equimngufaqualis bubus:roftrum refimum. 
Talus etiam ineft bifulcorum modo dentes exerti : fed le < 
uitencaudaapri. Vox equumagnitudo afini:tergoris crai 
fitudo tantamt ex eo ue; nabula faciac intenora omnia:equi 
6c afini fimilia. 

fVnt que natura acipite partim bominem partim qua 
1 Irupedem imitetunuelut fimie:Cebi:Canicipites.Sic 
"enrm cynocepbalos appello.cf bus:fimia gerens caudam e: 
1 Caniceps etiam eadem forma:qua fimia eft:fed maior uali 
diorqs Sc facie caninj fimihor :unde tinome acccpit ad bfc 
monbus ferocionbus eft: &c denterobuftiore caninoq; pro 
piore.Simia tam parte fui corporis prona pilofa eftait pote 
quadrupes 9 fupina : ut fpeciem gerensborninis:quicon< 
tra atque quadrupedes obtinet pilu ut didtum iam eft , Sed 
craftiorepilo flmifueftiuntunlongeqsbirtiorcfparte utra^ 
que funt:conueniunt cum bomineplurimum fua facie.gp-- 
pe quf naref:aures:detes:ta primores § maxillares bois mo 
re babeat.cilium etiamcum cererequadrupedesnoiutraqj 
palpebra babeant, Slmie babent quaquam pretenue ac pro^ 
lixius potiiilmum in inferiore . Ccter£ enim quadrupedes 
inferionbus carent ciliis.babent flmif in pedtore binas mj/ 
marum pupillas. &bracbiabominismodo:fedbirtiufcula 
que & lpfa & pcdesmt bomo inflertunt:boc eft ita ut circu 
ferentie membrorum utrorumque obuerfe inter fe adduca 
tur. Ad bec manus digitos: ungues bomini fimiles . uerum 
omnia rudiora erFeracioraquc:pedes f m generis babcnt. fut 
enim uelut manus maiufcule: Sc digitif ut manus conftanf 
medio logiore: ueftigium eciam manui fimilee:nifi quod 
in longum fe porrigat:tc uolam referens tendat ad poftrea: 
Callofiusbocalcerafuiparte exti-emaeft: Sccalccm incptc, 
atqueexilitcnmitatur.Pedumofriciumduplexe:bisaiim 
8c ut pedibus & ut manibuf utunturunfledtuntqs eofdeper 
tnde ac manus.lacertos & femora babent breuia proportioe 
cubitorm et tibiatum. Vmbilicu qui emincat nullu babet ; 



Sed dufum quiddam cocinetloco umbilia'. partem corpo- 
ns fupenorem mulco maiorem babent ij inferiorem: mde> 
licet more quadrupcdum. quinarii enim fere ad ternariu ra/ 
tioneconftant. Degeneranc ergo tumeadecaufa:cumeci 
am q> pedes manibus babeant fimiles: Scquafiex manu 
pedeque conftitutos . Calcis enim poftremumadpedem. 
reliqufautem parcicule; . admanum facilereferuncur: digiri 
nanqueuolf fpeciem gerunc: degunc plus cemporis prone 
quadrupedum more q erecte:carec naribusmt po te quadru 
pedes.priuatexauda funt:utpote bipedes. exiguaemm om 
mno cauda ineft: quatenus nota folum babeatur. Genitale 
eria foemine muheris e: mari pocius canis:c| bominis. 

GAebi uc fuperius dixi:omnes tadam babent.partes ue 
ro interiores bumanis fimiles: genera bf c omnia con 
icnupartes animalium uiuipatorum exteriores ita fe bent 

#^1 Vadrupedescj oua pariut;ecdecp£anguinebent(Ter. 

w Breftreautemacfanguinis particeps nullumouaaedit 
qulnlcte aut quadrupes fit:aut pedibus careat omnino)om 
nes caput:collu:dorfum : prona atque fupina corporispof 
fident: pedes eciam priorcs pofteriorefque:& quod pectori 
proportionetunmodo uiuipari quadrupedu generis.cauda 
quoque bafcenc longiorcm:excepcis paucis : fed bec omnia 
pedes m plures digicos babenc difcrecos : Ad bec omnibus 
bis fentus toridcm qnot cettrif quadrupedibus fuc:ec lfgua 
omnibus daca eft : Excepto quem fgypcus fert crocodilo : 
nam il le fimilis quibufdam pifcibus eft . Cum enim pifces 
omnino fpineamnecabfolucamcontinenthnguam: tu uel 
maximemonnulli adeo lcuem indifcretumcp eum lpum lin 
guc tributum I ocum fortiunturmt nifi admodum Iabrum 
diduxens neueftigiumquidem lingueinfpicerequeas:Au 
riculisramenbccoia carencimeatufqs titu babet audiendi: 
Carec eriam mammismec genitale auc teftes foris obtinent 
manifeftos:fed Itus conditos.nec pilo fed cortice oia tccta 
fiit. detibus ecia ferraris fuc oia. Crocodilo fluuiacili oculi 
fuis:dencesmagniexerticj);unguesrobufti:cutiscorricofa. 



cotra oem ictu in uictamifus 1 aqua bebes:extra acerrimus » 
dies itaq= in tetta pte maxiaagitmocles in aqua: teporis roe 

aaiEenlaquaexperit^aere. 
rlameleofiguratotiuscorporis laccrtaplanerepfen' 
at;lataa deorfu duc!ta:uentri iugutur: utpifcibus: &t 
namopifciucminet.Roftrufimigporcariffiminimum 
cauda p loga in tenue dcfincs:Sc logelplicatain le orbibusi 
lorimodo pmultis,elatior a tcrra e q lacertaunfllexus cruru 
peride ut lacerteipedes ffguli bipartito fecat:ptefcp tale iter 
febentfitu:qualepollexadman?:reliquapteobied:u.Sed 
ipeetia reliqptes paulotenS* I digitos quofda findut : uide 
licet primores tripkci filTura Iterius:duplici exteriuf. pofte^ 
riores itaius duplici: exterius triplicimnguiculi aduci. Cor 
pus afpu totu; ut crocodilo:oculi inreceflu cauo: Itus rece 
pti:pgradef rotudiicute fimiliiatq; reliquu corp9 obducl:i : 
media lui pte gqua exigua detecti;qua uideat: cj qde uide^ 
di fedes nucj cute operit mec pupillc motu; fed totius oculi 
uerfatioe in orbe mutationeqj quoquouerfuaafpicit|q ue/ 
lit: mutat fuu colore iflatus: Veru & mgcr no loge difiimi 
lis crocodilo et&c palliduf : ut lacerte maculis diftlctusmt r> 
dusnigris. Mutat colortotoi corr^e.nam Scocuhcocolo/ 
res reliquo corpori reddutur; Sc cauda ciide colore accipit * 
motusenlpigeradmoduutteftucunise;pallefcitcumorit: 
defunctufqj coloreeude feruat.Gula atq; arteria fitu code 
cotinet quo lacerta: carne nufqua nifi I capite Sc maxillis : 
£c poftremo caude admodtiexigua poffidet :nec alibi fan^ 
guine q i corde &c oculis:& loco a corde fupiore: &C uenulis 
bmc tedetibus.ueru ncc in bis qde ulla copia fed paufillum 
bec fanguinis. Cercbru paulo iugius oculis pofitu e; &i pro 
pcus cotiguu.Cuteautexterioredetracta; oculis quiddam 
lucesmeluci anulus eneus tenuismulla pala fterceptus cfgit , 
Mebrane i of s fere corporis gres multe ac ualide. : logeqj fir 
miores q in ceteris tedut. piiTectus bic totus fpirare pterea 
diu pot motu admodu exiguo:adbuc circa cordis fedeex/ 
tate: &c cu oes corporis gtes cotrabit : tum uel maxle coftas 






12 3 4 5 6 7 



cogere atqj ad ducere pot.Liene cofpicuu nufg corinet:fubdie 
cauemas:&:raritatmoteracertarfl. 

~~~ W N auibus erii gtes nonullf fimiliter: atcj! 1 iis q expofui 
i flj a nimalibus bentunoibus eni caput ineft: 6C collfl dc doc 

Tum &: fupina gs corporis: 8C quod pectori jjportionef . Cru^ 
ra eria bina bois modo: fed q in auerfu flectif : eode ritu quo 
quadrupedes faciflt ut didtu ii eft . Carec manibus pedibufqs 
pnoribus.peculiare inter cfteta aialia alas poiTidet:6c clune fe 
mori fimile 15giore:uentreqj medio tenus pon-edtfl:cobefi6e 
ppetua:ita ut ipe diuulfu femur effe uideat . Sed ei femur p_te 
alia iuncTrfl tibie e .f flt femora fane maxia iis auibus q ungues 
bent aduncos:& pectus g ceteris robuftiusxopia oibus auib? 
unguiii eft:mulrifide etii oes quodi modo fdt. gppe cfl pars 
maxiacugitatafitj&lnitesquis planipedes:tame 8dpff digi> j 
tos gfedtos diftinftofqsbabeant:olbus q feefferant:quaterni 
digiri dati fucterni in priore p_te*.finguli in pofteriore:maxia 
ex gte J? calce paucis quibufdi utrinqj bini: ut auicule q Iynce 
uocit:bec paulo maior q fringilla eft:coIore uario : babet fibi 
jDpriidigitoru quimodo dixi difpofitione&:iIguiferpen> 
ubus fimile.gppe qui I logitudine mefura quattuor digitorii 
porngat.Turfumqjcotrabat intraroftru .Colluetiacircuagic 
inauerfu : reliquo gefcece corpore mo ferpentflmnde torglla 
uulgo appellata eft.quig turbo ab antigsmngues ei grides: 8£ 
fimiles ut monedulis exeutmoce aut ftridet: os fibi proprium 
uolucres poffidet.no eni labramo dentes fed roftru bent.auri 
cuhs etiam carent: &naribus.meatulqj odorandi in roftro co 
tinent:audiendi in capite:oculi omnibus ficut ceteris afahbus 
bini:fine ciliis.Grauiores palpebra iferiore c5niuet:Mecif oes 
ab angulo obeunte mebrana: At uero q fpem nottuf gerunt : 
fuperiore etii palpebra coniuet . boc ide cortice. intccta aialia 
quoqs facifltmt laccrtf & reliqua generis eiufde:c6niuet enim 
palpebra inferiore oia:quig no more auifl metanf . Volucres 
item no piles n5 fquama no corrice fed penis tegflf . penf oes 
caule cSftant . Cauda etia tali qualis data quadrupedibus eft: 
uolucres carent:Sed penis conditam gerflt: breue q logipedes 



MVI 






Ac palmipedes funt:maiorem autem que e contrario conftant 
quc uel contracjtis ad uentrem pedibus uolant . Cum illg cau^ 
dc pufille :gerule; porrectos in caudam crunbus ferantur. lin/ 
gua omnibus eft fed uarie : Aliis enim longa;aliis breuis;aliis 
lata:aliisangufta.omniummaximearu'malium poftbomine 
litterasprofcrrf nonnulla auium genera queunt : uidelicet ea 
precipue:quibusIingualarioreft:linguamautemillammino 
rcrnoperiendiminiftram;nullum exus quc-oua pariunt fug 
impofitam fue. arteriac conrinet Ced meatum ipfum modo 
trabunt: modo laxant pro fui commodi defidcrio : atque ita 
erBciturmequidponderisinpulmonemdelabatur.Sutnonul 
la ex auibus genera quibus natura calcar etiam dederit;fed nul 
li datum boc eft cui ungues adunci fint. uolaces porro notan 
tur;que ungues babent aduncos: calcarigere quf pre; fua graui 
tate fmt ad uoladumineptiores. Ad bcc auium nonnullis cri> 
ftaadditacffcquacum ceterc: pennarum emmentia quadam. 
extructam gcmnt.Gallinaceusunuspeailiaremfibi fortitus 
eft.fic enim inftitutam;ut nec caro fit nec a natura carnis om^ 
nino aliena. 

Ifcium genus intcr ea que aquas incolun t unum diftin^ 
guiacetcrisiurepot.Tuformaeuarietnumerofiore.bet 
icteaput:& prona;& fupina.parte qua uenter SC uifcera corine 
tunfupina babet.caudam continuam indiuifamqj parte gcric 
poftenorc uarie .pifcium nulli ccruix ; nulli manus aut pedes: 
nulli teftes:nulli mame.Sed mamma ceteris quocp negata eft 
omnibus ;que animal neqant generarcnec uero uiuiparis om 
nibusdataeft. SednstantLuqufpiotinus intra fe animal for 
mantmec primum ouum:deide animal. Vndc fit ut delpbin? 
etiam mammas babeat:animal enim c6apitilico:& creat.Co 
tinet bic fuas mammas non parte fuperiore: fed prope genita 
le:nec modo quadrupedum papillas confpicuas bet:fed uelut 
alueolos quofdam bumoris duosmtroque de latere : fingula 
rem;e quibuslacfluit:quodorecatuloi-um fectantium pare 
tem excipiatur; idque lam a nonnullis perfpecT:um eft : pifces 
igit ut mo dixiniec mamas bent; necp meatu geitaliu ullu Itus 



cofpicuiubracbias aut re bent pcculiare:gb9 buore que orc ac. 
ceperit rcddut:atq; etia pinas quas magna ex gte quaternas ge 
i™it.*Aramenlongif:utanguillf:binfiuxtabtancbias beret. 
mugrlibuf etii quof lacuf fipbarii gignit bmeatque etiam ei 
qui uitti appellit.nonullif c longif nulle omnino funt pinne 
utmurcnfmecbrancbif integrf utcfteris pifabus babentur . 
qui autem brancbias babent ;aut intectas continent eas:aut de 
tcctasmt cartilaginea genei-a omnia . Qui intectas babent:iis 
ln obliquum utroquelatere tenentur. Que tegumento carenc 
cartilaginea dicouis fi plana funt parte iferiore:fupinaque ba^ 
bentnr; ut corpedini:ut raic.fed fi oblonga funt: eorum lateri 
bus adberent.mt I quouis muftelino genere cermtur.Raia tam 
&fideductasinlaterababetbrancbias*tarnen nonfpineo ite 
ccas openmento:ut quf non cartilaginea funt: fed cuticulari . 
Item brancbiatorum ipforum: aliis fimplices brancbif funt : 
alns duplices:omnibus tamen fimplex quenouiifima corpO' 
n admota cft : & aliis paucf aliis multe.uerum in utrunque \u 
tus f que partite ommbus f lit : babent quibus pauciflime fut: 
fmgulas bricbias lltnnque eafque duplices: u t aper. alns bme 
utnnqueialtcrf fimplices.-altcrf duplicesmt congromt fcaro : 
aliis quaternf utrinque fimplicesuit accipenferi:dcntia: mure 
nf :anguillf ; :alus quatcrnf duplici ordme: nouifllma excepta: 
ut Turdo pcrcf :SiIiiro:ciprino.Muftclige*iis etiam dupliccs: 
8i quinf utraque ex parte funt . gladio a Roftri muaone ita 
appellato:occonfduplices.Icabrancbiarum.colligiturnume 
rus:Scd preter brancbiarum difcrimen pifces a cf teris animali 
bus differuntieo cj non pilis ut terreftria:quf animal gcnarit; 
noncortice:ut nonnullf oua parientes quadrupedesmonpen/ 
nautgenus auium integuntur : fed plurimi fquamofi funt : 
paua quidam fcabri: pauciflimi lf ues. Ergo cartilagineorum 
aliaafpera:alialeuia funt. Cogrietiam&anguillf ScTbun^ 
m lfuesfunt:dentesomniapifdum generababent ferratos: 
pectinatimque coeutes: cxcepto fcaro;ac oia fcrie detiuacuta 
atcpmiutiplidfulciut:ilingiiaetiidetesnonullis:lrguiautip 
£i duri Sc pf ne fpinei bent: & ita adbf rete ut lterdu care ligua 






Mde5tur:Osrefdffumutn6nullisouiparifquadrupedib9e: 
ptesaudiendi:odorandideniqj:fentiendi nullf cofpicuf : pter 
Soculibabemr:latetetiameacusgbusfeareneceffefit:ocuu 
ommbus f ine palp ebris:fed no duri.Eft omne fane pifciu ge/ 
nusffaguinis gticeps : difcnmine aiit gtus fic difcrepatmt alu 
ouapariat:aluanimal.rariutouaoes:gfquamacotegut:Ani 
mal oes 9 genere cartilagineo cotinenf :excepta rana. 

OEliquu ex iis quf faguine bent animalibus:genus ferpe 
ume.-quod comuneabobusfupcrioribus cflepot.fut 
i terreftres: alii aquatiles: gq maxla ps fit terreftris. exi/ 
guaueroaquatilis.f.fluminuincola.fut etia mansmdigene. 
ferpentes teneftribus fimilesmifi q> caput babeanc cogn. Sc g 
demgeneraeoru coplura funt:colore numeroff uanetatis. na 
fci eof n5 in altiflimisgurgitibus certu eft.Scolopendras etia 
quas cStipedes uoco:maris in colas efle nouimus.fpetie terre/ 
ftnbus fimiles:magnitudie paulo minores: colore mbetiores 
numero pedum copiofiores:Sc auru tenuitate graciliores: na 
fcilocisfaxofisfolenr: Kmoferpentu :nomagnaaltitudine 
gurgitu. Caret pedit ? genus omne ferpetumt pifcesma remo 
ram errore nonulli pedes babere ,pdiderut:expcs cni oino eft : 
fed quonia pinnas beat pedibus fimiles:binc fit ut pedibus m 
ftare uideat":pifciculus gda bgc e:faxis affuetus :I cibos no ad 
mirtendusmome a remoradis nauibus adeptusiutilis ad iudi/ 
cioru caufas & amatoria ueneficia ut abguoltit.ptes exterio/ 
res fanguineoru aialiu q na fint: K quot numero: H. gbus iter 
fe differentiis diffonent explicatum iam eft . 
►^T^Vnciteriorumordinem pfequemur: Scprimumineo 
B: fcenerequodfanguine coftar.bacenim rationefumma 
( genera acj teris differut:q> bf c fanguinea fuculla exanguia.fi 
guine prf dita fut : bom o & quadrupedes q aial ouum ue pari 
unt:atq) etiam aues : pifces: cetf : & fi quid aliud uacanf noic 
quoma genuf no fit. Sed f pes f iplex 1 fingulis itelbgat ut fer 
pef ut aocodiluf .Igif cj quadrupedef uiuiparf funt:iif gula 
atqjarteriaolbuf eft:Sc eodefituquoboi. Ouipanf etiaqua 
ckupediWatcjsauiWeadeilla adiuda uidem?fed difcrime 



fpecies aflfert eara ptiLudenrqj ola q aere acapiut, & reddut* 
be.it pulmone^arteriamjgula&fitugulfiatqiarteriffimile; 
qua§ eas ptes difTimiles: pulmoneaut ne fitu cjde fimik co 
tment.Cor ite olbus e:qb9fanguis &c feptu trafuerfu quod 
pcordia & cinctus appellat :ueru boc I minutis pfua tenuita 
te cxiguitateqjm^ c/quc fpcctari pot: nifi in corde.peculiare 
cfbquod de nonullis bubus^pcutu e;genus.n, quodda bou 
fuo in corde oificulu cotinereaiut.At uero pulmo no oib? 
datuf e.pifces.n, &c oino q bracbias bent;carent pulmoe.Ie 
cur in olbus e I qbus fanguis.Lien magna ex parte oibus;a^ 
bus fanguis;fed magncgti eoru q no alal ied oua panut. M 
en ufqj adeo exiguus e:ut ^ppemodu fcnfu effugiat : quod 
magna in pteauiu experimur:uerbi ca in colubis; miluis: ac 
cipitrib9;nocT:uis.Capiiceps auis liene 010 caret.In quadru^ 
pedibus etia ouiparis fimilis ratio eft .na ea quoqj admodu 
exiguuhentliene.utte{cudo:Musaquatilis:rubeta;lacerta: 
crocodilus;rana. Ffl aliis adnecfhtur lecon :aliis minime.cx 
generc.n. quadrupedu q alal generatceruo cVdamfdeefle 
notatue:atc^etiaequo:mulo:afro:uitulomario:6imuriu 
nonullis ceruis acbainis cogno!e;£el cotineri I cauda credit; 
e quodibi cotineri aiut;colore cjde fimile felli:fed no ira ut 
felbumidufedlicnifimileparte intenore, Vermestamen 
cerui cotinet oes fuo in capite umofcj nafci folet fub llgua 
in concauo circiter ucrtcbram;qua cauici mectit caput: ma 
gnitudine baud minores bis ucrmibuf quos maxlos carnes 
putres ediderlt . Gigni uniuerfi atqs cotigui folent numero 
adeo circiter uigiti- Sed ceruus felle ut dictu e uacat:qq eius 
Iteftinu amaru adeo cfbut ne a canibus quide attingatinifr 
ccruusprepinguis fit. elepbanto etia iecur fine feUe: incifo 
tameptequafel adbcraefolet;bumorfelleuscfrluit plus 
minus.Pelpbinus mter ea cj mare excipiut:pulmoneqs benc 
unusfellepriuatuseft.auef pifcefqueomnesfelbabcnt: & 
quadrupedes quf oua pariuncdixerim inuniuerfum:omes 
aut pl9aut minus fetllis fortiut ; fed pifciuialiis I iecot e po fi 
tue;utmufteligeis;&filuro;5cfquatif;l?uiraif;torpcdim 



atcsexlogisanguillejamnubeUcspulcbroeaS.uecoreincft 
pportoe corpis maxime oium copiofualus iteftino anex, 
um eft:depedes a lccore meatibuf gbufdS ppetuis fume te^ 
nuitatis.Ergo bamia fuo iteftino pan jxeflu obductu bet: 
fepe etii replicatii.Rcduxqj aliquatenus : rehgs collectim 1 
teftinifc6miffue:autfemotiusaiecore:autJ)pius:utrai|: 
accipeTeri:dentici:murene:gladio.Sepe etiS genus ide utrirv 
que patif fitu: u t conger: alus. n.ad lecur : aliis mfra fe pofi 
tu adberet: quod etia i auibus parimodo gfpectu e:aliis.n. 
uentri:aliisiteftinoiugif:utcolubf:coruo:coturnici:birudi 
ni:paffen:aliis lecori fimul Sc uetrnut capncipiti: Aliis leco 
rifimul&iteftino:utaccipitri:miluo. 

Qines atqj uefica oes q aial generSt quadrupedes pofli 
ent. At uero ex bis quf oua pariucauef pifcefcp non 
........Quadrupedu una teftudo manna bet:magmtudine 

ad ceteraru gtiu roneifimilcs bubulis renes ci oino adberec 
quafi ex multis exiguis coftituti. Bonafus etiS itenora oia 
bub?fimilia c6tinet:fit9 ide earu ptiu e oib? q ex bis coftSt 

GC^prfus in medio peftore omibus pter 9 in boie eft. 
buic eni pti potius leug comiflu e:ut Steexpofui .Ten 
it oibus priore I gte fuo turbmato mucrone:pter qua pifci 
bus.bis.n.no ita ee uideri pot. Cu eoru cor fuu mucronem 
n5 ad pecTus f pectate;fed ad os beat.extremuqj mde pedes 
qua brScbif- dextre atqj flniftr? iter fe coeut copulaf qj.funt 
etiameatus aliidecordeadbrancbiastedetes fmgulaspro 
defiderio magnitudis:boc e maionbus laxiores: mionbus 
ardtiores iter quos craffa admodu: 8C cadida fiftula e: q de 
cordis extremo orif .Gula paucis i pifcibus ieft:ut cogro:an 
guille. bifqj exigua Si iecur g bent :fi no fiffu e: dextro late 
rc totu c5tinef ,Sin fiffu a pricipio ufqj dextro maior ps ap> 
plicata e.gbufdS eni ptcs fepofitf fut:nec eade certa origie 
cStinef :ut itcr pifces muftelino generi: H iter quadrupedes 
leporii generi cuidS:quod tu alibi:tu etia i fycino agro rir/ 
citer bolbam lacum gignitur .quippe quos bina babere iccl 
nera credideris:quoniam meatus procul ammodum roeat. 



Quodidem uel in pulmone fpecTare auium licet.lien etiam 
pri fimftre adnecT.it' iecori aduerfus : fitu ualet iufto naturg 
quofiquadifiedta quadrupcdelicnemlatcrc contineride/ 
xtro :iecur finiftro uifum effcprodigiofe id eueniffc putan/ 
dum.Tedit arteria omnibus ad pulmonem quemadmodu 
poft explicabimus.gula ad uentrcm perfertur:tranfigjes fe/ 
ptum tranfuerfum fcilicet in bis quf babeant gulam necefle- 
eft.pifces enim magna ex parte gula caret.-ut dictum e. quo 
circa fcpius euenit grandibus nonnullisuic dum per impetu 
inlecrantur mirioresmentriculus in osprocidar. Habet om 
nia que adbuc enumeraui:uentrem fitu confimili.fepto enl 
tranfuerfocontinuofubeftunteftinumque deco porrectu 
finitadexitumcibi:&:eampartem quepodexdicitur. Sed 
uentrisdiflimiutudo:piimumquodquadrupedesuiuipare. 
coraigerealta-a maxilladetatf : quaternos eiufmodibabet 
fmus:que quidem 5C ruminai'e chcnntur. Gula emm Icipies 
ab orcdeorfum tendit ad pulmonem.-feptumque tranfuer / 
fum,binc fe ad ucntrem applicat maiorem: qui parte interio 
rcafperinrerceptufqueelbacpropegule. commuTuramj Si 
num fibiadnexum babet:quem cxargumento reticulum 
uocant.eftenim uentriextriniecus fimihsntusreticulis mu 
lieru implexis:magnitudme multo:qua uenter minor.bunc 
excipit omafum parte interiore afperum cancellatum : cruv 
ftatu magnitudine reticuli . Abomafum uenter ab eo alius 
iungitur.magnitudineamplior omafo : forma oblongior: 
cancellis intus &: cruftis multis magnis: & leuibus innorma 
cus:moxintcftinum iam fequitur.Cornigera altera maxilla 
dentata:omnia ad bunc modum fuum babere uentrem cer/ 
tumeit:SeddifFeruntinterfemagnitudineautfigura:atqj 
ctiam quod gula uel in medium uentris tendat uel in latus 
uergit: At uero omnia dentata maxilla utracp uentres fingu 
losbabentutbomo:canis:fus:urfus:leo:lupus:Quinetiam 
Tbosquelupii ceruaritiappelle:Iternaoialupi fimiliabec 
bis igit oib9 f iplex uetricul^e que excipit Iteftinii:uerii aliis 
aplionut fui:ut urfo;&; fiullo gde cruftelfues paucioes fut 



xL 



■"X 






Aliis artior nec multo amplior mteftino ut cani: leoni: bo - 
num.Cereroruetiamfpecies omnmm refpeitu eoriiquos 
modoenumeimucUftmguuntur. Aliisemmucnter fmllo 
fimilis: aliis canino tam m maiorc g m mmore animalium 
genere:Sed difcrimen m bis quoqj magnitudine figura cor 
pulcnna exilitareue ontur:atque etiam fitu gulf quo meatu 
aduentremducatKconuioiungaturforamini.Intcftmoiu 
etiam natura utnque llli ammalmm generi:boceft utraque 
dentato:S<altera maxilladentato: fibi difFert magnitudme 
crairitudinereplicamentis.Suntcertemaiora omniaintefti 
na nonutrinquedentatis:necimmento.nam ipfaitaden/ 
tata omma funt auctiora:pauca emm parua eo in gencre ba 
bentur. Admodum paruum mter comigera nullum e. Qui 
bufdam etiam appendices funt inteftinorum. Rectum au^ 
temintcftinumnullieft:cui nonparteutraquedentes. Ele/ 
pbanto Iteftinum lta eft finuofum:ut aluos babere quanv 
or uideatunin boc etiam cibus rccipitur. N ullu m emm con 
ceptaculum cibi aliud feparatim adeft. Exta quoqueeidem 
fuillisproxima:fedmaiora,Iecuremm quadruplo maius 
bubulo eft, Etreuquapari ratione : excepto liene. bic enim 
minorexproportioneeft. Heceademratiouentris mtefti/ 
nommque uel in ouiparis quadrupedibus eft : ut inteftudi/ 
ne:tum cerreftri:cti etiam marina in laccrto : crocodilo urro/ 
que . ommbus denique generis eiufdem . Simpliccm enim 
unumquebabent uentrem:aut canino : aut fmllo fimilem . 
Genus ferpentum nuallaeuanat ratione: & omnia fere pro/ 
xima lacertisexterrcftri ouiparo generebabere fpecTes:fi 
pedes bis demas:longitudinem addas. Quippe quod in te/ 
clum corticc fit: & prona fupinaque perinde atqs lacerti ba/ 
beat:fed teftib? caretmec alio modo gpifces. meatus duos 
coeuntes inidem: dc uuluam longam ac biflda babet: Cf ce- 
rainternaeademferpentibusfuntquglacertis. Vcmmoia 
earum uifcera:propter logitudine & aguftia corpcris :16ga 
arctacp babet : ita ut dignofci:pre fue figurg diffimilitudic 
no qant. Arterianaqj loga adrnodu e : atq? etia gula logior 






Arterie origo lta iuxta os ipfum pofita eft: ut ee fub lingua 
uideamr.Et quidem uidetur lfguj preminere:quoniam lin/ 
gua contrabiturmec ut ceteris manet . Lingua autem ipfa te 
nuis:longa& atri coloris eft :atque fi cxtrabas porrigi lon/ 
gius poteft. peculiare preter ceterorum linguas : ferpenti/ 
bus & lacertis eft: Vt fumma corum lingua bifida fit. fed 
precipue ferpetum.quippe que renuilfimis quibufdanvqua 
fi capillamentis:difcreta uibretur. Vitulo etiam marino Iin 
guafcilfaeft.Ventriculuferpetes:ueIutinteftinum:laxius 
babent canino fimilem. tum inteftinum longum: tenue:& 
adexitumufqueuniforme. Corartene. poftremg adberet 
exigunm:fedlongum:6aenum fpeciem referens: quamob 
rem uideii interdum poteft minus mucronem fuum dirigc 
re ad pectus.Pulmo deinde adnectitur fimplex fibrofus fi/ 
ftulofusplogus;longequeacorde fepofitus. Iecuritelo/ 
gum&fimplex.Scdhenexiguus rotundufqueutlacertis* 
Fel fimiliter atqjipifabus babctur : natricibus enim adne 
Xum lecori eft ccteris inteftino magna ex parte adberet.pe/ 
tesexerti omnibus funt. Coftf totidem quot diesmenfem 
mtegrumcomplent.finguIisemmtricenf. Euenire ferpenti 
bus ldcm quod pullis bimdinum nonnulli aiunt: oculis.n. 
ferpentum laccratis fubnafci alios referunt. caudc etiam la 
certis atque ferpcntibus aputat£renafcuntur:Hec eadem ra/ 
tio inteftinorum & uentris pifcium quoque efhueter enim 
bis unus & fimplex fed figura uaria eft: nonnulhs enim di> 
uerfa omnino (pecies ucntris eft.ut ei quem fcarum uocant 
qui dc ruminare folus pifciu crediturtinteftinum etiam fim 
plcxreplicansfe:quodinunum cotinuumque refoluatur. 
Peculiare auibus dc magnaex partc pifcibus appcndicum 
agnario eft.Sed auibus fubter & pauce pifcibus fuperne cir 
cauetriculum exeunt 5C nonullis. Complures ut Gobioni : 
Muftelorperc? :fcorpioni:fidicuIae: Nulo:Sparo: Mugili: 
Cui parte altera plures exeunt: al tera una tatum : aliis paucg 
ut Iecorino;Glauco: Aurate: etia pauce/ :Tu autc ipfi eiufde 
fpei cofortef iter fe differut* Aurataru enim aliis plures aliis 









pauciores:funt ctiam quibus nullf omnino fmtmt magnf : 
caralagineorum parti:cf teris lta ut aliis pauce:aliis uel pluri 
mcbabeantur: Omnestamenprfcesadipfum uenaemcas 
appendrces contment, Aues 8£ mtcr fe ipfas drffcrre 8c a cfte 
rrs drfcrepare animalrbus tntenorum partrum ratione apeiv 
tum eft. Alris emm mgluuies prepof lta uetnculo eft ut gal 
lmaccopalurnbo:colurnbo:perdrci: Ingluuics cutisriplu 
fmuata eft:qua pnmum crbus tgeftus continetur incoctus. 
bcc parce qua rungrrur gulf anguftior cft mox ampliorTu 
quadefmfttilnuentriculiiarctror.uentriculuspartiplurime 
carnofuscallofufq)eft:cutf intusrobuftafcruftatuiqiffaci/ 
le detrabi integra poteftialns mgluuies deeft . Sed eius urce 
gula pertinet latior & potetiormel tota uel qua propius ueV 
trrculum adit ut monedulf coruo coturnici:Qumetiam co 
turnici gula amplror infra 8c capricipiti pars inferior: paulo 
latioreft:atqueeriamiioc"cuf:Atanati:Anfcri;Gauif:catar 
ractf : Tarde: gula tota ampla & lata eft. Mulris etiam aliis 
auibus gulam buiuf modi effe perfpectum eft. Nec deftmt 
gbusuetriculusipfe fimilis fit Ingluuieimttinunculo. Sut 
ltemquibusneqjgulanequegluuiesamplior fit: Seduetri 
culus longior fcrlicet amculis omnibus qualis paffcr aut bir 
undo e.Sunt etiam quanuis paucf q ingluuiei guleqj ampli 
tudme careant. longitudme allt admodu prolixa utantur : 
uidehcct qiif longa anguftaqj colla babentmt porpbyrio: q 
ferf omnesaluiexcrementumbumidiufqcfterf iolentreu 
ciunt:Cotumici prf cf tens bf c propna babetur; ut &iiiglu/ 
uiem 8c gulam prope ueirtriculum amplam &C latam babeat 
Diftatingluuiesaparte gulf propinqua uentrrculo multu 
pto magnitudinis proporrione .Tenue quoqj inteftinu pte 
plurime auium eft:8c fimplexrefolui poteft. Appedices au 
tem ille paucf i auibus funt:ut dictum eft nec fupra ut in pi/ 
fcibus:Sed mfraqua definit inteftinum babent cas non om 
ncsfedplurimfutGallrnaceus:perdrx:Anas:cicoma:afca/ 
lapbus:anfcr;olor.rarda nocl:ua:minoris etiam gencris n6/ 
nullf babent fed perexigue ut paffcr. 







ARISTOTELISDEHISTORIAANIMA 
LIVM LIBER TERTIVS INTERPRE, 
TETHEODORO- 

. E C AETERIS INTERIORIBus 

IPartibus quot nam aut quales fint &C quas lter 
Ife babeant cu'fferetias:dicl:um iam eft,Reftat 
' ut de bis que ad generationem miniftrat difTe 
ramus.Ergo &c femininis onibus intus eodite. 
babentur.maribus autem multiplici differentia euariat;Nam 
Iter animalia ianguirtei generis aliis teftes nulli ommno funt 
Alus funt quidem ; Sed mtus Sc iis que intus continent : aut 
lumbis acibercnt:circiter fedem renum;aut aluo crediti funt: 
alns foris dependent: quibus genitale; aut aluo annexum fu/ 
ftineciu-:autdemiilumpendctcumteftibus :nec ueromodo 
eodem ad aluum ommbus continetur: Sed aliter iis qui exad 
uerfo mingunt: Alitcr bis qui exauerfo: pifcmm igitur nulli 
funt teftes: nec ceteris quibus brancbifmeq; ulli ferpentum: 
nulli deniqj quod pedibus careat nifi intra fe formare ammal 
poffit; Auibus teftes dati omnibus funt;non tamen qui foris 
penieat; fed qui intus adbereant; lumbis;quomodo quadru 
pedibus quoqj ouiparis babent;ut lacerto teftudim crocodilo 
&C inter ca quc animal generant: berinaceo. Que autem intus 
continet ns ad aluum nectuntur: ut delpbino ex bis que pedi 
bus uacant;ut elepbato : ex iis que quadrupedes uiuipare fut 
Ceteris confpf cuos efle teftes natura uoluit : difcrime autem 
eorum qui ad aluu m aut locum proximum pofiti in f ppatulo 
funt: dixfmus; Aut enim bcrent annexi retro: ncc tremuli pe 
dent; ut fttibus : aut ante propenfi demiffiq; geruntur:ut rxv 
mini : pifces ut modo dixi &c ferpentes teftibus carent . Sed 
meatus contment binos; q de fepto exortidatusi fpine utrticp 
perreptent: coeantqj fupeme in unum: atq; ita ad boftium ex 
cremeti finiant; quod emm ad fpinam eft: id fugius nomino. 
pleni bi meatus bumoris foetifici reddutuntempore coitus at' 
tritucjj mutuo femert effluit genitale candidum : Sed quibuf 



na ipfi inter fe differetiis difcrepet in diffectoibus fpeculari 

oportet: nos etia dmgentius poft exponemus:cu fua linguiis 

reddiderimus: omnibus aute quc oua edut: fme bipeda liue 

quadrupeda funt:teftes lumbis mnexi lnfira feptum cotinent 

uel cadidiores uel pallidiores: Venulis admodu tenuibuJ&r 

cundati: meatus de fingulis linguli gtinent: eodemqs coeunt 

fupra boftium excremeci: ficut agi i pifcibus dictum eftnjjs 

meatus qui ex coitu amborum conliftit gemtale eft : quod ln 

minoribus latet : i maionbus uero anferem dico gc reliqua bu 

iufcemodi euidetius eft : cum recens mierint: Meatus autem 

tam bis q pifcibus lumbis adberet : fubtcr aluum uentrem St 

lnteftina: mter uenam maiore de qua meacis ad tefte gfmenc 

utrunqs : fed ut plfclbus lencor llle prolificus tempore irutus 

baberi fcntitur: meatufqs latiflilne patent: ubi ucro ad tepus 

preceriit incerti uel meitus: lpfi mterdum reddunt : riic aimi 

teltes: prius ijcoire incipiant: aliis exiguualus onino obfcun 

func: At uero cum uenerem exercent mligni tantifper m.igni 

tudine augentur : quod apertiflime palumbis : ii perdiciblis 

euemt : atqs lta ut bybernis menfibufae ullos quidem ttRes i 

bis babcn nonulli arbitref: Qiubus autem parti pnon teitcs 

comifli funt:bis aut mtus iuxta aluum conduntur: ut delpbi 

no:aut fons m aperto ultima aluo pofiti func : quibus utrifqs 

cum cetera fint eadem: unuillud difcrimen exiftlc:quod que. 

itus cotinent fuos teftes : nulla cute babet obdu£tos:qu£ aut 

fons:becconiectos in coceptaculum:quod fcortumuocamus 

gerunt: Teftes uero lpfl ommbus greffilibus uiuiparis funt) 

ad bunc moduimeatus duo uenales ad capita teftium de uena 

a borta pertendunt:8£ alii totidem a renibus eode deueniunt: 

fed bi langumolonti : llli quos mittit a borta exangues funt : 

a capite aueem iporum teftium meatus excipic fpiflior lllo fu 

penore atqs neruofioncj progreffus per teftem flectot fefe ide 

c* caput eiufdem repetit: unde rurfus m ldem coeunt: 8c i gte 

pnore fubeunt genltale: Qui caput repetunt : lpli ta cocinua 

membrana obuelantur ( Cum iis qui refidet teftibus ut unus 

effe meatus uideantur : nifi membranj diuoraumfeceiis ; 



bumorem adbuc fanguineu cotinet is qui refidet; fed minus 
^iUifuperioresrAtueroquireuerficeruiceiubeuntgemtalis: 
bumorem iam babent candicatem:Quinetiam de uefica mea 
tus perfertur: &c fe ad ceruicem appkcanquem ueluti putame 
cannahculatum ambit id quod pene uocamus : fpe&a ea qug 
dixi defcriptione bac: fit.a.initium mcatuum; qui dea borta 
^pficifcuntur.cc.meatus defcedentes: ad capita teftmm.d d. 
qui ab bis affident teftibus.b b. qui repetunt fcilicet qmbus 
bumor candicans continet.e.gemtale.f.uefica.o o.teftes.Ex,- 
ci fis detradrifue teftibus:meatus furfii fe retrabunt; caftrare 
lolent duobus modis: aut emm teftes nouellos adbuc fragut: 
aut adultos iam firmofqj exadunt:Taurum aliquado excifu 
imtu protinus acto ; progeneraffe traditu eft;Teftes aialmm 
ita fe babere cogmtu e: Vulue; fiue uten nec eode fitu babet 
nec fimiles omm fiit; fed differut Iter fe: tu eoru qu£ animal 
gencrat;tum lllorii qu£ oua pariut;babet oesrq mxta genitale 
continentur: fmus geminos alterum in. Iatere dextro;alterum 
1 1 miftro: Imtium uero unum eft: Et comune boftium quafi 
ceruix carnofa amodu : cartilagieaq-; pti plurle auctiiiimcqj 
animanaum tnbutum eft ; pars uulug lnterior Ioci ; 6c uterus 
appellatur ; unde fratres utamos cognommamus ; oftui aute 
dc ceruix matnx diatunSed bipedes atq;, etiam quadrupeces 
que animal proaeant: omnes uuluam aut uterum infra fejptu 
tiantuerfum continent: ut bomo:canis;fus; equus: bos;Corv 
nigera quocp omnia fitum babet eundem;extrema plurimam 
uuluarum quf comua uocant: inuolui perfpeftu eft; At eoru 
que oua edunt : fitus no fimilis omniii eft: Sed auium uulii£ 
mxta fcptii annexc funt:pifcium infra ficut bipedu aut qua^ 
drupedum quf aial pariunt : Sed tenues dc mebrana coftates 
&C long^ : lta ut m minutifiimis pifciculis fmu uulue_ utruncp 
iungi m faciem oui umus uideat : quaq bina babeant oua bi 
pi fces quoru ouii arenidu eft; no enim continuu fed quodda. 
ai cnulaitum eft; ita difriindi in multa poteft : uulua auiu cer 
uicem babet camofam callofamqj parte inferiore: At fupernc 
qua fcpto iurxgitur:membrana conftat; &c pretenuis adeo eft: 

dz 






( I 



tnlrt\l.C*o ttrt'4 



flaU/vll 



utouaextrauuluameffeexiftimcs ; Auibus ergoauctoribus 
membrana confpectior eft:&I per ceruicem lnflata extollitur: 
atqj fmuatm: At in mmonbus obfcunora bec omnia babenf : 
quadrupecium quoqs ouipararum bec eadem ratio uulue eft : 
ut teftudinis:lacerte:ranc: reliquoru genens emfde: Eniuero 
ceruix una in uno &C carnulentior eft:fiffuraautem H oua pro 
xima ^cpco fuftinentur:Necnon ea que in genere pedibus pri 
uato ammal fdunt m luce: poftea § oua iter fe pepererunt; uc 
muftelii & reliqua cartilaginea dicta(quicquid eni mter mari 
na pedib ;is orbatum: SC brancbias babes animal generat: fub 
eononiineintelhgiturjlisuuluapartitapertinenfqsadfeptu 
quomodo auibus eft: Atqs etiam de medio fui bipartin finus 
artior ad feptfi ufqs pertendit: ac oua tam id;g fupra ad fepci 
origmem confiftut:mox prolaxa m fpatiii latius foetusaiales 
excluduntlSedeomm lporu diffcrentia uulueiqua tii inter le 
tum uero a ceteris pifcibus difcrepent: Atcuratius g difledto 
ncs fpcccan figuns fmgulis poteft: Serpentes etii tam ab bis 
f upradidtis g mter fe differre apertum eft : Vipera enim aial 
edit poftq mtra fe oua pepent: Cum cecera ferpentum omnia 
genera oua cdst ln lucem : quo fir uc uiperf uni uulua fimilis 
utcartilagineisfit;Tendit porroferpennbus uulua r plrxior 
modo corporis exorfa mfenus uno cotmua meatu: diductaqj 
in latus fpine utrlqs quafi duplex meatus ufqs ad feptum: In 
qua oua ordlnatim gignutur & edi lnde non fingulatim: fed 
ferie cocinente folent : uulua ommbus qilf Sc intra fe 5c foras 
animal generit fupra aluu poflta eft :quf oua pariut iis infra 
lumbis adbcrer: Que animal edut m lucem:cum intra fe oua 
generarunt lis aeeps ratio eft : nam & mfra lumbis adiugitur 
ea pars uuluc qua oua condnentur: &c fupra mteftina oftium 
eius fuftinef : Ad bec difcnme uuluani e:q> comigera Sc una 
pte dentata acetabula babet uulue: dum partu gerur atqs etia 
pteutraq- dentatorum:lepus:mus:uefperalio:eadem llla ace/ 
tabula fuis continent locis : At cetera utrinqs dentata aimalis 
fccunda pedibus prcdita:uulua leuem omnia babet &c partus 
lpi uulu i non acetabulis adberet-partes diflimilares aialmm 



inteuqres exteriorefqj bunc in modum baberi cognitu eft. 
J4~^JIiniiarium fanguis potiilimum commums animaiibus 
V*jj*"^) ianguineis omnibus eft ! ncc minus commums ea pars 
-^elTTqua ianguis continetur : qu£ uena dicitur : locum autem 
comumtatis iecudum optinet ea qu£ bis proportionent ; boc 
cft iarues 3i fibra;atqj etia caro quou preapue corpus anlaku 
left: Qs ltem SC quoduicefungit oilis: ut ipina;6C cartdago: 
Addecomunitatiemfmodi; cutemmebrana.neruos; ugues; 
pilos; & qu£ ns exrjportione relpodeant; Ad h ec adipe;i£ bu: 
atq-, excremenca: ftercus dico: pituitam;bilem; cum iiaua; tii 
etiam atram;Sed cum natura iangutnis uenarumq- pnnapiu 
eiie uideat i pnmum dc bis dtilcTendum eft : pieierum cum 
autores nonuUos exns q res cas tractarlt; minus recte dixiile 
lntelhgam; Cauiaueroignorationis occultioniearupamum 
ac peratrftaii contuitui tnbuenda eft ; nam in aialibus moiv 
tuis nattira uenarii pnncipaliorum aboletur: propterea q> lpie 
in prnrus effluente ianguine langueicat: &C coUabantunex us 
cai quaii uaie uniuetlus ianguis eifunditur ; qtuppe qui ois 
in ucnis conncatur ; preter exiguum qui m corcle el l: In tuuis 
autem fien non potefk ; ut quemadmodu babcant ceinantur; 
mcus enim natura earum occultatur; Itaq? aJn cum i cadaueri 
bus diifectis infpicerent:fuma pnncipia cetnerenequiuerut; 
Aln m bominibus admodu extenuacts peaque excriniecus 
uiderentur:In terna uenarum pnncipia diftinn e;Syneiis me- 
dicus Cyprms ita fcribit: Vene corpons crailiores oriuntur 
ad bunc modum &C tendut: de oculo propter fupercilium: per 
dorfum ad pulmone fub mamrrus: Altera de latere dextro ad 
finiftram :aIteradefiniftroindextrum; SCalteraperiecurin 
rene: ac teftem; alteraad liene U renem: &c teftem: Poftremo 
adgemtaie perfertur: Diogenes: ApollomatabaeGuenasbo, 
mints conftare ad bunc modum nouimus: duc maxie bentur 
quepo-uentriculum propterdoriifpmampertcndut:altera 
dexcrorfu altera finiftrorfum: utraqj adpedem fibi fubiectu 
&c m caput eedem per lugulum propter bumeros erreruntur ; 
binc fparfa ramorum ferie : aliae minores membris ommbus 



Gngiiiiieiduacdedexci-adextrorfu.-defiruTtrafimftroifiirn: 
maximeautem iHe duc cor adeunt circa ipfam fpinam dorii; 
altere item duc paulo fupenus p pecTrus tub ala utranqj i im/ 
num difpefate- pteuiuc : quaru altera lienaria;akera iccorana 
uocatur;barum poftrema lta fcinduncunut parte polhcem ad 
eant: parte uolam : tamen ex bis ramorum tenuiorii frequetia 
in digitos manumqt fpargitur totam : propagmes tenuiores a 
primis uems mitmntur: a dextra ad iecuna iimftra ad lienem 
& rene > : q- ic autcm pertinent ad pedes : fcindunc qua femur 
iungitur : tenduntq; per totu femur : quarum rruxima femur 
ex auerfo peneptat; craiTaqj apparet; Altera paulo mterms :ni 
nus craffa procedit per femur ; tum propter gcnu tendunt ad 
crus pedemq; lmii : quomodo ad manus>bic iubeunt platam; 
& fe fpargunt 1 digitosxomplures etia tenues: de eifaem lilis 
ad uentrem St coftas fparfe_ obrepunt: que porredte g uigulii 
petunt caput: apparetq; crailiufeule i ccruice: quani extrema 
nffura multiplia permeat per caput; dextra dextroriuni:iim 
ftrafmiftrotfum^Atqjutraqiadauremdcfinut^Sutpreteiei 
uene collo commifl e mxta maiore; paulo mmores utro que ex 
latcre tranfeuntes adquas plunma lllaru capittspars cotedit 
quc l nerfe p mgulu mitnic alias ad fcapulas: &C manus apud 
heiiaru etia ic lccorariamrahc paulo minores apparet;quibus 
adigae cultellum folemus: quoties aliqiud fub cute affhgit: 
Ac ii qd circa ucntre infeftat:f<inguine ex lecoraria et licnana 
mitcimus : Qumetiam ad mammas bmc alie pertmcnc : funt 
item que de utracp perfetantur ad tcftes : per dorii medullam 
tenues: atq; etiam alie qu£ fubditf cuti tedant per cai nem ad 
renes: ceffentcj; ad teiies uiris: ad uterum muhenbus jsdeut; 
pnmeauentnailo ampbores : Tumatcenuancdumdepaite 
dexcra m leuanndcqj tranfeant ad dextram quf feminan^no 
mmant fanguis craffior a came ebibit: Sed cii ad bec loca de 
uenerit: tenuis redditur: 5c calidior; 6i fpumofus;Synefisac 
Diogenes ita, 

|01vb!usbecuenarum pariaquatuotbcnt: primuquod 
a iincipice ortuni teadic per ceruicem fumma preptans 






latcra fpinc : ad clunes & crara deinde per cibias ad malleolos 
extenorcs: Sc pedes:t£obrem dolonbus dorfi dc coxam de po/ 
plitibusmaUeohUieexteiis: fanguincmitci;fohtumeft:Se/ 
cundii uenamm : par de capice circum aures per ceruirem qua 
iugulariedictc funciintus; propcer fpina Sdumbosadteftcs 
6c femora perfertur: atq? per pophces 6c cibias cendit ad Iterio 
resmallcolos: SCplantas:quapropterdoloribuslumborum &C 
reftiu fanguinem ex poplicibusaut malleolis mitcimus: Ter/ 
tiumpar uenarumatemponbuspceruicem fubfcapulispor 
rigicur ad pulmones:& altera departedexcra in fmiftra gges 
mammam fubit: 3i ad lienem renemq? defcendit: alcera de li/ 
niftra in dextram^pcedens a pulmonibus mamma lubit;mox 
lecurpetic; Sc renemmtraq? poftremoad teftes dcfinic; Quar 
tum par ortum partc pnore capitis de fede oculoru g ceruices 
ad bumcrorum clauiculas deuenit : unde per lacertos ad agile 
mox per cubicos ad uolam et digitos«ad malas ecia de bumero 
pvopjginem mictit: que colcas perrcpcac: dum altera ad hene: 
altera ad lecur pcr -jcniat ; deinde utracp emincns per ucncrem 
ad genicr.le definic: bec ferc funtqug a cgteris medicine auto 
nbus dicta accepitn us: Nec defut nacure inteipretes cj ta 3cfi 
accuracius perinde uc medici non tractarunr de uenis ; tamen 
omnes earum ortu a capite atq? rerebro deducut:quod error e 
Cum ltaq^ perdifFicile fit uenarum examerufohs I fttagulatis 
animalibus lam anteextenuatis: effici poteftatc fatis gcipiat 
cui bec res cur£ fit :Sed em natura uenarum :ita fe babet;Due 
Icra pedttis uenc contmetunfpine^ appofit^: altera maior:alte 
ra mmonmaior partcm priorem adit : minor pofteriorem: Sc 
maior dextera potius fedem oprinec: minor fimftram : quam 
ab^rtam nonnulli uocant: eo cp neruofaeius pars confpici uel 
in mortuis poctiit: ambg ex corde ongineducunt: tranfigunc 
enmt tote cetera uifcera p que tedunt fusm feruantcs natura 
ut rubii contrabant detrimcnti; quo minus Sc fint uene Sd ap 
pellentunScd cor non codem permcant modo; Veru ei tanc[ 
fue pam cotinuantur: magifqjea qtif prior &c maiorcft: ficu 
aute" cali oriuncur : ut altera fupraialtera uifia. lit ; & cor mter 



4 f*S -tt 



V 



fe pofimm amplcdtantur ; babet intra fe corda omnia finura 
tnplicem: Sed magnitucbne uariaiminutiflimorum cmm ani 
malium tinus ardtiores funt : ita ut unus qui amplior cft; uix 
confpicl poflit: reliqiu fenfum eiFugmnt; mcdiocrili aialiuin 
feaindus etia confpicuus eft.maximorli perlpici oes poflunt. 
Et cum priorem m partem cor fuo mucrone fpectet: ut dictu 
eft: Smus qui ampliflimus eft dexteiti lupmumcj recipit fi/ 
tum:minimus fimftrli: mediocris mcdiu: qui aute maxunus 
intcr eos eft:bic longe reliquis ambobus amplior cft :oes tame 
ad pulmonem foramine fpectant ppetuoifed propterexigul/ 
tate meatuu latet: prfterg 1 unoiont ex eo apliliimo lupmoq; 
finu uena maior : fedemcf, dexteram tenet : mox per meciium 
fmum.-formarecipit uene: utpotecum lpc uentrlculus corcijs 
uenf particula fic : m qua fanguis reftagnet : Aborta dc linu 
medio exit non codem modo : f ed pcr fiftulam multo amoie 
imt foclctatem:& tendit a latae cordis:Cum uena maior lua 
radice cor trafigat: cum fe promit: Vena ltem lpfa maior me 
brana 8C cute ccnftat: Abortaartior eft 8c uebemetel ncruo. a_: 
dcductaq: longms boc eft ad caput:aut nnas partes i anguftii 
admodu coartatur: ac nerui naturam ex totoaccipit: pars pri' 
ma uenc maioris furfum a corde prouenies: fcindif t lpartitol 
Adit altc r im membrum pulmones:al tcnj fpinam Sc uei let 1 i 
collinouiflimcm:rurfusmemti'limquodpulmonemadienc 
bipartito fe fcindit: cp pulmo in duas partes dlfcretus tit:cic/ 
inde fmgulas fiftulas : fingulaque foramma fubit : amplius 
ampliora : artms artiora: lta ut pars nulla flt fine foramcro; ic 
uenula:qii3cjpoft:rema diminuaoc m pre fua exiguitate uiili 
eftiigiunt : quo fi t ut pulmoomnl ex parte refertus fanguine 
uideatur: Hos autem uene mcatus mduci fupra fiftulas ex ar 
teria pcrtinentes certu eft; memt rum altcru quodad fpmam: 
8c cot l ucrrebram diximus tendere:per fpmam ipfa ponigif : 
Quam uenam bomerus notat cu ait. Venaqs lciderat omne: 
Qu f per dorfa means cemices ferf ad imas. Hinc ucnule lin/ 
gule ad fingulas coftas 8c uertebras feruntur : tmdituretlam 
bipartito: bf c eade uena wxta uertebra qu j fupra renes poita 






eft : Ita bcc membra uenc maioris in ramos fparguntur : Sed 
r urfus parte fupenore qua ex corde protendit fcifla numerofi 
ore uenaru propaginc; duo petit loca;qiuppe quf alias i latera 
di bumeros mittat: que mox p alas bommi admanus ferunt': 
quadrupedi ad pedes priores;auibus ad alas: pifcibus ad pin^ 
nas;quc pte prona contment * quaru uenaru capita iugulares; 
qua pnmu icmduntur : appellamus : fed qua fciffe ceruicem 
iubeunt;iuxtapulmonumarteiiamtendut;quibusinterdum 
fons apprebeniis corruunt bomines fenfibuserepris;& palpe 
bns comprefl is : ita porrccfte amplexfq; arteriam ad iteruallu 
aunu fcruntur: qua maxille faucibus coeunt: denuo inde fcV 
cutur m ucnas quatuor ; quarum unaremeansper coliii & bu 
merum defcendit; di cixm priore propagine ad ftexum bracbii 
copuiat ; tecunda ad palma 8C digitos ceilat: Tertia de utraqj 
iuie aurium ad cerebrum pertinet : atqj in multos praetenues 
raraulos fpargitur.Itaq; membranam cuftodem cerebn fubit. 
cerebrum autein lpfum omniu expers fanguinis efbnec aliqd 
nenaeuel audtoris : uel mmutions in ldceflat : Reliqui rami 
qui ab eadem uena mittuntur : partim ambuit caput ; partim 
ad Cedcs feruuum denteftp gracili uenularum ferie terminan 
tur. 



Jtna etiam minor: quam abortam diximus noiari: eode 
Tpargitur modo in ramos; qui partes uenf maions con^ 
t ltur ; ueni meatus eius &C uenulf multo minores funt: 
q uenc maioris.lods a corde fuperionbus uenas bunc in mo' 
dii baberi nouimus;Pars autem maioris uenc cordi fubiedta: 
fcrtur clatior per fcptum quae applicata* tum ad aboitam :tu 
etiam ad fpmam membraneis flacidifquemeatibus contine-' 
ttir: mox uena ad iecur ab ea mittitur breuis: fed lata; de qua 
multae ac tenues fparfae in lecur obtiterantur; Rami inde ab 
lpfaiccurtianfigente duo procurrunt ; quorum alter adfae^ 
ptum &C praecordiadidta ceilat: alter fup^rarepetit ; ducJtui^ 
queper alam ad lacertum bracbn dextri feporngit: qua caete 
ri.s uenis fc apphcat luxtaftexum interiorem . Quamobrem 
ianguinebmc miffodolonsiecorisquidam leuari poflunt. 



Pars altera uena eiufde b reuis qde fed craiTa:Iatus pctit fmi 
ftru pergi tq; ad licne que fparfa Iramulos fubit ltaq abolet: 
Quietiaabeadem maiorejDpago pan moadlacertufiniftri 
bracbii mittitur: fed que ad bracbiu dextru _pcedit eade quc 
ptmgit ad lccur e: Hec uero diuerfa ab ea quc ad li ene ptmet 
eft: Alie item a uena maiore due propagantur:quarum altera 
ad omcntum: altera ad id quod a carne pancreum appellatum 
eft:de qua uenarum frcquetia per ladtes tendut quf omnes in 
unam definunt uena grande: per totu mteftinu : bC uetriculu 
ad gtilam ufqj porrecra:que &c lpfa ramos deiis quas preptat 
partibus fpargit complures: Vtraq-igittam maiorqaborta: 
renum tenusuina atq, perpetua tendit: biccapitibus rcnu po^ 
tius adbcrefcut: finduntqj bipartito: uelut in littjram labda: 
Aut.u. littera inuerfa;uergitqj magis in parte pofteriorem cor 
poris ucna maior: ^ aborta: fpine annecXi aborta potiilimum 
circa cor ucnulis prctenuibus & neruofis notii eft: dticif eade 
de corde nimiru amplitudine lnfigni: fed procedes artior atqs 
ncruofior euadit:mittit ea quoq; ad lactcs ramos queadmoou 
maionua-um longemmores: g anguftos emm &c fibris^pxios 
quippe quos extenuatos 111 fibras.Cauas tamen celTarcaduer 
taimus: Adiecurautlienem:Nullaababortapatinctuena. 
Rami autem 1II1 in quos uena fcindi utranq: dixi : ad coxam 
utranqs proficifcuntur:atqs os lpium attingilt:ad renes etiam 
amaioreabortaq uencdeueruut: fedcauuno fubeutrenum: 
ucru m coipus eoru abiumuntur: Necnon aln duo mcatus ab 
aborta ualidi &c ppetui ad ueficam procedunt: Atq ; etiam alii 
de cauo rcnum codem ueniunt: qui nibil commune cum uena 
maiore forauntur:Singu1is lte rembus de medio uene exorfe 
caue ncmofecj} iuxta fpmam lpfam p uenas fe porrigut: mox 
jn coxam utraqj condutur ac delitefaint:deinde denuo porre 
d"e in clunes apparent:quarum &c ipfaium poftrema ut 1 fexu 
uinli ad uefica gemtaleqj coiiciunt : Sic 1 foemmeo ad uulua 
aut uterum pertinet: Nullam fane uenam de maioreuuluam 
adire uidemus: cum de aborta muke frequentefque uemant: 
Rauus etiam tum abortc: tum etiam maioris alie mittuntur: 



propagines:quc primum ad inguina ampliufcule caueq; acce 
dtint ; dcindeper fcmora ciTiraqj in plantas &C digitos fimut t 
Acq; etiam due akc per lnguma dc femora comutatis uicibus 
•perferunt : altera de parte dcxtera in finiftram : altera de fini- 
itra m dexteram:ac cctens uenis circa poplites fe coniungunt 
Quemadmodum uenc fe babeat &c unde: nam fiia origmem 
ducant:apertum lam eft:Continet autem genus animantium 
omnc iangumLS compos; uenaru ltiitia; &c gcnera fumma * eo 
quo expoiuim us modomam rcliqua copia uenarum no fimili 
ratione m omnibus eftmeqj enf partes eodem modo; aut eede 
in ommbus babentunnec uero eque m omnibus patet uenam 
feries; fed potiffimum m ns coftat : quibus fanguinis copia: 
&C prccipua magnitudo e; nam in minutis fanguimfue mopi/ 
bus uei pcr naturam uel per immodicam corpons obefitatem 
baud eque ifpici poiTunt: Alteris cnim meatus quafi alueoli 
quidam multo mter fcpti limopermifcentur : Aiteris paucae 
ecdem $ fibrae potius q uene continentur : una tamen quam 
maiore ex pre-cipua magnittidinecognominamus; potiiiimu 
emdens 111 omrubus etiam mintitis ammalibus eft. 

*^W ttEruomm moxorcuneperfequemur;origocoru quoqs 
J^n jfmcordeeft; Idenimneruulosfuoamplioreuentnculo 

( continet; bc ucnaabortaappellata:neruofaeft;8Cquidempc^ 
ftrema eius neruo omnino conitant:quippeque nullointus 
cauo diftmguant : tendanturqj modo neruoru qua deiinunt; 
apphcata ad nodos offium lubncos:Ccterum natura neruom 
nomore uenarum continua de eode mitio procedit: Vene.n. 
ut ln deptdtis canabis boc efl fonttbus riuo multiplici fparfis 
patet : figuram totius corpons diftribuunt ; ita ut corporibus 
admodum extenuatis partes omnes uenulis refei tf cofpiciat 
Locus enim ldem: uenuhs in macilentis: carne in corpulentis 
redtmdat; Sed nerui diducfti diitradtique paffim ad artus; dc 
flexus oiTium applicentunquod mde etiam percipi potcfhna 
fi eorum natura eflet continua; late iam i extenuatis corpori/ 
bus continentia ommum pateret ; Summe neruorum partes : 
Cfuc membrum ad faliendum accommodatu continet;poples 



CJ. 



f>*T>A« 



r£ 



l;y..:CT«tH . 



dida ; Sc quc fe geminam porrigit tendo nomine : Et quc ad 
unes corpons iuuant; attendo: & bumerarius; Reliqus qbus 
ofliu nodi deligantur nomine uacant: Nam oilaomma; ime 
forisuiciflim canguntur; fiuealteruminfetituralten: ncruis 
hgantur: & circiter offa qucuis neruoru copia duci tur; capite 
excepto;Id emm non neruis;fed futuris lpibmm oflui conti' 
nctur: Nerui natura filTilisin longitudinem tendit:iindi per 
laticudinem no poteft: mtendiq; uebementer ldoneacfbHu/ 
mor circa neruos: mucon fimilis: Albidus.Glutmofufq. :con 
fiftit:quo lpfos neruos: Sc nafci:6«: ah.xertu eft: Neruus lgnc 
n jn patituncum uena patiatur: Sc incifus iolidan non potcft 
Pars corpons nulla ftupore teptatunquf neruo caret; Nerms 
plunmis:pedes:manus:Si fcapule continentunatq? ctiam cer 
uices : &C laccrti : Qiubus datus eft fanguis; ufdem ommbus 
nerui adiucti funt: Sed qu£ nullos babec articulos: prmataqj 
pedibus SC manibus funtmspretenucs icerticp l>abentur:qua 
propter m pifcibus qui luxta pmnas pofiti funt : n precipue 
uemunt m confpedtum : 
W "^■jlbrc mteL' neruum : H uena:fuam babent natura :Si non 
Jg^^ lnulJc bumorem: faniem appellatu; concmcnc; tendunt 
( a neriusacT uenas: acinde ad neruos; Secundum etiam gcnus 
fibrarum cft: quod cofiftere 111 fanguine folet: qi| no cumfqj 
ammahs: Spiflan autem fangms no potcft; fi ld genus fibra/ 
ru detrabac: Spiffat uero fi no dctrabac: Genus id ergo fibra 
rii tam 3<:fi maiore ex parte in fanguine ammaliu mcft: tamen 
ceLui;Damme:3ubali:dialioruquorundam:fanguimdeeft: 
quo circa eorum fanguis non fimiliter atqs ceteroru cocrefcit 
Sed ceruorum perinde ut leporum folet fpifiarimidelicet non 
coitu firmioreuit ceceroru:fed ftuido;quale lac eft:quod fine 
coagulo fponre coiuerit;Bubali fanguis aliquantulo amplius 
fpilfatur:quippe qui pxirne nullo:aut paulo minus cofiftat; 
uena neruus SC fibra lta fe babent. 

\fla alia ab aliis nexa: Sc omnia inter fe apta: unam conv 

«tinuant fenem modo uenarum : nec eft ullum os quod 

feorfum ipfum per fe maneatanitium ueto in omnibus 



que oflibus conftant : Spina eft; que compafta ex uertebris a 
capite ad coxas porrigitur : Vcrtebrp omncs foramme medio 
perure tibi iunguntur: Extat os capitis cotinuum nouiflimis 
fuperimpofitum ucrtebns: quodcaluadidtur: Eius ps ferra 
ta : futurenomine figmficatur ; Pars bec non fimili modom 
quoq; gener e animalm babet : Alns enim olfe cotinuo calua 
gfiat:ut cani; alns copacfto; ut bommi; eiuftp foemle futura 
cirater eibmari tres m fummum uerticem afcendunt future: 
coeuntq* m figure tnagulc fpcciem;Sed iam &c uiri caputuv 
fum fine ulla futura e; Coftat fane caput no quatuor oflibus 
fed fex; quorum duo exigua: falicet rehquorum compatione 
circaaurespolitafimt:Maxille^capiteprotedunt oftaduo: 
quaru lnfenorem animalia omnia mouent: excepto fluuiatili 
crocodilo;bic emm unus no lnferiore fed fupenorem mouet: 
Maxillis'.dentium genusinberet;Ospartimcauum partim 
folidii : &C adeo firmum ut folum iter oifa ferri aciem refpuat 
Ontur a fpina fibula:iugale* &C ordo coftarum : pectus etiam 
coftis impofitum eft; quc quidem aduerfe inter fe coeat: Cu 
relique breuiores fint;q ut facere idem queant;Nullum enim 
ammal eftquod circa uentrem os babeat ; Sunt item ofla bu^ 
merorum &c qug fcapule appellant; &C que iis anexa depedet: 
bracbia:& manus; Modus ldem copaginum uel rn us eft que. 
crura bat ent pnora: acetabulu mfra qua fpina detmit: a coxa 
eft: &C ofla ram aurum onuntur: quibus femora &C tibie con- 
ftant:pern£ aut culine- nomine: quorum pars malleolns eft:& 
malleoh calcar ; uideucet m bis que babent malleolos ; ab bis 
olla pedis mmuta; &C plura fubiacent: Qiic igitur ex fangui^ 
neis pedeftnbus animal generant;be c ofla non multo diuerla 
babent : fed ad proportione tantummodo duntia molli tie ma 
gnitudmedifcrepat;OtTiumitei"nanimaliseiufdem:aliame 
dullam intra fe c6tinent:aha mmime funt nonulla quf fuis 1 
oflibus nulla 010 bere medulla uideat: ut leo; quod admodu 
exiguaactenuebeat:eaq}rpaucisoflibus;folis.n.iferionbus 
atcp bracbiis^oftat^pfcclo leo papue oium aialiu oflibus foli 
dis;ft.n,adco dura ut ex eis cocullis igms uelut a fihce eliuat 






\ r Ufll 



r«V»ic »•;' 






Dclpbinus et o(Ta babct: non fpinas; Ccterora animalium fa 
guineorum ofta : auc paulo inter fc differunt : ut auium : aut 
proportione eadem funt: ut pifciu; qui enim inter eos animal 
generant : Cartilaginem pro fpina babcnt : ut ea que. carcilay 
gmea appellauimus:qui autem ouapanunt fpinam coatinct: 
que perinde ut dorfum i quadrupedum ordme babecur : Sed 
propnum mpifcibus eft ; quod nonnulhs fpinulae quaedam 
pretenues feparatim per carnem mberent: Serpcntibus etiam 
dorfum: pifcmm more:compleri apertum eft; At uero ea que 
inter quadrupedes oua pariunt:os aut fpinam pro fu£ magni/ 
tudmis modomeruerunt : maiora enim oflis naturam ponus 
optment:Minorafpinapotiusinoflisuicemfulciuntur:Oia 
prorlus animalia que- fanguinem babent: dorfo conftanC;aut 
oileo: aut fpmeo; ceteraoilaaliis infunt: aliis defunt ; ut eni 
partes corporis queqj babentur: ita offa quoqr- ad partes acco^ 
modata babentur ; Quibus enim crura &c bracbia dcfunt : iis 
perne: aut culme prcdicte etiam defunt : Nec uero us quibus 
partes eedem quidem; feddiflimiles funt: eadem offiu racio 
iematunfed aut pluns mmorifue modo dirFerunftaut propor 
tioncoiTaita fe babent; 

{[ Caitilago differt ab offc pluris miorifue ratfone : Cu alias 
natura cadem: qua ofla conftent: Sc quemadmodum os preci 
fum nunjj recrefcit ; Ita &C cartilago rupta nunq repatur: Ter 
reftnumque &C animal gignunt &c fanguine babent:cartjlago 
nullo foramine bifcit : ncc oflium more medullam continet : 
At uero aquatilium cartilagineis quod per dorfum^porcioa/ 
tum oflibus tendit:cartilago eft: bumorem m medulle/ fpecie 
connnens; Greflihum qu£ aial gignunt ; aunculf nares extre 
maq;ofhu m nonulia carcilagine conftant. 
{TSunc ltem alia partmm genera : que naturam nec eandem 
naSent q ea quae expofica funt : nec longe ab iis remotam: ut 
ungues: ungul£ : cornua ; prg terea roftrum quale datum aui/ 
bus eft : bec enim 5C flexilia &c filfilia funt : Cum nullum os 
uel Eecti uel findi poflinfed fragile quodq; babeatuncolores 
cornuum ; unguium; ungularum: pro cutis pilorumq; colore 






fequuntur: 5i enim eutis nigre comua nigra: & ungule nigrg 
onuntur; ic candide pari modo m colore refpodent:&: cornua 
& ungues ; 5C ungulc- ; medns etiam medium eadem colorem 
prcferunt: 

{£Xt dentes natura offm emulant-cjobrem bominu nigrorti 
ut etbiopum ufcp fimiliu detes &c offa candent:ungues mgri 
modo lu£ cutis apparent : comua parteplurima caua funt ab 
radice:quatenus ambiut os: quod ortum a capite cauo comus 
iufentur;totumq5 iniplet; in mucronem tamen folidu exeunt 
& limphci parte extrema conftant:Ceruis tantummodo tota 
folida; ic iparfa m ramos: &omnibusannisdecidua:nifica- 
ftrentur ; Cum ex ceteris cornigeris nullum cornua amittat : 
De caftratis poftea difleremus: Adbe; rent cornua cuti potius 
tjoifi unde fit ; ut ln pbr/gia & alibi boues fint qui cornua g 
mde uc auriculas moueat: Que. babet ungues( babent autem 
a^bus digiti j(digiti uero iis fut qbus pedes excepto elepbaco^ 
buicerum digitiindiuifiacleuiterformati & ungues omnio 
funt;Hec ergo aut redtis unguibus funt; ut bomo:aut aducis 
utinterped eftria leo; inter uolatilia aquila. 
fjDepilisatqs de iis que uicem pilorum fuppetunt; 6c ob ea 
rem pili proportionalia dicuntur;atq3 etiam de cute; res ita fe 
b abec. 

{Jpilosbabet que pedeftria eadema^ uiuipara func: Cortice 
aut itegunt : qug ouipara funt pedeftria: Squama uero pifces 
tantu:qui ouum arenidii lllud pariunt: Nam ex longis coger 
tale ouum non cdit: nec murena: anguilla uero nuilum omni 
noouugencrat.craifitudinis:tenuitatis:copie: 6C magnitudi 
nis:pilorum difcrimina:pro partium quibus adbcret coditoe 
atqs pro cutis quahtate proueniunt:fit.n.magna ex gte ut pili 
fic duriores &C crafl lores cuti craifiori enafcanc; Plures aut 15 
giores bumidioribus locis atq; cauatioribus(dumodo fint ad 
gigneiu pilu ldonei Jjxlerutrboc ide degenere quoq* ta fqua 
ma mumto q cortice Icelligi licet : Qu£ lgit molles fuapte na 
ta pilos bere folet: bec p ufu pabuli mehons:duriores Icipiut 
gerereiCocra aut molliores pauciorefq; ea q duros copiofoiqs 



babuerint eadem illafcilicet ratione : Regionum etiam tpe 
aut frigorc : differentia eft ut pili bominum locis calidis duri 
fngidis molles oriuntur:Sunt molles qui^pmiffi &C fimplices 
duri qui cr ifpi : 

{j_Natura omnium pilorum fiffilis eft: fed pluris minorifufc 
ratione inter fe differunt ; Nonnulli paulatim adeo duntate 
degenerant; ut no pilis preterea fed fpinis fimiles ee uideant 
ut pili berinaceoru: quod ide unguibus etiam euenit: quippe 
cum in nonnullis animalium: genus unguium prenimia duri 
tudine : mbiloab offibus differat : cutis bomini proportione 
magmtudinis tenuiifima eft; inc(^ 1 cutc omniu letor; quida 
mucofus: Verum auis minus aliis magismt i tergore bubulo 
ex quo glutinu facere folet : Quinetiam e pifcibus glutinti a 
nonnullis excoquimr : fenfu cutem ipfam carere conftat: ma 
ximecp m capite : quoniam lbi nulla interpofita carne offi ad 
be;reat: Vbicunqj cutis p fe ac fme carne emulnerata no coit: 
ut in gena:bucca«pre;putio: palpebraxontextu perpetuo cutis 
in omnibus animaJibus continuaturmec alibi mterpellatur:q 
ubi naturales meatus folent euaporare:atq; etiam in ore Sc un 
guibus: Cutem omnia babtnt qmbus eft fanguis : pilos non 
omnia: fed ficut diftindtum iam eft: mutatur color pilorii m 
fencdfcute;candidicp pili efHciutur : quod uel ceteris alalibus 
accidit: fed non fatis aperte preterq in equo ; candefcunt pili 
a parte fui poftrema : plurimus tamen canorum numems can 
dicas ilico exiftit; qua ex re patet canitie no ariditate comitti 
ut quidam uolunt ; mbil enim ilico aridum gigni folet : cutis 
autem uitio ; quod uitiliginem appellamus : pilos omnes pro 
duci canos apertum efbiam nonnullis pili dum egrotarent in 
canuerut;quibus in bona ualitudinem reftitutis; nigri renati 
funt canis defluxis;canefcere pilos ocius opertos:g detedtos: 
diff latofqj aduertimus: Tepora bominu & partes primores q 
pofteriores celerius canitie fentiut; pubes nouiffime canefcit. 
pili in bomine animaliu omnium uno ; partim fimul : partim 
poftea per etates gignuntur ; congeniti funt pili capitis dc fu 
percilioru6Cpalpebraru:poftgemtipubispnmu:moxalaru; 



poftremo meti : loca raim quibus pili proueniat: tocide funt 
congenitisdeputaca:quodpofl:gemcis:deflciucacderluunc: 
maxime primiqj p ecace pili capicismo tamen 6nes:fed tantu 
pnores: parte nanque pofteriore: caluus nemo efficitur: Ergo 
capitls lcultace:caluitium nucupamus:qua rem m fupercilus 
faiitiu appellemus: quo ad mehus uocabulum lnuenenmus : 
neutrum eorti priuf q cepcus coitus uenereus fit : accidere no^ 
uimus: caluitio muheres eile imunes: & pueros: & fpadones 
apertli elt: Pili poft geniti ris qui ante pubcrrace caftrati lunt 
nonexeunc:3cpoftpubertatemexcifis;fohdecidunt:preteKj 
pubis:pih m meto muheris nojjdcutmifi iterdiipaucuCum 
menftrui curfus fubftitcrunt : 6C ut m terra caria muheribus 
facerdonbus euenire aiut: quod diuinatioms idicui mcerpre- 
tantur: rehqui pih qui poftca gigm folent: muhenbus quocp 
proueniuc: fed partiusiien poceft: ut bomo:tum mas: tu ecii 
toemina: pihs poft: genitis careat: lam mde ab ortu naturemi 
tio contracto:& mfl ut pubcfcant cotmgat:ftcrilcs i gignedo 
funt: crefcunt ceteii pih plus minufue: prout linguloru ratio 
poftulat:maxime m capillo: moxi barba: X prccipue qiubus 
pih tcnuiores: nonulhsetia fuperciha per fenectute adco bliv 
futa reddunf : ut codendum lit; quod propterea euemt: q: co 
bcfionl appofita fint oiTium qug feneicence etace laxatur: oi 
mde plus bunions trifmitti patiunf ; At uero pili palpebiarii 
nunq plus mfto excrefcunt: deRuunt rebus uenereis mceptis 
eoq> magis quo ufus uenens fuent amphor:cofdem etlam le/ 
tillimeommucanercereclarueft:Piheuulfifubnafcidenuo 
poli'unc:dumcicraecatisftoremdegit:neculterius:babetai;t 
genus quodq; pilorum ad fua radicem lentli queda bumore : 
quo ptinus ubi euul fum eft: fi qua leuiufcula tigac adberet: 
uteatrabcrepolTitcenacius:Quibusueroanirnahbusuertlco 
lorcs funt pill: eifdem etiam m cu te uarius llle color babecur : 
atqs etiam ln hngua:barba no parl mcdo effundicur ommbus , 
fed allis cam maxille:cj muftax:& mentii:pilorum frequencia 
integunf :ahis mentu leue 8c muftax:maxillc pilofe cernunf : 
Caluefcere mmus folec:qui menco iunt bipartico:Cretciic ec 




piili quibufdam in morbis :ut pcipue in tabificis: Qumeriam 
i feneclute &i dcfuncT:o:augelcunt:duriorefq; reddunf ;quod 
ldem unguibus qitoq; euenit: Libldmofis pill cogemti matu 
nus dcfluunt: poft gemti:celcnus fefe promutlMinus qui na 
dnces babet caluefcut: Et fl calui bere iceperit ! pilos nonuili 
producunt: pili prfcifi non ab mcifura augcntur: Scd rferius 
ab radiceexeiiciatq; itaeuaduntlongiores.pifcibusquoq; ex^ 
tenuatis.-ac fenefcentibus: fquamf dunoresicrafliorelq;! effl 
cmntur: qudrupedum etiam uilli:lanfue:fenectutepiolixius 
augentur;qua§rarefcant:fiantq;pauclores:8<ungulfquoq> 
maiorcs rn fcnecfa rcddurur: quod ldeni roitrls etiam auium 
eucmt: i cremetum ungularu ldeiquod unguiii eft: 
»^\Enne aiuum nonullf per f tates mutantunpif tercj gmu 
^p^quasnigreiccreinfenecta perfpectum cft: Atlleroper 
' afteclus temporarios : quotiens fngoraurgentactiora; pennf 
uolucrumunicolores: mtcrducnigns.-autmgriufculis: albi/ 
difue: m albas tranfeunt: ut coruupaflens: birundims:cuius 
rei contranum : ut quicg ex gencre albo : uenirct ln mgrum : 
nuncj uifii eft: Temporu quoq; uiciflitudinc: bonapars auni 
icacoloiemiutatur:utqufnSfint;Iaterepofl~int:niiiie£itius 
noueris: Aquarum item dmerfaru ufumoiiulia luos imutant 
coloresialibi enim candida:alibi nigra reddtmf :Sunt et aquf 
multis in locis quas cum oues bibermt:moxq; imerintmigios 
generent agnos : ut ln terra aiTertide : agri cbalcidlci cbraciae 
facit anis :que pfycbrii uocant: & m Antadria quoq; duo fut 
fluuu quorum alter candoremialter nignciam peconbus facit 
Scamander etiam amnis ftauas reddere oues credif : quaobre 
xantbum pro fcamandro nuncupatum ab bomero autumant. 
lepon um pili :, &c m bucca mtus; Sc fub pcdibus funt : Cum 
cf tcra ammalia nec mtra os babeant pilosmec parte pedum re 
fupinatled prona: Mufculus et pifcis pilos m ore mtus babet 
uice dentmm quibus omnino caret:iuillis iimiles:Sed pili ut 
dictum eft prefedti augcri ab 1 adice pofllint : pcnnf aute ncc 
ab radicemeq; fupemeab icifura poflunt raparari: fed cadit: 
necefle eft:Nec pena apum aut quf uis lirfilfa renalri poteft: 



cum euiilfa eft: Aculeo etia apibus detrafto nullus fubnafcif 
alius: imo breul moriantur necefle eft. 

Mnt & membrane i fanguineis animalibus:quf quide 
rs firmlis cuti prerentu fpifleq; efbSeddiuerfu fane 
- „ adeft : quippe quod baec ncc fiflilc nec euulfile fit : 
Ambit iingula tum oiTa : tum etiam uifcera membrana: tam 
in maiore c[ in minore ammalium genere: uemm in minore fe 
fum effugit : quoniam admodum tenuis atq; exigua fit:Ma^ 
ximj intcrmembranasduf funtillf:quibuscerebruopertum 
mumtur: Altera fupra adbf ret offi quf fumior &c crallior eft 
altera infra contigua cerebro:Mox que operit cor: magna becV 
v -c fi membrana lpfa finccraaio coit: & ofla fuis difpoliata 
rrjgrnbranis i iderantur. 

Vlentum quoq; non nifi membrana eft:quod omnia ba 
^bent qtif fanguine non carent: fed aba pingue:aliama/ 
aientum: Orltur ld: iC dependet in iis quae animal gene*lnt: 
eacemq' dentata parte utracp funt:a mcdlo uentre:qua ucluti 
ql 1 cdam futura ducitur : nec fecus m iis : quf alteio dentium 
ordme c arent:a maiore uentre dependet. 
li HEfica etiam membrana eit :fed gcnus id aliud mebrane 
^ii &£ ft: qurppc quod tendi ingcnuepoffit:Non olbus data 
ueliea eft: fed lis tantum:que animal gignunt:ouipari autem 
gaieris nulli : prfter tet tudinem data eft : Nec uelica prf cifa 
coirc pot;mfi ad lpfum exordm ftif ceruicis.-quacj no ignoro 
lta aliquado contigiffe : ut uulnerata uefica folidefceret : fed 
quod admodum raro contmgit parum idobferuadu cenfeo : 
DenmcTris mbil bumons in ueficam tranfmittit : At uiuis no 
folum bumor:fed etiam ficca quf dam concrementa defceduc 
exquibus calctlli conficianf : Iam nonnullis talia in uefica co 
ftlterunt:quf nibilo differre a concbyliis uiderenf : ergo de ue 
nismenus: fibris:cute membranis:atq) eria depilis: uguibus 
ungulis: cormbus:detibus:roftro:cartilagineoffibus: eoruqs 

ationalibus ftatuendum ad bunc modum eft. 
\ro autem bf c & quod carni fimile in gcnere faguineo 
:ft:ommbus Iter cute: bc offa: aut quf ofli _pp ortionet 



cotinefiut .n, fe bet fpia ad os:ita camfs emulu illud ad carne; 
diuifibihs undiq; caro eft : nec uenarum aut neruorum more 
m longum fecan tantum idonea:aboletur: & in uenas fibrafqs 
tranfi trquotiens animal extenuatur:& gracilefcitmertitur ice 
m pingue : quotiens pabuli copia fuppetit :, Quibus mulcum 
eft carnis: lis uene artiores &C fanguis rubentior:& ueter ac ui 
fcera parua: Quibus paru : ns uenfampliores fanguis artior: 
Vi fccra maiora: & uentcr audfror: pmguefcunt incra carnem 
quibusp aruus eft: uenter. 
fjL^JjD eps autem &c febum differut Tter fe: cum ffbu fragile 
l r a lluiq : quaqs fit:& cu refrixit.xoncrefcat; Adeps liquiuus 
y fit:minimeq: aptusduran: lura enl febo opimoru cocrefcut; 
ut ouis: uc capre: Adipe pingumm: liquida refiftunt fngon : 
ut cqm:ut fms: locis etiam difcrepat: Adeps enirn inter carne 
cutemqj folet confiftere: Sebum in fine carnis femper eft. 
a ^W^lentum quoqj adipe pinguefcentibus adipeu efblebo 
^^^^obefis:f£bale:Quc. parteutraq: detata funt:adipe pin^ 
guefcutique una:febo:iecur: euifcei ibus:adipeum nonullis 
confiftitutinteraquaciliacartilagineis;quorumiecinonbus 
colliquatis:oleum facimus: ipfa tamen cartilagmca nullo di/ 
fcreto adipe carni : uentnue adbcrcnte pinguefcunt : pifcium 
fe;bum:adipem prf fe fertmec cocrel cere lolet: Annraha que. 
uis: auc ftra carnem:aut feorfum pinguefcunt: quibus autem 
pihgue feparatum non eft: ea minus per uentrem omentumqs 
pinguefcuntait anguille: plurima tamen pars ammaliu uetre 
fjcic; & precipue que parum fe moueant; 
t Erebrum : ut adipe pinguefcentium: pinguiufculu cft : 
1 uelut fius: Sic feboobefomm;fquahdiufculum fenti^ 
tunutouis; 
*"fjH$ Enes ex uifceribus maxime pinguefcunt:uemm dexter 
Hr^ H mmus fempei- q finifter: & quauis v ehernenter fuerint 
'pin gues : tamen aliquid femper mediis deeft; Que- febo pin/ 
guefcunt; magis q qu£ adipe: m renibus opimandis luxunat 
ac omnium pre^ cipue oues; quippeque renibus pingui uridiq;" 
obducftis intereant:quod ubercatc pabuk fit;ut in ikika-agro 






lecntino fieri conftaf : pocirca fero diei agere oues acl pafcua 
paftores loci illius lolenc: quo minus capiant pabuli. 

g J^Inium uero ^nimahum commune:pupille mftituto e; 

^oJJommbus enim;que. parte banc poflidcntmec duns ocu 
lisTunt : Adipe conftat . minus efle foecunda quf adipe pin^ 
guelcunt:fiiie marcs:fiue faeminae; notum eft, Omma ctate 
proue&a potms q nouella pmguefcunt: Scd precipue: cu lam 
lue longitudims ac laritudmis modum adcpta;augeri ln pro> 
fundum mcipiunt: 
ft\gj^(Anguis in primis neceifarius: communifcp fanguincis 

VPj)ommbusanimalibuseft:necaduenticiusfuppetit:Sed 
uernaculusatq? lnrimusinomnibus mtegris: atqj lmpudicis 
babetunVcnasbicuafafibi&concepraculababetineciullo 
aliomih 1 corde preter uenas conrinetunTaCtum nullo in gc/ 
nere lentic: ficut excremeta quoq; m aluo coiita; fenfu carcre 
ceicum cft:Quinetiam cerebrum &c medulla tacftum non fett 
riut; eff iuit ianguis quancunq; partem incidens carnis uiue; 
ac mcorruptf :Si fanguis integer eft rubet;& dulas fapons e: 
Scdfiuelnatura ud morbo fit uitiatus; acrior cernitur : Nec 
ueroadmodum rr ;iTus;autadmodum tenuis eft:qui oprimo 
babituconftct.-bumidusgccalidusfempereftqdiuicorpore 
auimalis cotmctur: At ubi erTluxent: concrefcit omnium prg 
tercj ceruomm:& d imarum:er fi quidaliud natura eiufmodi 
iit: Itaq; ccterorum omnium fangms fpiiTan folct: nifi fibre/ 
quibus refcrcus cft eximantur: fed cellerrimeomniu fanguis 
taurorum coit durefciti Copia fanguinis 1 primis ammalibus 
iis qu£ animal:5c intra fe formant; & mlucem e dunt ;mox us 
fangumeis que pariunt oua: Que- autem uel natui-a ; uel arte: 
bono babitu funt; iis necmultum admodum fangufs eft: ue* 
lut ns: qug per aliquam pocionem recentem fangume exudac 
nec parum:uelut us qu e; nimium funt obefa: quippe cum prcy 
pinguia omnia fanguinef guis pumm tamen paucum beant: 
ct quo plus pinguedims:co mmus poflideat fanguims:pigue 
enim omne cxangue eft: Obefa ltem fanguinem babent ipii/ 
tiduiii; quacj fangms : &C que; fangtunea funt facilc putrent : 



f 



ac prfapue quf ad ofia propms applicanrur;Homini fangms 
tenuiffimus ac miidiflimus: Tauro & afino inter ea quf aial 
generant: crafiiiTimus & nigernmus£arCeetiam Ifenore craf 
fior: Sc acaior eft: g fupenorc,palpiat mtra uenas fanguis om 
nium amm.uium: pulfuqs finiulnudiqs mouecrfolu fcp oium 
bumorum fparfus per totum corpus ammalium eft: Et femg 
quadm uita feruacunCanguis unus animatur 3t fenieC:oricur 
primum in corde : anreij totum corpus formetur : Si mulcum 
fanguinis'effluat:anima deficit:Si mmium uitaintent:Si f5- 
gtiis immodice bumefcitnnorbus infeftat: fic emm i fpeciem 
faniei diluitur: & adco ferefcit:ut iam nonulli fudore aueto 
exundarint: Idem etiam mterdum cauff eft; ut qui effluxerit 
aut omnino concrefcere nequeat : aut icompte parciculatimq} 
fpilTetur ; Dormietibus porro fanguinis copia gtes exteriores 
deferlt:fubitq; interiores: lta ut adacto culcellono eque efflu 
ere pofiiciric pet concoccionem ex fanie fangms: ex fangume 
adeps:iliciacoexcrefcenrecpfanguine:proftuuluuelenanbus 
uel per mfera marifcis mouecunaut uances fiunt: Idem putre 
fces: pus redditur quo dcmum concalefcece poras ldeft tofus 
lapis confiftit: foeminls fanguis nigrior X aaflionqua mari 
bus cft: dummodo Cftera aflint: pariter quf uel ab f tate uel a 
fam tate proficifcacur : Sc mmus fanguinis per fuma corpons 
foeminarii efbplus cnim parte mteriore continetunSed oium 
foeminaram maxime muiier fanguine abundat: Et quf men 
ftrua appellamus plunma flen in muiieribus folent: quodge 
nus fanguinis uiciatum cgrotanfcp: ftuit immodlce: atq? pro 
ftuuium ob eam rem dictum eft : Caeteris morbis fanguims 
minus mulieres infeftant : q uni:paucis 1 tem mulienbus fiut 
marifcf aut narices aut e nanbus profufio fangumis:Et fi qd 
eorum accident: detrnncncum ln menftiua decumblt : f tatu 
etiam ratioc fangumis difcrimen:tum in modo:tum I gcnerc 
recipit : & enim ln aetace admodum liiuenili : famem trabit : 
8c longior eft : m fenectute autem craflus : niger : & paucus: 
medium tenet in media firmaqs f Cacc: concrcfcit eciam faale 
uel in corpore fanguis : qui per fumma eft : quod ldem nuncj 






^m 



iuuenibus euenit:Sanies:fanguis icodhis eft: aut cpcocodcus 
noudum ef b aut quia in ferum denegauent. 
^H^jEdulle rationem bis adderedebemus: nam ea quoq; bu 
TOiflw midis annumeranda genenbus ln nonullis fanguineis 
i animaTibuseft: OmniaueroqueTuaptenaturabumidaicoiv 
pore funt : conceptaculis qmbufdam tang uafculis cotinent : 
ut fanguis in uenis : medullam otTibus: Aha in membranis: 
aut cutlbus: aut uentnbus : Nouelfis adbuc animalibus: mev 
dulla cruenta admodum cft: ecate prouedhs; ut adipc pingue 
fcennbus: adipem trabit; fic ffbo deputatis genenbus: ffbu 
pre fe fcrt: Sed quaq medulla non mfi lnclufa oflibus eft: ta^ 
men no ofla omnia medullam mtra fe contmcnt: Sed ea tatii 
que caua babentur: tam 5ifl ne lpfa quidem omnia continent 
oiTa erum leonis partim nullam : partim admodum exiguam 
babent:quaobremnullamomnino medullamleones babere 
nonnulh putamnt: ut didtum eft : In fuilis etiam oflibus mi 
nusmcdulleeft:&nonnullisomninodeeft:Hecferefempcr 
i ammalibus natiua 5d cogenita bumida genera bat etur : Ad 
nata aucem pofterioraqs funt : lac &C gemtura : quorum alteru 
non eodem modo I omnibus eft: fed quibufdam progcnitura 
Tborus:gcmtaleuirus;fuigenerisbabetur:utpifcibus:Que 
ucrolacbabent omnia mammisidcontinent :Mammeaute 
datae iis funt : quy animal Sc intra fe concipmnt : S£ ln lucem 
edunc: uc ea quc pilis lntegunturmelut bomo:8c equus:Ccte 
ecia inaquatili gcncrc:ut delpbiniisaiitulusmarinus: balcna 
Hec enim mammas babcnt: & lac: At ea que oua pariunt: aut 
ouo intus concepto : animal poft m lucem excludunt : baec dC 
mammis carent & ladre: ut pifcesuit aues: Genus autem unu 
quodcfs lacTris : babct tum faniem dilutanuquod ferum uocav 
mus: tum corpulentum quiddam: qui cafcus dicitur: plus ca 
fa lac illud babere uidemus:quod craflius cft : coit lac eorum 
q:ic-no utnnq; dentata funt: quapropter cafeusex iis fit; que 
incer urbana dentium ordmc caret fupellore : eorii autem que 
utrinqs dentata funt: lac coirc non poteft:ilcuc necpingue: & 
teuue dulceqj eft: Tenuiflimu cameli eft:mox equc: tu afme 

e+" 




crafti fiimum bubulfi eft : nullum lac coit fiigore : fed ferum 
potius trabit:Igneninritu omne fpiffatur & craflcfcic: Nulli 
fercammalium lac ficri folct.-antccj uterum feracnec dum fe 
runt utileomne eft: fed primum noiuflimumqs inunleiNon 
prcgnantibus aliquadoifed raro : eduliis quibufdam crricif i 
ut ladtefcant : ctiam qtubufdam mulienbus natu maionbus 
fucTru frequennore: lacprodut: & copia tanta: ut infanteenu 
trirepotuerinr: Vbera ctiam caprarum :quf co:tum non pati/ 
untur : paftorcs montis etc liitica perfricant uebemcnter : ut 
dolorem infiigant:itaq; primum crucntum bumoicm eliciut: 
mox purulcntum: poftremo lac : non minus g ex iis qug uene 
rem patiantur:maribus magna ex parte: nec befhis nec bomi- 
nibus gignitur lac: Fien tamenpoteftut aliqmbus mterdum 
gignatunnam 8i in lemno mfula caper:ex mammis: quas ge/ 
mmas iuxta gcnitale gent: tantum ladtis emulgebatur: ut co 
loftia indeconficerent : quod ldem etiam proli maicuiecapri 
illiiis eueniiTe acccpimus: Sed bec oftentis annumeranda po/ 
tms ducunt: na 6V lemnio llli pecons domino cofulenti: dcus 
ampims incremcntum peculu futurum rcfpondet: Viris poft 
pubem exiguum nonnullis cxpnmitui : Verunramenperfu 
Ctum frcquenriorem: uel mulrum prod fle aliqiubus tracfitu 
cft : lad 1 meft pingucdo: que ctiam concretooleum prope tra 
bit: capnnum lac mifcerecumomllo ficuli:8c qulbufcunque 
fit copia crapnni confueuenmt:Coit fpiflaturq; potiiTimum 
no modo quod plunmum babet cafcum: ucrum etiam quod 
fqualidiorem : laclis copia quibufdam maionq ad foetus ale 
dos fatis fit : commodum ad cor.f cicndum reponendumqj 
cafeum : praecipueouillum caprmumq; cft : mox bubulum: 
equinum acafimnum mifccnt: ad pbrygium cafcum conf ci 
endum:Bubulum fertilnis cafeo q capnnum eft: Cum emm 
cxampboralacxiscapiimformaginesoboleiundeuigmtico 
ficiantur:bubulum eadem menfma tiiginra facitittt paftores 
confirmant: quibufdam quantum fatisad focttun fit: tantii 
gignitlir : ncc ulla copia:aut ad reponcdum commodl tas iup 
peac; ut quibus mair.mc pluies g bine: nulii eni m cogcneie 



lac uel copi'ofu:uel cafeo utile: Cogit lac fucco ficuIno.-Sc coa 
gulo: Succus lana exceptus: paufillo ladteabluitur : quod in/ 
iecTaim:ladtiscopiamdenfatatq3Colloftrat. 
' YOagulum lactis fubftantia eft : quippe quod in eorum 
1 uentriculo: que adbuc ladtent contineatur: eftergocoa 
gulum lac : quod cum ammalis tempore concoquerctur : Ca/ 
feum traxerit:babent coagulum omnia ruminantia:& iter de 
tata utrinqs lepus:Quo uetuftius coagulum eft: eoprf ftatius : 
tale profluuio alui medcri precipue pote(t;atq etiam quod le 
ponseibSedlaudatiiTimumbinnuh:plusminufuecmulgeri 
difcrimm:autpabuli:autniagnitudinisanimahumefficit: 
Nam pufillf bucculae:quas pbafiana regio fert: fingulac ab/ 
unde beneficio pabub mulgentur : 8i f piroticf uaccf prf fua 
precrpua magmtudine ; ampboras fingulas fingulf lmplcnt 
laftis:menfuraeq; eius dimidium mammis duabus prfftant: 
ereilus qui mulgec:aut paululum fe indinat: quomi fededo 
ubera contingere nequeat:Cf teras etii quadrupcdes magnas 
tcrraeademepyTus gigmtexceptoafino:fedpcipueboues : 
H canes: paftu opus eft grandlbus largiore: quem terram illi 
ablide prf bere: 8C loca fmgulis anni temponbus accomodata 
babere certum eft : Boucs igitur egregia magm tudine lbi fi. t 
atcj etiam oues pyrrbicf : a pyrrbo rege ita cognoiatf ; pabuli 
genu s aliud copiam laitis extinguit: ut medica berba: X prf / 
cipuc ruminantibus: Abud augetait cytifus : ut eruum : Sed 
cytifus dum ftoret incommodus eft: unt cnim tantifper: atcp 
extingult: eruum pregnantibus non prodeft : facit emm paiv 
tum difticihorcm omnino: quf in quadrupedum genere funt 
eiatiora : cndem ut ad poffidedum meliora : lta ad lactis etii 
copia efle foecudiora:uidelicet du alimcnti copii babeit: pla 
num eft: nonmilla etiam flatuofa: paftu exbibita: copii effi/ 
ciunt ladtis: ut fabf largius datf ouibus: capns:bubus;faciut 
enun ut ubcra demi ttantur: Inditium autem futurf copif la/ 
<ftis : cum ante partum ubera fpectant deorfum : Edurat diu 
lac cnibus:fi non coeant:nec paftu careant copiofo: fed oium 



maxime quadmpedum:ouibus quippeqmbus in ultra mefui 
oftofpaaocontmuetur:Deniqueraminantibusrac8ccoplO/ 
fius: 8t cafeo utilms emulgetur: boues circa toronam : paucis 
antc partum diebus: lacte carent: reliquo tempore babent pet 
petuo: Muherum lac commodius laitentibus eft: quod lluo/ 
n m trabi t:cj quod candidum eft: 8i fufcf falubnus babent g 
candidc:El t pono ad alendum ualidius m quo plus cafei eft: 
fed infantibus falubnus:quod minus cafel contrabat. 
(f~IjEmen genitale omma emittunt:quc babet fangumem: 
rrjQuid & quemadmodum coferat boc ad generationem 
' fuotoco dicetur : plunmum uero proportione corpons bomo 
emittit: Pilos babcntium feinen : lentum eft : ceterorum nul 
lam bet letidam: Album ofum efbnec audiendus berodotus 
qui etbiopes genituram colore mgro promere fcripferat : exit 
profefto femen boc genitale: album: & craflum:li integrum 
eft: Sed foris tenue totum redditur: & nigru m : Nunq ld ge/ 
lu concrefcit: nnmo admodum extenuatur:SC aque:tum colo 
rem: tum etiam fubftantiam trabit: calore autem coit: 8C craf 
fefcit: St quod de uulua effluxent aliquandiu i ea lam immo/ 
ratum:Id craffius prodiit: Nonuncjetiam ficaim contortuqs 
Delabitur m aqua quod foecundu e: atque fubfldit: quod au 
tem lnfoecundum eft : diffunditur atque exolefcit : Falfum 
ctiam eft: quod Ctefias de genitura elepbantoram fcriptum 
rehquit. 



ARISTOTELIS LI BER DE HISTORIA 
ANIMALIVMQVARTVSINTERPRE 
TEIHEODORO. 



E PARTIBVS ANIMALIVM 
Habentium fanguinem quas communes quaf 
ue proprias fingula babet genera: atque etiam 
de us quas fimilares difiimilarefcr> appellaui/ 




II iiiilin iiii|in iiii|ini M 



mus: demque de omnibus tam mtcrioribus qua exterioribus 
partibusdictumiameft; Nuncormnemanimakumque: fan 
giune carent pcrfequemur : Gcnera in boc ordme plura funt : 
Primum quae molka appellauimus ; boc eft quae fangume 
carent : 8i foris carne molli obducta : folidum mtus : modo 
fanguinei gcnens continent: quale fepia eft. Secundum qu£ 
cruftis tenmbus operiuntur; boc cft qu£ partem fohdam fo 
ns:mollem carnoiamque intus contincnt: Dummilludeo^ 
rum tegmen ; non fragile: fed colhfile cft : qualc cancrorum 
genus 6C locuftarum; Terrium quae fihcea tcfta conclufa 
muniuntur.-boceft quibus pars carnea mtus : fohda fons: 
fragmsatqueniptilis;noncollifilis:quaie genus concbaru: 
dc oftrearum cft: Quartum mfccta oi:ania : Quod quidem 
genusnmltasSaiariascompleCtitur Ipeaesanimaliiimlut 
porro lnfecta; que ut nomen lpfum declarat : mcifuras parte 
iui: ucl fupina: uel prona: uel etiam utraque babent ; nec of/ 
feum qiucq difcretum ; aut cameum; fed quiddam mter bec 
ipfamediumcontinent:Quippequae corporepariter intus: 
£oiiique:duroconftent; Suntaliaimpennata; utiuli: utcem 
tipedc; alia pennata ; ut apes; uefpae: Scarabei ; alia utroque 
modo : ut formicae: eftemm pars formicarum pennata: pars 
lmpenms : quod idem uel in ns: quas cicindelas uocant: hcet 
contemplan : Partcseorumquae mollia nominauimus ; ex^ 
tcnores : pedes uulgari nomine : iiuebracbia: &c iis continu 
um caput: tumalueus: fme finus continens intcriora: quem 
pinnulae ambiunt inotbem:caputeum nonnullimmusre' 
cte appellarunt : Euemt m mollibus fane ommbus : ut ca^ 
put mtcr pedes &C uentrem babcatur : Bracbia ergo odcna 
omnibus : binis acetabulorum ordinibus ; ductu perpetuo 
ommbus:exceptogenere unopolyporum :Scpiae: lolligmes: 
& lollii: pecuhares binas fortiutur promuicides: longas ace,- 
tabulopte extimabmoafperiufculasigbuscapiut: &adora 
admouet cibos : lis et quoties tepeftates urget ai faxa aliqua. 



■■ 



adb? retcs fe ueluti ancboris iacTis ftabiliunt.-pinnulis autem 
quibus alueu circudan diximusmatat.polypus ergo fuis bra 
cbus: ut pedibus ac mambusutif :qmppe qduobus fupra os 
poficis cibu admoueat : Vltimo uero quod & acu tius 8£ foki 
albicans eft:8< palte fm extrema bifurcatum: dorfoqueadne/ 
xum( Corfum autem partcm lcuem appellant: a quaacetabu 
lorum ordo mcobacur ) Hoc ulnmo m quam bracbio in coitu 
uticur: fiftulam ldem ante alueum pofitam fuprabracbia ge/ 
ntcauam:quamaietrafmittit:quantumfuoadmifcritalueo 
quotiens aliquid ore capic:eamque modo m dexteram partcm 
traffert: modo m fmiftram:bac eadem fiftula fuum quoque 
atramentum fundere affolet: Natat obliquus : pedcs lneam 
pomgens partem: quod capitis nomme appellatum eft : Atqj 
ltaefticlturuit cumnatatprofpiciatinaduerfum: Namoculi 
f upra funt conftltutl : & os babeat ex aduerfo:caput lllud po 
lypis quam diu uiuunt predurum : 4c quafl lnflatum cftlli 
gunt ac tenent t racbiis fupinis: memtranamque interiecUm 
totam extedunt m barenam: tamen elapfis facukas apprcben 
ccndi retinendiquenullaeft; Differunt polypi acacterisque 
modo enumerauimollibus:eoci>alueus polyporum paruus 
& crura praelonga : Caetens c diuerio : alueus amplus ; cru/ 
rabreuiantautpoteftasnullafitingredicncuilplaautemm/ 
ter fe difcrepant:quatcnus lolligo longior: fepia latior eft:lol 
bgine uero longe grandior: qui lollius nommatur: Quippe cj 
uel m cubita quinque excrefcat :Sepias quoque aliquas I bma 
augeticubitanotumcft:Bracbiaetiam polyporum tanmde 
atqetiampkismagmtudinis capiunt:Sedlolliorum genis 
pufillum admodum cft: 8C facie quoquea lolligine diflides: 
Pars enim lolln queexit in acutum latior eft : Pmnulc etiam 
circundantes llle totum ln lolbo alueum ambiunt: Cu m lol/ 
bginepartem aliquam rebnquant: pelagms tamen lollius n5 
alio modoquam lolligo confiftit: Caput omnibus mter crlu a 
quc et bracbia 5c barbe 8C cira appcllant :Eius gs oris k.bitus 
eft ;i quo detes duo:fupra quos oculi totide gradiufcub cjt us 



difcrimeexigua quedam preftat cartilago cotinens ccrebellu 
Ineft etiam in ore caro qu fdam exigua: qua uice ligu e u tunc 
lingua enrm nullrs boc in genere data eft : Alueus a capite am 
plroris capadtatis propenliis: cuius caro fiffilis eftmcrum n5 
fj directum fed r orbem : cuteq; ommbus intcdta eft:Os gula 
excipit: angufta: 8c longa quam guttur fequitur ampliuf ulu 
ncq; ablrmile aurbus cur lligitur uenter : tancj omafum : facie 
clamculae buccinorum: Intefbnum ab eo tenuepaitem repe- 
tcns lupenorem ados fertur : quodlaxiiis ggulacft : uifcera 
molliumnullis:fedbabencqiiammutemappelIant:Atrumq5 
illum bumorem cui nomen atramentum : quod plunmum lii 
fepia cft: eftiindunt fuum id atramentum omnia metu percul 
fa:fed prcdpue fepia: mutrs ergo fub ore eft: & gula per eam 
tendit: At uero atramentum mfra continetur qua inteftmnm 
pctere incipit fupenora : foramencf, fuum eadcm obuolutum 
babet membrana qna inteftinum: atq: ldcm meatus cmittedi 
atramentiexcrementiqueeft:Capillamentaetiamquedamin 
corporeomnium babentur;Seple:loJIigim :5c lollioiptes c ure 
ac folidf intus pcr dorfum: & corporis prona continent; quas 
non eodem appcllant nomme : Sed quod infertum fepi is eft; 
Sepium uocanc :quod lolliginibus: ldgladiolum • DifFcnint 
enim quod fcpium: robufturmlatumqs eft; iter fpinam 5C os 
mediam pre fe feres naturam: fungofam intra fe complecres 
&c friabilcm corpuletiam :Gladiolus arcrior Si cartilaginofior 
cft:formaetiamdifcrepat:uidclicetproalueommmodo;qm< 
bus ipfeinfertus continetur: Polypis mbil folidum itus: fed 
caput caitilagineprope conftat : que fenefcentibus maiorcm 
m modum indurefci t : differunt foeminae a manbtis qua m 
mare meatus lllefubditus gulaeaccrebelloinima alueiper> 
tendit : ldque ipfum ad quod fcrtur fpecem mamme lmita^ 
tur: In foemina duplex idem ill ud: fupraque babctur utroqs: 
tamenin fcxu corpufcula quedam partieiufrnodifubiucira 
fpeccantur : Ouum polypi unum lncomptum foris & gram 
de : intus bumorem candicantem concolorem totum acque 
aequabilem contmens : Tanta eft ems om ubertas ; ut uas 



.'J.i„ 



■■ 






unpleat amplius capite polypi ipfius: Sepie alueus bipamtus 
efb Oua candicantia grandim fimiliacomplectenspermulta 
fed quifnam fitus fingularum quas enumerammus: partium 
fit: ex dcfcriptionediflecTrionum contemplare:Cum uero ma 
res m boc genere a foemrnis differunt : tum uel maxime f epj 
id probant: Mas emm prona ful corporis: nigriora fupims p j 
tiusipartefqi omnes afperiores babet q foemina: Sc lmeis lntet 
uementibus uarias: caudam etiam acutiorem:fed polyporum 
genera plura fut: eft enim quod <3c confpectius 8C maximum 
eft :Cums terreni maiores cj pelagli fimnSc quod corpore exi/ 
guo uariocp eft: cibo ineptum :dc quod beledonam uocat: cru 
rum ^lixitatediuerfum : 8: quod unum ex mollium numero 
fimpliccm acetabulorum ordinem agat: Cctera nanq; omnia 
dupllcicaliculantut:Adbecquodalilbolitenam:aliloftole 
appellant: duo ltemuifuntur genera concbis indita: quorum 
alterum nautam aliqui uocant : alterum pompilium fiue outi 
polypi:tefta lis ut peclunculis concaua fimplex:tamen nec ita 
deftmaca : ut el mbcreant : fepiusbi nixta terram pafcuntut: 
undeeiienitutftuftlbusiartatiinaridum elidantur: dctefta 
dilapfa nudi capiantur: aut in terra amma extinguantur: C6/ 
ftant exiguo corpore: facie firmles bolltenis: Eft etiam qui co 
cblearum more filiceo tegmme lta muniatur : ut nun§ egredi 
foleat: fuaqj interdu bracbia exerat: Sed de genenbus molLu 
fatisdictum iam eft: 

Oftufta autem itcdorum genus primum:locufta cui pro 
ximum genus alterum eft : quem gammarum uocant : 
Dtftert lis a locufta: bracbiis: que denticulatis forcipibus pro 
tendit atqs etiam quibufdam alus difcnmimbus : quaq non 
multis: Tertium genus fquilla eft: Quartum cicer: quorum 
fancplura babentur gcnera:fquillarum emm gencre cocmerf 
Gibte:crangines:&panie:que:maioresnu§efficipoflut:Ca 
cioru et genus multiplex e : nec facile enumctandum: Maxi- 
mum quas Maias appellant: Secundum pagiui: 8C quos bera 
cleoticos uocit : Tertiii ftuuiales : ceten minutiores H nullis 
pene nomimbus anotati:Genus cancroium littoralc pboemce 



fert : tante uelocitatis : ut uix confcqui fit : unde bippeas boc 
eft equites lllos appellamnt:iis nibil fere inttis propter inopia 
pabuli; genus item aliud eft; quod magnitudine cancmm nci 
excedac: facicgammaris firmle;fcd us omnibus: ut ante dixi 
pars dura: &£ teftacea;foris pro cutc eft: mollis SC carnea inter. 
fupma corpons planiora: &c tabcllatiora fut:qmbus &c oua de 
ponunt cum pariunt; Pedes locuftis utroqs ex latere quini: ul 
timis annumeratis qui m forcipem exeunt denticulatu: Can> 
cris etiam omnes denncum forcipibus funt: Squillaru gencri 
quas gibbas uocamus:quini utnnq;:fitu quo ccteris quorum 
proximi capiti acutiorcs; &C quim utrincp:alii uentri fubiucfa 
quorum cxtrema latiufcula funt : cabelle iis nulle parte fttpi' 
na;prona fimilis locuftarum eft:cacris e diuerfo;Quippe qui 
bus pnmi utriq; quateim: tura terni alii; ordinem eodem mo 
explentes:reliqua bona pars corpons pedibus caret : fteducur 
ommum crura in obliquum:ficut bc infecXorum:bracbia foiv 
cipataquibusfut:introrfumfefle(ftunt:locuitis&caudaeft: 
Sc pinne qtunc; aifunt;Squillis:etiam Gibbis:cauda;& pmne 
quaterne; Crangmis quoqUatencaudeutriq-pinnc adnexc 
funt;quamm pmnarum rnedia utroq; m genere ipinulis boiv 
rent: Vemm m Cragineglatiora: igibbis acutiora funt: Ca 
cris cxcruftaceis folis cauda deeft; &C corpus rotundum eft:cu 
locuftis fquillifqj longum fit:DifFerc mas locufta a foemina: 
cj> focmine pnmus pes duplex; mari fimplex:pmne ctia parti 
fupine adnexe; foemme maiorcs: 5C quc collo proximac funt 
minores babentur; Mari omnes equc minoresmcc ufiV pcr di 
minutioncm diflimilcs: Adbcc mari in nouiffimis crunbus: 
ueluc calcana maiufctila prominec acuta: que foemma parua 
babec:& leuiora: utriq? tamen comuaanteoctilos bina: longa 
bc afpera : quibus alia minuta &c leuiora cornicula fubiacent : 
oculi lisommbus dun; &c apti tum mtro: tum foras:tum ctia 
in obliquum imuernquaics etiam fut parti plurime cancrorii 
imo uero mobiliores:Ciamaro color quod ex toto dixeri nitet; 
nignfqi; maculis dilpcrfis euanat: pedes iferiorcs ad grandcs 
ufq> difpofiti oCto:tu gradcs lpi logemaioresiextrema^? £te 



latiores: q locufte babentunfed non fpecie cadcm: dexter ent 
fnum excremum latum Sc oblongum; & tenue babet; iimfta: 
cralTum: &c rotundum: Vterqs tamen fciilus lnextremo; pef 
inde: ut maxilia tam mfra q fupra dentatus eft; Vetu dexter 
pufilbs fenatofqs dentes contmet omnesilcuus primos ferra 
tos intimos uelut maxillares fcilicet parte mferiore quatuor : 
&C contmuos:fuperiore tres non continuos: Vterq? tamen par 
tera mouet fupenorem: admfenoremq? aftrlgit: Bieius lteni 
uterq; fitu mferiore tanq nati ad capiendum premendumque 
Duo fupra eos grandes babenmnaln birtiufculcpaulo ab ore 
inferiores: mox brancbie os circundant : non fme biriutia ire 
quentes:quasaiTiduemouet: Flechtatq inosadducitduos 
lllos birtiufculos pedes ; furculi etiam graciles geruntur a pe^ 
dibus: qui onproximi babentur ; Dentcs buic quoq duo ; ut 
locuftae : fupra quos comuabreuiora tenuioraque c[ locuftf : 
Quatuor ltem alia adfut cornua : fpecie quidem duobus libs 
fimilia:fed tenuiora; &breuiora:fuperbecoaiiicoftitutiiut 
parui: craiTiufcuh: non utlocufte maiufculi: fronsquafi qu£ 
da acuta cV afpera fupra oculos extat latior qlocufte; : Deniqj 
facies acutior&pectusiatiusqlocuftc^TotumqKorpusmol 
lius; & camofius ; pedum autcm otfonumcro pars fciiiain 
extremo bifurcatur: Pars deiinit idiuifa; quatuor emm bifur 
ccs funt; reliqui quatuor fimplices ex totopcrtendunt;Quod 
autem collum appellant : qumq partium foiis cft : &c fextum 
latiusillud: fitum loco nouiilimo babetur tabelbs cotinuatu 
quinq; :intenora uero in quibus foemine pnus panut:q foetu 
edant : birtiufcula quaedam quatuor contmentunquibus fm 
gulis fpine; fingul^ breues arce<S eq- eminent ad extenci a:pe/ 
clus corpufq; totum leue eft: non more locuftsrum aculeatu: 
Siafperum; Verum m pcdibus magnis aculeos paitisexte* 
rions maiores efl e mamfeftum eft : Foeminam boc in ger.cre 
nullumdifcnmenamandiftinguitiNam Scmari &foemi^ 
nae forceps alteruter grandior moremcertocft :parem uero 
utrunqj uenternunquambabcreuifuseft:mare omnia ews 
generis oreexapiunt;Sedcancri partcciisexigua aucu&a 



refpuii t:locufte firas ad bracbias trafmittiit: quas ipfc plures 
g cecera babenr: Cois eruin oibus brancbiarum adnexus eft: 
Detes oibus bim.-locuftis eni duo pnmores: K in orc carucula 
quedam confticuta : pro lingua eft: Tum uenter: os protinus 
cxcipit: prcterqlocuftis: Iis emm giiiaanceuentrem cxigua: 
moxauentreuitcftmum:quodlocuitJs8<:fquillis:&Gama- 
ris recte m cauda finit:qua excremeta emittunt:& oua pariut 
Cancns autem qua applicatu illud operculum geritur:mcdio 
applicamims lpfius: uenim iis quoqs parte cxtenore: quaoua 
pariuntdclmit : Foeminisitembuiusgeneris locus ouisde/ 
putatus: iux ta inteftinum omrubuseft : Et qua mutc fiue pa 
pauer appellanmt: ampllus partiufue babent bec oia genera : 
Difcnmina propna contemplan in fingulis congruum eft:lo 
cuftis lgiturf ut mododixi) dentes bini maiufculi: & uenter 
quo bumor fimilis muti contmcttir.caruncuia etia mter detcs 
lingue reprcfentans erTigiem: bc gula ab orebreuis:qua uetcr 
membraneus excipit:Cuius oftio tres denticull inberent duo 
aduerfiueliquus infra:inteftinu ueroa tientns latere funplex 
pai i crafiamento ad excrcmenci ufcp oftiu fertunHcc locul re 
omncs Si cancn fortiunf :fed locuftis meatus quoq: a pectore 
peiens ad excremiti exitum pertinet:qui foemmis pro liulua 
eft: manbus genitahs feminis receptaculum furTicit: meatus 
bic mxta cauum carms cocinecunita ut media caro iceriaceat: 
lnteftinum enim deuexum pertingit: mcatus ueto cauo appli 
cetur: Nec fecus q in quadrupedti gencre bec babetur : N ul la 
mans meatii ac foemine dria diftiguit : Qtuppe cu uterqv te^ 
mus fit H albidus: $c bumore ltra fe cotiiiens pallete: Vtercp 
ctiam expcctorcpendec: Squillasetiamouum clauiculafque 
fmulem in modum babere certum eft: marlbus fanepre foe^ 
minis propria in pectons carne : bina quedam candicamia co 
ftant:chfcreca a ceteris partibus colore formaquc pro mufddi 
fepiaru proxima: Verum bec toita in uertiginem more bucci 
naru papaueris: quorum orlgo ab acetabulis quc fubica pedi/ 
bus noiufiimis ordinat : Caro in iis quocjj e colore fangmnis 
ta<Su leco:nec fimili carnis:ab,boc peitorianfraitus alt ftrue 



-m> 



buccinea: craflitudie linef : fefe porrigit : fub quo duo quedi 
arene conditiom fimllia;femim genltall accomm xiata:j teih 
no adnecluntur ; Hee m mare: foemma autem ouum rubidu 
pan t: membranaq; obuolutum prctenmmentrl lateriq; u mq; 
lntcftim annexum : atq; ad camemufq; adbcrens: partes bas 
babent intenorcs atq; cxteriores. 

|f~^(EcT cum animaha qiijq; fanguineaipartes tum itcriores 
jN^ftum etia exteriores : fuis quafq: appellatas nomimbus 
-nSEeangenus quod fanguine caret plunbus uacat: Iam emm 
mfceraquecmq fangumeo infuntomnia:nullumexangue 
quodbabeat nouimus: fed communesgencri utnque: partes 
gula:uenter:iteftinum:Cancris autem forcipes:pedefq; beri: 
& u quales effent : dictum iam eft : ommbus uero magna ex 
parte grandior ac uaiidior forceps dextcr § leuus eft: Quietia. 
de oculis diximus:uifum parti plurime cfle m obliquii: A lue 
us ucro totius corpons indifcretus eft: nec enim caput diftm' 
ctummcc aliud quicq: oculi non eodem fitu ommbus pol iti: 
f ed alns e latere fupra continuolfub prono amplo dift: ntes di 
faimine: ali ; in mediobrem difaimiue: ut beracleoticis: ut 
luaiis: os oculis fubditum: in quo dentes duo; ut locufhs ;ue 
ram non rotundi:fed longi.tegmmadcntes operiunt duoutcr 
que talia mtenacent quedam:quaba locuftarum dentibus ad 
nedi expofui : Humore lgitur ore acciplt tegminibus ilhs de 
pcllendo:emittiquemeatiiorisfuperioieaddudisrneatibusi 
qua interRuxit: Duplexille meatus fub oculis eft : Quotiens 
ergoaquam accepent: utroq; tcgumento osobturat:atqueita 
refpult bumorem: Gula poft dentes breuis aclmodum eft: ita 
ut protmus ueter os exapere uideauir: Ventcr bifulcus gulc 
fubmngitur: cmus ex medio inteftinum fimplex & tenuc $, 
cedit : quod fub apphcato exteriore operculo defmit: ut dict u 
eft:bumor intus in alueo: pallidus H. mmutaqucdam obloga 
albida continenf :Rufta etiam alia maculis difperfisiDirreit 
a foemia mas:magmtudic: craflitudie:^ ogculond.n.aplius 
l foemia e; Si diftatius : K. birfutius: 5: opacius; quale et foe f e. 
locuftarumfortiut: Partes cruftaintecti genens; ltafebabec 









JV? uero tefta operiuntur animalia uc umbilid cocbleg 
surpurc; &c omnia que oftrci auc cocbc nommc appclia 
mus:acque etiam ecbinorum genus : carnem quecunq; babec 
fimikter atqj cmftata babenc: Quippe quae lncus eam comv 
neanc; ceftaque foris claudantur: ncc mcra fe durum babeant 
quicq;Sed lpfa mcer feie numerofa difcrepant difFerentia;tu 
tefte;tum carnis mcenoris racione : alns eni in eogenere nulla 
eftcaro:ucecbinis;aliis eft fedpenitus mclufa;nec ulJa ex gte 
con.ipecta;cXcepto capite:ut teiTeftnum limacibus:&; ns que 
cocaha quidam appellarut: &C aquatilium purpuris:buccims; 
cocblcis;cVie]iquisomnibustuibinatis:L.aeteraautdupl]ci 
conftanc ualuula;auc timplici: uc genus alterum biualue; alce 
rum umualue poilit nuncupan: biualue appello;quod gemia 
cefta continecunumualue quod cefta fmgulan claudicur:Suc 
ltem quibus altera pars Lupaiiciei dctccla ; carneni oftaidat; 
ut patelle; biualuis genens:pars dufilis eft; ut pedtunculudi 
micili;eiufmodi nanqs omnia parteialcera ligata:altera foluta 
coftantmc &c concludi polfunt; &c apenn: Alia bims quidem 
coclufa ualuulis lunt:uerum utroqj lacera connexa.; ur ugues 
liuedigiti; Non defuntqueceftatotaocculencur:ucnuliaex 
pai"tc carnem detcctam babeanc; ut qug uembula f lue cubera 
6C calios appellamus ; Ipfarum eciam ceftaru magna uanccas: 
nam alif ieues ut ungues : mitili ; &C concbarum ; quas ahqm 
Galadas appellac:ahe fcabremr oftref ;pine:et cocbe nonnllc 
&c buccina: qucda et pectinati diuiffiut pec"tuna:h;5e cocba 
rum n6nu]le;crailitudinc quocji difterunt; &c tenuicace; tum 
toCius:cu partisiuelut labroru: Alns.n.labra tenuia;uc mitilis 
alns crafta;uc oftrcis;Itealia fe mouec:uc peo"ines:quos et uo 
larenonulliaiuc: Na &cde fenamecoquocapiuc:fcpeexiliuc 
alia lta nacura imobili iiic: ut nuq lede m qua bcret; lpoce ipa 
mutare ualeanut pina:6e fane turbinanu gcnus mouec:ec ler 
pic;platella etia faxis abiblui 1 paftuqj fern folita eft:C6eauc 
6C ns qu^adbuc cnumeraui:&: ceceris Ceftacei gencns:uc tefta 
mcus equahs leuifq? beacxaro biualuis et uiualuis genens lta 
tefte adberetmc mfi g ui nequeac detrabi: At turbinati laxior 



con tinccur: & abfolutiorraii gcncri peculiare eft: ut teftf po/ 
ftrema a capitc mtorqueanf ;Operculu etiam eadem lam mde 
ab ortu naturc. omnia gerunt:Mouenf ltcm eadem omma gre 
dextra: n5 ad uercigine liue clauiculam:fed i aduertum: gtes 
extenorcs cius genens diffcrentns bis uananf :Interiortinatu 
ra liiinlis quoddamodo m ommbus e: maximeqs i turbmatis 
dlfferunt enim lnter fe magnicudincexceflufqs affecitu.Ncc 
uero multu umualue ac biualuc: genus cocluflle fibi dlflidet 
Quippe que parum differetic mccr fe afferant : quaq loge ab 
immobllibusdifcrepmnquodiatiuspoftcapatebit.Natura 
ergo mrbinatoru fimilis conftacmec mfi magmtudine uanat 
ut modo dixi:aliis emm partes maioresatqs euideciores: aliis 
minores obfcunorefqs funt : Ad bec dlfcnmen lllud duriclf 
mollicif cf terarllqs generis eiufde affecT:i6um:Caro.n.prima 
m ove teftf : qui in omma corofiufculam babent : aliis magis 
talis eft : akis minus : Caput eius medio partis prominulum 
mngif : 8c cormcula duo: que pro magnitiidinc animatis plus 
mmus capiunt incremcci:Exciunt caput moreoiaeode: ldeqj 
permorumretrabtitintromonulliseliaos &dences acuti:bre 
ues & remies: ut cocblcis: Promufcidas ltcm gertit modo mu 
fcarum : quod qmde mebrli ligue effigie pre fe ferc: Habent 
bocidem H purputf : CV buccina:firmii: & torofum:quo fimi 
liter ut afili atqs tabani quadrupedti tergora penetrant:immo 
longe ualidius: teftas cmm efcaiii poflimt perforare: ueter os 
procinus excipit : fimihs m umbilicis guccun auiu : babentqs 
gte mferiore duo qufda albida rorofa:mammis fimilia:cuiuf 
modi caruculasmel m fepus cfle aduertimus: fed bf c torofio 
ralgula a uetre duplex loga porngit fe:uiq; ad papauer:quod 
poftremum fundo commifliim eft: Hf c ergo ut i purpuns &C 
buccims confpicua i clamcula ccftf contmentur : Quod autc 
gulf fubmngif unteftinum efbgulf lpfi continuuffimplexqs 
ex toto: ufqs ad exitum: cuius mitium crrca anfractum papa^ 
uens eft qua & laxius bf ret( quod emm papauer appellamus: 
quafi matena uacans atqj cxcremetltra magna fm gte i oibus 
teftaceis genenbus meft)Hinc furfum uerfus repiicas:carrus 



reperit fedcm: finitqs ad caput; Vnde eiicitur exerementum: 
pariter in omnibus turbinaris genenbus tam aquaticis q terre 
ftnbus:Membrana m grancuufculis umbilicis auentregulae 
attexitur continua : per quam meatus prolixior albicas coloie 
fimilisj fuperionbus lllis mammillantibus carniculis tendit* 
Habet etiam lci J.uras:quales in ouo locuftarum babent; uerii 
bocalbidum: illud rubidum cft; Nullus exitus buic; nullum 
foramen poftremum patet: fed pretenui membrana cauo per^ 
dudtus angufto conrinecur : Tendunt abinteftinoad imum 
nigranria qiifda afpera atq? conrinua : qualia uel m teftudine 
uiluntur: led minus nigra:Cetcri quoq$ umbilici bc-c babent 
eadem : fed quo minores ; co minutiora : Vnmalue autem Sc 
bmalucgcnus: pavtim ris fimile eft : param diuerfum: caput 
eni dc cornicula: & os optmcnt: atcp etiam quod lmgue fpcm 
ga - at : ucrum bec rn minutionbus fenfum pre; fua exiguitate 
effugiunt: Nonnulla etiam I exanimatis:aut non mouetibus 
percipi nequeunt: Papauer lllud quod etiam mutem appella/ 
mus;omniababent:fednonlocoeodem:necpar:necexequo 
manifeftum :Sed patelle in imo:biualuia ueio ad parrem qua 
mutuo teftarum complexu cotinentur : Capillamentisetiam 
llJisibccomniacircuiidatur^quodouumappcllantJteporc 
quo gigni folet: ambitu alterius Iateris ore ccntinctur: uideli 
cet iis qbus datu id a natura efbficut etiam albugo umbilicis 
Id enim llhs mnctum fimile itclligimus : Sed emfmodi gtes 
ut dixi: cum confpicue in magnis babeantunin paruis tamen 
aut nullo pacto: aut uix fentiuntur; Quaobrem m magnis pe 
dtunaihs precipue patet: Quod genus ld efbcui alteta ualuu 
laru latior uelut tegmcn fuperpofita eft : Oftium excrementi 
cetens a latere eft: foramen enim quo egcrant:omnia babent: 
quippe cum papauer lllud ut dictum lam eft:excrementicium 
quiddam omma:membrana cotentu: fomantur: At ilh quoci 
ouum appcllant : foramen nullo rn genere tnbutum mdemus 
Sed cami lpfi mtumefcit: nec eadem qua inteftinum parte co 
tinetur:feddcxtera: cum inteftinum babeat fmiftra; Ccteris 
ergo talis exaemeti exitus e; At uero patellg fere;qua marina 






[7 









aure quida apellarunt; Parte ima teftc excernif : qua foramen 
babef : Venter etli poft os ee t boc eode patellf genere coftat : 
Atq; et ouis illa fimilia: Sed quis eoni ciuq; Ctus fit dilrgen. 
ttus ex diffectionibus petendu eft: Que aut cicellu appellat: 
comunis fere fotius cruftatoru & teftatoru generu e: Qu ippe 
qm fpe locuftis fimihs fpecitef nafciq; feoriii g fe folitus fit: 
Veru cj> tefta deindc petic: qua lngreflits uiti traducat: Hic 
fimilis tefta contecta aiantlbus eft : Quagg iis m ancipitl ee 
genufcf fibi uedicare utrunq; lildef: formatamen(quod fim 
plicius dixerim) fimilts araneis efbnifi g> parte corpoii K pe/ 
ctori fubditam amplioreiquiaraneibeat: corniculaduorufa 
tenuia gerit: qbus oculi totidem fubiacetlqui nug lntro rece- 
dat; ut canctoiibfed femp eminentcs appareat: os fub lis eft: 
quod uelut capillametis gbufda plunbus circundaf :iis pedes 
fubiuncti duobifurccs : gbus cibu on admoueat ; Bim ltem 
utriq; adbcrent latcri: 8c tcrtius paruus: tboracis pars mferior 
mollis tota e:difiecT:oqs linu pallidu intus cernif : Meatus ab 
oread uentrepcrgit: foramen exctemeti pfpicinullum potcft 
pedes ac tborax durtcie prf fe fcnmt:fed minus § cicri:Nexu 
nullo teftis adbcret: purpurarti modo 8c buccinoruifedabio, 
lutus liberq; uagaf : oblogior cft g turbine fubit g qui nerite 
quem naticc lntcrpretamur. genus enim diuerl li eft; quod in 
natice degit:cf tera gdem non abfimile : fcd dextrii bifurcula 
tum pede paruu babens : cu lfuttm gridiufculu babeat : Et ln 
gredl eode lpfo grandiorc potiflimu folet: talc .pfecto genus 
uel mcra cocbas quaru adbefio Cmilis ceteris eireperif :quod 
8c fquilli partta appellant: Natcx tefta leui ampla Sc rotuda: 
forma buccims proxima eft: papauere ramen no nigro ut llla: 
fcdrubro.Texte adnexum:corpus mediu ems firmitcr eft:pa 
fcuntur bf c mari triquillo:abfoluta faxis: At quotiens ftatus 
urgent: cacelli bofpites lllt fefe in faxa recipiiitiatq; latibulrs 
tutanf :natices faxis adbf refcunt more patellarum:8c muricii 
ac cfteroru genens eittfdem: nec nifi tegmle dimoto adbf ret 
quod uclut opcrculti iibi pofiidet: Vfum.n.que biualiubus 
pars utraq; admimftrat: eiide altera exbibet turbiuatis: Caro 



intus qua oris babitus:Modus bic idem muricibus purpuris: 
atqj oibus geueris eiufde : Quibus uero fimfter pes grandior 
eft: li nunq cu turbinatis bofpitanf : Sed cii naticibus tatum 
inclit focieratemt dictum eft:Sunt mter cocbleas quf mtra fe 
bcftiolas babeant fimiles Gamans pufillis: qui uel i Humine 
gignunf :Sed ea diflferetia: ut premolle mtra iua tefta catucu 
lam l>£int:Forma quales na fmt:exdiflect6nibus cotiplare. 
|t^f Cbinis caro negata eit: ldq; ipfum babent peculiare: ut 
^eTjl nulla intus camem cocineant ; Nigra quf uam m oibus 
uice carnis fpecl amus:genera ecbinolii plunma:pnmu quod 
cibo ldoncu eft m quo:quf ouaappelknt magna f fculenraqs 
confiftunt.-pariter m maiore corpcre '& minon; Nam nouclli 
adbuc paruiq; plamufculi illis conitat. Secundli ac tertiu fpa 
tagi et bnfli qtlf genera pelagia funt: raraq; iuetu ad bf c quf 
ecbiometra appellaf :quafi macre aut matrice dixerls ecbimo/ 
rum: Quc quide oes magnitudie excedit;genus rccm abud e 
minutii; ipinis longis predunfcp gignl in alto gurglte folitu: 
quo nonulli ad deftillaciones unne medicameuo utunf :Circa 
toroneecbmi nafcunf : Candidl & tefta:*: fpma:3£ ouo.Au/ 
geri fbrma,pductioregcfteri folitiiSpinanspuamecngida; 
fed mollior: nigra aure illa ori applicata: plura &C ad foramen 
extenus coeuntia benf ;fed difuicta mter feie: Quibus quafl 
iteruetu liminudlfcriminanf : mouetur agilius & frequetius 
qui funt cibo ldonei; cuius rel argumentum: cj> fcir.g jliquid 
algf fms fpmis lmplexu gerant:Sunt ergo oibus ouij Scd no 
nuliis exiguamec cibo apta. Euemt autcm:ut quod caput ap/ 
pellant: 6c os: uerfum in teiiam fit: quod uero ad excrementi 
exitum deputatii eit: ld fupra babeatut: Quod ldem onibus 
turbmatis patellifq; euem t: Paftus enim de lmis petatur: ne- 
ceffc eft: Vnde fi c ut os lnuerfum ad paitum fit: cxcremetu 
ucro fuperms parte prona teitf contincaf ;Detes quim ccbinis 
omnibus funt: cam intnnfecus: mter quos cariiculaqufdam 
mteriacens linguf officio fungitur: mox uingif gula:Deinde 
uenter m pattes quincts diftincT:us:plenus excrementi: Cuius 
mcacus oinnes in exitu excrementi coeunt:qua tcfta lorata e. 

fz 



pc» " 



uentri aiit fubdita funt quc oua appellant mebrana obdufta: 
diucrfa eode in oibus impari quinario numero: Quoru quod 
mgncat parti creditu eft fuperiornexdentiu origine pendens 
amarii:nec efculetu: quale m multis inciTe aladuertimus:aut 
certe eius proportonale; Nam Si m teftudinc; &C in rubeta: &C 
in rana atq; etia m turbinato genere & in molli: fed colore di/ 
uerfo &C aut oino lnguftabili aut magis ab ufu cibario alieno: 
Corpusecbimsprioreatq;nouilTimapartefpiffu &cotines; 
cetera uero non contimium :fcd fimile laterne; :cui non obdu^ 
cia mebrana eft. Spims fuis ecbini utunt perinde ac pedibus: 
Iis enim mtibiuidi mouent fedem quepermutant. 

O/e au t uertibula fiue callos fpah noie a tegminis quali 
ate appellamus: natura iter bec genera pecuhare fortiri 
u eiTnis.n.fohs corpus totu tegumento mcludit :cuius du 
nries inter tefta: &C corui eft: Quaobre modo preduri bubuli 
tergoris fecat . Adberet ergo ld genus fua tefta:duoq* fepofi 
ta iter fe foramma exigua admodu babet: &c uifu uix patietia 
qbus bumore accipit &c rcddit:Excrementu.n.nullu m eo fpe 
dtatrquale in ceteris oftrcis uel ecbincum:uel quod appellant 
papauer cotiuet :Di fiectisprimu mebrana neruofa crufta am 
bieteobteta oftendit qua uertibiili caro ipfa cotinet nulh e c£ 
teris fimilis I omaibus* tamen fui generis eade : Adberet bec 
utrocp ex latere mebrane circudati &c cono : &c qua adberet ar 
dtius in pte utraqs eft: uidclicet qua tendit ad meatus ductos 
foras pcr crufta cjbus reddit &C accipit cibus &c bumor : quafi 
alteru fit os: altcru ofciu excremetis delegatumec modus ide 
Sed altem craflius: alteru tenuius cft:Cauuq j . intus utrinque 
exiguo quoda lnteruemete : contimioibumorcp in altero cauo 
confiftere folitus eft: pars uero alia que uel lnftrumetahs: uel 
fefuahs fit: nulla 010 pcipitmeq; excrementiciu cjcq ut didtii 
iam eft: quo in ceteris more cotinet: Color uertibulis aut pal 
lidusaut mbidus eft: Vrtica et fui genens cernit :quippe qug 
etadbereatfaxis:morenonulloru intecftorutxfla; Sonterdu 
faxis abiudta uaget :Nulla buic tefta fcd corpus omni expte 
carne pre fe fert: Setit &< manii admotacompit: adbcrefcitqs 



gldc ac polypus fuis btacbiis ita ut caro itumefcat:Os medio 
m corpore cocinet: U de faxo quafi de tefta uimt: Sc pnataccs 
pifciculos excipic retinetq):ficut manu admota bois agi dictu. 
eft: deuoratcp m buc modu quecuq; nata e efculeca: Abfolui 
ec faxis genus quoddi urcicc: ut modo dixi.notatu e : Quod 
& ecbinos U pedruncuios in quos offendenticorrodir: Excre/ 
mencci nulla m urtica eife uidec: fed bac re firmhs ftirpibus e 
Duplexgeniis£cipitlirurticarfi:alterumcorporeparuo:quod 
abo aptius eft: Alterti maiiifculo durocp : quale arca euboig 
cbalcidegigni fcimus: funtoesbybernismenlibuscarnecoy 
ftanteatq-, ngidiuiaiJa: Quaobrepend cepus capiut : ciboqs 
ldonec func; At cftace rarefcfir: & refoluunf : prf madec cmm 
ecmarcent.uc li tetigetis faciledifcerpanf atc,: difpeie,int;De 
niq; nulla tantifp euelli mtcgrapoc: ac eftus mipaaecia faxa 
fubire inccnus folcnc:parces iam expofui molliu & uel crufta 
ucl cefta intedtorfi :tam exteriores q mcenores. 
H H^ nc . c e '"kcte pari rone cracHandu eft : cocinet genus 
JJn ^uel lpes plures: quaru nonulhs quauis cognacis; nome 
nuTlu comune eft indicu:ut api:craboni:uefpe; ccteiifq gene 
nseiufdeTremquibiispenne uaginaincluff contincntunuc 
Gallcrucf:fuI]om:pilulai'io:acreliquisgenenseiufae:6mum 
ergo parces comimes tres illas babcri coftat: Capuc a:uum:& 
qiiodmtctbjcfitumeft:qualeinceterispectus:dorfLimq ba 
t ccur unfi id : quod interiacet magna ex parte cft : (J}u^ tame 
funt longa & mulcipeda: hs fere cotide func que interiacent: 
quot icifure.infecita:diuulfa etia uiuerc poiTunc oia: excepcis 
iis que uel admodfi fngeat : uel pre fua exiguitate quapnmfi. 
renigcrcncur: Na uefpis quoq; diuullismon deeft uiuacitas: 
Vuut ergo cfi pectore: tii caput: tu et aluus: At Cmc eo capu t 
auulfumuiuerenonpoteft:diutmseauiuuntdmulfa:qii i i:s 
corpuslongLipedefq;multi:etparsqueabfcifieit:inutrunqj 
femouetexiremuniam «ccaputueifusigredif: Siincaudara 
ut m iis quas uocat centipedas moueri uidemus: ocub f oibus 
parenc : Sednulla cx cctcris parcibus fenfarus mamfcfta eft : 
prfcercj lingua in nonnullis que uel tefta mtedis oibus dau 

i-i. 



■■ 



eftiqua SC guftat 5C cibu attrabunt:bec aliis mollis infiftmqs 
eft: Aliis dura «C ualrda:ut purpuns:tabanis: afills: atq3 allis 
plurimis:Oia.n.qulbus no inaiuo aculeus e: lingua eiufmoi 
ueluti armagerutmecdences bentcjbusiunctamideft.-excev 
pris quibufda pauas: Ni U mufcf eo rpfo gtingetes: cruore 
mouet : 8C culices eode acrms pungut.-Habent aculcos ite plc 
racp mfectoru uel mms coditos. ut apes:8c uefpe: uel cxcra p 
minentes:ut Scorpio:Qui et unus intet lnfecta longo fpiculo 
armaf : is bracbia qmnqj bi fulcis decara fbrcipibus bet:atque 
et beftiola quf in hbris fimilis fcorpiom creaf : quf aute m eo 
genereuoluaii fortiunf natura:iisprctercctera mebrapennf 
adnexe: ut apibus: nullls bmf : qbus m aluoaculeus: lcem ex 
uoluctibus ipfisalia penas crufta fupueniente: quafi uaglna 
f. ■ iiicliifasgerut:utfcarabei:aliadetecl:asbabet:utapes:nullis 

uolatus regif gubcrnaculo caude : X penna ipa nullo caule co 
ftat: nulla fciifura difcenuf :ad bcc atene nonullis ate oculos 
pretedunf :ut papiliom 8c fulloni: Qucueio ex iis faliut.hec 
uel crura poftcriora babet logloramcl gubernaailis quibalui 
faltui accomodaris fulcmnf : retro curaatis: ut ctura quadru^ 
pedii: oibus iptcs corpons pronc difreriit a iupinis: iicut uel i 
cetcris alantibus e: Quod aute pro camc m lis babetunid nec 
tefti nnitaf : ncq? quod m teftaceis genus camis cotinef : Sed 
medii quanda mter bec referr naturi: Quiobre ns no fpma: 
no os: no alicjd fepio fimile: no tefti ambiente natuta dedit: 
Ipf li enim cof pus fe fua duntia tuen pot & leruaremec eft cp 
aliude munin defldetct:Cute oia circundanf : ied admodum 
tcnul partes infedtoru extefiores bas efle: atq; m buc modu ie 
babere conftat: intra finuab ore lntefhnu plunbus diredu ac 
fimplex ufqj ad exirri ferf ipaucis lde replicatu: Vifcus nullii 
in us: nullii pingue ficut neq? m cctens que fangume carent : 
Ventre et nonulla babere aduertimus: a quo reliquu iteftmii 
uel fimplex:uel replicatum jjfiafcif :uclocuftas:cicada inter 
bf c Sc oino in aialili genere una orc caret: prohxum quiddam 
copactu mdimfuqs gent timile : el quod lmgtie fpecie refert 
in iis quibus aculeus m ore eoque ipfo rote baunt alimentu m 



£idc ac polvpus fuis bracbiis ita ut caro Itumefcat;Os medio 
in corpore coaaetJ & de faxo quaii de tefta uiuit: &C pnataces 
pifaculos exdpit retinetq$:ficut manu admota boisagi dictu 
eft: deuoratcp m biic modu quecuq; nata e efculeta: Abfolui 
ec faxisgenus quodda urtice: ut modo cuximotatu e : Quoi 
6i ecbinas SC pe&unculos in quos orf"enderit:corrodit; Excre- 
mentu nulla m urtica efle uidet; fed bacre fimilis ftirpibus e 
Duplexgenuspcipitururncam;alterumcorporeparuo:quod 
dbo aptius eft: Alteru maiufailo duroq; ; quale arca euboie: 
cbakide gigni fcimus: timt oes bybernis meniibus carne c6/ 
ftanteatq, ngidiuicula; Quaobre per id tepus capiuf ; cibocp 
ldonef funt: At cftate rarefcut;& refoluunf ; prf madet emm 
et marccnt:ut fi tetigcns faciledifcerpant atq ; difpereant;De 
niqj nulla tantifp euelli intcgrapot; ac fftus lmpacietia faxa 
fubire lnterms folcnt:partes mm expofm molliu 6C uel crufta 
ucl tefta lntedorii ;tam exteriores q mtenores, 
-rf^^Vnc ce mfechs pari rone tradandii eft : cocinet genus 
Hn gJuel fpes plures; quaru nonullis quauis cognatis; norne 
nuTlucomuneeftjnditu:utapi:craboni;uefpf;ccteniq gene 
risemfde.-Ircmquibuspenne. uaginamcluiecontmentuniit 
Galierucf;fuIJom:pilu]aiJo:a<:reJiquisgeneriseiufae;6nium 
ergo partcs conr. mes tres lllas baberi coftat; Capu t ajuu m ; $C 
quod intcr b^c fittnn eifcqualein cetens pectus;dorfumq ba 
bctur unu id : quod interiacer magna ex parteeft ; Qu£ tame 
funt longa dc multipeda: ns ferc totidc funt que; mtenacent: 
quot Iciiure.infe(5ta:diuuUa etia uiucre poffunc ola: exccptis 
lisque-ueladmodu fngeat : uel prc fua exiguitatequapnmu: 
refrigcrcntur: Na uefpis quoq^. cuuulfismon ciccft umacitas: 
Vunt ergo cii pcctore; tti caput: tti etaluus: At iine eo caput 
auuHummuerenonpoteft:diutiuseauiuuntdiuulfa:qu!bus 
corouslongupedefqimulti:etparsque^bfafaeft:inutr.iPCT} 
fe mouct extremii; nam &C caput uerfus igredit: & in caudam 
ut in iis quas uocat centipcdas moueri ludemus; ocub i oibus 
patent : Sednulla ex cctcns partibus fenfarus mamfcfta eft ; 
prexetcj hngua in nonnullis que uel tefta tnce&is olbus daca 






bent aialmm genera; Ergo in nonnullis uel ipfc fcnfarie gtes 
latiflime patent ac praecipue mdendi; Nam mfm fcdcs ccrta 
defcriptaqs eft: atqueet]amauditui;Cum alnsauriculaepKv 
mineant : alns foramma pateant meatus audiendi ; Olfatus 
item pari modo confhmtum efl diuerforium : Nam auium 
geneti foramina tantum funt odorandi;Cum alns permultis 
nares ctiam babeantur ; Sirmlis &C linguc- partis faporum pre- 
cipiendomm mimftre ratio eft: Aquatmu tamen gen cri quos 
pifces uocamus data qmdem eft lingua fed lmperfecla: mcer 
taque;olTea enim nec abfoluta: fed paJatum nonnullis carno 
fumpro linguaeft:uelutinterrLUurales cyprino : ita ut nili 
diligenter mfpexeris : lingua id efle uideatur : Pifces autem 
fenfum guftus babei'e conftat: eo q? nuilti ftiis qmbufda fa/ 
poribu s gaudent; & efcam in pnmis ex pifce bamis expetut: 
&i pifcmm pingue : ut qui guftatu emfmodi deledtentur uo^ 
luptatemq; exeo gcnere ffculenti capiant : Auditus uero olfa 
tufue nullum continent membrum manifeftum;Qtiodemm 
tale uidcri potcft per loca nanum : id non ad cerebrum ufque 
tranfmeat;fcdpartimob-fcptum:3;cccum:moxdefinit:par/ 
tim ad brancbias fertur : audire tamenatq; olfacere pi fces pa 
lam efbfonos enim lmmodicosait rriremium remigia fugere 
uifunt : Itaqj fit ut facile mtra fua ftabula capiant ;Nam 6c fi 
extemus ftrepitus paruus eft : ns tamen qui demerfum in bu 
more fuum auditum babent; c que omnibus mgens moleftus 
grauifque occurrit;quod certe uel in delpbinoru captura eue^ 
nit : Cu enim pifcatores repete alueis umuerfis circudedennt 
gregem delpbinorum mde obftrepentes m mare effidunt : ttt 
temti erumpant uniuerfi in littora : Capianturque temptato 
grauatoque capite: prcftrepitus lnflicxi nimietate: Quanqua 
nein dclpbinis qmdem pars ulla cft manifefta : quae fenfum 
mimftret audicndi. Ad bec inter pifcandum quam maxime 
cauent; ne uel rcmo uel retibus moueant ftrcpitum ; Sed cum 
aliquo in Ioco gregatim pi lces ftabulari in tellexerint: certo in 
teruallo coniectontes rctia dimittunt ; ut neque remo ;neque 
impetu cyrabae ftrepitus ad locu deueniat pifcium : &c olbus 









pre cipitur nautis filentio quam maximo nauigent: dum grc 
gem circundantmonuncj ubi aggregare pifcesplacuent ldem 
faciunt : quod in delpbmorum captura : obftrepunt enim ia/ 
ctis lapidibus : ut detcrnti lnardrius coeant : atq; ita unmerfi 
lrretiantur: fic antequam circumienian t omnem ut modo dixi 
ftrepitum iietant: At cum circundatum iam eft : clamandum 
obftrepcndumqueiubent:ftrcpitumenimtumultumquefen 
tientes pertcmri compclluntur : lntcmimpuntque incauti: 
Itemubipifcatoreselonginquopifcesagminatimpafccntes 
ac per tranquilli ferenique mans fumma obenantcs afpexere 
htuitque magnitudinem:genufquecognofcere:fi fllcntlo 
fenl i mque acceflcrint: latent : fupeinatantcfque adbuc com 
penuc: At li quem priufg occupannt ftrepitum citarmt:fuga 
mdeplanearripereUidentur:Addoetiam pifclculosfluuia, 
tilcs cottos nomine : qui fub faxis ftabulantur : Capiuntur 
enim a nonnullls laxo percufto:fub quo latetiprotinus emm 
inde exturbantur; ut qui audiant : U caput per ftrepitum tem 
ptentur:pifces lgitur audire usacaliis emfmodi documcn/ 
tis conftat : Sunt autcm qul ucl maximeanimalium pifces au 
ditu ualere arbin entur: mdelicet bominum expcnmcnto :qui 
ailidue m inan ucrfantur: remque pi fcatonam percallent;fut 
uero qui uqiudms inter pifces audiant: mugilis: cbromis: lu 
pus: falpa:Sc reliquild genus;Caeterapifcium genera minus 
audlunnQuamobrem mmus gurgitibus uerfan potius folet. 
Olpbatusquoquelimilisintclligiturratioxlcamemmiecar 
tem attingerc pars plunma pifcium rccufat: ncc cifdem ffca- 
rum genenbus omnes capiuntur fed uarus : fcihcer fm agni 
tione odorisiQuippe cum uel fetida nonnullls accommoden 
tur:utfalpae:ftercus:compluresitem pifcmm m fpeluncis 
latentes: quotlcns euocai-ecaptum pifcator uoluit: fauces fpe 
cus odonbus lllinunc cetanis: ltaque protinus excitant : An/ 
giullam ltem boc eodem capi modo palam eft : Vas enun 
falfamentanum ponunt : obftaculo ln eius osindito:quod 
colum uocant : Ni Jores denique potius genera quaeq: pi/ 
faum appecut : Vnde etia carunculas lepiarii dcuftas odons 



gracia c fcam bamis affigunr :Ica eni fic ut pifces auidius ica 
danc : polypos ec aiTacos non mfl indons caufa naifis inditos 
dimitti affeucrant: Quineria flutf quocies uel pifciii lotura : 
uel nauis fentina eiecta eft:fugiuc ut odore fentienccsiangui 
nem quocp fuum fagaciter pifces odorari diamf : Que res co 
patet argtimeco:q> quoties fanguis cffufus plfciu cftifugiunt 
« loca pccuc loginqua ofno: uc e fca putridanaffis liecta.-n: cj 
fubire aut appropiquare pariunf .Sic recece iridorulcncaq- pio 
tmus ucl elongtnquo feftrnaces irrtipunr:Coftac bcc eadcm I 
delpbinorum genere latius:cum cnim nullam partem auditui 
dcputatamapercedelpbini babenc: tamcnrapiunturperftre- 
pitti capiteaggrauatoutdi<3riiameft:Etruolpbatusquoq; 
partem nullam fenfanarm babeant manifeftam : tamen faga 
ci ter odorantur : bis lgitur m ammalibus fenfum lneffe ag tii 
iairieft. 

^Eliquus aiantium ordogquadripartitodiuidifiboce 
' nolli:criiftato:teftato:ifecfto:qtiemadmodufcbabeat 
s: Ergo mollia &quf uel crufta ucl tcfta ogiuf : atqs 
ecinfecT:a:fenfibiis predica ec oibus coihc: Ni & uifu:8c ol- 
pbatu:& guftu: infecta eni tam penata gnon pcnnata procul 
fentiticaic mel apes: Sc culiccs dicri imtliocs: quod nifi odore ' 
agnofrerec:mmc|cloginqiiofentiiet:Sulpburisiteodorege 
nera Ifcctoru mtilta liitercut: Ad bec formice ongam fulpbti 
nfq: puluifculo ifgfo:fuas relinqutit cauemas :alioq; migrat 
Corntis pccrea cerliiniifactoincenfu: pkirima infectorli pars 
fugiunt: fcd pcipue fcyracis fufFim:Ia fcpie polypi : Gamari 
odore ffcatu allectati capiuf :Et polypi cjde ita adberefcutiut 
auclb inde no poffit: fed trucari potius pat: af : At uero pulica 
ria berba adm otajtinus ab odorc eius refilire diciif : Guftus 
etiam fimilis rario: iterdum enim clbum perfequuntur diuer 
fum:nec cifdem faporibus omniadelectanf :Nam apes nulla 
adrem putidam folentaduolare:feddtdciapctunt iculices 
nulla dulcia geftiut fed acida. Tactu uero fentirc( quod etia 
antechxi)oibiis datum animatibus eft: Quc autem filiceo ce 
gmme openunf : olpbatu gufluq) babcre conftat: argumenco 






efcaru:putpuris,n.e fcasputidas purputarii cmoliunf ;& aece 
dut lpfe ad eiufmoi efca a loge utpote odorates: Senfus item 
faporii hs inee eifdeillis rombus patet : fapore.n.reru earude 
queq» deledtanf ad quas ueniut odornbus mitata:quos gratos 
fenlerut 6cdifcmietunt:Addequodquecunq: os optinetnis 
5iuoIuptaspcrfaporuactrcd:ationeeuenit:cVdolor,Dcuifu 
dc auditu quaq mbil certi; manifcfticp babemus: ugues tame 
ad ftrepitu ie iubtrabere inf riufqj fubfidere cernuf t quoties 
ferrametu fentiut admoueri: exiguo naq; extat: Reliquo aiit 
toto corporc perindeac m cubili occulunf ; pcchnes quoq; ad 
moto digito debifcut; mox copnmut fe ut cemctes: Natices 
ue qui capiunt 116 aduerfo rlatu; i^cd feciido adeunt : quoties 
efca pfequunf mec uoce ulla:fed filetio agiit; utpote cum gc 
olfaciat: Sc audiatmec fieri polTeaiut:qum fubterfugiant: fi 
uox ( pferaf . Ecbinus itcr teftacea genera qbus facultas ingrev 
diecu eft: uerabula glandefq^ mter immobilia eiufde genens 
olfatum mmime babere uidetur: Scnfus ad buc modu aialiu 
genen naturadifpefauit: fictribuit. 

fllTftOx queadmodu uox fe beat diflVemus:dirTertpculdu 
yjjjy bio uoxa iono: 3c tertia bis adnumerada reselocutio: 
gutturepteunauoxagit :quocircagbuspu]modce;iisnulla 
uocis emittede facultas efbloaito no nifi uons p Ifgua expla 
natio e: uocales igtf littere a uoce et guttute : cofonates Kgua 
&C labris.pferuf ;qbus littetis oem locutone cofici ntilli dubm 
effc Qu aobre qbus aiantiu lingua libera abfolutaq- no cft: ea 
neq> uoce emittut: neqt fermocinant : At fonus clidi uel aliis ' 
ptibus pot; Ergo in£e&is aialibus:ncq$ uocismeq- locutioms 
ulla faailtas:fonufq^ iis fpiritu intetiore mouet no extenore; 
Nullu.n.exiisfpirat;fedaliamurmuredut:utapes:aliacane 
re dicunt :ut cicade;oia uero in eo genere mebrana lepto tranf 
uerio iubdita :qua pr^cindtum corpus diftiguif :fonat; utge 
nus cicadatu:attntu ipintus.Mufce etiam apes:Sc reliqua ns 
fimilia;cuuolat:fefeattolIunt:S<:c6tfabut:Sonus.n.attritus 
lterions fpmtus eftilocufte fuis gubemaculis attereres itouat 
nullu mollemullu cruftatu; uel uocemel fonum alique micti t 







naturale;pifces uocis qmdeexpertcs funt:Quippe qui neque 
pulmonemeqsarteria^autgutturoptineauSedfonosquofda 
ftridorcs quae mouent qui uocales efle exiftimantur; ut Ij/ra: 
&C chromis: bis emm quaii grumtus quida emictit : Aper etia 
pifcis que amnis acbelous gignit: uocahs babjtus cft; &c enca 
&C cuculus:alter.n.quodam6 ftndet; altcr permde ut cuculus 
auisobftrepit : undenomeaccepit: QueoiacreditaiUauoce 
emittumur attritu bracbiaru; quas bomdmiculas cotinent : 
aut fuismterioribus que circa uentre babent:ipiritus emm V 
clufus I us eft:quedum atrerur:arq; agitat fonos lllos ehdut: 
Necnocartilaginei genaisnonullairrideie uident : ueru ab 
bis uoce emitti ulla:re<fte dici no poteft; At fonu fiuefhepitu 
reddi uenus dixens; Nam &c pectines quotiens per fuma hu/ 
moris mtibundi ferunt: quoduobtaredicuntitridae fentiut 
atq; et marineHirundines: quc fubhmes uolitmt: baudquag 
mare attingentes: Sunt erum ns pennc latc &C lcnge: ut igitur 
per uolatii auiu ftrepitus:queale excununt; nulla uox eft: lta 
neceiufmoifonoru aliqs uox mre appellet . Delpbinus ltem 
ftndet;ac mtitit efterens fein aerem; ted non queadmoci^: ci 
qu£ fupcrius enumcraui : bicemm &C pulmone dc arteria betj 
proindeq: no mbil uoaspoteft promoucre ; Jigua tame libera 
abfoluta;qu£ carec;3c labns;quibus uocis aliquc poflit articu 
lum j ar formai e. 
''^TIZfiT ueroque & ltgua babet & pulmone fi quadrupedes: 
in JJaut omnmopcdeftres ouipare iunt:uoce quide emittur 
jfed exile: & alia lcngum fibilum edunt; ut ferpentcs: alia ab 
ruptu;&:pexiguu;utteftudincs;aliauocecxilematq>ibeciiie 
Rams lingua iui generis eft: pars enim pnma; que cetais ab 
foluta eft: us cobcret; modo quo tota fcre pifciu; innma uero 
abfoluta ad guttur applicat:qua fua uoce folet emittae:Et q 
de genus illud ullulatus qua ololigine noiat ; mares ltra aqua 
reddut:ut cieat ad coitu foemias.Sut-n.fmgulis alaliu ucces 
,ppne ad imtu &C uenereu coitu: ut &c iuibus: Sc capris; SC oui/ 
bus;Reddutran^fuaololigineilla:maxillerferionslabrode 
mifloparihbra:Cuaquamodicereceptal£iuces:fupiorefq5 



intenta:flagrant tantifpjoculi mo lucerne;cum fmus buccam 
maxilhs dif rentis lnterluceat; Coitum enim nodtu magna ex 
parteagereuifuntur: 

B' ~^(Enus aiuum uoce mittere pot : iifque precipue facultas 
l^gjjconficiende. locutionis: quibus Iingua mecuocriter kta 
uettenuis: mares ac foemine gtim uoce reddunt eande:ptim 
diuerfam : Garule lmguatiorefq; funt auiu minores : & circa 
coi tu maxime tale eifici unaquaq; aue mons eft;aliis i pugna 
uox: ut cotumicibus: alns antepugnam: ut perdicibus: dum 
fuos adueriarios prouocat; Aliis ai uica-e:utgalIinaceis;Ca^ 
nunt item nomuh mares gindc ut fue foemme;ficut in lufci 
niarum generepatet ; Foemina tamen ceifat catu : cu incubat 
puilos que educat: Sed m nonnulhs generibus catus manbus 
tantum datus cfc: ut galhnaceismt coturnicibus. 
H g^ a ^P°^ uma ^ c 8 enus:£ l UO( i amma l procreatruocem 
l^Jjuane mittit : neqj eft quod loqui poiTit: fed propriu ld 
bommis eft: Qiubus emm locutioms etia uox : At qbus uox 
nonsoibus & locutio efhQui furdi lammdeabortunature 
funt;iidem etia muti: uocem ergo emittere poifut: locutione 
autenulla.-puen ut cetera fua mebra corinereacregereneque 
unt;Sic etiam lingue funt mipotentes; & quidem lmperfecfa 
& fcrius lingua abfoluuturataqj magna ex parre balbutiuntr 
Totiq> lingua funt: differunntum uoces;tum etia locutioes: 
tradtus ratione & regioms: Vox igitur acumme grauitatrque 
maxime notcfcit: nec fpes difcrepant generis eiufde; At uox 
explanata qua cile quaii locutonemel bmtoi u dixens difteix 
6i ccreroru aialiu; & eoru quc genere eode cotinent: loci 1 one 
uerbi gratia; Perdicu aln caccabant;ahi ftridet: Et auicularu 
nonulle baud uoee eande mittut qua fui getes; fi pre repte; pa 
terna camerint educatoe:moributq ;& catibus:ceteraru auiu 
ilueuciit: Iam uero lufcinia modulos fuos pullos docere ua> 
fuiq;:quos imitarent tradere uifa eft: utpote cu no perinde lo 
cutiomt uox p natura _puenirec:Sed acqn poilet p_ difciplina 
et ftudiumndeboles quoq; locutoc utunt uaria:cu uocem oes 
ivddanteandem:Elepbantuscircanaresoreipouocemelidit 






fpirabundi:quemadmodum cu bomo fimul tc fpiritu reddit 
Si loquif : At p narcs fimiles tubaru raucitati fonat. 

>Of ~^E fomno ac uigilia aiantmm nulla queftiois obfcuritas 
ll_jMt: N.:m oia pedeftna 8; predita fagume dormire ac ui 

' gilare fenfu ipopercipnmf : Qtubus enlpalpebrc adiucte; fut 
couiuedo obdormifcunt: Item foniare no folii boles: fed etia 
equi 8C canes: H boues pali eft: Atqs et oucs 8C capras: demcp 
genusocquadrupedu : ideq;aIallsfoecudu:declaritidcanes 
fuo latratu que pcr quictcm agunt: quag de lis quf oua giut: 
lncertirm boceft: Sed dormire ca:item certum . 
A^SQuatiliumquoqsfomnusapparet:utpifciu:mollium: 
6 a fl& crufta opertoru: locuftarum Iqui Si cgtcrorum gene 

Jris eiufc&Sut aute iftbec ola fomno exiguo conteta: dormire 

tamen uidef , Argumentii uero quiuis nullu deduci ab oculis 
poteft: cp palpcbns carent: lpfa tamen quiete cernunf placida 
ceu foporata:Pifces enim uel manu facile caperenf :dum dorv 
miunt : nifi pedicnlis H pullicibus appellatis follicitaientur: 
Nunc ucroin fomnodati Imorenf noctu ab innumera multi 
tudme lllarum beftiolarum occupati abfumunf : Gignuntur 
bcc ln profiido mans tanta foecunditate : ut et efcam de pifce 
emolita ti diu in uno manferit: totam corroditatq.:abfumit 
SCquidem fepenumero pifcator efcam dermflam glomeratis 
undiq* bis beftiolis:pennde ut pilam recipit: Scd enim pifces 
dormireargumetis potius buiufcemodi arbittari licet:Sfpius 
enl pifcator adorfus pifces ufq? adeolatct: ut poflit etiam ma 
nu tollere:aut ccrte fufcina nullo Idice fenfu ferire: Qliiefclic 
tantifper ex totoineq: parte alia qui cauda leuiter mouenuir: 
Goftat boc ide uel ipo Ipetu:que faciiit:fi dti quietcut: motii 
aliqd fuerit: Expauentes.n. uelut icmno cxturbati feruntur. 
Qumctii in f etris ftabulates capiunf :uidelicct pg f6num:8c 
fepe tbunnarli circunretiun t Tbunnos dcrmientes:Quod ar/ 
gumeto coftat: cp admodti qefcetes leuiterq: pidetes} albida 
oculoru capianf : noctu potius qltcrdiu dormiut:ita fopm:ut 
ne iacta qde fufcina moueif :et magna ex pte uel ad arcnimel 
ad terra uel ad lapidem aliquem ptocubentes quiefcut nimis 






gurgicibus uel fub faxo: aut litCttoabditi. Plani aficpifdum 
arena fefe occultanddeprebendunf flru ipfius arenc:colluf qj 
fufcmapercufli:lupiquoq;:&aiirat^acmugiles:&:idgenus 
aln fifanamteidm fcpenumerodormientescapiuntur: alicv 
qui ex ns nullus fufcma pofle capi exrftimaf . Cartilagiea ue 
ro ita interdum dormiunt: ut uel manu tollanf : Na delpbiru" 
Balene: 8c quaecunqs fiftulagerunc : fdica g fumma cquons 
fiftuk doriuiut.-qua et fpiranr rpinnas fuas mouendo leuitcr: 
Iam delpbinu ftercetem eria nonnulli audiere : Moliia quoqs 
admore iimiledormiur: ut pifcesmec fecus q crufta opiunf . 
W Nfedta etiam aniinaliu dormire argumencu : cp reqem 
W c apiunt moruq; omni proculdubio ccfl ac:quod papue 
('patetTn _ apibus:Quicfcucemmnoctu4:conticcfcunt:utnul^ 
lus omnlo bombus fentiatur : Coftac boc idem uel argumeto 
eoram: que maxime m confpectu noftro: bc mcra noftros pa- 
rieces ucrfantur: No emm m 6 cp clare non uideit : idcirco no 
ctuquiefcunc:(Naommaqmbusoculiduri:exiliceruident) 
Sed ctiam ad luccrnaru lucem mbikiiTiiniis quiefcere uidenf : 
Homo maxnneaialtum fomniat : fditis nuper m luccm 2c m 
fantibusadbucnu]Iumpenitusconcrabiturfomniu:fedplu/ 
rimis ano arcitcr quarto aut qufto etatis uifa icipnit: Jidunf 
tamen 2c uin Sc mulieresquimmqqiucqiomniarmtiQuoru 
nonulhs in proceffu etaris accidic: uc uifo fomnio:muraretur 
babitu fui corporisaiel m mortem: uel m morbum : de fenfu: 
deuigilia: de iomnouesica fe babet. 
C2S^ XUS auce mafculmus foemininufq;:no in oibus alan/ 
]J?^tibuseft.Sut.n.cjbusiddcfic:acfimiiitudinequada8c 
parere dicanf : ac ferre ucertufexus crgo difcnmen i aialibus q 
uita ftabile uiuunc: auc oino in iis que tefta mtegunf nullum 
omnino cft : Ac m mollibus K crufta opertis mas babetirt: 8: 
foemina:In pedeftnbus quoq::tum bipedibus: cum quadru/ 
pedibus fexus uterq; cft: acqj etiam uis quc- animal per coicu 
generant: aut ouum: aut uermcn: Ceteris lgicur ln gencrlbus 
fimplici rationis modo : aut eft: aut deeft : Verbi caufa ut m 
quadrupedibus omnibus.-alterum mas: alterum foemina eft: 



(»><lvrt ?! 



Sic I tefta opeitis fexus deeft difcrimen : fed queadmodum I 
genere ftirpmm alic fructum ferunt : alif fterllem fortmntur 
nacuram: Ita ettam tn lis eft: At uero m genere mfectorum 8c 
pifcium: ftit quc oio fexus boc drfcrimen alterucra in partem 
non babeat: Nam anguillameqi masmeq; foemmaeftmeque 
prolem ex fe aliqua poteft procrearc : Sed qui ea capillametis 
et lumbricis qugda fimi lia ltcrdu adnexa frbi gerence uidifle 
atunt : mconfidetate ld afleriit:ante§ aduertat.-qua parte illa 
gcratur: Necp enim aliquid eiufmoi eft: quodalal cteetmifl 
pfitis generant ouum:quod in nulla anguilla mflieft: Et que 
aial gignlit fuo m uteto foetu contment: non m uetriculo:Ita 
enim non fecus qui cibus concoquerenf primorcba geniturf : 
Quam aute difterentiam maris 8£ foemme anguillc notarunt 
fciucetaltmmcaputbereampliusatqsoblonglusialteraboc 
eft foeminam repandius:bcc non maris ac foemine diftcretia 
eft : fed generis: funt emm pifciu nonulli epi tragi ab birci fte 
rilitate appellatnquo I genere carml BC balagri ex amnicis ano 
canf :qui nec ouu nec femen ullum ptollflcum uncj beant;fed 
qui folidiores pmguiorefcp ln eo genere funt : iis lnteftinum 
paruu eft: & laus predpua in paftu: Ad bec in teftaceis atque 
in ftirpibus: quod pariat & generet eft:quod aiit maris fligac 
officio deeft: Sic etia in ter pifces genus pafleru eft : & rubel/ 
lionum: 6t biatularu: oua enim 1 us oibus rcperiunf :fed m pe 
deftribus fingumeis non ouiparis: maxima ex parte maiores 
logiorefqs uitf funt mares q foeming : prgterc| in genere mu/ 
lorum:eius enim foemine 8C maiores funt cV uiuatlores:c[ ma 
rcs: Aciniisquaeautouumparrunt:autuerrnem:utpifcibus 
atqj infecte foeming maiores fuis manbus euadutlut feipien 
tes: pballangia: ftelliones: rang: Sc intet pifces pufilb cartila/ 
ginei genens : &c pars plurima gregalill: fic genus oe faxatlle* 
Foeminas aute pifcium maribus efle uiuatiotes coftat: eo q> 
foemineuetuftioresqmarcscapiuntut:Partestuj>iorespno 
refqs i quocucp aialiii genere manbus fut potioresuialidiores 
8; aptiores: Qug autem dici poflunt inferioresipofteriorefqs 
eas foeminae babent robuftiores : tum in bomimbus; tum in 



egeeris alalibus olbus qu£ pedeftria funt atque afal generant t 
Quod tamen otno dixerim foeminaeneruior atque mfirmior 
efbpilu et babet tenuiorem c[ mas;aut quo uice pih ad propor 
tione beri natura ftatuerat;Caro quo qs bumidior^ e foeming 
g maris; &C genua plamora & crura tenuiora: Sed pedes elegav 
tioresmidelicet quocunq; in generc bf gtes babent: uox rtem 
foeminJSomnibuscenuior^acutionboueexcepto^bLibusSC 
enim foemims uoxgrauior: quam maribus eft.Partes autem 
quas uelut arma nacura aialibus dcdit;ut detes;cornua; calca^ 
ria: & cetera generis emfde: eas certe f nonullis generibus 010 
ut mares babcnt:fic foeminc no babent: uelut genens ceruini 
foemma cornuii mopsnmitilacp eft; Sc auiu nonullaru: cjbus 
data calcana iunc;focmme; oino iis carent:pan modo ut iues: 
foeming dcntibus nacat exercis: At in nonullis genenbus iiit 
quide bec fexui utrit^t fed maribus potiora ; ut cornua tauns 
robuftiora cj uaccis* 

ARISTOTELISDEHISTORIAANIMA 
LIVMLIBERQVINTVSINTERPRE, 
TETHEODORO. 

JXPOSVI PARTES ANIMAlm 
I oium:m Iccriores: tu exteriores atq^ et de fenii 
I bus:de uoce: de fono; 5C q foeie marefue fmt. 
1 fatis la cxplicaiTc exiftio.Reftat ut eorudege.- 
^neiationes gfequamur: exorfiqj ite a primis or 
dtne aptoet comodo diffeiamus:Sut porro generatoes aialiu 
multf ac uarif : pcim diifimiles: partim quodamodo fimilcs: 
fed cu genera ate:ut res exigit : digeffenmus: niic quoqj eode 
mo tracJtare temptemus: prcterij q> initiu ttlc ab boic; cum de 
partibus ageremus fumendu ceTuimustNuc de eo nouiflime 
diffcrere placet: quonia plurfa lpe de fe afferat expIicandatEr 
go ordiedu ab iis eque tefta intcgunc: mox de ns qu£ crufta 
ambic; agendu : & reliqua deinceps ad bimc modu exponeda 
funt:boc eft mollia: Bc mfedta; deinde pifcium genus duplex 

S 




ouiparu dico: atqi uiuiparu: tum auium gctius: ad poftremu 
de pedeftri dicendu eft.Quo m gencre:Que ammal generet: 
que ouapanant: prctermittcnda non funt: euemt ut comune 
ammaha cum ftirpibus babeat: quod aha fcmineialia fponte 
nature onantur :ut emm ftlrpes: aut fcmme ftirpiu aliaru pro 
ueniunt: aut fpotcerumpunnprimordioquoda contractoad 
ortum ldoneo: quarum aheex terra alimentum fibi bauriut: 
alie in ftirpibus: aliis 6; nafci: & augeri folent: ut inlibris dc 
ftirpibiisfiticpIantisexpofuimus:licanimalianafci:aliaex 
aialibus folet per forme cognationeialia fpotenullo cagnatio 
nis femine antcccdente;creitur:quorum alia bumo aut ftirpe 
puti-efcente confiftunt: ut complura infedta generant : alia m 
ammalibus lpfis exawnerifq) partium gignutunQue igitur 
mfi fui cognati lemine nungprocrcenttus omnibus ortispcr 
coitum eft: dumodo fexus difcnmen ld babeant: quod mare 
ac focmmam defcnbere poteft: Nam m pifcium gencre non, 
nulla ncc mares : ncc foemine gignuntur: quc licet genuside 
cum alus fortiantur: tamen fpeaedifferunt: Qucdam etiam 
fui gcncris ommno confifttint: Nec defunt quf mare uidua: 
fexu uno foemineo formcntiquf perinde ut aues panunt:que 
uento oua codpmnt: quibus ab argumeto conceptus nomine 
bypenemia quafi ftib ucntanca inditum eft: Vemm eaquae 
aucs concipiunt omnia funt infoecundailta cnim eorri natura 
mbil ul tra ouum crcarc poteft : m fi quo alio modo maris oga 
conringat:Sedde bis diligentms poft diflercmus:pifciu uero 
nonullis cum fpontina cdiderint oua : euem t ut cx us animal 
progeneretur: Sed alia ex fe lpfa id faciunt: alia 116 fmcopera 
mans aitdebis quoqs fequentedlfputationecomcntabimur 
planius : fimile emm fere & l generc auium exiftit: Quf aute 
per fe uel in ammalnucl in tcrra: uel in ftnpe: uel et ln eorum 
ipforum paitibus creantur : eademqi mans ac focmmf fcxu 
diftinctafut:iiscoeuntibus:gigmfquidealiqiud:fedcxquo 
nibil aplius gigni poflit: uerbi gratia coitu pediculoru : lcdes 
dicte:procrcantur: mufcarum uermiculuPulicum genus ucr 
miculorum oul fpecic rcfaes : ex qulbus nec ea quf generaric 



proueniuntmec aliud ullum anitnal:Sed id quod funt fordes 
tantum perfiltunt* 
-*g jfcRimum igitur de iis qu£ folent coire dicendum e:mox 
jg^Jyeceterisexordiequ^uelfingulatim uelex communi 
•acadunt ratione exponemus. 

£ jOitus nec fimiles omnium funtmec fimileinmodum 
|ji agunt : que enim ex fangumeis pedeftria uiuipara funt 
eorum ommbus mafcuhs: datii quide eft membru ad officiu 
generatonis aptumrueru non ofa fimili mo coniungunf; Sed 
que. retro urina mittunt:auerfa coeunt: ut Ieones:iepores:l>n / 
ces:leporum et foemina fepenumero marem prior fuperuenit 
Ceterorum magna ex parte modus coeudi idem eft : plurime/ 
emm quadrupedes morecoeut iufto: foeminam lcihcet mare 
fupergradicnte:Genus quocp auiu omne eode illo ac Hmplici 
more coniungi tur. Dirfercntias aut uel rn auibus bas annota^ 
mus:ut alie foem ma co fidente bumi: mare (upuemete coeat: 
ut galline:alie non confidente foemina fcd ftante:ut grucs: bc 
que ita coeunc : rem qua celerrime pagunt : mas.n.fupiiliens 
cito ut pafferes perficit: quadrupedu urfae demnlis crunbus 
quemadmoduccteraquepedibusinnitendo exercec uenerc; 
admota parte mans fupina:ad dorfum foeminexocutiberina 
ceis coitus ereclis partibus : fupmis bcrentibus fibi aducrfis: 
Interea que. aial generat augenturcp magmtudie mfigni : nec 
cerue^ mares fuos pauunt; nifi raro: nec uacce tauros : propter 
rigore genitalis nimiaq; tentigine : Sed clumbus fubfidcnri* 
bus ff men redpmnt genitale: fic I ceruis manfuetis fieri uifu 
eft:lupi eode coeut modo:quo canes: feles non pte poftcriore 
fe iungut; Sed mas ftat: foeia fubiacet;Sut porro rn eo genere 
foemine ipc natura libidinofe. &C falaces: itacp marcs ad coitu 
lpf frequentes alliciut:inuitat: cogunt:puniut et: nifi pareat 
Cameli fedete foeminacoeunnecauerfi fedcoplectctemare 
ut cctere quadrupedes agut:& coitu toto dic exercent: petunt 
receiluum folitudles:cu libet coire: necaliquis eo poteft tuto 
accedere: praeterqpaftorarmenti: Gmitajexamelis ncruoita 
conftat;ut uel ex eo cofici poffit;quo a^Ss-fliu^^tie mtedat 




Elepbanti etiam folitudines pctut coituri:Sed precipue fecus 
ftumina X qua pafci c6fueuerut:Sublidit foetna clumbufqs 
fubmiffisnnfiftit pedibus ac inmtitur: Mas fupemeniens co 
primit atqs ita muncrc uenereo funglf : Vltull mannl modo 
animalium retro mmgentium coeunt:K diu ligati m coitu co 

a::ut canes:genitale bis manbus grande eft. 
Vinetiam pcdeftrmm quadrupcdes quae oua panunt : 
:ode coeunt modo: quo ea quf aial generat: mare fupcr 
uenicnte: ut teftudo tam aquatilrs cj tcrrcftris:et babent uero 
in quod mcatus contingant : X quod per coitum adbereant: 
ut rana: X rcliqua genens eiufdem. 

OVe autem pcdibus carcnt X longo funt corpore.-uc ieo 
petesmt murenj: iis coitus circuplcxu mutuo fupinaru 
ttium agitur: X quidem ferpentes lta arcunuolute libi lpf 
cobercnt: ut umus ferpentis bicrpitis corpus totu cffe uidcaf : 
boc codem modo lacertamm ctiam genus coplexu fimili coit 
jj' Ik Ifces omnes exceptis pHis cartllagmei gencns admotis 
Rf) Jf inuicem pambus fupinis copulantur : plam autem ems 
gefieris iidemq; babetes caudam.ut raia: paftmaca:&: reliqua 
bmufcemodi: non folu admotis fupinis:fed etiam tergo foe 
minarum.-fupinis marium fuperpolitis: modo cauda impedi 
mcnto nullo ob craffltudincm fit.-coeunt: At fquatinf Sc qm 
bufcunq; plenior caudaeft:iis attritu mutuo tantum partium 
fupinarum: coims agltunSunt qm fe uidiffe confirment no, 
nulla cx cartilagmeis aucrfa modo canu terreftrium cobercre. 
foemma in omni cartilagmeo genere: maior q mas eft: quod 
idem fcrc uel in ceteris generibus pifcium erfe conftat: Carti 
lagmea uero praeter ea quaeenumerauimus funt bos: lamia: 
Aquila:Torpedo:rana:omneq; genus muftelorum:Sed onia 
cartllagmca bunc in modum coire aperrius notatu a pluribus 
eft: moranmr enim in cocundo diutius omnia que animal ge 
nerant: § que oua:Delpbinis quoqueomnique cf tario generi 
bicidem modus eft coeundi : planiSenim admotis partibus 
aguntmec parum multumue tempons: fed mediocre in coitu 
ipfoconfumunt. 



jTnfmmt nonnulli mircs cartilaginei generis a fuis foe^ 

^ mmis.eo q> maribus bina queda circa excrementi oftui 

pendecqmbusfoeminfcareatiutpfpiciingeneremuftelorii 

p;>teft: in bis enim quod dixi omnibus eft , Teftes igitur nec 

pifces babentmec ullu aliud genus;quod careat pedibus: Sed 

binos mjatus tum ferpcntes: tum etia pifces mafcuh cotmet 

q ( i foeti ico fe mine cu coeundi eft tgsnmplenf :et lacteu oes 

emittuntbumore: Colliguntbi fefem unumcaputquemad^ 

modu m aiuu genere unif q uod fubeat : Cotinent emm aues 

itus iuos teftes ac c£tera aialia que & pedes babet: &c oua pari 

unt : Hoc ergo infenf atqs in locos; &c receptaculu tendif foe^- 

minaru; Pedeftribus uiuipans lde meatus fons extat;S<: femi 

n>s; 5c excrcmenticn bumoris alter mtus mcatus ducif ;ut dixi 

cu partium differenas explicare: Sed qbus uefica deeft ns ide 

meatus Ucco etiam excremeto ptinet foris; lntufq?. alter mxta 

babetur; que quidem limiliter ta I foeminis corii ;q 1 manbus 

iunt. Carent eni ucfica preter teftudines;quaru foemine^ fnv 

gulare babet mcatum; quaq ueficam obtmeant: Sed tcftudo 

ineorum qii£ oua pariunt gencre eft. 

*"lT Wfciuouaparietiiicoitusmmuspatet;quaobrec6pIures 

Rr^jTjeminasproJificu maris uorado implen credideriit:Id 

' em ficn fcpius cermt: na tpecomis foemig marcs fequetes id 

faciunt; uentreqj coru fuis pcutiut roftnsrquo et fit:ut mares 

fcmen S£ cclerias fundat 5c largius; tpc aiit partus marcs foe^ 

mmasfequetesqu^illeouafiidermtMpiimordicusuorant: 

pilces ucro ex ns quae remaniermt oriunf ; Circa Pboemcem 

pifces uel mutuo fexuu afpectu capi accepimus; mugiles em 

maresa pifcatore fubducunf quorum afpectu focmine cogre 

gantunatqj ita obretiuntunuerfaq; uice mares capiuntur fub 

ductis foeminis:fed deuorato illa feminis gemtalis cp fcpiiis 

ccrnitu r: argumentum coitus talis ementitur. 

i f ^J Aciunt boc ide quairupcdes quoq^tcmpore eni coitus 

ff^^nonnibil bumoris fuo genitali: tum mares: tum etiam 

'foeminf eirutttit: atcp admotis ad gemtalia nanbus odoranf . 

"{3 Erdices fi aduerft: maribus ftetennt;uentufq> mde aflfiat 



ubi mares ftanc: concipiunc; & maricancur: plcrunque etiam 
uoce marmm utero ingrauefcunt : fi geftmnt ac hbidine ruiv 
gentuiolam quoq; fuperne marium effici idem pot: uidelicet 
dummas ipfein foeminam foetificum fpirimmdemittit:ore 
bianreexataqs bngua & mares g£ foemine- coeunt : At uerus 
pi fcium ouiparorum coitus raro cemitur: quoniam cogreiTio 
nem quamprimum digreflio fequamr: fien camen ica eomm 
coitumuifumeft. 

& Hlk011iautpolypi:fepiflolligines:modoeodemomniaco 
^yiWeunc : onbus enim iiucem admotis:complexuq$ mucuo 
"bracbiomm:libidinem explct: Ergo polypis coims cum altet 
capite uulgo apellato in terram uerfo: ni cibundoque explicac/ 
pomgicqj fita bracbi%alcer fuperuenic : pafilfqj bracbiis fin/ 
gulisadfingulafubiacencisacecabulorum concepm mucuo 
adberefcir: Marcm etiam nonnulli aiunt gercre:quod genica 
hs fpecie referac fuo bracbio:i quo duo amplifTima acerabula 
babenf : neruo id quafi coftare porrectu ad medium ufqi bra^ 
cbium confirmanc : cotumqj nan foemine annefti : Sepiae ac 
lolligines ora applicanccs SC bracbiainta fe componentesma/ 
tantefque in aduerfum coeunt.-narem eriam dictam m narcm 
mferuntmatatusaltcn retrorfum:alreri ante uerfus:in os agit. 
Pariunr ea fui corpons parcc quae fiftula dicicur: qua 5; coire 
eas nonnulli arbicranmr. 

aEneracruftaopata:uclocufte:Gammari:fquillc:&ibu 
mfmodi reliqua: more quadmpedum rerro mingennu 
coetic: fcilicec uc foemina caudam fupinam exponac:mas fua 
fiiperponac:&: applicec:coire lolec m eunre uere: ittxca rerram 
Iam enim coicus omnium id gentts exploracus eft: interdum 
etiam cttm fictts macurefcuc coire mcipiunr : Hoc eodem mo 
Gamman quoqs &L Squille coeunt : Canctl parte pnore copu/ 
lanturlfua opercula loculofa llla rugofaq! rotitua confertione 
coponentes: Primu cancer minor ab auerfo fuperuenire folet 
tu maior ubi llle fuguenerirmatit fe in latus:Nulla re differt 
foemtna a mare: nifi q> operculum applicatile illud amplius : 
& diftantius Si birfucius foemine getant: in quo oua pariunt 



&c qua egemtit excrementum: membmm autem quod mas in 
m foemi nam inferatmulium omo babetur. 

Nfedta auerfa coeut:deinde quod minus eft: fuguenit 
maius boc eft mas foeminammec mas in foemina geni 
<cde uflum inferit membru more alalium ceterorum ; fed foe^ 
mina furfum in maris receptum caude ultimum fue meatum 
quenda preducens reRedrit: qui rn nonnullis maior q propor/ 
tione totius corporis effe uidet:cum ipfa parua ad modu fint: 
Sed fut etia in quibus minus inconuenies eftimet : planu boc 
fuerit:fi mufcas coitu uenereo copulatas diuiferis tardo etia cj 
coiuerint: feiunguntur digreiTmdiu nanqj eorii copulatio du 
radquod in iis qtie in noftro cofpectu uerfanf facile patet: uer 
bi caufa in mufcis:in fcarabeis: oia enira ad bue modu coeut: 
uidehcet mufce: Scarabei:uerticilla: pbalangia: 5C fi gd aliud 
generis eiufdem coire folet: Pbalangiis que texut;coitus agit 
boc modo:cum foemina deductam araneam traxerit: mas ea 
dem mutuo trabicquod ubi ff pius fecerint:coeunt;& auerfis 
clunibus copulant; nam propter aluum orbiculata modus bic 
comungendi iis cogruit: Coitum otum afalium fieri ad bunc 
modum apertum e ; tempora autem coitus defcripta bc % tates 
certas ad uenerem ffgulis afalium natura fixit bc ltatuit: ergo 
plurimorum animatium natura uult quide rem ueneream per 
id tempus cum byemis ceiTante fe uitia; £ ftatis clemetia ont : 
quod fane tempus ueris eft: quo plurima bc uolatilia &c pede/ 
ftria &C natantia ad coitu excitant ; fed funt que. per autunum 
ctia 5C byeme coeant;atq; pariant: ut nonnulla cum aquatiliii 
tum uolucrum genera;bomini maxime temponbus omnibus 
opportunus coitus eft; atqs eriam plura alia pedeftris generis; 
qu? cum bomine uiuunncoitu nullo tpe afpernant:uidelicet 
propter tepore &C pabuli ubertatem:quoru tcmptis etia gerecu 
uteri breue eft; ut fuis:ut cam's;& uolucru que fepius pariut: 
Complura etiam cducationi fuorum partuum confuledo: no 
nifi comodo tepore coeunt:Stimulat ad uenere mas bominu 
magis tempore byberno: foemina eftiuo : Genus autem auiu 
ut dictu eft: parte plurima uere ac in eunte eftate coit:& parit 

g 4-* 






/v1**t*i t 



excepta alcyone: qug rirca bruma parerc folita eft: quaobrem 
quotiens bruma ferena exiftit;dics alcyonee appellanc; Sepce 
ance bruma: &c fepte a bruma:uc fimonides quoq* fuo carmie 
tradidic: uc cu per menfem bybernu mppiter bis fcpte molit 
dies ceporisxlemencia banc cemporis nutrice facram uarie & 
picte alcyonis mortales dixere: traquillu uero tantifper tepus 
efficitur fi ita euenencmt brumaauftnna uergiliis aquiloniis 
fiat:fepce primis diebus nidum conficere aue banc fercireliqs 
fepcem parere educareq;.cues alcyoneas fieri circa brumam no 
femper noftris locis contingit: At in ficulo marinj pene femg 
id euenit: parit alcyon circicer quinqj oua* 
^B^Crgi &c gauie faxis maritimis oua bina cernaue pariiic : 
y[|jy Sed gauie eftate: mergi a bmma in eunce uere: &C incu^ 
i 'banfcfCeraru auium more: Sed neucra earii auium condirur: 
Omniu ranflimu uidifte alcyone eft: fere enl circa uergiliaru 
occafum brumaq; ipfam apparet: & ubi primii per portu non 
plufqnauecircunuolant:ftacimabitutnufqpretereauidea£ 
quomodo fteficborii quoqj eius meminifle notum e:lufcinia 
etia pant eftate:quincp aut fex oua: condic ab aucuno ufq? ad 
uemos dies;Infecta byberno quocp tempore coeut: dc ferenis 
auftrimfcp diebus: nafcuncur ea que fe abdcre non folenc: ut 
mufcc^formice:femel anno magna pars filuefcriu alaliu parit 
que fcilicec no ut lepores fupcrfoetac: pifces plurimi ec femel 
pariuncmt ii quos fufaneos ex argumeto cognolant; q: fufim 
retibus capianf : ut Tbunnnlimarif: mugiles: Spurif :moner 
dulf : cbromes: pafTeres:&: reliqua generis eiufde;excepto lu^ 
po:buic.n. foli ex co genere partus bis ano exercet : Sed pofte 
rior infirmior eft;Sarda quocp dc faxatiles bis;excepto mullo 
bic.n. folus ter parit ; quod ex foetu ipfo ftacuraq; mcelligic : 
ter.n.aliquibus in locis partus apparet:Scoi-pio bis; Et fai-gus 
uere ac autunno;Salpa femel autuno:Tbunna etia femel:Sed 
quonia paite pr£ mature:parte fero producat; binc foetificare 
bis credic: fdic prima parte circa menfem decembre a bruma: 
Altera uere: cuffert mas Tbunus a foemina:eo quod foeminc, 
pinnula iiiclta fub uetre eft: apbareus nucupata:cj mari deeft* 



sc ] Artilagineoru; fquatina una bis paritmam Sc incipiete 
'^lautunno; &c circa uirgiliarum occafum: fed per aurunu 
feu"cius;Sigulis uero foeturis partus fepteni aut odtoni proue 
niunt;nonnuIh ex mufteloru generc bis menfe putant parere: 
uidelicet qui ftellari appellant : quod ideo uidetur q: oua eorti 
non fimul gficiunf :non defunt que oibus anni tpibus panat 
ut murena:cuius partus &C numerofior eft:et que prodierlt ex 
paruo: celeri incremeto adolefcut; ut &C equifclis; na eius etia 
ptus de minimo i maximu celernme augef:fed murena ofbus 
anni temporibus parit; equifebs uere tantu; murus non idem 
quod murena eft:qmppe cum murena fit uaria atcp lnfirmior 
murus unicolor &c robuftus:colore lari ci arbori fimilis: detes 
etiam tam intus q foris pciTidet:Sexus difcnmine perinde ac 
in cetcris:uolunt ut alteru mas fit;alteru foemina; exeunt bce 
ln terra;& fe pe in ea capiunt fit ut pifces oes celen incremeto 
perficiant:fed precipue graculus Iter minora: Soletbic parcre 
uixtalittoraalgofis defifq;locis:Cernuaetiabreuiexpamo 
infigne magnitudinem accipit: Limarie. ac Tbunni m ponto 
parmt; necufpia alibi mugiles: aurate: lupi: locis ns maxime 
edunt: qua flumina exeunt:Orcine :fcorpiones; &C multa alia 
genera in alto foetiiicant, 

\riut pifces plurima fui pte mefibus bis tribus Martio 
\priri:Maio:autunno pauci; ttt falpa: Sargus &c nonul 
fia generis eiufde:paulo ante equmocTiu: Adde bis torpe^ 
dine; &C fquatina: Sut certe que. uel r> byeme eftateue fuos eli 
dat partus; ut dictu e: g byeme lupus:mugihs;acus; p eftate 
menfe Iunio:Tbuuna circa folfticm parit: bec folliculo quid 
da fimile: in quo oua exigua multacp cofiftut; fpargi etiaper , 
e.ftatepariut:Mugilu:labeones:fargoes;Mucones:Capit6es 
grauefcere uero mefe decebri icipiut ; gerutq? diebus tricenis 
Mugilcs aliquos no coitu: ied limo arenaue enafci coftat; co 
ceptus igit pifciu magna ex cjte uerno agit tepore: Sed tamen 
quod didtu eft: &C eftate &C autuno &c bveme nonulla coi tu uri 
plent: Verunecpariteromnibus aut fimphciter aut generau 
id euenit: nec plurime parti ut uerno tpe; nec uero cfteris illis 

S ?■ 






oribus tam numerofo partu foetificatur g ucre. 

fcEnicjs latere n5 decet: ut ftirpiu 8i quadrupedu aianciu 
ld Jf generi plurimu interefleex regione: non folu ad cetera 
corporis foelicitatem: fed etia ad coitii partuqs ampliore: fic i 
pifciu quoqs ronelocis ipfis difcnmen plurimu oric : non ad 
magnitudine tantu babitucrjuegetiore:ueruadcoituetiam 

Mm:ut eadem alibi plunes genercnt:alibi minus. 
Illia quoqs uerno tepore panunt & fepia I primis: parit 
f c ommbus anni tpibus:g feueratqs ln ededo ouorum 
lero dies quideci:quotiensaute edidcrit:mas eueftigio fe 
ques atramentii iouis fug infudit:atqs lta efficif ut folidefcat. 
icedere coiugati folet: Mas uarius magis g foemina: dorfoqs 
atriore e. Polypus byberno tge coit: uerno parit: latet circiter 
menfes duos. Ouuueluti cireiif dit frutftui populi albe fiimV 
le:g qua foecunduboc aial eft:Na de eo quod edideiibcopia 
innumera ^puenit.difcrepat mas a foemma eo q? capite cft pro 
ductiore: 8c quod genitale pifcatores appellant: albidu fuo in 
bracbioc5tinct:fouetpolypusouaqueecuderit:quamobrem 
deterrimi tantifg efticiunt:baud.n. paftu jpdirepatiuf .Qul/ 
etiapurpureueregeneranf:ScBuccinabyemeabeunce:genus 
deniqs oe quod tefta operif uerno autunnaliqs tpe cernunt: ea 
que oua appcllat: excepcis ccbinis ciboidoneis: quippegbus 
& fi r> ea tpa pcipue ubertas ouoru eft:tamen nullo tpe comic 
trf :ut ouis oino careat:fed maxie plenilumis dlebufqs tepidis 
reftituuf : reddutq? pleniores: prcterg ii quos pyreus fert eunV 
pus: na llli bybernis mefibus meliores fiit:pui gde:fed pleni 
ouorum: Ad bec umbihci panter omnes:boc eodem tempore 
fuaouababere ui funtur. 
2~~TfVi'urn filueftres ut dixi:femel magna ex gte coeii t atqs 
i T"a . [yari iit: Veru biriido bis paiit:8c merula:fed eius primi 
fpartusintereut frigore byberno : oium nanqs auui prima baec 
' parit; pofteriore aut partii educat: & feliciter ducit ad finem. 
At uero que aut urbana fiitiaut traduci poiliit ad mores mito 
res:bec fepius generat:ut colube:q tota eftatc foetat.Galline 
& leut 6! giut olbus ini tgibusJexceptis brumalibus diebus. 



aOliibacei uero generis plures fpes fiir: eft.n.liuia dicta 
a liuorc : dmerfii cerre a coluba genus : quippe q minor 
g comba fic:3c minus paties mafuefcere: liuet etii plumis: 8i 
pene nigncat: 8C pedib? rubidis.-fcabrofifq; e;quas ob res nul 
lus ld geniis celare alit: maxlo iter bec gencra corpe fiit palu^ 
besfecudu magnitudinis locu uinago optinct:paulo maior g 
colubus e(r:mimmu ex us turtur e.pariunt colubc olbus anni 
teporibus: pullofq; educit fi locu apriciibeant & cibum : fin 
minus eftace tantiimo foetant: Sed proles preftanrior uere: g 
autunnoelt : detcrrima eftate 8; omnino tpe calidiore. 

lEtateecdiffemntadcoituaialia^primu.n.magneeoru 
(Mrti femcn no fimul icipit & exccrni:&: poffc generare 



? fed uis ilUplifica:poftea acccdit:nouelloru,n. rn oibus aialiii 
genenbus:prracmiffiofeminis:autifoecudae:autfifoeciida 
fit: imbecilliora tamegeneraf&pauriora: quod potiffimiim 
boinu Sc quadrupedii aial gignetiu genere atqs et i auiu patec 
alteru.n. prole pau ciore jxreat: alterii oua edit pauciora: ctas 
uero acc5modata ad coitu : quj q; fuo I genereplurima ex gte 
fere tgs ide fortif : nifi quid prcmaturet: & aut aliqui ob rem 
monftrofa:autexdetrimetonatur£ ficuitioanticipet: refigit 
boim motefcic:cii uocis mutatioe:tu et teftiumo magnitudie 
tantumeru etii fpe: queadmodu mimisecia declarat: fed p^ 
dpue ortu pilorii pubis: Seme aiit ferre icipit circitcr anos bis 
fepte:Sed uim genitalerccipit circaannos ter feptem.Cf teris 
aiahbus denegata pubertas e : alus.n. nulli oinodati fiit pili: 
aliis fitpina igte nullfiaut pauciores q I _pna, At uoce imutari 
nonullis aptii eft • Aliis gtes corpons ahe: qucdi fignificant 
feme:ia initiu uirefqi .plificas flbi trabere. Vox foeif magna 
ex gte acutior: Sc iumoribus 3 uetuftionbus acutior e . Nam 
ceruini et generis mares uoce grauiore g foei£ mittutuiox aiit 
maribus in boc genere cfl tgs coeiidi e : foeinis aiit cii metue- 
rint : breuis uox foemine eft : maris produccior. Canibus 1 ce 
fenefcecibus uox grauior reddit :equoru etii uoces differre pa 
lam eft: Foeminae .n.fimul ac natf funtmoce exigua mi ttut 
.ic fenue: mares exigui quide &c ipfi: fed pleniorem tamen 8c 



grauiore g foemi iie: S in dics maiore reddunt: Bimus cu eft: 
acqs imremcipit: uoce magnam-graue quc mas miccitjfoemia 
maiore g ante c* clarioreuifqs ad uigefimti ecacis anti magna 
ex ctc: Sed ab boc tge lmbecllliore tam mares ij foeminae red 
dunt : Magna igitur ex parte uc dixr: uox mariu foeminaruq) 
differc:eo q> mares grauius fonant § foemine:quorum.f.uox 
aliqua cu product 6e emimf : Veru no m oium aiahu genere 
ica agif:Sunt.n.in gbus e cotrario iit:ut inbubus: Nam bou 
foemia grauiore g mas agit uoce : 8£ uitulis graulor g adultu 
gfettlfcp.-quaobrebis caftratis uox e cocrario mutaf :crafeunc 
enim que caftranf in foemina: Tempora aiit coitus: ad bunc, 
modu per ftates nacura fuis aiahbus ftacuit:Oues 8i capre an 
nicule coeur: atqs ucero ferunc.Sed capre potius: mares quoqj 
in iis ipis genenbtis eode lllo Cge ineut:fed,ples differt:quate 
nus pftatior ca e: g fcncfceces mares Sc foemme procrearint . 
C TV es cum mares cu foemine coire incipiunc menfe fuae 
Je^5)ctatisoctauo: q uan 9 masanteg fitanmculus prolege, 
/neTariutiofarmfoemina anmcula parit: fic eni tempus geredi 
uteri exigit : Sed no oibus locis eadem ctatis 10 eft : ut dixiai 
enim fues nonufg ta mares § foeie quarto coetit mcnle:fexco 
cameicaucud^pgenerare&educarepoffincmonufy aprime 
fedecimoinireincipiunc: Valenciicoicuadtriennium. 

y>wnes cam mares § foeminc annicuU magna qmdem ex 
jarte coeunt: Sed nonnunquel mele ocTauo:quod ma/ 
minae euenit q mari: Gerit uterum diebus fexaginta : 
c* uno aut duobus:auc ad fummum cribus ncc minus g fexa 
ginta diebus:quod fi gd celerius^pdienc cducari ac pfici negc 
Cupeperic rurfu fexco poft menie nec prius coltu implef. 
^^jQuus inire tam mas g foemina mcipit biennis:ita uc ua 
fjJc^Tleat procreare: Proles tamen per ld cepus minor Sc imbe 
ciIIiore.Atuero(quodexmoreplurioagif)Intrimatucoeut: 
Et t pficiunt fubmde in generadomt proles preftatior ad ufqs 
annos uiginci ^pcreef : Coeunc mares ad anos triccnos ternos: 
foeie ad quadngenos ita ut p tota fere uita coicu equis feruari 
eueniac: Viuit.n.magna ex p_ce mas anos cirrif quiqs Sc.xxx. 



focmina plufg quadraginta:Iam 8c quinq; & fexaginta anos 
uixifle eq uum prodicum eft. 

I Smus ram mas: g foemina mefe tricefimo coit: Sed ma 

Jgna ex parte nequeut generare: ueril i bimatu aut tnina 

)Ttu & femifle:Scd lam uel annicula uentre gefliiTe afella aiut 

ita ut quod pepererat educari ac perfici potuerit. 

*ff_E Os etiam annicula peperitiut educari augeriq; quatum 

HbJP genus exigetet:ucuerit:primordia gencratioms borum 

' t arumaliu m ita fe babere perpenfum eft. 

H^*%kOmo mas ad annii ufqs feptuagefimu uidelicet termi/ 

Mb Bno ultimopotgenerare:foemina ufq-; ad gnquagefimu 

uerum ld raro: pauas enim proles m eo etatis tge procreata e: 

Sed magna ex parte manbus qmntus & fexagefimus annus 

Ofinis progeneradi eft: foemims quintus & quadragefimus. 
Vcs parcre ufq; ad annu octauu poflut: Sc fi bene curet" 
uel i udecimu facultas panedi^ptrabif : Sc gde fien pot: 
iitjetiamper tota fere uitam coeant:tam mares g foemine. 
*» — *WEci pingues minus foecudi fur: quoru argumeto uites 
H b Bquotiens per nimii ahmcnti copia luxunates fmctum 
f non rerunt:bircefcere ruftici dicunt: Verum cura extenuadi 

adbibita ierficitur ut coeant:atq; procreent. 
^Ll lRietes primu uetuftiores foeminas leutmouellas enim 
Majjrninus pfequunt:Pariut ut dixi iuniorespauciora:q ue 
Jtuftiores:Aproad trienmu probitas coeundi eduratmecufrro 
ribus.plesdeterior gigmf mullus.n.pterea jjfeftus ei accedit: 
nulla uiriii recreatafolet mire:pabulo fatiatus:2c cu altera no 
fubegeritmel initus breuior agit : & foetus corpore mmore cre 
af :Pauciffima fus edit prima partioncmiget fecudamec fene 
fcens:copiafoerusdeficif:quaqlentmscoic:ubiueroquintu 
decimu annum nata eft: no preterea generat:fed erferatur :Si 
plguetlotius et iuuenisct fenefces mouef ad coitfbfl graiuda 
admodu pinguefcat:erTicif ut foeta minus beat ladtis:Proles 
quod ad ecate attinet optla cft:cu uigcnt paretes:quod ad tpa 
pftatior que byemis lnitio gigmf : deterrla que eftate quippe 
que parua exilis Sc perbumida fit : mas fi pinguet iure oibus 



annitemporibuspoteft:necfoluminterdiu:iederiamnocl:u 
aut certe matutino potiflimum tempore:fenefcens autem mi 
nus fubinde agic:ut didtum eft:ff pe qui uel per etatemmel g 
lnfirmitatem fue namrf nequeant expedite coire:cu foemina 
ipotens fuftmendi mans fefla clunes demittat.-cubantesmna 
cum foemina coeunt:Conapit piecipue fus: cu prae libidinc 
geftiente pruriens aunculas ftacidas demittit : alitet ff men a 
uulua refpuitur: relapfumqs euanefat, 

y~mes non per totam coeunt uitam : fed ufque ad quen^ 
i etatis uigorem: ad annos enim duodecim magna ex 
coeunt&implentur: Verumiam aliqmbustum foe 
mims:tum manbus:uel annii octauum & decimum acqj eni 
uigefimum natis faculcas non defuit prohfici coitus:nam bis 
quoqsienectus uim generandi pariendiqs ut & cf teris tollit. 
^j^iXmelus ab auerfo urina reddit : fed coit quemadmodu 
\c ldiftum lam eft: Tempus coeundi in terra Arabia:men 
(eleptembri : fert uentrem menfes duodecim: pant fingulos 
uiuiparum nanqs eft : Incipit & mas & foemia coire i trimatu 
foemina poft partum uno interpofito anno coit. 
if^XLepbatus foemina incipit coire anno aut duodecimo:cu 
Xftfn celernme aut quintodecimo:cu lentiflime: Mas quincp 
auffex annos natus fuperuem t: m eunte uere: coitum trienio 
interpofito repetit: Quam grauidam reddidit eande prf terea 
tangere nunqpatitut : Vterumbienmo gerit : parit fingulos 
umiparum nanqs eft: foetum magnitudine bimenftris aut tri 
menftns uituli edlt:Coltum animahum quf non nifl coeudo 
progenerent: ad bunc modlim babere fe lntelligimus. 
K OP x ^ e generatione eorli que uel coeat uel non coeant co 
y|p [} jf mentabimur;& pnmum de iisquf filiceo tegmmeogi 
i iintur: boc enim unum fere genus totii expers coitus eft . 
^if^^S/rpurf uerno tpe.-eunde in locu fefe colllgentes codiit 
^Rp^^ua fauagine noiant:quf uelut fauus eft apu: Veru no 
( lta elegas:fedquafl e putaminibus cicerii alboru:multa intet 
fe copofita ftrue una fua cobf fione coagmetarit: nullu bis pa 
tet f orame: neqj ex iis purpurf enafcut fed cii purpurf :tu eria 



reliqua teftis indufa e limo fere et materia purr efcente oriunf 
illajjerocoagmentatio fano fimihs tang purgamentum: tam 
iis g buccims euenit: nam buccinis quoq; fauificare i more e. 
Itaq; ne ca qmde que ex tcftaceis fauos falmant: alio modo g 
cetera teftis Iclufa gencranf : Verum melius atq; uberius quo 
tiens prefunt q eiufde fut genens: emittut.n. cu fuos ordiuf 
fauos mucrone quedi ex quo putammef ccllulf llle cofiftut 
bf c ergo rupta diftufaq; oia bumore que cotinebanc: m ten i 
dimittunt: Mox eo quo effuderint loco.-gignunf purpurulae 
exordio admodu exiguo cofiftentes: quas iibi annexas geriit 
cj grandes capiunf monullf et forma nondu difticta ccrnunf : 
fiforte priufgpepererintcapianf: foetusiterdumg crates dC 
tcgetes no qualibet elidut: fed cogtegate eode: ut tacere I ma 
n folentutaq; per anguftii ueluti uuf fpecie foetus coformaf 
Genera purpuraru plura : & nonnulle magnitudine augcntur 
infrgnimt que ad figeii Sc lectu lde .pmotoriagignunf : Ali j 
paruemt quas eunpus fert:8c cana:pelagif magnf fcabrf que 
iunt:quaru flos magna ex parte niget: fed nonnulbs rubidus 
pufillus: nonuullas ex magnis uel ad pretili minc euadere no 
uitnus: Paruf ad littora t: oras reperiunf flore rubro: ptcs ite 
aquilonif nigras.-auftnnf rubras magna ex gte ferut: capiunf 
tempore uerno:cu fauos extraunt: Caniculf teporc nullf fere 
capiunf :no enim tantifp pafcunf :fed fe abfcondut: & latet: 
ftore fuumter papauer dicliu: Sc collu cotlnetjtextu fpiiTiore 
afpecru ueluti membranf candicantis: qui detrabunt: tiiigit 
bf c prefla 8£ mficit manu: ptmct eade fuo fitu gmdemt uena 
ldq; ftos ille celeber putatur : teliquum cotcxtus quafi alume 
eft : Cum fauificant purpurf : tunc deterrimu babcnt florem: 
Paruas tundunt cu teftismon eni detrabere facile eft: maioru 
florem tefta ablata detrabunt : quamobrcm euenit ut collum 
a papauere feparef :FIos enim pofltus inter bf c efhfupra eam 
partemquamuentrem appellir: Itaq;detracioftotediuidan 
tur partcs iftf necefle eft: Dant operam ut uiuf frangantur ni 
fi prius q fregens expirarint: florem omne cum uita euomut: 
quapropter folent eas aflcruare i naflis: dii ipi fe colligit atqs 






requiefcant: Veteres naffa cfce adiunctam demittcre non fo 
Iebat:itaqj ffpe accidebatait purpura lam extracTra decideret: 
At boies noftre etatis adiugut naiTas: ne fi decidat abfoluaf : 
quod tunc p otiilimum euenit cu plena eft ; nam fi inanis fit; 
OirTiallefeeucllcrep6t;becpropriaeueniuntpiirpuris. 

^rf^^Vccinis etia modus lde gignedi : qui purpuns tepufqs 
E(bjfcdem eft; operculu item ons ide tam bmc utriqj generi 

^adHfrct natiuum:q caeteris turbmatis omnibus : pafci quoq? 
cxcrta Iingua appellata fub illo operculo folet: longior cugito 
lingua; bcc purpuris eft qua pafcitur: & tum concbulas:tum 
etia fui generis tefti perforare poteft.Tempus umedi &c pur/ 
puris & buccinis longum : Annosenim circita- fcxpurpurae 
tuuunt: &c fingulis annis lncrementum carum patet p orbes ; 
quibus totidem quot annos babet : tefta mtorta cumculatim 
ln crepidinem defimt. 
^nj ^ I tuli etiam fauificare foliti funt. 
1 £y Streis qua ce. num lbi origo confiftit. 
{~~""tOntbe;cbame; iigues: pectines; locis arenofis fui ortus 
initia capiunt. 

*^[\lmic erede locis arenofis ceno fi Cq? : cx byfTo ld e uillo 
fipjlf fiue lana llla pinnali proucniut;que- cuftode intra fe co 

( tment ; aut fquillam paruam ; aut cancelluntquoquidem ciu 
ftodc priuate pereunt breui tcmporc, 

'-^^'Eftacea deniqj oia fponte nature I hrno diuerfa: _p drla 
\t 1 limioriunt: na in cenofooftrec-; in arcnofo cocbe. s&c re 
liqua quc mo enumeraui; Rimis cauermfq; faxoru uertibula 
generanr: SC glades: &C que. per fuma adbcretuit patellc.: u t na 
ticcs.Omma ld genus celeri mcremento augcnt ;fcd precipue 
purpurc atqt pectines : quippe que anno perfici poil int. 
bT yAncri colore albido : corporc admodu jHii; 1 nonullis te 
^c J fta opti generis nafcunt : &cplurimiquideimitulisfo/ 
liatis:mox 1 primis quos pinnoteras uocat.Qiuetia in pectun 
culis atq; oftreis: Verum bi ntillum confpicuum capiiit incre 
mentum: pifcatorcs cancros eiulmodi nafci confirmant: una 
cum lllisrquorum teftam inbabitant. 



AtentaliquMiuinarenapeftines:ficutetiampurpurf 

jnafcif ergo concaru genus quemadmoQu expolitli eft. 

Sed locis uams: nam alia uadis ; aha gurgite: alia duris locis: 

atque afperis: alia arenofis: 8£ alia fedem mutant:aka ftablh> 

terdegiinr.' 

"|j| Innf ex iis quf fedem nuncj mutare folet raciice innitut 

JSpJ' Vngues g£ concbae nulla lnni tentes radice permanent: 

Blfe uiuerc preterea nequeunt pinne. 

QY f ftella uocatur adeo natura calida eft: ut omnia con 
gdla protinus decoquat : detnmeto etiam fummo ecbi 
ms euripi pyrrbeni candem eile cofirmant: forma cius ftdlis 
guepinguntur fimiiis eft. 

fmetiam qmpulmonesappellantur: fpoteprouemiit. 
JfOiicbaquf picToribusufuicft:craffitudineplurimum 
^ J excedit: ic ftorem lllum non mtra teftam: fed fons ba^ 
bct:compenri id genus locis caric potiffime nouimus. 
iT">|Arkelius ille cocai um bofpes: pnncipio ex terra limoqs 
^clconfiftitnnoxconculas lngreditur uacuas:ubi cumex^ 
creuerlt : tranfit m concam ampliorem : uidelicct aut naticis 
aut turbinis:aut alicuius fimilis;fcpe et parua buccina fubit: 
fgreffufqs amplioreillam gerit.-pan modo & muit idomiciha 
capaaore:mriufqjexcrefcensaIiampetitampliorem. 
«¥»Odus idem gignendl iis etiam cft quae nulla tefta mte. 
ySJr S lmtur: llt urtlcis:K fpongiis: qui tefta inclufis: pcr n 
mas emm o£ cauernas : U fauces faxorum oriuntur ; Genus 
duplex uitice eft:alic cnim fmuofis adberent que uuq a faxis 
abloluunf :alie plana & littora amant: quc fuis abiuncte fedl 
busuagantur: Patellequoqjabfolui folent: alioquetranfire: 
nafci etiam ln cubilibus fpongiarii nouimus: beftiola aranei 
fimilcmomen pinnotera mutuante :deg: t bec mtra fpogiaru 
cubile: &: aperiendo:claudendoq5:pifcicubs capit:apit anteq 
igredianf lclaudit et cotrabit cu ingreftl fuc:Genus tpogiarii 
triplex ftatuif :nam alie rare:alic fpiffe:alic quas noiant acbil 
leas: Tenuiffimu genus id tertiu et fpiftiftimum et ualidifli 
mii eft; quod galeis ocieifq; infenf ;eoq; minus ciereftrepitii 






poffe notatu cft : gcnus boc inuentu per quam raru eft ; Que- 
aute m gcnere illo fpiflb predure funt atqs afperemomme bir 
ci nuncupatunquf quidem omnes aut ad faxa nafcuntur:aut 
iuxta littus lutoqs aluntur:cuius rei argumentum eft:q> captg 
limo refertf omnes cernuntiquod certc indicat;ceteris quoqs 
adbcrentibus cibu per ipfum annexum baurin:Imbecilli c res 
propterea funt fpiffe q rare:quia minus alto radicis bcfu mni 
tunt: Senfum et fpogiis efle aiut;argumento# ad cuulforis 
acceflum cotrabunt; I ta ut euelli difficile fit:quod idem ecia, 
faciunt quotiens flatus tempeftaftp urget; ne lua de fede peL 
lant: Sed funt qui de boc dubitent: ut qui toronam incolunt: 
Narrant tamen proculdubio beftiolas quafdam :uelut tineas 
lumbricofue & eiufmoi alias confiftereintra fpongias;atque 
ali:quas SC euulfis fpongns pifciculi faxatilcsdeuorcnt:q uel 
radices abfumunt totas:quc mberentes faxis reman ferint: Si 
euenerit forte ut fpogia abrumpat 1 refiduo item renafcitur &C 
completur: Magmtudine amphfiima lolutc ille & rare fpon> 
gig augent plunme:que circa lycia funt; Sed mollifiime qug 
fpifle na acbillee; torofiores iis conftat; ofno qu£ altis traquil 
hfqj Ifunr gurgitibus molliflime funt: flatus^mac tepeftates 
fpongias quocp ut cetera altilia reddunt duriores.-Si Icremetu 
impediunt ; quamobrem fpongif belJcfponti fpiilc ; acdure. 
funt: &C omnino quas mare ultra maleam promontoriu citraqj 
fert; differunt mter fe mollicie duntatecjimec calore Imodicu 
fpongie patiunf : fit enim eo ut more pullulantium putrefcat: 
quocirca optime iuxta oras comperiuntunfpongie. fi gurgite 
alto demerfe funt: commode enim temperant; propter altitu^ 
dinem gurgitis : Color lllotis uiuifq; nigricans eft : adbf; rent 
nec partemec toto: Interfut enim fiftulf quedam manes : fed 
plunbus paffim particulis befitat; dc quafi membrana exteta 
fubefTeradicibusearuuidet: fupemeautemc£teri meatusco 
creti propemodumlatent: At ueroquaterni;aut quini patent 
per quos pafd exiftimant ; Gcnus ltem aliud eft; quod nome 
apblyfiasindeaccepit;cpnunqlauetquafiillotariauoces bet 
boc ampliores Ulos meatus;fed reliquo toto corpore denfii eft 



nibilo tamen defrus qquc anteenurnerauimusgenera; quac[ 
Ienus;5<extocopulmoni fimiliusccrnicur:Senfum idgenus 
baberedmcp uiuereinreromnesprecipueconuenic : cognofci 
prc ccteris ipongns eo facile poceft documcncoicp cum llle al/ 
bicenc kmo lubfidente ld femper nigrorem oftendit : Quod 
adipongias Sc teftacorum generacione percinec res ita fc bet. 
W Ocufte inter cmftaca qucpercoitum concepennc oua: 
fil^gemnc utero tnbus menfibus bis:maio:Iunio;Iulio: cu 
faeinde tub aluo ln rugas deponunt ; qua oua moreuermium 
augecunquod ldem demollibuseciam acdcpifcibus ompis 
inceIIigic:ouum emm omnium icaaccrefcit:ficig]c locuftaru 
ouum aremdu m parces ocio diduclu.-fingulis eni opimecis: 
quc dektere excanc: fingula qucdam cartilagmea iunguncur 
quibus oua adbcret:commq; quafi fpecies uue confifht:unu 
quodoj enim lllomm carnlagmeoru m plura fcindir ; quae fi 
dif creuens:parent;fin afpicis;tancum compofitum quiddam 
apparet; fiunt maxima no que mxta meacum ;fed aue media 
fica iunc: minima que nouiflima confcnenc: Magmcudo mi^ 
mmis quanca granis ficuum eft : ncc meatum ipfum ulla con 
cingunc : fedper mediu berenr; utracp enim ex parre caudam 
dico: &c aJuurmbino maxime di ftinguicur interuallo: fic enim 
opermientaquoquedifpofitafunc:fedquoniam Jacera ipfa 
complech iatis non poifint ; addito cxcremo cundla tegunc: 
idq, ueluCopcTcuIum obturac: uidecur prorfus locufta carcila 
ginofis lllis pticulis madare oua:cum enicic:caud;i adduccns 
oC procinus copnmens mftectenfqj fefe parere: Cartilagmec. 
uero illf appendiccs per id tempus augencur: atcjj ouomm ca^ 
paces reddunc; parcus.n.in iis recipic; uc fepiaru in farmecis: 
6c quahbcc colluuione collocacur: locufte ad bunc panuc mo/ 
dum;moxubieafuicorporisparteintradiemmaximeuigefi 
mum oua concoxerint ; abigut uniuerfa coglomerataq? ica m 
ldem: ut &c foris congefbi apparenc: Tum ex eo locufte pro^ 
ueniuc mcra diem maxime deamumquicu:& fepe minores q 
uc digici magnirudme expleac:capiuntur;excludunt igit oua 
antearc£uru;abigunc iam cococta atqj abfoluut ab arcturo. 



<(Quillf gibbj uteru menfes circiter quatuor femt looi/ 
ijftf: afperis faxofifcf) locis prouemut : Gammari leuiori 
Busac terrenismeutru genus Hmofa amatmnde fit ut gimati 
apudbellefpontum K circa tbafum gignantur : locufte circa 
figfum 8c atbon: Coniectanf loca afpera limofaue pifcatores 
ons litconbus atcp aliis ld genus mdiciis quotiens capturi m 
alto libec exerccre : littora potius ucrnis bybernifcp tepotibus 
expetiit." confenmt fe ln altum e ftate uidelicet: cii alias calore 
alias frigus perfequu ncnis etiam quas noie urfe ardtos appel 
lantlidem panendi tempusmatura ftatuit.-quodlocuftls: quo 
circa per byeme 6c uere priufq oua excludit : cibo laudantur: 
cum exclufennt:detcmme fiut: crufta fua Sc locufte 6c cicri: 
tam nuper nati:q poft exuunf :p uer:quemadmodum angues 
membrana uenationis qui fcnectute appeUantdocuftls oibus 
uita diuturnior data eft. 

^l^OUia copulatione ac ueneteo coitu ouum concipiunt ci 
Ttn() gd idumiquod m dics arenidum: quale lllud cruftati gc 
: neus euadit : c-dit polypus fuum ouu uel m cubihbus uel i fi/ 
gulinomel i quo alio cauo fimile labrufce:ftoretis:racemulis 
auc fructui arbons populi albe: ut dictu lam efbpendec utiqs 
per cubile oua tanta foecuditate: ut collectis uas lmpleatur 15 
ge amphus g caput fit: quo contincbanf : polyporii ltacp ouis 
diebus poft qmnquaginta maxime mptisipolypuli modo ara 
neoru per qui multi exferpiit: quorum natura fingillatim no 
dum cofpicua eft: qui forma fatis tota apparcc: fed ob exigui 
tatem imbecillltatemq; copia lnteritua nonulli adco fpectanf 
exigui ut nullapartium conftent dlftinctoe: quiuis ad tactii 
Qlieantur. 
|jkVa quf fcpie. edunt magnitudinem mirtotu capiunt : 

"et nigrefcunc:emiIfo emm attrameto patentis lfunduf .* 

atq; ita lnficiunf : cobf rent mter fe ad fpeciem racem ucuncta 
um obducta cuidam nexui: nec facile alreru detrabi ab altero 
pocefbmas emm bumotem qucndi mucoris mittit cuius len/ 
tore tenacitct oua fibi coberefomt: ac crefcut:etiam bec 8c cu 
primii edira cancUda fint atcjs cxigua: mox atrameto perfufa: 



liigta maioraqj reddunt . Cuqj fepiola iam intus conftiterit : 
uidelicet tota ex candido oui interno concrefcens : tum ruptt 
olii membranula proles exit i primii pars illa interior eadida ; 
ueluti grando confiftit.Cum foemina fuum atramentu afper 
fent.Nafcicur enim fepiola ex eo ipfo candicante corpufculo 
uerfa in caput: modo auiu uentre annexo. Sed qualis na tit Jn 
bis annexus umbilia: nodum exploratum babemus;Conftat 
tamen candidum lllud fubinde diminui:dum fepiola augct : 
&c ad poftremum: ut luteuin auibus: fic cadidum bis aboleri: 
primum oculi grades: in bis quoqj pinde ut 1 ceteris apparet. 
Sit . A.ouum.b.c.oculi.d.fcpiola ipfa.ferut uteru fcpif uerno 
tempore. Pariunt Itra die decimumquintum. mox oua ^dita 
cralTitudineacinommuueminorumatradiem.ItemdecimLi 
quintu capiunt: quibus obruptis fepiolf excludunt ;quf fi qs 
prius proleiam gfedta obfdderit oui membrana;ftcrcufculil 
mittut: fuumq; pre. metu colore immutat ex candicante in ru 
briufculum.Sed cu genus omne cruftatu fibi iuncta cotineat 
oua; itaqs foueatpolypus: &c fepia; &c reliqua generis eiufde : 
oua quepepererint: abfoluta fouet: 5c preeipue fepia. quippe 
cuius fepenuma'o alueus iuxta tcrra dum boc fadt appareat * 
Po\y pus foeia modo incubat ouis : modo in ore fui cubilis af 
fidcns bracbium fuper ouis exporrectum tenet, 
J^TtEpia parere iuxta terram inter algas &C barundines SC fi 

^ijTjy quod aggeftum tale miecftum fit:ut farmenta aut lapi> 
des: aut quclibet alia materiei cogeries . Et qde pifcatores de 
induftria fafces farmentorum cbfponunt:bec pUbenter in eis 
loadamentis parit prolixa illa cotinenticp ferie ouorii: qualis 
civri muliebris fpes efterutit Jaluu g interualla reprimesufpec 
gitqs atramentu.-tterpofica quiete: utpote cu no nifi cu labore 
emittat. 

^jjOUigines I alto pariut: confertu iis quoq; oufuquale fe 
K l^lpiis eft.uiucndi fpatium tam fepig q lolligini breue:na 

'exceptispauds bimatum no coplent. polypis etia tantudem 
temporis ad uiuedu datum eft. prodeunt e fingulis fepiarum 
ouis fepiolf fmgult: quod idem in genere etiam lolliginu fit; 

b 



Inter lolligine mare St foelna boc itereft:cp foela inteftina co 
tinet duo:ueluti mamas :q fi aluo difiecta ifpecT:es;faale ui/ 
deris.Mas oino iis caret.Sfpia tum boc ide difcrimen babet: 
tum uero <$ mas uarius plus q foemina eft: ut expofui. 
W~Nfecti generis mares foeminis eeminores acfupuetu 
bL. c oiremixq; abfolui dicTu iam eft.Breui a coitu pariunt 

1 maximafuir)te:quefolentcoire.VermeautoTa facmntexce 
pto generequoda papilionu:quod duru quidda fimile carta/ 
mo;ideftgnicifemini,pducit,Sedrtusftuidu,uermibusuero 
ipfis no pte aliqua:ficut in ouis aial creat : fed totus uermis ac 
crefcic:5C parriculaci difcretus format I fpem deftmati aialis* 
procreant porro infccta aut ex aialibus ^eneris eiufde ut pba^ 
langia; &c aranei ex pbalagiis &i araneis:ut bruci : locufte:aea 
dc> Aut no ex aialibus fed fpote.alia exrore q frodibus ifidat 
uidelicet uemo tpe:ut natura fert. Sepe tame & byberno:quo 
tienstranquillumauftralecptempus diutius cofticit. Ite alia 
ex ceno aut fimo putrefcete oriunt :alia in lignis aut ftirpium 
aut cefis:alia in aialiu pilis :alia in excremetis ;auc ia excretis: 
aut adbuc intra animantem cocencis: ut que tinee fiue liibrici 
appellant; quoru genera tria funt: latum; teres; dc quodafca/ 
nda appellatii e:ex quo rubil ^paeari almd pot.Latu aut lllud 
folu inteftino adbeies;parit fimile cucumeris femmi;quo m • 
dido medici gcnus id lumbrici ineiTe intelligunt. 

*"g ^l Afcunt papiliones ex erucis. erucc; ex uirentibus foliis: 
eaLjp maximeq; exbraffic^ . primu minus gd mdio cofiftic I 
folioTMox uermiculi inde cotrabunc dc accrefcunc: Tu intra 
triduu erucule afformant : quetaucte; motu ceifant: fuaq; for- 
ma immutanc;appcUantqj tantiig cbryfa!ides:quati aurelias 
dixeris:duro lntectc; putaminc funt: ad tactu mobiles;meati/ 
bus araneofis obducte : no os:no aliud ex membris quod con 
fpicuum fit poiTidet. logo poft cpe putamme obrupto euolat 
inde aialia penigera:quos papiliones uocamus. Itaq; primum 
du erucf funt:ciboalunc: atq; excremetii emittut. At uero cu 
in aurelias dictas tranfierlt: mbil uel guftatmel excemut:bf c 
eade gignedi ro ceterorii ctia eft; que ex uermibus cofiftant; 



Siue ex coitu aialiu uermes:fcu fme coitu prodiere.na & apiu 
&C crabronu: &C uefparu uermes;quadm recetes funt &C alunc: 
tannfg &c ftercus emiccere uidenc. Ac cu forme liniamenta re/ 
ceperint:fub qua facie nvmpbc appcllac ;Iam necp cibu prcrea 
capiutjnecp ullu reddunc alui cxcrementmfed coerciti &C cony 
tradti qtuefcut: ncc ullo padro mouere fe patiut ; ufqj du fpes 
deftinata gficiat i quo facto euolat ples rupto quo cotinebat* 
folliculo. Quinetia fupere dc acic didte quibufda eiufmodi 
aliis generant erucis:que- undetingreftu.Parteenunnitentes 
priore contrabunt (eCe adducentes poftenorem arcuatiqj ince 
dunt, V erum quecp orca fibi colorem a fua eruca crabunc, 

W "^flt ex qu oda uerme gradiore; qui ueluti comua gemina. 

fr*"H ptedicfuiq? genens e.primu toco Imucaco eruca:delde 
queboiiibexappellac:exquonecydalusinualidadixeri;que; 
uaria formaru fucceflio rn femeftn tgis fpacio coplet .ex boc 
aialisgenerebobiciaillamulieres nonnullf retorquedo I filu 
deducuc: delde Cexuc; prima texifTe I co infula papbyla platis 
fitiadiatur. 

JOdem modo fcarabei tauri gignunc ex uermibus;qui I 
lignis aridis nafcunt.primu enim uermes ipfi Imobiles 
tunt; mox diirupto pucamine id fcarabei genus exic. 
^ j^63 Lat tas I alueariis gigni agtii efbque Sc ipff penate fiic. 
j^^ffSiluslatiufculis quibufdam beftiolifqinfluuiisfujv 
B a {^n atantenafcit: quamobrem magna afiloru copia circa 
^"aqimiibi id genus beftiolarum eft. 

*" ^y^Rucis quibufda corpe pilofo : n5 gradi primu cicidelf 
^ej^cluniu fulgore; nole mdito fiunt non uolucres: quibus 
deldemucacis penigcra alalia gignunc:quos cirros uocac. 
^^TViicesmulioes ex aftaridis boc e ripulisgenerac:tipfe 
^il? fere I puceis:5c ubicuncp aqua fe colliginterrena fub/ 
fidente cocretione oriunf . fit ut prindpio fex ipfa putrefcens 
colore candicante trabat: mox nigritante: poftremo cruentu: 
talis cu fuerit minutiffima queda &c mbra fpe algulf _pdeut : 
qu? ad tps beraitia:fuc origini mouent : deinde abfoluunc: 
itaqj ferunc per aquanuTipule: nuncupace.Tum paucis pof c 

h % 






m 



diebus erigut fe fup aqua durf : atqs imobiles.Mox difrupto 
putamine culex emergit ac Ifidet i donec uel folc uel ftatu mo 
ueaf &C uolet.Comune olum uermium eft: &C corii qu£ ex uer 
mibus proucniunt alalium: ut primordiu generationis:aut a 
fole: aut a fpmtu preftef : fcd copiofius ac celerius fiut tipulf 
in aquis quaru fedimetum uariu ac^pmifcuu. fit: quale I agro 
megarico I operis folet mifceri, putrefcit etenim boc facihus 
& autuno quoqj uberius generat .minus enl bumons effe tuc 
accjdit. 

^Ediui gramine oriunf * 

^Carabei uirides Galleruc£ iam uocari incipientes uermi 
bus firao bouis:aut iumenti creatis gignunf ♦ 
Carabei pillulaii I fimo que uoluut codunf p byemerm 
paruofqj uermiculos pariut: ex quibus ipfi procreatur * 
Juietia leguminu uermiculis penata aialia roe fimili^pdeut. 
'^'^f/fce ex uermiculis fimi digefti 1 ptes gignuf :quaobre 
_]q eo fiigunf munere contedunt.Reliquu fimi^pmifcui 
4 difcernere:et cofedtum concoftucp eifc fimu cofirmant.Pri/ 
cipiu aute uermiculoru ipforum exiguu eft:quod primum ril 
befcit atq; ex fmobili quafi beres adbuc fibris:moueri icipit* 
Mox uermiculis Imobilis reddif :q cu poftea motus eft rurfus 
immobilis fit. demunq;generatmufcam:quf flatusaut folis 
bmeficio moueaf .. 
^jfcT Abani ex ligno nafcuntur. 

^^^Rfodagnc; quas modelas appellcm : cx uermiculis imu 
tfatis qui in brafice caule: creantur. 
^yntbaridf ex erucis £ci:piri:pini; atqj etiam fentiscanv 
^fne- oriuntunfiut enim in bis omnibus uermes:petit ge- 
^ nus ict animalis foetida: quoniam ex tali materia cofhtutu e\ 
~jjf Tflnarii culices ex uermiculis: q feee uini acefeete gignut 
^ua^origine trabunt.Qtiinetia in bis que putredine nuilam 
poiie recipereexiftimanf mafci animalia.nouimus ut uermes 
m niue uetuftiore qui birti funt pilis dc rubidi:quonia 6c ipfa 
nixuetuftate rubefcinfed in niue medic terre candidi &c gran 
diores imieniunf .-tetpent oes ac difficulter mouenf . In cypro 



f fula e rariis fomacibus ubi cbalcites lapis Igcftus c5pluribus 
diebuscremat: beftiolg in medio igne nafcunt penat£: paulo 
mufcis gradibus maiores:qii£ p ignem faliat atcp ambulent . 
Emorit & boc genus 8c illud niuis alunu. Cu alteru ab igne: 
alteru a niue dimotu eft:Nonulla corpora ee aialiu:q igne no 
abfumant f Salamadra claro documeto eft: qu£ u t aiunt igne 
inambulas p eum extinguit. bypanis flumus apud cimerium 
bofporu fub lolfticio defert: ueluti folliculos acims maiores: 
qbus quadrupedes uolucres eruput. quod genus afalis in poft 
meridianu ufqs diei tepus uiuit SC uolat.mox defcendete fole 
macrefcit 6c languet.deinde occidete emoritur:uita non ultra 
unum diem peracta, Vnde epbemerum ide diarium appella^ 
tum eft. Quc cx erucis aut uermibus gignunt : aranea iuoluta 
^magna ex pte principio exeut be-c lta. 

& WEfpf aute icbneumone ! nucupate que minores q ceterej 

^u^funt pbalagia gimuntrocafacp femnt in parietinas:aut 

anqd tale foramle guiu, defde rilinut luto atqj ex lis fcubado 

fuu ( pcreant genus. Nonulla ex lis quoru penis crufta fugue^ 

nit: Sc ex minutis cj nof e caretmidos fibi e luto puos aut ad fe 

Dukbraraut ad parietfas cofingut: atq? f iis uermiculos panut 

'3 "^ Empus generatois principio ad fine: maximg fere parti 

IJt 1 feptenariis temis defcnbit:aut quaternis.Culicii dc uer 

rmformis generis pti plurimf :ter fepteni attributi funt.Oui/ 

paris quater fepteni magna ex pte. fepte ex iis ab initu concre 

tio &C cofumatio oui uedicat fibi, reliquis tribus feptenis fcu-- 

bat atq; excludunea fcilicet qu£ fuo jxreat foetu:ut araneus: 

aut aliqd generis eiufde.mutariones uero &C trafitus I figuras 

alias trinis aut quadrinis diebusfgti maxf? gagunficut f mor 

bisquoq' dics decretorius euenit. Talis ifecJtoru generatio e* 

Ereunt ftriatis cotortifcp mcmbris;ut fenec^ute. genus 

'maioru afaliu morit:qii£ pennata ex iis funt. penis etia 

onuulfis autumno fere monuntur.Tabani quidem uel aqua 

inteucuteoculoritc^ci intereunt. 

£ generatione apum uaria fententia eft : alii em"m eas pa 
id Jjft-ere & coire negat:Sed deportare foetura exiftimatmec 

b 5 : 



€T>hto 



Wn 






i 



unde portent; conftat inter oes. Sed ahi ex flore cally ntri:a!ii 
ex flore barudinis:alii ex floreolee aiiit argumetuq; aftenint; 
cp cu oliuam ( puetus fit largior;tuc pluraexamia^pdeat.Sut q 
fucoru qde foetura coportari ab aliquo ex iis cj mo dixi;arbi 
trent.Sed apu genen ortu pftari aducibus.quoru duo funt ge 
nera:alteru fuluu:quod pftati9 e :alteru nigru magifqj uariu 
magnitudo bis duplo q cetens frugi apibus aucfror e : pars a 
prfcindtorfcrior^pportoefexquialteraadeologitudisbabet; 
uocant a nonullis matres utpote ongmis autores : argumento 
referiit ep fucoru foetus editi et finc duceapu nunq. Aliqui p 
coitu agi opmant ;marefq$ eile fucos;foeias uero apes eecote 
dut.Cf tcre I cocauis imifcp fauoru ^pueniucduces fubter ad 
fauu pendetes ormnt fepatim fex aut fepte : cotra qua cf terg 
turmgfoeuiraadberetes. aculeuapespoiliident:fucieocaret. 
Reges ducefcp babent : fed non utuntur: quo circa eos carere 
aculeo nonnulli exiftimant. 

Enera apu pluraioptimu q breues uari? et i rotuditatem 
_ f copactiles funt:Secudu quf loge bi uefpis fimiles;terv 
tiu q fur nucupat : gradis bic &C aluo eft apliore: quartu fucus 
precipua magmtudine: icd nullo armatus aculeo; &c lgnauus: 
quaobre alueis alicj intexut:quo apes fubire polTint.fuci aute 
ut gradiores nequeat. Ducu duo fiit genera:ut diciu iam eft ; 
Nec un? i quoq; examine dux tatumo e;fed plures: pitq, ipm 
examen fi duces uel no fatis beant ( Quod no ta principis de/ 
fiderio cjortus:ut aiunt; ad que llli neceffarii funt incicut)uel 
plures q fatis;Diftrabut enlexame^uemtfoet? apu ptius ue 
re ferotio: fqualore rubigie: auget porro mella ficcitates:fobo 
lem bymbres, Vnde fit ut fimul oliuf dc examinu copia fit » 
fauos primu c6ficiut;mox collocat foetu ore emittetes fuo:ut 
iis placet:q cefent aliude r plis primordia couebi: deide cibi ca 
mellificat;ta cftate cj autuno:fed melius mel autunale e.Con 
ftruiit fauos c ftoribus;cera ex lacbryina arboru fmgut: mella 
ex rore aeris: fideru cx ortu potiifimu; & arquus celeftis i cu/ 
bitu cotrabunt.Oino antc uergiliaru exortu mel no fit. fauos 
itaqj ut dictueft flonbus facuit; mel aut no lpfas facere apes: 
fed rore cadentem deferre argumeco eft; cp uno aut altero die 



cellas melle repletas lueniut apiarii. Ite autuno mel poftea qua 
detractu e.no regaf .Cu tame illo et tge flores JJueniat: Subla 
to itaqj melle & dbo aut nullo extante aut cxiguo : repeterent 
certe apes mun? melus coficiedi: fi ex flonbus poffet accipere 
Craffefat aut mel cococtu ia tge.Initio.n.ut aqua dilutu e:8c 
pnmis diebus fine craffitudle cernif : qcffi exemptu eo tpe fit: 
craflitudie caret. tu uicefimo maxle die fpiflaf .Indiciu gfecci 
onis i fapore potiffimu e:dulaus.n.qd'craflius.Colligut apes 
ex oibus q flore calyculatu feruc: atqs et ex ceteris I gbus dulce 
do e : & ligua fufceptii genus id faporis deportakSine ullo fru 
ctuudetrimeto:uindemiafinitiocaprificialuei:tuc.n.mellati 
ois terminus e.Scbadones aut(fobole dicojoptie fiut cu melli 
ficaf : aggerut fuis cruribus ceri: atqj eritbacimel ore euomut 
icellas:foetupofitoicubatauiumote.exclufusideuermicul9 
du paruus e: iacet I fauo obliquus: poft deide fua ipe facultate 
fe erigit cibuqj capit:Nec fauo ita adberet ut retineri uideacut. 
Foetus apu 8c fucorii cadidus e:ex quo uermiculi fiiinq I apes 
fucofqs trafeat.Primordiu regu colore cemif fuluo:corpuletia 
mellis craflioris:magnitudineilico ^pximajfuf futurc foboli: 
necprimu ex eo uermicul? gignif :fed ftatf apis ut aiut qua aut 
pte foetus coftitutus frt:mel ibi e regioe cohcit .Scbadones fi 
foetus oppreffus Iterdpiaf :truncat£ fine penis:8<: cruribus pro 
deut.Sed fi libere ad fine generatois uenerur: rupta qua cigiif 
mebrana euolant. Stercus q diu fit uermis emittit:poftmodu 
no nifi impfeejte(ut mo dixi) prodierlt fi qs capita lis demat : 
priufg penas beant:^ pabulo nimiru apibus fut,& fi fucu ad.- 
cptis penis I alueu reiidas:ipe reliquoru penas erodut. tiita apii 
ani fexmonulle et fepte poffunt coplere.Quod fi exame noue 
aut dece anos durauerit.-jjf jjc actu ee exiftimaf . Qenus quod 
di apu I poto exeadidu ualde:quod bis mefe mellificet . Apud 
tbemifcyra circa tbermodoote amne apes ta I terra g I alueis fa 
dut fauos:g parii admodu cere cotineit :et mel craffi? reddac: 
Fauus lpe leuis atqj equabihs eft :que no fep fed bybcmis tpi 
bus tatu coftruut.copia.n .1 eo traccu e bedere cj byeme floreat 
unde apes mel capiatad Amyfii urbe couebif a locis fupiori/ 
bus mel cididuKraflucrs maiorem I modu : qu od apes fadunt 



J,J.„ a 



arbonbus fmc fauo: qualejec fieri ! poro cogmtii e. but et apes 

q fauos fub Cerra criplici ordie faciitu qbus mel e: uermis nuL 

lus: fed nec fam oes eiufmol fiic: ncc apes ica oes cofingunt . 

^^(Rabioes 8c uefpe fi duce amiffo aberrauent i fauos fuf 

|cl proli coftituutun fublirm ec foramirubus.crabrones I fu 

bunu-iiefpe I foraminib?. fed fi beant duce fub terra nidificit 

/f ~YSllis fex igulis fauos extruuc oes uc apes:fed ex materia 

^LcJr corticea quadam 6c araneofadonge tamen lautior fauus 

crabronum q uefparum eft. 

Mkturamoapulftillat ad lacus cellaru faui Scparietib? 
nouec. Vcru no i olb? cellis left equalis foet^fedahis 
rufculus ut uel qat uolare :aliis I nympba e:aliis adbuc I 
uermiculo:Excremecu uermiculis tatu:ut 8c iapu genere e:ma 
net foetus Imobilis:cu I nympba e: Sc mebrana uelaf . Paululu 
mellis qtii gutta i cellis crabronii e regioe proli paraf . Scbado/ 
nes buius gcneris no uere fed autiino fiiit: 8c crefcut: maxime 
plenilunio.berec & foet? & uermicull no I imo celle:fed lateri. 
w^^Onnulla ex bobicu gfie mdos I acutu exeutes e luto qua 
«B_lf fi uitro lllitos affigur: uitri fpe affigut lapidi: aut alicui 
itaura cfaffos durofqs ut fpiculo gforari mx rrafiit.piur i bis et 
uetmiculos _pducuc cadidos:mebrana obuolutos nigra:feorfu 
Jamebrana ceri i luto faciut q multo pallidior fit q cera apu. 
^~YOeut 8c formicf : 8C uermiculii paruitlnulli annexiiq ao 
lcrefcens ex minutulo 8c rotlido logiufculus flt:formaqj 
t debiti:ortus eorum uerno tepore agitur. 
SjVin 8c fcorpiocs terreftres uermiculos ouorii fpc parilit 
i'coplures: 8c icubit :mox ut j)le pfecaut:pellut ab ca ipa 
ficut 8£ araneis accidit: & fterimunf a fuis libens magno numc 
ro.fepiusenirnundenospariut. 
'M WRanei uero coeiit mo quo dicliii e . Pariut uermiculos g . 
jjrajino ex pte fed toti i aranei forma fmutif ,na 8c rotiidl li i 
i/deaprimoortu ( pueniut:cupeperftlcubic: 8c triduo gagunt : 
pariut oes i tela. Sed alu i fubttli Sc breui:alii i craffiore. 8C alii 
olno i finu orbicularo: alii lta tlt aliquaten9 tela obdudta ,ples 
muniaf .^ples aiit lpa no umuerfa ^pducif :ut tame qfq; exiuit: 
jptmus falit : filuq; mittit: bumot finulis iuermiculis I fri&ii 






Jitq, I araneis ipiis reces natis boc e cralTus dc cididus , 
tefesaraei I tei r raguit;cui? dimidiu applicatu jpis mf i 
[uii foris recipit gtu:& Icubat eadeT tela atcp uiuificat 
alagijl rete qcfcraifu cofecerltrpiut atq^ icubat.cetis 
itiorib? illis gf9 mloris numeri e. At uero pbalagiis a 
uerot?. Ciiqj ipa f ples Icreuericmatre aplexa cofumit 
et eiicit.fepe et patre fx ceplt(adiuuat.n.fbelna,)i cubatu.Pari 
ut Iterdii 6Ctrecetifcodeutero cofumat araei &iiifta fibi reci 
^piutlcremeta dieb? quat lepteis a guo fui ort? ini tio ad fine, 
|5 FGcufte eode coeiit rao quo cetera Ifedta.Cmiore fugue 
Bl^^ metemai^^fut.n.Ieosenei-emaresminorescifoel^.pati 
' unt I terra fixo cauliculo;quo mares uacatac uniuerfeJSt loco 
eodefoecudepomitiitautquafifau^eeuiclcat.blcuermiculi 
fpem oui geretes oriiit :cj terra quada ptenui; taq mebrannula 
ibiut ;qua difiecta emergiit locufte. ac euolat.Ta mollis foeta 
bee e;ut ad tacTrii leiuiTimii dilabat & peat.Non fumc. tclluri 
pt9 comittit; fed paulo alti^.bic cococtoe gacita exeiit ex lllo 
terreno amiculo parue^ locufte;;St: nigrates.deide cute obmpta „ , , w 
maiores ftatl efficiut: pariiit exitu uen's;& ftatl a gtu moriuf . 
uermiculis circa collu Inafcctibus tj>e partus g eas ftragulet . 
Mares quoq; eode tpeobeut.uere terra emergiit.locis motais 
aut tenmb9:locufte no fiiit fed planis nmofifq;; pariut enim 
I rimis fua oua:que. durant byemeun terra ineunte eftate^pue 
niunt ex foetu anni fuperioris locufte. 
*rf^^ri mo SC quos brucos appellat pariiitrSc cii pegerlt mori 
gDjfct Jitereiit oua eorii acjs autunalib? cu nimis IcctTerlt ; At 
tticco autuno largior^puet^brucoif e;qm minus oua If eat.Inor 
mis.n. ee uidet eorii qde iterit9:quiet ort9 nulla certa agit roe 
flT^ Icadarii duo ftit genera;ali£,n.mIores q prim e ( pdeiit: 6C 
l^cmouilTimf genut ;ali£ maiores qug canunt eedemqj noui 
mme prodeunt:Sc primg intereunt:Sut q caniit precldtu diui 
due fiue minores fiue maiores fiit:q aiit no canut: indiuidue 
coftant. uocat nonulli gradiores lllas &C canetes argutas:mio 
res mutas: fed caere uel I feciido boc genere poflut paululu cj 
pclcte: ^pdierit: nafci no polTut cicadc ubi arbores defiit:quo 
circa apud cyrena nulle; I capo fut;cti circa oppidu ipm mult£ 



fcr»f»omc.H-* 



( pueniat.01easinaxleamacucminufubrofas;loca f ii.fngidio 
ra afgnant.Qiiaobre I opacis nemonbus ee nequeiiccoeut ta 
maiores c[ miores fupie coplexu mutuo, mafqj iferic I fbeina: 
ficut dc cecera Ifedta agiic.Genitale foela bet refcilTii;quo red 
pit icl qcf a mare miicit • Pariut I aruis ccifantibus; excauates 
afgitate pacuta qua pte bent pofteriore ; quomo bruci et folo 
eiufmoi pariiinquapp I cyrenefi agro copia e. Qul etia l barii 
dinibus quo admimculo uices eriguc J nidii foeturg excauat;& 
i caulib 5 fcjllf beibc Iterdii pariiit ; fed bic foetus facile i terra 
dilabit .Proueniiit large copia bymbnii. Crefcit primo i terra 
ucrmiculLis: deide fic ex eo q tetcigometra uocat parecis nole: 
quo tpe guftu fuauilTime fiit;antec[ cortex rupat : poftmodii 
circa folfticia nortu exeut ; ftatimqj rupto cortice ^pdetit aca^ 
-dg ex matrice llla cicada qua mo tettigometra dixi; nigrg jsti 
nus:S<: duriufculg &C maiufcule; atque incipiunt canere.marcs 
utroqs I genere canucfoele; filecet ante coitti mares fuauiores 
fut a coicu foeie\ quippe q oua cadida guftu beant grata; exci 
tate. cii fubuolat; queda redduc bumore mo aque: quo ruftici 
eas mlgere;8c excremeto no carercroreqj ali aiTeueracSi quis 
digitu cotrabes ac remitces fubide appropinquet: magis expe 
ctac § fi ilico excedat eC qde trafire I digitii alliciunccp.n.oai 
lis bebetes fiit; quafi frons aliqua moueat digitu ica admocti 
confcendunc 

3Vc ex numero Ifectorti no carne uituicfed carnis uiuf 
bumore altit;ut pediculi:puliccs cimices becp coitu ge 
meracea q ledes uocant ; ex cjbus nibil pterea nafci pot; illorii 
autgeneratio taliseft. 
-|T jWlices minima quada putredine gignuc : fedeqj fui or 
^pjpt9 fordes optinet aridas ; Cimices ex bumore cj p fiima 
cofporis aialni coiiftit. Pediculi ex carne qbus futis emergut 
ceu puftule- queda fiue purae exigue : quas fi pungas pediculi 
exeunt. Accidit morbus bic nonulhs boibus prf nimio corpis 
bumore:& qde aliquos foeditate obiilTe proditti e;ut Alcma/ 
nem poetam bc pbcrecydem fyrium. quibufdam ite mort orii 
generibus copia nafcitur pediculorum;genus pediculi fei u uo 
catti eft durius eo g> magna ex gte pueniat; 2C corpori detrabi 



difficili?:pueris pediculi I capillo magismiris mm^.oio foeie 
magis g mares pediculum fentiut.minus laborat eorij capita 

Ospedicuhsincapilloeft, 
Via O. ex ceteris aiahbus coplura pediailo Ifeftanf : ut 
ues & pbafianj gde Itaeut.nili fe puluaet.olno gbus 
pena caule coftat iis pedicul? gigmf :nec ea gbus pilus e caret 
eode:excepto afino; g no pedicuio tatu ueru et rediuo Imunis 
e.Boues utrunqs id bent oues Sc capre rediuos bent.pediculis 
uacat.Suibus quodda pediculi grade ac duru familiare e.Ca/ 
nib9j>priu ricinus: g ab eode aiali nome cynorrbaifte accepit. 
Gen? aut unu quodqj pediculi ex corge ipo fui aialis enafcif : 
proueniuntlargiuspediculimutatoeaquammquibuslauare 
u fe folent ea quorum natura pediculu m patitur* 

W Nmari et pifces boc malu ifeftat:ueru no 1 pifcib? ipis 

fit fed limo gignif fimile multipedib? afellis : nifi cj> cau 

' di boc apliufculi beat. Gen? pediculi marinu fimplex unuqs 

eftmbiqj proueniens:fed maxime in foraminibus & cauanis 

mfedta bec omnia funt: fic multipeda:& exaguia. 

"^ Sil? tbunoy fub pina orif fpe fcorpiois araei magnitudie 

kAris qdacyrena legKptupadif.pifdspedicul? noiecir 

fa delpbinu e:g oium plguiiiimus fitpabuli copia que 

' delpbiniopafuppeditatur. 

|j|k Vletii alif generaf beftiole ut didlu e;tu I lanis: & qui 
\iqjrbufuis lanitio cofectismt tinee:q lanis puluauletis pci 
pue oriiif : atqs et magis fi arane? una Icludaf .Si gd.n.bumo 
ris left bic abforbes apliat ficcitate:nafcif bc I tunicis boc ide 
uamiculi genus, Tii ucro I cera uetufta ut I ligno alal gigmf 
cadidu:qct*oIum alaliii ee minimii exiftimaf nole Acari.nec^ 
no alia I cartis:aut bis^pxima.q I ueftcaut fcorpioni: fed fine 
cauda.genaif p qui exigua.oIbus ^ppe dixal uel dccis bume 
fcetibusmel bumidis ficcentibus:CTeari aial pot.nafcif &c uer 
micul? quidi cui nome a corriipedis lignis xylopbtboro ac fi 
Iignigdiappellesmullo minusabfurdu:caput enim fuoputa 
mle exait uariuipedes 1 poftremo betmt alii uermes : reliquu 
corp9 tunicaaraneofa Itegif :fuoqj tegumcto beretes feftucas 
gerit. ita ut forte eas cafuqs fibi contraxifle dum ambularet : 



J& 1 



uideret . Veru ipfe natiue ibcret tuuicf : &C ut limacibus tefta 

fic totu id uermiculo Imic adberet: nec decidit ung :fed eueL 

litur ut natiuu quod ii bac eius tunica detrabas cxpirat:pariqj 

mo atqj limax tefta detradta bebetefcit, proceffu utiq; tpis id 

quoqj in aurelia tranfit: ut eruca atqj immobile uiuit: Sed cjd 

nam ex eo aiatis pennati oriat compertum no adbuc eft, 

1 t! ^flcarios cuhces caprificusgcneratrfuis pomisiit: primu 

^•H uetmJcufcmox rupta cute euolat culexnnutataqj fede 

' petit ficus lmaturas: cjbus fe lnfmuans facit ne decidat. Qua 

obrem agricole appendere ficis capnficus: &C iuxta eafdem ca 

prificos ferere afl olent, 

QVadrupcdis autem fanguinei ouipari generis ortus uer 
no tempore quide agitur;fcd coitus non tempore eode, 
Ahaenim uere^alia^ftate^aUacircaautumnum coeut: utcucp 
frneulis tempus fequens ad prolem commodius eft. 
"^g |TEft:iido oua durioris tefte di bicolora £ dit: quale ouum 
«t 1 auiii e, eaqj defofla &C coopta terra ac pauita: &C coplana 
ta mcubat:crebrius repetes^foctuqj fequcnte anno excludit. 
^^s aquatilis fiue teftudo lutaria ln terra fcrobe effofta 
__JfioIii aplitudie parit oua:qug deferit terra obrupta diecjj 
3imo repetit:refoiTaqj apit:foetuqj cotinuo ducit 1 aqua* 
rEftudmes et marine egreft^ in terra:pariut oua: auium 
\t\ cortaliu ouis fimilia: &C dcfofta cooptaq; incubat noCti 
bus:ouoru numerus maximus e: na ad cetena pariiit oua. 
ig ^jVin &c lacerte &C crococUH ta terreftres g Euuiatiles fua 
^a Jfeua terrg gremio comittunt.Lacertatu oua fpote I terra 
apiunt -uita eni earu annu no coplere fed femeftre finire aiut. 
Crocodilus ftuuiatilis oua fexaginta coplurimu parinuiuitqj 
diu maximumqj animal : minima bac origine euadit. Ouum 
enim no maius § anferis Sc" foetus inde exclufus^pportoe eft. 
Attamen crefcit ad quindecim cubita, Sunt qui eum tam diu 
augeri q diu uiuat confirment. 

•Ipera e ferpetibus una:alal edit cu intra fe oua primu pe 
Jpent.Ouu boc unius coloris &C molle:ut pifciii e;foetus 
fuperne confiftitmec cortice continet :ut nec pifcium quidem. 




parit: catulos obuolutos mebi-anis:q tcrtiadie rupanf .-euenit 
mterdum ut qui in utero adbuc funt abrofis membranis prj/ 

arumrant:fmgulosdiebus fingulis pant: plures g uiginti. 
:terf ferpetes oua panut fons c5texta:ad monilis boc 
imameti mulieru: quod ambit collum fimilitudine: 
incuoat quf pepereiit i terra: &: foetu fequete exdudut anno. 

ARISTOTELIS DE HISTORIA ANIMALIVM 
LIBER. VI.I NTERPR ETE THEODORO. 

^ERPENTVM ET Infectomatqueetiam 

Lquadrupedu oua parietium generationes fieri 

^ad bunc modu aiaduertimns. Aues autem oua 

pariuntoes: fedtempuscoeundi pariediueno 

' lde oibus eft.Quippe cumalie coeant 8C pariat 

omniferetgeiut gallinf :ut columbf . Gallina enim toto anno 

pterq duobus mefibus brumalibus parit:magna etii genero/ 

farum nonullis foecuditas:quido uel fexagena edunt ante in 

cubiturmquagipfeminus foecundf gignobilesfunt, Item 

Adrianf paruo quide futcorpore:fed quotidiepariunt: fero/ 

ciunt tamen: &pullos fepe interimunt.Color bis uarius:No 

nullf et Qc cortalibus bis dic panut.ia alique in tan tum copif 

proueneruntiut efff tf breui morerenf :fed galline ut dictu eft 

petijppariunt. 

j Olumbf aut palubes:turtur:uinago:bina pariiit.fed co 

Uumba uel decies ano:alie ff mel 5no:8t partius generat. 

' jitur maximo auium numero partus uerno tepore. Sed 

liisahf foecudiuspariut:quodbifariafit:autenim qa 

*crebrius:ut columbf : aut quia numerofms: ut gallinf . 

& ^kMnes gbus ugues aduci partius generat: excepto Tina 

Ij^ojfculo g pluria i adiico genere parit. Iam.n. quatuor eius 

repti fiit puui:fed plures et pofiejxreari aptu e. pariut cf terf 

ljiidis. 

n^? aiit minus uolat:ut pdices : ut coturnices: no nidis 
Tfed codefo frutice prole muniut.Sic 8c alauda U tetrix 



Sed bjc fuum nidu patcre aurc cupiunt': que ucro Boetii me^ 
ran uocit. bic unus fubiens terre cauernas facit ainabula . 
fVrdi nidos ex luto ut bimndines faciunt: i excel fis ar/ 
1 bonbus. Ita demceps continuato oge:ut quafi catbena 
queda nidoru cotexta uideaf . Vpupa una fuo ln genere non 
nidificat: fed ftipltcs arboru fubiens parit: fine ullo ftrameto 
in cauis.Cuculus faxa Sc domiciha petit i qbus nidificet. Te/ 
trix qua acbemefe urage uocat: nec tarenec arbori fuu nidu 
committit:fed frutici. 

eVum eque oium uolucru duro putamincc6ftat:fi mo 
no deprauef : fed lege cofuinef nature. Galhne eni non 
pariut mollia uitio: 8c bicolor quoq; ouu amu mtus cft < 
luteu interius:albu extcrius: fed differunt oua aquaticarum a 
taTcifribus: q> multo plus lutei q albi cx ( pportione cotineat. 
Differut Sc colore intct fc oua aiuu.Sunt cnim alla candida ut 
colubarum & pdicG. alia pallida ut paluftnu. alia punitis chv 
ftteta ut meleagndu: Sc pbafianaru.Rubru tnftuculi e modo 
minii. Quin 8C ipm ouu m fc fuum babet difcrimen. quippe 
quod gte fui acuttugte latius fi t: quaquide gte latiore exit cu 
gignif . Quf ob loga fut oua 8c faftigio cacuminata;foemina 
edunt: que aiit rotudiora Sc pte fui acuciore obcufa: orbiculu 
_ babent:m aremgignunt. 

IM Naibitu auiu:foetu excludimaturf r5 eft. no tame ita 
3k folu oua apiunf :fed et fpotc m cerra:ut in egypto obru 
Cpca fimo pulliae rjcreat. Et firacufis potator quide ouis fub 
fcoria i terra pofitls:tam diu pocabat:donec oua ederec foetu. 
Iam uero Sc cum ln uafis quibufdam tepidis eflent cococta : 
fpote oua pulos prompfere. 
J^c^Eme genitale uolucru oium albu:ut ceteroru aialiu cir. ' 

Jtncipit foemina que coierit:ouum fuperius ad feptum 
:anfuerfum : quod ouum primo minutum Sc candidu 
r.Moxrubrumauentumq;:deindeicrefcens:luteum 
& flauum erficitur totum.Iam amplius audfcum difcernitur: 
ita ut intus pars lutea fit : foris candida ambiac : ubi perfe* 
tltum eft abfoluitut; atque exit putamine dum paritur molli: 



fed protinus durefcente.-quibu fcunque emergit portionibus: 

nifi uitio uulue defecentji quale certo tpe eft: talealiquado 

,pdi£ luteu totu:qualis poftea pullus e. Gallma et difciffa:ta 

lia fu.fcepto quo loco foelrus oua adbf ret:regta fuc colore lu/ 

ttotota magmtudle oui pfecteqc^p oftetoaugures capiut . 

"1Jjk Ec audiedi funt qui oua bypenemia dicta: a ueco quafi 

flnjffubuetanea dixeris: reliquias eflepartus:que coitus fe> 

^erit^rBrtret.Ii.n.aliquasgallinaru&anferuiuuecasexgtes 

adbuc coitus parere bypenemiauufum fepius eft. Siit bgc fte 

rilia : & minora ac minus iuciidi faporis : & magis bumida q 

eaquefoecimdagignunmntedpluranumero.burnoreorum 

craflefcere in cubatione auis no pot.Sed tam candida 5 lutea 

pars fimilis libi pfeuerac, Pariut genus id oui plures aucs: ut 

galhne:perdices:columbe:pauones:anferes:& que ab anfere: 

SCuulpe copofito nole cbenalopeces dicte funt. 

rfjjLJXcludut celerius incubites eftate g byeme. Idco eftate 

^l^lgauinf duo de uigefimo die:foetu excludut.byeme ali 

quando uigefimoquinto. 

•*|[ jtf fcrime tamen Sc auiu e:cj> alie magis aliis fiigi ofticio 

^Ad^Jfcubadipofliint. fi incubategallma tonuit:oua greut. 

Que aute canicularia ec urina a nonullis uocanf *eftate magis 

cofiftunt.Sunt qui bypenemi boc e fubuetaneos illos partus 

zepbyria nolent : eo q> uerno tge aues ftatus illos foecudos ex 

fauonio recipe uideant. fed ide faciut etii:fi digito I genitale 

palpef .Reddrf certe ouu fubuetaneuillud foecundii: 8£ q> ii 

coceptu g coitum eitranfit in genus diuerfu: fi prius coeat: cj 

uel fubuentaneum:uel femine maris diuerfi coceptum felt.-cj 

ouuipmalucea incandida ambiente parte proficiat. Itaenl 

fit: ut fubuetanea oua foecuda reddif : & que Icboata a marej 

priorefut : fpecie pofterioris^pueniant. At li iam cididum ac 

ceperunt bumore:fieri 116 pot: ut uel fubuetanea in foecunda 

mutent :uel qu£ p coitum concepta geftanf .tranfeit in genus 

maris: qui fecundus coierit.Incepta quoqj fi adbuc paruis de 

fiericcoitus: no accrefcunt: fed fi continuet celeri incremeto 

augentur:iuftamcji magnitudinem implent. 



V Atura uitellus oui 5c albumen babent contrariam; non 
Jtsnzu. colore : ueruetiam untute . Vitellus enim fpiflat 
^igofealbumenn6;fedampliusbumet:contraalbumenrpif 
fatur igne:uitellus no:fed mollis perfiftit: nifi peruratur; ma 
gifcjs in aqua feruente q ad igne cogitur atcp Iduratur. Menv 
brana becinter fe difcernunt. 

aRandines autem didtf que initio uitelli adberet;nil ad 
generatione conferut:qua.cj aliqui ita no exiftimat. bas 
duas efle certu eft:altera parti fuperion iun&amiakeram infe 
non.Euenit etia ut fi quis rupto putamine oua plura I patina 
coniecitexcreta; SCcoquitignemolh: &c cotinenteuitelli oes 
in medium coeant. Albumina autem circundent; cV fe in oras 
conftituant, Gallinaru muence pariut pnme;ftatim uere ine^ 
unte;SC plura qua ueteres;fed minora.denicp aues nifi panat: 
laborat morbo:atqj intereunt: Inborrefcut a coitu ac fe excuti 
ut .fe pe etia feftuca aliqua fefe luftrat: quod ide dc edito ouc» 
interdu faciunt. Colube cauda diftcndunt.anferes fefe aquis 
ingurgitant* Celeri ter magna pars auiu SC lmplet : &C oua fub^ 
uentanea llla cocipit:quod uel m perdice pcipi poteft: eo quo 
iibidine incitatur cempore;Nam li contra mare fteterit foeia: 
aura ab eo flate:fit pregnans : attp extemplo inutilis aucupiis; 
Olfatu enim efle exquifjtu perdicibus credirur:oui generatio 
ab initu: Sc pulli rurfus ouo cocodto prouentus: non pari tpis 
fpacio euenit oibus : fed pro magnitudine geneiutis lntereft* 
Ouu galline cofiftit a coitu; dc perficit decem diebus magna 
ex parte. Columb? paucionbus : facultas columbis retinendi 
oui:etiam temporepartunedi e:Nam fi ab aliquo uexetur aut 
penna in nido euulfa : uel quauis alia fimili re mfeftet ; aut et 
ipote morofius beat: ouu per triftitia retinet.-partucjj differt* 
Peculiare columbis lllud etiam eft:ut i coitu; nifi ante mutuo 
ofculent : mas non afcendat: fed iunior fit;an fenior intereft; 
fenior enim primum coi tu ofculo exorditunfequetem 6c fine 
ofculo agit. At iunior quotics libet coire:totiens ofculat .Igit 
bic ritus columbarum proprius eft: atqj etiam ille ut foemine 
faliant ac fup/greflu mutuo agant;fi mas no fit; SC cu ofculo 



ut mares: & quauis nibil altera emittat in altera : tamen pliira 
fic oua 3 ex maris coitu pariunt. Verum nullus bis enafcitur 
puUus:fed funt omnia irrita.Generatio uero ex ouo omnibus 
uolucribus euenit modo quidem eode :fed repora differunt: 
utdictum iam eft. 

jAllmis porro tettia die ac nodtepoftg cepere incubare : 
jfiudicium preftareincipiut. Atmaiorumauiumgeneri 
plusprctereat temporis neceffeeft.minoriautemminusfu/ 
ftiat . Effertur per id tempus luteus bumor ad cacumen : qua 
principium oui efbatcp ouum detergitur ea parte: 8c cor quafi 
punctum fanguineum in candido liquore confiftit: quod pu 
ctum falit. Iam 8c mouetur: ut animal. Tendiit ex eo meatus 
uenales faguigcri duo tortuofi ad tunicam ambietem utraqj : 
dum augetur. Membrana etiam fibris difticta fanguineisna 
album hquorem per id tepus circundat: a meatibus illis uena/ 
rum ories. Paulo autem poft: & corpus iam pulli difcemitur: 
exiguum admodum primum & candidumxonfpicuu capite: 
&C maxime oculis Iftatis: quibus ita permanet diu. fero enim 
decrefcuntoculi:&:feadratamc6trabutproportionem. Pars 
autem inferior corporis: nullo membro a fuperiore diftingui 
Inter initia cernitur.Meatuu quos ex corde tendere diximus: 
alter ad ambiendum album Iiquorem ferf : alrer ad luteum ue 
lut umbilicus.Origo itaqs pulli in albumine efbcibus per um 
bilicu ex luteo petitur. Die iam decimo pullus totus pfpicuus 
efbfic membrana omnia patet .caput gtandius toto corpore e: 
oculi capite grandiores berent, quippe qui fabis maiores p id 
tempus emineant: nigri nondum cum pupilla: quibus fi cute 
detrabas.-nibil folidi uideris: fed bumorem candidu rigiduqs 
admodum refulgentem ad lucem: nec quicgaliud ita oculi Sl 
caput. Iam uero Sc uifcera eo tempore patenct & aluui intefti 
norumque natura perfpicua eft. Venf etiam illc a corde pro/ 
ficifcentes:iam fefe iuxta umbilicum conftituimt. Ab ipo au 
tem umbilico uena ontur duplex: altera tendens ad mcmbra/ 
nam ambientem uitellum:qui eo tpe bumet: & largior g fecu, 
dum naturameft: altera permeans ad membranam ambiente 



ea qua pullus operit :membrana & eam qu£ uitcllu bumoreqs 
intenectum counet.dum enim pullus paulatim increfdt.Vi 
tellus feorfum in duas partes fecat : quarum altera locii tcnet 
fuperiorem: altera inferiorem: bc medius bumor cadidus con 
tinetur:Nec partem infenorem a uitello Uquor deferit albus : 
qualisantebeatur-Decimocuealbumenexiguuiam:etlentu 
craflum.-pallidulumnouiflime ineft. Sutenimqucqjlocata 
boc ordle. prima poftrcmaqj ad tcftam oui membrana polita 
eftmon tefte ipfius natiua:fed altera llli fubiedta:liquor in ea 
candidus eft: Deinde pullus continetur obuolutus mebrana: 
ne in bumore maneat . Mox pullo uitellus fubiacet : in quem 
altera ex uenis ^prepere dictu eft cu altera albume ambies pe/ 
tat. Cuni5U aute ambit membrana cu bumore : ipecie faruei; 
Tum uero membrana alia circa ipm foetu ut didtum e ducit : 
arcens bumorem fub qua uitellus alia obuolutus membrana ; 
iti que umbilicus a corde:ac uena maiore oriens pertinet: atqj 
ita efficitur:ne foetus alterutro bumore attingatur. Vicefimo 
die iz pullus fi qs putamine fec£o follicitet:mouet intus fefe: 
pipitqj aliquatulum: &c iam ab eodem die plumefcit: quoties 
ultra uicefimu exclufio protelat nta pofitus eft:ut caput fuper 
crus dextrum admotum llibus: alam fuper caput pofitam ba^ 
beat:quinetiam membrana que pro fecundis babetur: poft ul 
timam teftg membranam: ad quam alter umbilicus pertedit: 
euidens per id tempus eft: pullufqj in eadem iam totus locat : 
bc altera quocp membrana quf &c ipfa uice fecundaru preftat: 
uitellumqj ambit:adquem alter umbilicus procedit;latius pa 
tet. Oritur umbilicus utercp a corde: Sc uena maiore ut diciu 
eft. Fit aute per id tempus ut umbilicus alter:qui in fecundas 
exteriores fertur:compreffo iam animante abfoluatur: alter cj 
adit uitellum ad pulli tenue inteftinu annedtat . Iam & pullu 
ipfum multu bumoris lutei fubit:atqs m eius aluo fecis alicjd 
fubfiditluteum.excrementum etiam album eodem tempore 
pullus emittit: 6C in aluo quiddam album confiftit , Demum 
uitelluspaulatimabfumiturtotusmcmbrorumbauftu:itaut 
fi pullo decio dic poft exdufo refcindas aluu : no nibil adbuc 



uitelli eoperias. Vmbilico uero abfoluitur pullus : nec quiaj 
prcterea baurit.Totus enira bumor qui m medio continebaf ; 
abfumptus iam c. Tempore autem fupradiclo pullus dormit 
quide fed no ppetuo: quippe qui excitetur interdu: & moues 
CeCe refpiciat atq? pipiat. Cor etia eius cum umbilico ut fpira 
tis: reflat & palpitat: Sed auiu ort? ad buc modu ex ouo agic. 
Pariunt autem oua nonnulla infoecundauel ex iis ipfis quae 
coceperint coitu: nullus emprouenit foetus: quauis ui-cubicu 
foueantur : quod maxime in columbis notatum eft . Oua ge/ 
mina binis conftat uitellis; qui ne inuicem confundanc: facit 
i nonnullis prctenue quoddam feptum albuminis medium t 
aliis uitelli contadtu mutuo fineillo difcrimine iungunt . Sut 
ingeneregallmarum quaepariantgemina omnia : in quibus 
ammaduerfum eft t quod de uitello expofui. qugdam enl duo 
de uiginti peperit gemina: exclufitcp preterq fi qua effent j ut 
fit irrita.Cf teris itaqj foetus prodiit:fed ita gemini excluduc: 
ut alter fit maionalter minor: 8c tandem in monftrum degene 
ret:qui minor nouiffime prouenit. 
+*m ||Ariut magna ex parte bina oua; qu£ fpecie columbacea 
Jftjj^cocinencur omma:ut palumbes: ut turtur. fed cum plu 
C nraiira terna palumbes bc turcur : columbg omm tempore ut 
didtum eft pariut.Turcur &c palumbes ueremec plufqua bis : 
atcp ita fi prior foetus corruptus eft.frangunt emm oua mares 
auium complures: fed quamiis tria interdum pepererinc oua : 
nunq plus duobus pullis educuntmonnunq etiam unu cancu; 
reliquu ouum femper irritum eft:quod urinum uocanc. Aues 
magna ex parCc anniculg nequeunt generare, Omnes uero cu 
parere incipere: femper fere oua concinenc: quaq in nonnullis 
facile ob exilicacem uideri non poffunc . Columbf magna ex 
parcemarem &C foeminam generancpriorem marem:pofterio 
rem foeminam: dc cum peperermcprimumouum unomcer/ 
pofitodiefecundumpariuncuncubacambouiciffimnterdiu 
mas : nocfai foemina : concoquuntatqueapenunt citradiem 
uicefimum ouum: quod prius cdiderinc perforat ouu: pridie 
eius diei quo pullum excludunt : & foucnt prolem ambo ad 




ad certu tempus eodem mo quo oua: foemina I opere fobolis 
acerbior mare e: ut ccteris quoque a partu cueuit animakbus, 
panuut decies anno:Nonnulle; etiam undecies.egytie uero Sc 
duodecies coeunt mtra annu columbg. quippe qu£ femeftres 
noiTe incipiant uenere.palumbes &C turtures etiam trimeftres 
coirc foetificareque aiiqui referunt:argumento quod larga eo 
rum copia eft.Gerunt uterum decem bC quatuor diebus: ac to 
tidem ahis incubat:& totidem aliis foetus ita uolucer fit atqj 
perfidtunut uix poftit apprebendi.mta palumbiu uel ad qua 
dragintaannosdurare exiftimatur.Perdicum ampliusqad 
fexdccim.ColumbacitradiestrigintaproIeexpeditafuperio 
re pa rit. 
& MVltur nidificat 1 excelfiiTimis rupibusmnde fit ut raro 
^u ^3[iidus bc pulti uulturis cemat . Quocirca berodorus bry 
fois rbetoris pater uultures ex diUerfo orbe nobis [cognito ad 
uolare putauit: argumento cp nemo nidum uiditfet uulturis: 
Sc quod multi exercitum fequetes repente appareat: fed quacj 
difficile nidum eius alitis uideris:tamen uifus aliquando eft. 
Pariunt uultures oua bina: caef era que carne uefcuntur : non 
plufqi femel anno parere exploratum eft. 
W "Wrundo una bis anno mdi ficar: pullorum birundinjs ad 
gbfcpuc recentium ocu!i:fi quis ftimulo eos uexarit refane/ 
( fcunt;& cernendi uim poftea plane recipiunt. 
J_XSQtul? oua pariunt terna:fed pullos binos excluduntmt 
HT_^i uerfu quem ad mufeum referunt autorem conftat. 
JlExcludit binos:edit terna: educat unum. Scd quauis magna 
ex parte fic fiat:tamen 6i tres uili aliquando funt pulli: Alte^ 
ru m educando expcllunt tedio nutnendi: nam &c degenerare 
ac bebetefcere aquila dicitur;eo tempore ut foetus ferarum ra 
pere non queat : nomenque binc exaeri : boc eft degenerantis 
aquile accipit. ungues etiam eius muerumtur diebus paucis : 
dc penng albefcunt ut merito fuos odent partus : fed pullum 
eiedtum offifraga excipit atqs educat; incubat aquila tricenis 
diebus: &C cgtens quoque magnis alitibus tempus incubandi 
tatudem a natura ftatutu cft;ut anfen: ut tarde: mediocnbus 



ufcetii perficiut incubacionem ut accipitri: ut mituo.Pariimt 
miluibinamagnaexpai-teaterdumtamen&terna.Totide^ 
excluduntpullos:fed qui etolius nueupatur uel quatetnos ali 
guandoexcludit* 
M |Gruus quoqs non modo bina ut aliqui uolunt pantmev 
^cj mm etiam plura.Incubat aute uigmti diebus: $c pullos 
nido expelht; quod idem SC alie complures uolucres faciunt . 
quibu§enim partus numerofior eft; unum fepe eiiciunt. 
iSp"~ ^LEnera aquilarum non eque omnia prolem faftidiut: fed 
^ff» diffidlior in aledo una cui nomen pygargo: cauda albi 
cans dederat: begninior que; tota mgricat colore : nam omnes 
fere alites:quibus ungues adunci: pullos cum primum prouo 
landi facultas fuerit; nido expellunt: percutientefque cogunt 
difcedere: &c cetere^ quoqs aues maxjma fere fui parteut dicJtu 
eft idem boc faciunncunq; enutrierintmibil preterea adbibet 
ture: excepta cornice: que aliquandiu prouidet . quippe quae 
uolantesiam fuos pullos pafcens ipfa comitetur. 
ij ^iVculus ex accipitre ficri immutata figuraa nonnullis 
^tc Jputatur* quoniam quo tempore is apparet; accipiter ille 
cui fimilis eft non afpicif : fed ita fere euenit: ut ne ceteri qde 
acdpitrcs item cernatuncum primum uocem emifit cuculus: 
nifi perquam pauds diebus. Ipe autem breui tempore eftatis 
uifus:byeme non cernitur.eft bic neque aduncis unguibus ut 
accipiter: neqs capite accipitri fimilis: fed ea utraqj parte colu^ 
bu potius q accipitre reprefentat : nec alio q colore imitaf acci 
pitre nifi q? accipitcr maculis diftlguif ceu lineis:cucul~ uelut 
puncitis.magnitudo atcp uolatus fimilis acdpitmm minimo ; 
qui magna ex parte per id tempus nort cetnitur : quo cuculus 
,apparet; nam uel ambo una uifi aliquando funt . Quinetiam 
accipitre itcrimi cuculus uifus eft:qcTnulla auis fuo in genere 
folet faccre. pullos cuculi nemo fe ait uidiffe:parit tame.aieru 
non in nido quem ipfe fecerit: fedinterdum in nidis minoru 
auium:S£ oua qu£ aliena reppererit e dit:maxie uero mdos pa/ 
lumbium petit:quomm &c ipforum oua cfu abfumens:fua red 
linquit. parit maiore ex parte fmgula oua raro bina. Cumcae 



quocp I nido pant:fouet illa:S£ excludit & educac: quo quide 

precipue Cempore Sc pmguis ec gran faporis pullus cuculi eft. 

Pulli eciam accipirrum iuaues ualde pinguefcp efficiunf , Ge 

nus eorum quoddam nidos facere procul in pecris excelfis per 

tupcit que aflblet. 

BpNcubac magna auium pars(uc de columbis reruli) foe/ 

jia m ine mare fuccedence: aliqui mares incubandi munus 

lanmper fubeuncdum foemmc rntermiffo in cubicu cibum 

querunc. Anferum foemine cancum incubanc: que. uc ceperuc 

nunq incermircunc fed perpecuo fouenc in cubicu. 

^^JlQuacice omnes iuxca paludes:Sc locis berbam babenti.- 

H a jjbus nidos faciunt : quo fir uc uel occupate negocio mcu 

bandi ppffint f umere cibii: nec omnino inedia laborenc. 
ig ^Ornicum etiam foemin£ cancum incubancaffjdueque 
^c_J^jn opere petfeuerant ; mares bis cibum fuggerunt : pa/ 
fcuntque incubances. 

^Alumbium f oemina incubac a poft meridiano incipies 
itocaq; noclre: Sc ufque ad cempus iencaculi perfeuerans: 
quo rempore munus idem mas fubic. 
Erdices bina ouorum recepracula faciunr.In alrero foe/ 
^ f mina incubat: I alcero mas;excludicq; fua ucerq; & edu 
ar^Pulli eciam ipfi fubigunf a mare ftarim cu procedunr. 
1J |y\uo uiuic annis uigiti quinq; : parit maxime a trimatu: 
Jjg^ro colores penaru uarios redpir:excludir diebus cricenis 
autpaulorardius:femelrantumodoanoparitouaduodecim: 
auc paulo pauciora: nec cotinuatis diebusifed binis temifue i 
terpofitis:primipare odona maxime edunt.Irrira & fubuen^ 
tanea illa pauones etiam pariunt. Coeunt uere Sc parrus breui 
acoituagicur. Amitcicpennascuprimis arborumfrondibus: 
recipic, Cumgermineearundem.gallinis fubiiciucincubida 
oua pauonina: quoniam mas du foemma mcubac: aduolas ea 
ftangaequaobcaufam &filueftres nonulleauespanunrfu/ 
gienres marem 8C incubant.Subiiciunf maxime biua cu plura 
fuo in cubitu nequcant aperire.Curaq; adbibef ur cibus affit: 
ne defideno eius difcedes: gallina intermittat fouedi or>am. 






| Eftes auiu grandiores effici tempore coicus certum eft : 
lfed falatiorum confpeccioiies func: ut gallinaceorum 8C 
Gcu. Tempancioru minus-aues ad buc modu coeut geftant 
ariunt. 
Ifces baud oes parere oua diclu iam eft. genus eni ni car. 
_ "tilagineum aial generat.reliqua oua pariunt: fed nec car 
I tuagineis quidem foetus fineouo. Pariunt eni intra fe oua Sc 
augec atq, excludut: precerq raia. uuluas ecia piCces babent di 
uerfas ut dititum eft: nam qui pariunt oua bifurcatas babent : 
atcji inferius pofitas.Cardlaginea uero ea fpe potius bent qua 
aues:fed intereft q> oua no mxca pcordia oibus;fed infra non/ 
nullis per fpina cofiftuc: unde aucta I aliu trafferutur locum. 
Ouu pifdu no bicolor ut auiu:fed unicolor oium eft: & plus 
albi trabens glutei:tam anteqpoftea ciifoetus ifidet. Dircerc 
pifcium generatio ex ouo ab auium generatioe eo quod altero 
caret umbilico: qui ad membrana tefte fubdita tendat: alteru 
enim tantu qui auibus ad uitellum ferc babec meacu. Caetera 
idem orcus ex ouo auium 8c pifciii eft. quippe cum &i foecus I 
excremo oua nafcanc :8c uenf fimiles ex corde incer miria pro/ 
ficifcanc: Sc capuc: oculi deniqj parces fuperiores pricipio fiat 
pgrades: fcrefcete etia fbetu bumor pari mo fubide abfumic: 
demtiq; nibil fugeft: quod non foecii fubieric:ficut de uicello 
auiu expoficum eft. Quinetiam umbilicus paulo a uecre infe^ 
rius berec: qui recens nacis longior fic :crefcentibus paulacim 
breuior reddac":demuqs fe totum itra foetii recondac: ut didtii 
de auibus eft.Membrana quoqs eade ouum 8c foecti continct: 
cui mebrabna altera foetii per fe cotinens fubiacec.bumor aiic 
incer membranas pofitus eft. Ad bjc cibus in aluo fuggeritur 
codern modo pifciculis albus quo auium pullis luteus. 
Igura uuluf ex diiiedtione peteda eft. 
[lcrimen aut inter fe lpi pifces oftendiit: ut muftelini g 
Jcu incer fe:cu ecia a planis rone uceri dirTcrut.nonnullis 
'entTnedio uuluf circa fpina oua adbf rent queadmodu dictii 
eft ut caniculis: quf cii accrcuei int abfoluta ferunc g uuluam 
bifurcem anexamqs ad precordia:quomodo ec cerens generis 



eiufde m utranqj parte tranfferunt :babet tam eom <j cfterorfi 
muftelini generis uulua paulo a pcordns iferiusiueluti mamas 
albidas:quf non rufi grauidis babeant\ Camcule &C raie tefta 
ceaquedagerut: inqbusbumorad oui fimihtudine cofiftit: 
figura eius tcfte fimilis tibiaru hgulis eft : meatufqj fiunt ca> 
pillamentoru fpe in teftis: fed caniculis quas aliqui ab binulo 
nebnas muftelos appellat.-foetus rupta dilapfaqj llla tefta pro 
ueniunt. Rais cum pepercrint : rupta tefta excluditur foetus. 
Spinaces uero muftelis fic a ipina qua babent nuncupati: oua 
ad precordia cotinent fuper mamas : quibus ut defcenderint: 
iam abfolutis foetus mafcit.Idebic generadi modus &C uulpe 
culis eft. mufteli aute leues uocati: oua per uulua mediam: ut 
caniculg geftant:que. poftea rn utrunqj uten finum defcedat : 
mox aial gignitur umbilico berente ad uuluamata ut ouo ab> 
fumpto:partus non alter qua ln quadrupede contineri uideaf. 
adbcret umbilicus ille prolixus capire altero ad parte uulue: in 
feriorernmeluti ex acetabulo annexus:alteroad mediu foetum 
qua I parte iecur eft. Cibu f i refeces foetu ad oui fimilitudme 
uideris: etia fi no ptcrea ouum babeat. Secunde. membranecp 
fingulf^foetusfingulosmodoquadrupeducotmet.Caput^p 
lis i utero nouf adbuc partem fpedtat fuperiore: auctbns iam 
flc perfedtioris inferiorem uerfustranffertur : mares iIeua:foe 
minf in dextra ingenerantunatque etiam parte eadem unafoe 
mine: &C mares.uifcera etiam foetuque babet ut lecunperinde 
atcp i quadrupede magna cruetaq; refedo cernuc . Ola cartila 
giea fimul et oua parte fugiore circa pcordia cotinet coplura : 
alia maiora:alia minora: &c iferiore aialia iam exclufa: unde fit 
ut genus id pifcium fepius mefe et panat &C coeat.quippe qd* 
no uni uerfa edere foleat qu£ cocepit: fed particulati repetens 
fepe &C diu peragens:ut du fupius oua cotrabit:iferius coquat 
atqj perficiat.Ceteri mufteli foetus fuos et emittut &C recipiiit 
intra feipfi:quod ide &c fquatine &c torpedines faciunt: &c qui 
dem iam uifa torpedo eft grandis: qu£ foetus intra fe circiter 
ocitoginta baberet. Sed fpinax unus ex muftelis redpere prole 
fping impedimento non poteft: neq* uero pafcmaca &c raiaex 



ni|iii iiii|iii iiii|in iiii]ii 

12 3 4 5 6 7 



11 12 13 14 15 16 17 



TTTTTnflPTTTTTTTfflTfflPTW 



planis rcdpiunt propter caude afperitatem. Raia etiam fuam 
non tecipit foboIem:tum capitis magnicudme: tum aculeoru 
impecumenro: nam ne animal quidem una bec parit ut diclu 
eft.Difcrimen quo bfc mter fe ipfa difcrepent: Sc generatio ex 
ouo ad bunc modum eft. 

ifTWiresautcmpifcium. temporecoitus mcatusplenos fe/ 
^ijjnninis gemtalis lta babet: ut attritu facile femen ipfum 

(~effluat candidum: meatus bi a precordiis uenaque maiore ori/ 
untur bifurces. Patentque eo tempore etiam imperms fcilicec 
in cermento feminis: Sc turgecis faftu hbidinis. interdu enim 
ac nonnullis admoduin incerti redduntur: ut de teftibus 1 aui 
um genere expofltum eft . Dlff erunt inter fe meatus gemtales 
maris dc foemme:tum aliis rebus:tum etiam quod maris lum 
bus inbf renc firmius : foeminj mobiles funt & membrana te/ 
nui conrinencunfed bf c quemadmodum fe babeant ex defcri 
ptione diflectionum confideranda funt. Superfoetant cartili 
ginea genera 6c ferunt utero menfibus: cum plunmum fenis. 
fedfepiflimequiexmuftelis ftellares uocantunquippequi 
menfe bis pariant .initium autem coitus menfe feptembri eft. 
C( teri mufteli bisanno pariunt:excepta canicula: quae femel. 
omnia in uere baec panunt . Squatina etiam autumno occafu 
ungiliarum quipartusfecunduseft.Piimusenim uemoflt 
temporeifedfecundusfoelicioreft.Torpedocircaautumnu. 
RepetCt cartilaginea httus & uada:pelago & alto rchcto gut 
gite:cum tempus pariendi inftauut neqs cepore careant: Sc pro 
geniem rutius collocent. 

^W^^Ifcium cf terorum diuerfa genera coire uifum a nemine 
JlfjJreft.Squacinam folam 8C raiam boc facere creditunargu 

<"mento pifciscuiufdam quinomen exuttoque compofitum 
trabic.Rbinobati quafi fquatraia appelles.eft eniparte pnore 
rai? fimilis : poftenore fquatinf : tanquam ex eo utroque pro/ 
uenies genere.mufteli igitur genufque omne muftelinum: uc 
uulpeculamt canis:dc planiiut torpedo. Raia leuiraia: paftina 
ca: modo quo diximus gignunt animal : cum intra fe oua pe/ 
pererint. 



Elpbinibalene Screliqua cetf que nonbracbias: fedfi/ 
ttula babct ammal generant. Additur bis pnfcis &c bos: 
nutlum ex bis enim oua babere cermtur: fed ftatim foetunaex 
quo redadto in formam animal conftat : quemadmodu bomo 
& quadrupedes que animal pariut. Delpbini fmgulos magna 
ex parte cdunt: interdum tamen Sc bmos balene uel binos: cu 
plurimum magnaqs ex parte uel fmgulos procreant . idem &C 
pbo:ene id eft tlrfiom partus : qui delpbino fimilis bic paruo 
delpbino eft: nafcens in poto: fcd itereft quod minor tnfio e: 
dorfo ampliore colore ceruleo:Complures eum genus eife del 
pbmiopinantur. 

"(Pirantque fiftulambabentomnia: SC recipiunt aerem: 
Jlbaud enim carent pulmone:& quidem uiius delpbmus 
3ormire:roftro emerfo ac ftertere:lac et delpbinus babet:5c 
tirfio:quo fuos nutriunt foetus:geftantq; eofdem mfirmos in 
fantia . adolefcit celenus proles delpbini : quippe quae annis 
decem ad fummam perueniat magmtudinem. geftaf utero de 
cemmenfibus.partusdelpbiniseftateniecullotemporeaiio. 
Fit etiam ut delpbmi tricems diebus occultetur:8c lateat circa 
ortum canis fideris. Adultos eria foetus cliu comitanf .magna 
erga gnatos caritas in boc alah eft . uiuit annis compluribus . 
Coftitit enim nonullos uixiifeannis uigintiquinqj: alios etii 
tnginta: quod cognitu eft pcifa a pifcatoribus cauda.-ut quos 
ita reddidiflent man captos ite agnofceret: & temporis fpaciu 
fcirent. 



g gltulus marinus generis ambigui eft: nam & mari degit 
^ujjquag bum ore non recipit: fed fpirat ac dorrrut:& egref 
fus interram parit in littore ut terreftre . fed quonia plus tgis 
mari cj terra Imoretur:cibuqs ex bumore petat:ideo i aquatids 
de eo narrandum eft. Ergo bic animal dc concipit ftatim mtra 
fe et parinfecundas quoqs emittit : ic lac reddit modo pecudii: 
pant fingulos aut gemios: a cum plurimum tres mamis quas 
geminas babet: educat foetu ntu quadrupedu: pant ut bomo 
ol tge. Sed maxime cu pnmis capns.ple arca duodeomu die 
a partu deducit in mate: fubmde afliiefacies: illa decliuis ferf 



necambulat.Cumnoduminmtifuispedibusualeatcolligere 
feipfe uitulus X contrabere poteft: carne emm abundat: mol^ 
llfqueeft: atqueoflibus camlaginofisconftat.mterficif drffi 
culter: mfi elifis temponbus capitis.Corpus emm totum car, 
nofum eft. Mugitus ei i fomno .genitalc foeie fimile raie eft. 
omma uero id genus muhebns fexus fmiilitudmem referunt. 
Generatiopartufque aquaticotum que animal uel mtra fe uel 
foras pariant lta agicur. 

H H ^ cesailtem< l u ' oua P arlunt truluambifurceacinferius 
JkgJP pofitam babet ut dictum eft. Panut oua oes g fquamis 

(tegikur: utlupus:mugilis:telis:Siqui candidiappellatur:SV g 
leues preterg angmlla . ouum ipfum arenidum eft: quod Sc fi 
utero continef :tamen detectum dc per feipftim coftare uidef : 
qj tota uulua oius referta e.ltaq; fit ut i guis gdi pifciculis oua 
tantumo gemina effe uideanf : nam ob tenuitate exiguitateqj 
uuluaincerta i iis eft. de coitu pifcium fatis dicxu iam cft. 
(T~7^(Exu autem eos quoqs diftigui apertu eft. Pars.n.pifciu 

T*rj)rnaxima cofummatur mare & foemina.De mbelione 8C 

-'biaciila ambigif .omnes enim grauide capiunf .cofiftunt rtaqs 
oua per coitu i lis qui uencre norunt:fed no coitu tantu: uertL- 
etiafinecoitu:qcf argumetoconftatn6nullorufluuiatiliu:na 
pboxini ftatim prope dixenm cu nati funt:& admodum parui 
adbuc oua babent.lpargunt fua oua omnes & magna ouorum 
parte(ut narratur) mares deuorat.-alia pereunt I bumorc. Qiie 
aute locis opportunis edita fmt bec fetuanf : na fi oia feruaref 
nimia cuiufqs gfiis eflet copia:nec uero bec oia foecuda locaf : 
Sed ea certo quibus editis mas femen afperferit genitale. fub 
partu cnim mas fequens:femen ouis afpergit:8c que uitale id 
uirus contigerit iis pifciculi enafcutur. cfteris prout fors tulit 
euenit.boc idem & m mollium genere fit. mas enim fepia oua 
quf foemina ediderit perfequitur fuum femen afpgensiquod 
uel m reliquis eiufdem generis fien ratioelV.Verum non mfl 
infcpiis boc uifum adbuc eft. 
»-^j\/\riut iuxta littora gobiones: fuaqs oua lapidu amplexi 

Jjg^bus mandanc latiufcula di arenida. Ide 5; ccteri faciur: 



quoniam littora H tepidiora funt: & tutiora ne foetus a maio/ 

nbus abfumantur : cibum etiam prebent uberius unde fit: uc 

i ponto circa tbermodoontem amnem plurimi pariant. eft eni 

is locus tranquillus : tepidus X aquarum duldum copiofus. 

Pifces qui oua edunt femel pariunt anno:preter fucas pufillas 

quaebis pariunt anno . diftert boc in genere mas a foemina q> 

nigrior 8c fquamis amplionbus eft. Cacteri pifces oua eodem 

foramine uulue edunt: qui autem acus uocatur unus:tempore 

pariendi utero debifcente oua emittit. babet enim btc rimam 

quandam fub uentre lmo: ut Cecilie ferpentes: a partu autem 

■ luuit 8C uulnus callefcit. Qeneratio ex ouo fimili agitur modo 

fiue mtus fruc foris eft ouum. fummo nanque ouo innafcitut 

foetus membrana obducla: oculi primum patent grandes: Sc 

inglobi fpeciem afformati: quareconftat non fimilitetgigni 

atqueexuermibus utquidam putarunt:contraenim millis 

euenit: ut pars mferior maior intet initia fit: oculi 8c caput po/ 

ftea augeantur .ouo autem rupto foetus uelut nucleus conftat: 

g primum nullum accipit cibum: fed oui bumore iam baufto 

increfcunt:poftnutriunturaquis dulabusfluuiorum ufque 

dum fatis augeantur. 

•«f I^Eferf ex poto in bellefpontu purgametil quodda illius 

, *vi " maris: quod alge noie pbycos appellat: colorc pallrdum. 

ftore alge id ee alii uolunatcp ex eo fucaria algam jmenire. fit 

boceftatis initio eoqs tu oftree:tu et prfcrculi eius loci alunf . 

^jajy Vrpura quocp fuu flore binc trabere nonulli exiftimat 

\[ | Acuftres 8c fluuiatiles pifces qulto fu£ etatis menfe ute 

fil^cu geftare magna ex parte incipiunt. panunt omnes Itra 

rannum: nec femen generationis fimul omne emittut: fed m5 

mannoru.bic quocp femp ltra fe aliqd plus mmus focie; ouoru 

maresJiquorisprolificiretinent:pariuuttemporibuseftatis. 

& lYprini qulquies aut fexies ano partuqs fyderu rone po^ 

^citiflimum faciut:erica ter:reliqui femeledunt oua.In fta 

gnis fBiuiorum 8c barudinetis lacuu ut pboxini 8c perce. 

1 Iluri Sc perce continentem emittunt fuu foetu: adeo eni 

)) foetus lpfe cotinuo filo fibi coberetiut gce <jde:quonii 



! : 



larior eft; pifcatores in lacu banmdine glomeret: pariut filuri 
grandiores ftagno altiore : cjuippe cii nonnulli uel trui pafluu 
akitudme pariant:minores breuiore contenti funt gurgitcprf 
cipue ad radices falicis:aut cuiufuis arboris atque etiam mter 
barundincs dc algas: &c mufcofam congeriem: no folum pares 
cum paiibus: fed etiam admodum grandes cum parius uerii 
unc:ammotifque meatibus:quos ang. umbilicos uocant.Foe/ 
tnina ouum mas liquorem uenereum depromit . &c oua quae 
liquor ille uitalis contigerit : candidiora extemplo cernuntur: 
maioraque reddi eodem dic propemodum dixerim, Paulo au 
tem poft oculi foetus exiftunt confpicui; qui in quouis pifciu 
genere perinde ut in caeteris animahbus ftatim patefcunt pre/ 
grandeique apparent;Qug ex ouis no attigerit hquor matculi 
iUe uitalis. baec fterilefcunt;& fuperuacua funt :ut m marino 
etiam genere lnddit.foecundis lam ouis pifciculo increfcence 
detrabitunuelut putamen:qnod membrana eft ouum ambies 
&c pifciculum ; oua tadta a foetifico maris femine; admodum 
glutinofa redduntur: ad cefpites coeuntia:aut ubi pepererint. 
Masoua qua £ dita funt cuftodit: foemina abit cii pepererit. 
'^^1 ArdiiTimum filuri mcrementum ex ouo eft;quamobre 
ts£_A mas fcpe uel quadraginta dc qumquaginta diebus afli/ 
det;cuftodiens oua ne a pifcibus occurrentibus abfumant . 
TEcundf eft tarditatis generatio cyprinorum : pariqj mo 
joua ^dita a mare feruantur. 
F minorum nonnulla uel tertio die fpeciem pifciculi ca 
| a JSpiunt: augentur oua qu£ femen mans attigent ut diclu 
tft:& eodem die: 5c poft fit ouu filuri:quatum eruum:cypnni 
&c reliquorum generis eiufdem magnitudine miliribec aa buc 
modum pariunt atq$ generant. 

^_Y Ric3 gregatim fua oua gurgiti altiori mandat ccngefta 
^ST^icontra quem tullonem appellant: is littora petit trangl/ 
liora led isquoqj gregalis eft.Cyprmus:Balerus;SC ceteri fere 
oes uadis Itrudut lefe cum partunut :ac fepenumero lingulas 
foelas mares tredecl dc quatuordecim perfequunt. Moxioela 
oua procededo emittit; mares fectantes femen fuum ouis ref • 



■ 



pergut:uerii plurima pereiit: quodenim foeiefno ftabilis fed 
mutas cotinue pant:diflipari oua nccelle eft;uidelicet ea qu£ 
no m materie inciderint aliqua: fed excepta abunda ferantur: 
neqs eft eni g fua ou a cuftodiat: excepto filuro Sc cyprino:fed 
mjrinus tunc ea cuftodit cum congefta rcpererit. 

\benc mares omnes femen genitale preter anguilla quf 
0neutrum necp ouum: neqs iemen fortitacft. 
Scendut de mari I lacus &c fluuios mugiles: cotra aguil 
Jle inde in mari ueniut. pifces maxima quidcm ex parte 

~«uo gignuntunut diccum iam eft. 
[f >Eed funt qui £c hmo 8C arena proueniat:etia ex iis gene 
VW^ribus que per coitum: &c oui primordiogenerenf : quod 

^tumaliis locis paluftribus:tu uero apud gnidum factum olim 
memoraf .Stagnis enim fub canis ortu reficcatis: ££ limo iam 
aridombi primu bymbribus reftagnare loca inciperet: pifculi 
nafcebantur generis mugilum:quod per coitum procreaf im/ 
gnitudine balecule parue;: nec 1 bis aliquid uel oui uel feminis 
cotinebaf : Quineriam innonullis Afieamnibus quaeffluut 
in mare pifciculi qda magnitudie naricarii m5 eodepueniut . 
Siit qui omne mugilu genus fpote oriri opinenf :fed no rectej 
n.i &c oua eoru foefe &c iemen genitale mares babere cemunf * 
Verum genus quoddam eorum eft;qcT non coitu fed ex limo 
arenaue enafcaf . Sed nonnulla uel fpote generare ex iis qug g 
coitu jpdeat fatis ex iis coftat.que aute nec ouum: nec animal 
pariant:bis ortus uel ex limo uel ex arena: dc £ fuma fadta pu^ 
tredine agif :qualis etiS aplue origo fpuma mrncupata ex terra 
arenofa cofiftit:quod quide aplue genus nec incremetu capit: 
nec prole affert: 8C tgis logions fpacio perit:fed denuo nafcif : 
undefitutbreui quodam tge excepto oibusfereanni tgibus 
generef . quippe cu fpuma llla ab arcturo autiinali ad uer ufcp 
eduret:efferri id pifciculi gen9fudit9de terra:argumetii e:qcf 
nifi tge tepido no capiaf mtpote qcf de bumo ad fuma teporis 
gratia uemat.Qui & folo agitato detractaqj eius colluuioe co 
piofiot et melior exit.cef a apluf giia deteriora^ppf ea ff cp cito 
augef ,Fiut locis ubrofis apricifue quories tgis beneficio folii 



tepefcitmt 1 adtica tan apcf falamine ;& inxta tbemiftodeu: 
dc in maratbone . loeis emm buiufcemoi fpuma illa cofiftit ; 
&c tge tali apparet;fed nonufg ucl cu aqua de celo Icefcit: orif! 
pifciculus bic i fpuma:que. bymbrc admiflb caluerit:unde no 
men fpume accepit, ferturqj interdu £ fuma maris: cu celum 
tepidum eft : &c m fpuma ftuitante perinde ac in fimo uermi/ 
culus uoluif , Quamobre I loca coplura genus id aplue adfert 
ex alto: 5C copiofe quoqj gcnaat;& capitur anno quieto 6C bu 
mido.reliqua aplua . foetura pifcium ettque enim gobionana 
dicitur; gobionesparuosignobiles qui terram fubeunt creat : 
quam uero pbalencam uocannmembradasgignit; exquibus 
farding ; ex iardims fardg oriunt . Genus aplue; quod in portu 
atbeniefiu naicit: encraulos didtos progenerat:quietia genus 
aliud apluge quod allecu;&: mugilii fit foetura.Spuma aute 
altera illa fterilis bumida eft; breueq; ( ut diftum eftj tempus 
edurat mox capita dc oculi reftant : fed iam pifcatores quead/ 
modu deportare poffet muenerut : fale.mafpafa plus teporis 
t aiTe ruari poteft. 

J Nguillg nec per coitum procreaturmec pariunt oua:nec 

|uero capta ung aliqua e:que aut fetnen genitale aut oua 

►aberet.Meatus quoqj uel fenuni uel uulue; accomodatos nul 
la refalTa oftendit.Sed boc unum in ter fanguinea genus totu 
fine coitu:fine ouo procreatur:quod ita efle argumeto coftat: 
quod in nonnuliis feculentis ftagnisaquaomni exbaufta& 
limo detracl:o anguille. denuo generantur: ubi aqua accefcerit 
pluuia: nam ficcis temporibus gigni nequeunt :etiam in lacu 
peremm. quippe que. bymbre et uiuat &c alant : fed boc genus 
non coitu; non ouo creari apertum eft. Videntur tamen non/ 
nulle babere facultatem gignendi:quod i aliqiubus lumbricu 
U fiat.bis eni generari agmllas credit quod error eft. fed certe 
ex bis^pdeut: qu£ terre. inteftina uocaf ; q fponte 1 luto bume 
fceteqj bumo^ueniut.Ia alif abfolui ex bis uife; fut: alie fcal 
pitis cUfcerptifqj ftus apparuerut:oriut bee mteftina dicta ;tu 
I mari: tu et 1 ffuuiis ft agnifqj putredinis maxime; rone: fed I 
mari qua alge funt:in ftagnis aute & ftuuiis iuxta ripas.calor 






(<Wli 



enim amplius eas fubiens partes: facit ut putrcant.Talis gene 
ratio anguillarum eft. 

Artus autem pifcium neque eodem tempore nec fimili 
modo omninm fit: nec pari teporis fpacio gaitur ute/ 
rusfgregesantecoitum manum dc foerninarum confiftunt: 
Sed fub coitu 8c partu coniugia agutur.Vterum uero alii die 
bus amplius tricenis ferut:alu minus. omnes tamen ipacium 
numeris diftgiuendum feptenariis fortiuntur , Plurimum te 
poris datur iis quos nonnulli appellant marinos. Sargus coit 
menfe decembri: fert uterum dies triginta.quinetiam in mu/ 
gilum genere:quilabeoanonnullis uocarur: Scmucoeodem 
quo fargus tempore coeunt: Sc tantiidem temporis ferunt : la/ 
borant omnes per id tempus quo gerunt uterum. Vnde fit ut 
tunc potiiTrmum ruant in terram: ac excidant. feruntur porro 
graui ftimulo agitati i terram: atqs omnino id temporis motu 
papetuoincitantur:donecpariant.Sedomm'ummaximemu 
gilem ita follicitari certum eft: requiefcunt a partu continuo ; 
exitus pariendi pifcium compluribus eft : ubi uermiculi nati t 
uentre fuerint. innafcuntur enim minuta quaedam animalia 
uermiculifpecie:quepamimexpellut.Paritfolitariorumge/ 
nus i uere. plurimis demq; partus circa equinodtium uemum 
agif .ceteris non eadem anni tempeftas accommodata eft: fed 
aliis eftas:aliis autumnale equinoctium attribuitur. parit pri 
ma boc I genere atberina:quam ariftam appello;et iuxta terra. 
Capito autem ultimus etbconftat id cum foetus arifteiprimu. 
capitorus nouiflime appareat.Mugilis etiam inter primos par 
tum accelerat: 8C falpa: eftatis initio locis plurimis : nonnuig 
enim autumno. Quinetiam facer eftate parit: mox auratadu/ 
pus:mormur;molaris.denique omnes qui crufliones uociturr 
iiltiniigregaUumOTullus^&gracuUuspariunt^autunonullus 
fua oua limo committit; unde fit ut fero pariat; Diutius enim 
frigus continetur in limo . Graculus poft mullu foetificat Iter 
algasmtpote qui locis faxofis degat. fert uterum logo teporis 
fpacio. Alleces bruma pariunt:Ceteri g pelagici fut f ftate ma 
gna exparte cuius rei argumetu eft:qcf minime per id tempus 



capiantur. Foeaindiffima omnium pifcium allec ee uidetur. 
Raiaiter caitilaginea foetificac numerofius.-uerum quod de 
facili pereunt:binc efficitur ut appareant pauce.edit baec oua 
uniuerfa Sc iuxta terram:Omnio genus cartilagmeum minus 
foetificat: quia ammal gignit. feruari tainen fua potiffimum 
magnitudine poteft: acus etiam appellata fero foetificat. Co^ 
plurciqs eius generis difrupto ac debifcente ucero pariuntmo 
tam multitudie ouorum cj magnitudine & modo pbalagiorii 
proles paretem offufa circundat, quippe quam difcedere ftatl 
_plis amor non finar:& fi rerigeris fugiut. Anfta atterens aluii 
areneparit. Tbuiii eaamprenimiapinguedinedebifcut.mec 
plufquam biennio poffunt uiuere:cuius rei argumetum pifca 
tores mde deducunt: quod cum aliquido hmarie anno fugio 
re defeciflent:Tbunni fequenti anno defecennt.Limariis enl 
tbunni prouectiores etate anno effe putantur uno.coeut tbuni 
& fcombri mefe februano poft idus:pariut iunio ante nonas. 
^dunt fua oua condita quafi utricolo. incrementum aiit part9 
precipua fumit celeritate.Cum enim tbuni in poto pepererit: 
prodeunt ex ouo quas alii fcordulas uocat. Bizatii auxumas 
nominahcquia diebus paucis adolefcunt. quae exeunt ponto 
aucuno foetas comitates: eodem autem redeunt uerno tepore 
iam adeptg eam magnitudinem qua limarie nomen accipiat . 
Profecco omne pifcium genus celeriter adolefdt: dc precipue 
inponto.quippe cumibi incrementum fmgulis diebus plane 
inteUigatur.Sed barme longe confpedtius:omnino ita exifti, 
mandum:uteifdempifcibus:noneifdelocisdegentibus:nec 
coeundi ferendiue tempus effe idemmec foetificandi: aut pro 
ficiendi. nam & qui graculi appellantur nonufq meffe tritici 
pariunt: uerum ita bec nos exponimus: ut magna ex parce res 
euenit.Congri etiam foeturam intra fe corinent:fed no oibus 
locis eque id conftatmec ipfa foetura faris pacet in utero pin/ 
gui obefouneft tamen fene quada^plixiufculaiuc I ferpetib?: 
qd'certe ignis piculo rnotefcit:pingue.n.abfumit atcp euapo/ 
raf .oua aiit aepat 8C extrufa diffiliut. Ad bec fi palpites &c ac 
teras digitis: pigue leue utiq? fenferis:ouum aute duriufculu 



Congri itaque alu pingue babent: Ouum nullum; alii contra 
pingue nullum : ouum autem quale modo expofui pofftdet . 
Sed de coitu utero SC eiufmodi reliquis ceterorum animantiu 
omnium: tumaquatilmm : tum uolucru atq; etiam terrcftriu 
queouapariunt: didtum iam eft, 

^i/riEquitur utparimododeiisquaeinterreftrium genere 
J^yanimal panut; atqj etiam de bomine difleramus. coitu 
&priuatim &publice- omnium diximus. Communeautem 
omnium animalium eft: ut cupidle uoluptateque rei uenereg 
maximegeftfantatqj lcitentur.Ferociut foemine a partu: ma 
res tempore coitus. Iam cqui equos mordennfternunt equite 
atq; iniequutur:fucs quoq; feri acerrime feuiunnquaq per id 
tempus imbedlles ex coitu reddantur:dimicant inter fe miru 
in modum armantes fefe: &c cutem quam craiTifiimam prepa 
rantes indurantefcp attritu arboru, fepe etiam luto obducto: 
ac reficcato; tergus inuitftim contra icTus effidunt: pugnant 
adeo acri certamle;grege reli&o: ut fcpenumero morte uterqj 
aduerfanus obcit.Simili modo & tauri efferantur: &c arietes: 
& birci;qui enim fuperiore tempore focii:iugi cocordiapafce 
rentur: Coitus tempore diflidcnt;&: alter alterum libidinis ra 
bie inuadit. Camelus etia mas feuit teporecoitus;fiue bomo 
fiue camelus acccdat. nam equis quidem odio naturali aduer 
fantur Jdem feris quoq; euenire apertum eft . Nam urfulupi; 
leones:acrius per id tempus in eos qui accelTcnnt feuiuntuter 
fe tamen minus bec dimicant: uidclicet ob eam rem; cp nullu 
ex iis gregale eft • Quinetiam urfae a fuis catulis uebcmenter 
ferociut: ut canes a catellis.Et elepbanti quoq; ad coitum effe 
rari folent. Quamobrem apud mdos bis baud quag permitti 
initum aiunt , libidinis enim rabie agitati cafas profternunt : 
male conditas: pluraque alia incommoda faciunt.mitigari pa 
buli copia narrantur:plagis etiam temperannaddudtis aliis qi 
bus ferire precipiant.Qii£ autem non uno tepore: Sed fepius 
anno coeunt:ut ea que cii boie degutmerbi gratia canes:fues: 
ut minus efferent facit coitus copia. Incedunt libidine ex foe 
minisequfpotiirimum;Moxuaccg;equf;itacpequiut:unde 



Uocabulu id ab boc uno aiali trabif maledidto I mulieres libi^ 
dinofas: Necno euetari g ld tepus equf dicunf :quapg i creta 
Ifula equos admiflarios minime a foelnis fe mouedos cefent. 
Cum uero ita affecte. fuerinncurrunt relicta focictate . fimile 
boc uitm eft:ut quod fubure in fuibus dicif icurrunt no orieV 
tem aut occidence uerfus:fed ex aduerfo aquilomsaut auftri: 
nec appropinquarequenifpariunf donecuel defatigatf defl/ 
ftant:uel ad mare deueniat: Tum aliquid cmittunt quod bip 
pomanes appellaf :eodem quo lilud quod nafcif nomfe. Tale 
boc fane e quale fuis illud quod apna uocant: fed boc pcipue 
ad amoris ucneficia pctif . Eque tempore coitus colligut fefe: 
& focietate magis cj antea gauden t: lactant caudam crebnus: 
uocem immutat: bumore emittuut fuis genitalibus fimilem 
genituif :fed multo tenmore q mares:quem bippomanes non 
nulli appellant:n5 quod pullis nafcenribus adbcret:accipi eu 
bumorem difficile efle aiunt : quod paulatim admodu labif : 
Mingunt etiam plurics atq; inter fe ludut cum equiiit bf c de 
cquis. Vaccf tauriut: & libidine adeo Icedunf :ut bubulci eas 
tencre aut capere nequeant. indieiu tum equc tum uaccc fuae 
libidinis preftat: genitalis fpecie^pmineriorc. Vacce ecia mf 
guc crebrius more equarum. Ad bec naccf tauros fugueniut: 
& fequunf fedulo Sc afliftut. Turgetad coitu pnus minores 
natugmaiores:tuminequorumgenere:tum inboum. Tem 
poris etia beneficio et corporis ualitucue propenfiora reddunf 
ad uenere animalia. equarii libido extinguif magis iuba tofa 
«SC frons triftior reddif . marcs in boc genere foeminas fibi fo/ 
cietate coiunctas dignofcut olfaclu : Sc fi paucis ante diebus 
una fuerint : quod fi foeminf diuerfae permifceantur: mares 
alienas mordcndo expellut:fuafque fingub feorfum babetes 
pafcuntur, Tricene aut paulo plures fingulis dantur: quoties 
mas accefTcrit aliquisiconfeftim in eum maritus conuertitur: 
& cirres gyro aggredif pugna:& focfnam fi qua fc moucrit: 
morfu reuocat.Taurus tge coitus tatu cu foelnis pafcif : cctev 
rofque oppugnat marcs : tcmponbus cf teiis mares inter fe co 
uerfantur: quod coarmentari dicitur . Iam cpiri prouidc tauri 



1 



*£*>*! frt 



,ii«p«n 



>/*V^vr 



• •h*«^Te*wUrc 



fepius trimeftri tempons fpado no apparent:omnino feraoia 
aut certe plurima:tio ante cum foemmis acl commune pafcuti 
ueniunt : quam tempus fit coeundi: Sed cum iam per etatem 
licuerit: fegregantur mares a foeminis:feorfumqj pafcuntur. 
Sues foemine cum hbidine exci tantur: quod fubare dicitur : 
udbominesaggrediuntur, Caneseodemillomodo affeftae 
canire dicuntur.Prominet genirale m foeminis:cum ad coitu 
ftimulantur: & locus bumefcit:equabus bumoris aliquid ibi 
derluit per id tcmpus.purgatio meftruoru fir quide & ceteris: 
fed nulli equg ac mulieri. Oui Sc capre teporecoeudi idicanf : 
quod idem poft coirum etiam fit ad tempus: mox defiftit do 
nec parturiat:tu denuo Idicatur: quare paftores,pximum effe 
partum intelligut. A partu autem purgatio fequitur abunde: 
primu leuiter crueta.poftmodu ualde uacce:afme:equae:mo 
quidem ampliore g f upradictis emittif :utpote magnitudine 
excedetibus:fed multo ex proporrione minus.bos itaque foe/ 
mina cum coitum afFectat leuiter purgatur: quantum eminae 
dimidium: aut paulo plus. Tempus autem coeundi tunc po/ 
tifTimum eft: cum purgatur. equa facillime omnium quadru 
pedum pant: uacat admodu purgamentis : minimuqs emi ttit 
profluuium fanguinis.-uidelicetprocorporis magnitudine. 
Conceptus indicium maximein uaccis:equabufqj: cu mefes 
ceffarunt: fpacio temporis bimeftri:trimenftri:quadrimeftri 
femeftri: fed id percipere difficille eft :nifi quis iam dudu fe/ 
cutus affuetufque ammodum fit: quamobrem non defunt: q 
menfesinbisanimalibusncgent. Mulabus menfesnullimo 
uentur:fed earum urina craffior g marium eft.olno excreme/ 
tum uefice quadtupedum craffius g bominum eft. Inter eas 
tamen quadrupedes oues foemine & capre craffiorem reddut 
urinam g mares. Afinae contra tenuiorem g mares . A partu 
urina quadrupedum ommum craffior redditm : 3c magis eon3 
qugm inus purgantur. 

|Ac fieri mcipit ad fpeciem puris initio coitus : fed utile 
«LLairraftea eft.cum pepererint: pinguefcut tam oues quam 
' caprae cum gerunt partum : aeduntque amplius : quod idcm 



de bubus etiam ae ceteris quadmpedibus afrirmandu eft. Siit 
porroanimalia propenfiora adcoitum propedixerim omnia 
uerno tempore : fed funt tamen quae non eo tempore coeant ; 
uerum prout quecp alere fuos foetus commodius pofluntiita 
tempus fibi conueniens babeant: fues cicures uterum ferunt 
menfes quatuor: numerus paitus plurimii ad uicenos: fi tame 
multos pepererintieducare omnes non queunt. fenefcentes eti 
am pariunt quidem fimili modo ;fed tardius coeunt;implent 
uno coitu:ff pius tamen fuperuentum patiuntur: ea de caufa: 
quod poft coitum bumorem quam apriam nonnulh appellat 
emittunt;quod quidem commune omnibus Icidinfed ahque 
unacum boc femcn ctiam admuTum eiiciunt .foetusqui m 
utero lefus minutufque fiierit metacboerum dicitur;quafi po 
ftumum uoces; quod in parte qualibet uulug accidere poteft. 
Cum fcrofa peperitipnmam mamam porco qui primus m lu/ 
cem f rodiit prebet: cauendum ne prima fubatione ante aures 
ftaccidas coitus fiat:fmftra etenim fuerit, At fi plena lam aui 
ditateacdefiderio Ubidinis turgido admiffura ; fiadunus ut 
modo dixi: initus fatis fit. prodeft apro coeunti ordeum appo 
nere pabulo : quod idem &C fcrofe foetae commodum eft ;fed 
elixu. Sunt e fcroBs alig ftatim prolis foecudc laudabihs; alic 
increfcentes melius generant. Suem oculo amiflo breui extm 
gui magna ex parte nonulli exiftimat.plurimis uita ad annos 
quindecimtaliquibus etiam prope ad uicenos. 

OVes 5c caprae terho aut quaterno coitu implentur: &: fi 
a coitu bymber acceflit abortum infert . pariunt maxla 
ex pte fmgulos: fed aliquado & binos dc temos &C quaternos. 
ferunt quinque menfibus: tum oues:tum caprae. Vnde fit ut 
locis nonnullis quibus ceb clemetia &c pabuli copia eft : bis pa 
riant.uita capris ad ocJtonos cum plunmum annos: ouibus ad 
denos: fed magnaexpartead pauciores. duces pecoris tamen 
uel ad quindenos protrabunt uitam:fmgulis ouilibus finguli 
duces couftituuntur : qui quotiens fuo nomine a paftore uo' 
cant anteccdunt: quod ab ineute ftate fecere afl nefcunt oucs. 
Aetbiopiceueladduodecim&tredecimannos uitam agunt. 



L f>v«i 



Capr£ etfam ad deccm &c undecim.Coeunt tam oucs cj caprae 
quamdiu uiuunt , Pariunt geminos:tum pabuli beneficio: tu 
fi pater aut mater uim eam geminandi per naturam optineat . 
Marcs autem aut foeminae generantur ui;mm aquarum;tum 
admiffariorum.Nam $c aquf faciunt ut foemin£ marefue co 
cipiantur. ad bcc aquilonis rlatu mares porius concipiuntur ; 
auftri foeminae. Vis tanta eft aquilonis:ut uel ea que non mfi 
foeminaspariant immutet ad prolis mafcule procreationem * 
Spectare ad aquilonem oportet cum coeut foe mine_ que mane 
iniri foIent;marem fi fero diei admiferis; non patiuntur. Can 
didi nigriuc erFidutur foetus:fi fub lingua arietis uenf nigrae 
aut candidf babentun cuius enim colons funt uenf ; eiufdem 
&C uellus eft. Varium etiamfipluresuenarum coloresfunt: 
Qufaquamfalfiufculambibunt;matunuscoeunt:necfolum 
ante coitum:fedetiam a coitu faliendum efbatque etiam ueiv 
no tempore. Capris nullum ducem paftores conftituunt; quia 
eam natura no ftabilis fed lubrica atcp mobilis eft.i grege oui 
um fi maiores natu tempeftiue libidine icitantur: annum effe 
fbejiceingregi paftores cofirmant: fed fi minores mfoelicem. 
g [Anurngenera plurafunt;Coitlaconicum menfe fuae 
^cjftatis octauo;&: crusiamcircaidtempusattollentesno 
nufli urinam reddunt.lmpletur canis uno lnitu: quod in furti 
ciis maximeconftat initibus.Implent enim qui femel inierit. 
gerunt laconicg utcmm parte fexta anni:boc eft fexagenis die 
bus aut uno uel altero plus mmufue . Catelli ceci gignuntur : 
nec ante duodecim diem uifum accipiunt. Coeunt canes poft 
ea qua pepererunt fexto mefe: nec citius.Sunt queparte quita 
anni uterum ferant ; boc eft duobus &C fexaginta diebus; qua 
rum catelli duodecim diebus luce carentmonulle quarta parte 
anni;boceft tnbus menfibus ferunt:quarum catelli diebus de 
cem &c feptem luce carent : tantundem temporis canire etiam 
foemine putantur: meftrua buius animalis diebus feptem mo 
uentur: fjmulqueeuenitutgenitalepromineat:uerum nondu 
per id temporis coitum patiuntnr.fed fcquentibus feptem die 
bus.tepus eni quo toto canis Iibidine tenet ;dieb9 quatuordecl 



magnaexpaitedefaibitur, Verum nonnulie^ etiamadfextu 
decimum pruriunt, purgatio autem que coniundta partui eft: 
una cum atellis nafcentibus prouenincralTo pitui tofotp bu/ 
more;reddutur etia tenuiores a partu; & lac ante diebus quiqj 
quam pariat babent: magna ex parteuerum» nonnullis etiam 
feptcm autquatuor diebusantidpat.Vtileftatimutpepere/ 
nnt cft. Genus laconicum poft coitum diebus triginta babere 
lacindpit, CraiTumintetinitiaomnium eft: deindeprocelTu 
temporis tenuius redditur. Crallius canum quam ce-terorum 
animalium lac eft * excepro fcrofe; ac leporis, Indidum in ma/ 
mis etiam apparet: cum etatem coetmdi iam babent.Fit enim 
perindc ac in bominibus tumor:f papillis mammarum:Sc car/ 
tilagoquedam confiftit : fed difficille id perceperis:mfi babe 
as ufum rei:carent enim baec indiciamagnitudine, boc igitur 
foemine. euenire certum eft . mari nibil emfmodi accidit: crus 
marestollentes mingunt magnaexpartequidemfextomefe 
e.tatis. fed nonnulli uel fcrius odtauo fcilicet menfe id facitit; 
atque etiam maturius q fexto. quod autem fimplidter dixeri: 
cum coire incipiunt tollunt. foeming omnes confidentes min 
gunt.VerumibocetiafexunonnulIgcrureelatominxerunt. 
Parit cams duodecim cu plurimum:fed magna ex parte quiq? 
aut fex . unum etiam aliquam peperilTe certum eft. Laconice 
magna ex parte odto pariut. coeunt quandiu uiuunt 8c mares 
3£ foemin^.Peculiare generis laconici eft:ut cu laboraritxoire 
melius q[ per otium poffint, uiuit in hoc eodem genere mas ad 
annos deccm: foemina ad duodedm* 

YAeteri canes maxima quidem ex paite ad anos quatuor/ 
1 decim : Sed nonnulli uel ad uiginti protrabunt uitam . 
amobremrecteapudbomerumcanem Vlyflis uicefimo 
anno mori aliqui iudicant . Laconici fane generis foeming: qp 
minus laborant quam maresmiuadores manbus funtmt uero 
in caeteris: 8c fi non late ammodum conftat ; tamen mares uif 
uadores funt. 

!ntes canes non mutat preterquam eos:quos uocant ca/ 
ninos:eofq$ quarto etatis menfe tam foeminf cj mares. 

lc z 



nir 



Vnde fit ut diuerfa fit autorii fetitentia. alii enim quod duos 
tantummodo mutant: negant omnino ullos mutari: cum eos 
paucos reperire cbfficile fic.alii cu bos uiderint: ceteros quoqs 
pari rartione mucari exiftimant. aetatis iudicium ex dentibus 
fumitur. quippe cum iuniores candidos babeant: 6C acutos (c 
nioresmigros & bebetes. 

^_wOs uno initu implet:agitque uebementer: Ita ut foemla 
i[b J^uix tollerans fuccumbat.Si forte coceptio pererrauerit: 
mgefimopoft die marem foemina recipit. Seniores tauri: nec 
fepius quidem foeminam eandermeode fuperueniunt die mfi 
ex intcrnallo. At iuniores 8c eandem fepius cogunt: & pluries 
petuntacfuperueniunt uigorefueetatis. Salaxminime inter 
mares bos efbcoit qui uiceric:Cumcp iis uenere iam debilitat? 
languerinaggredit uictus ule languentem: 8c plerunqj fupat. 
Coire tum marcs: tu foemlg anno £ tatis primo pacto icipiutf 
quoad facultas fit procreandi : uerum quod magna ex pte fit: 
uel anniculi: uel nacti octauum menfem uenerem adeut. Sed 
enim quod maxime confeifum babemus:bimatu generat. Fe 
runt uterum mefes nouem:decimo pariut: Siit qui dece totos 
menfes exceptis paucis diebus affrrment.Quod aute in lucem 
precurrerit bec tcmpora: id abortiuu eftmitaleqj minime:etii 
fr paulo macuraueritpartu: premolli naqs imgfectacp ungula 
prodit.Pariut fingulos:geminos raro. Quidiu uiuut & coire 
folet:Sc parere.Viuunt magna ex parte foeie annos quidecim 
atqj etii mares excifi nonullis etas uel ad uiginti anos: atqj et 
plures:fr corpore bene babito fmt. Nam excifos affuefaciunt: 
dc duces conftituunt bouu:ut ouiuxi plus temporis cj ceteri ui 
uunt ufu excercitii 8c copia pabuli.uigent qulquennes maxie: 
quocircabomerumquida redtedixiffeaiunt. Quiquennem 
tauru: 8c bouis luftro ftoretis.lde naqs fignificari arbitranf . 

"f| ^Entes bimus emittit bosmec uniuerfos:ut equus.ungu/ 

r «4(IJ' lascum dolore articulorfi laboratmon amittit:fed pedes 

, tantumm odo intumefcuntuebementer. 

Rc a partu utile eft antequam peperit:caret lacte: quatu 

ILLdlacte proueneritiprimunrconcrefcens: perinde ut lapis 



durefcit:q> ita zccidit nifi aqua admifceat .Iuuenca recetior cj 
annicula nopatit uenerem nifi oftento.Iam.n.uel quarto eta^ 
tis menfecoiife perfpe&um eft. Initium coitus plurimis cjde 
mefe aprili &c maio. fed nonnulle- etia ad autumnu ufqj tepiis 
coeundi deducunt.Cum plures grauide. funt &c facile mitum 
patiutur mimirum pro figno byemis &c bymbrium id accipit. 
menfes 5c uaccis fiunt: ut equabus;fed minus. 

YQuus coire Icipit bimus tam mas qua foernina: fcd boc 
^jin paucis fit.Pulliqj eoru lporum minores lbecilliorefqj 
fut.Quod aute plurimictrimatu ta mares g foeminf icipiunt 
&C proficiunttfubinde ad prolis prg ftantia:in uiceiimum ufqj 
annu.Fertutemequamefesundecim.paritduodecimomefe, 
cquus no certo dicrum numero implet: fed aliquado uno : aut 
duob? tribufue:aliquado pluribus: ferius certe§afinus equa 
fupueniens ipleat.Coitus no tam laboriofus equis q bubus e. 
SalacilTimum oium:tum foeiamm:tum mariu equus eft: bo/ 
mine excepto.Iunioru coitus preter £ tate cotingit pabuli boni 
tate U. copia.pariut magna ex pte equ£ fmgulos:fed gemellos 
quoqjaliquadocuplurimu^pcreat.mulaetiagemellospepit: 
que quide pro oftento accipiunt . Coire itaqp incipit equus uel 
tricefimomenfe; fedquoaddigneprocrearepoifit;mnctepus 
eft: cum dentibus mitredis ceflauit.uemm lam nonullos etia 
comutant:implere potuiife aiut; idqj fieri ita confirmant: nifi 
natura fteriles fmt . Equo dentes quadraginta numero funt ; 
quoru primores quatuor menfe tricefimo mutanr : bini utriqs 
fupra dico:6c fubter :tum iibi preterea annum copleuent:qua / 
tuor item mo eode mittunt : duo fupius: totidemq; inferius. 
rurfufqj ano altero padro fimiH mo quatuor aln mutat: qbus 
iam prgteritis annis quatuor &C menfibus fex . nullus pretcrea 
mittit :quacj eueniffe in aliquo certu eft;ut cum primis omnes 
amitterent:atque etiam in alio:ut cum ultimis omnes:fed bec 
raro. fit itaqj ut equo fere tempus idoneum maxime fit ad pro 
creandumtCum annum quartum &C fex menfes complerit.fe 
niores equi profcfto foecundiores funt: tam foemif c[ mares. 
Equi uel fuas matres SC filias fuperueniunt; atque tiic pfeftu 



efle armenrum uidetuncum paretes fuam ineunt prole.fcytbe 
equabus grauibus equitat:cum primum fe mouent foetus; & 
nimimm eas proficere ad partus facilitate arbitrantur , 

e\eter£ quadrupedes iacetes parere folet; quo fit ut foe/ 
tus obliqui omnium exeant. At uero equa cu tepus iam 
appropIquarit:erigit fe ftafqj emittit partu. Vita equo^ 
rum plurirms ad decimum oCtauum: atque etiam uicefimum 
annuifed nonnulli ctia quincp &c uigintiiatqj trigita egerunt? 
&C fi cura diligeter adbibeaf ;uel ad qnlquagita protrabit etas. 
longiftima tamen uita in pluribus ad tricefimu annum:quod 
magna exparte fieri norimus.Foemina magna quidem parte 
quinq; &c uiginti annos uiuerepoteft.Sed iam nonnullae etia 
quadragintauixere. Minus temporis mares uiuuntgtoemig 
propter coitu; &c qui domi alum: minus q gregarii.foemla qiuv 
quennio fineitum logitudinis: tum etiam proceritatis fui cor 
poris recipit:fed mas fexennio:poft annis fequetibus totidem 
crefcit in corpulentiam;&ad uiginti ufq; annos pergit profici 
cns. uerum celenus foemine/ q mares perficiutur: quaq 1 utero 
mares q foemine citius; queadmodum etiam boles* quod idi 
uel in cgteris animalibus quf panat plura fieri folet* 

EA.d:aremulum femeftre temporis fpacm rcferunt.Mox 
fugi non pati.ui nancp bumore trabi; SC cu dolore. equo 
( aute plus temporis tribuunt ; Viget dc equus & mulus a detiu 
ortu: cumque prodierint omnes: no facile etatem dignoueris. 
Quamobrem dici folet:certa fub ortu: incerta ab ortu: deniqs 
poft detiii ortum eo maxime declarat etas:quem caninum uo^ 
camus.breuior enim bic feptenibus eft;propter freni attritum 
quod ad eum iniicitunnon feptembus maior quidem: fed no 
uerticeextans adactiore.Iunioribus acutior & i pcerior eft.mas 
oibus temporibus init: nec celfat quandiu uiuit. Foemina et 
quadiu uiuit initur ; nec tempus ullum certu libidine aufert : 
fed ingeniu bominis arcet;aut uinculo aut aliquo buiufcemoi 
impedimento:non tamen quouis tempore facto initu:facultas 
enutriendi quod pepererint datur.equum apud opuntum grev 
garium fuifTe accepimus;qui annos quadraginta natus poifet 



eoire: fed adiumetu quoad fui pedes priores attollerec defide 

rabac. Coeudi imriu equis i uere. No ftatl a partu equa Iplet : 

fed intermiiTotempore^Sc mdius quartoaut qulto anno inter 

pofito procreat.Omnino fi nibil plus detununum tame inteiv 

ponere anum: & quafi nouale facere neceife eft. Equus igitur 

interpof ito tempore ut diftum eft parit. 

^^^STafinus cotinue parere poteft.fit etia in equoru genere 

m a gp t ali£ olno fteriles (iint; alie cocipiant quide:fed £ dere 

j/nequeat;cuius rei indicium aiunt:quod foetus circu renes alia 

que;dam fpecie propemodum renu ita cotinet:ut refciflus:qua 

tuor renes babere uideaf. Cu equa pegit ftatl fecudas deuorac: 

atqj etiam quod pulli nafcentis fronti adberet;bippomanes di 

du; magnitudineminus caricaparua:fpecielatiufailu: orbi/ 

eulatu mgru.boc fi quis prupto odore moueat:equa excitatur 

furitqs agnito eo odore. Quapropter id. a ueneficiis petitur: 5C 

pcipit mulierculisjfi cu equa ex equo pregnante coierit afin9; 

foetus iam coceptus corrupit .Equoru duce:ut boum nullu co 

ftituuc.quonia equoru naca no ftabilis:fed mobilis .pcaxqj e. . 

« - Ij Sinus cu mas: tum foela cricefimo mefe coire incipiueo 

tf a «i emcj} tpedeces mittit prioresifeciidos aute fexto mefe 

ptcp etiatertios quartofqieodegnomones;bosquartosadiiu^ 

L dicanda f cate nuncupat. Sed iam uel anniculaafina concepit: 

ut perrici proles ac adolefcere poiTet. reiicit femen a coitu:nifi 

interpellec : quamobre ftatim poft coitu uerberant infedra £ cp* 

parit duodecimo menfe. fingulatim magnaexparteprocreaf 

^ple^ea naqs natura eft ut unu panac. Sed nonuncj gemellos et 

£ dic. Afinus qdem equi genitura corrumpit ut didtu eft : fed 

equus afmi mmimeicum cqua iam afmi initu concepent. Lac 

grauida babet mefe decimo. A parcu die fepcimo mari iugif : 

eoque die iundta maxime recipic inicum: fed poftmodum eti 

am paritunfolet baec nifi priufq gnomonem amittat peperit: 

nuqua poftea inicum recipere.parere uel in confpedtu bominis 

uel I lucenolit: fed in tenebras ducitur cum parturitrfi priuic[ 

gnomone dimifilTet:peperir.parere cota fua etate poteft. uita 

afinis amplior annis triglta dc foemina uiuacior mare eft. Cu 

V 4" 



nyy .ywCoV.j? 



fiir»ttom«**ics 




fjos fvmvfhBVtv 



uel equns cum afina; uel afm^ cum equa inierit; multo magis 
abortus confequitur ; quam cum umgene mter le iungantur : 
uerbi gratia:cqua cum equo: aut afina cum afino.Euemt etia 
tempus geredi uteri: cum equus cum afino coierit maris norv 
ma;Ideftutquanto fpado tcmporismasperficiturfuoinge 
nere;tanto etiam foetus quem iple procreat abfoiuatur. At ma 
gmtudi ne corporis fpecie; 5c uinbus magis focmin? qua mari 
limile euadjti quod nafciturii frequenter coeant : nequeullo 
mtcrpofito tempore ceiTennque ita iunguntimbreui foemina 
ftenlcfcit: qua de caufa non fiequcter ita coniungunt; cjcura 
buic adbibet rei;fed tempus alzquod interponunt. Non afmu 
equa ut afina equum recipit : nifi afmus fir; g equam fuxerit + 
Ad mittunt de mduftiia qucf bippotbelas uocat*ac fi equimul 
gos cognomines;qui in pafcuis modo equorum uinbus bonis 
iuperantes coeant, 

ftVlus fuperuenire: coireqj Icipit; miflis detibus primis* 
JrCed feptennis lmplere potenVetiam cu equa coniunctus; 
Innum procreauit. poft deide fuguenireno folet;mulaquoqj 
lam factagrauida eft:fed*no quoad pficeret atqj ederet jple. 

TN terra fyna fug pboenicem uiulc &c coeunt; cVpariunt 
omnes.Sedidgenusdiuerfucft:quagfimiJe.prodeunt 
quos ginnos uocat ex equa: cu in geredo utero egrotauit more 
pumilionu ioidineboium;aut porcoru deprauatorui genere 
fuunvquos poftumos nucupauu &C qiudem ut pumilio; fic gt 
nus modum fuo genitali excedit. Vita mulis ad anos multos 
iam quida uel odtogefimu annum potuit ageremt Atbenis cu 
templu edincaret : q quauis dimilTus iam munere £ fenecta ; 
Comeans tamen ac obiens iumeta exbortabat ad opus; quam 
obrem decreto a neminefeum arceri frumetoru aceruis fancitu 
eXeiius foeia fenefcit c[ mas; Nonulli foeiam _p fluuio uring 
purgari aiut. Maie olfactu urinc prius fenefcere.ortus eorum 
animalium talis eft. 

lEtatem dignofci quadrupedu confirmant; q 1 earu cura 
__^funt conftituti: fi cutis prctenta maxillis: detracta mox 
^ relaxata; llico in fuu redeat locu. boc emm indiciu recentioris 




auadmpedis eft: ueteris cotra;fi diutiusrugata maneat cutis, 
iL^JAmelus fifft utcru mefes dece; parit femp unu tatumo. 
Ve_ 1 unipara nanq; eft: feparat prolem aparente anniculam. 
Viuit dm.plus emm § qulquaglta annos. parit in ucre. & lac 
fuu ufqs eo feruat; quo lam c6cepent:tu lac;tu caro cameli fua^ 
mflima olum eft.bibit eius lac ad unam menfura duabus aut 
tn^usaque: admixtis. 

ttjjj Lepbatus ta mas q foela fcipit coire ano c tatis uicefimo 
%e_l feredi uteri tepus alii annu &c fcx mefes;aln tiicnniu fta 
tuunt: ca quamobre incertum Ix>c fiecp no pateat coitus.parit 
enitcs pofteiionb? cmribus et fubfides cu dolorepullus cdit9 
orefuggitrno p .pmufcide: & ftarl cu natus e cernit Sc abulac, 
/es fere prlcipio bycmis cocutmere panut.petetes ma/ 
)dmc uiia prupta agufta:& opaca. mas cu foemmis co 
y uerTari dies triginta magna ex gte folct. Numer? paitus &te- 
pus fcredi ide atqs I urbais fuibus e. Vox et fimilis:fed foeia 
uocalior eft, mas raro uoce emittit . Mares caftrati maiores fe/ 
rociorefqs euadutait fcitc bomerus fmgit;cu dicat.Nutrut ex 
edtu filuis bonetibus aprum. Inftar no brutiifed dorfi motis 
opaci.Caftrant: qdVecetibus adbtic morbus prurics Icumbit i 
tcftes:quo atteretcs ea partem ad arborcs teftes extingunt. 

yirua plurimu fub fidens coi t:ut didtu iam eft. mare eni 
uftinere no pot; ob eius cotetiffimu impetu. uerutame 
do et fuftinet:mo ouiuet focias declinat f Cu turgetc ia 
uenere coitum appetut.Mas non in eade immorat; fed mutat 
breuiqj mterpofito tempoie. aliam atq? aliam fupergreditur . 
Coitus ab arcturo menfe ai igufto 5c feptebn, lmplent" paucis 
diebus;&: ab code multf .pariut magna ex partc unum:fed no 
nulle" etia geminos pepcnfTe perfped:um eft, parere ltrxta uias 
maxime folent metu beluarum. 1'ncrementum binnuli celere. 
purgatio cetcris teporibus nulla euenit ceraf . Cum aute paiit 
pkuitofo quodam bumorc purgatunducere fuum binnulu ad 
ftabula c6fuemt:que locu fibi babet refugiu.petra difmpta e 
uno aditu, ude defedcrc fe: repugnareq? folet iis q luadtit. Vi 
ta ee qualonga boc aial fert :led mbil certi exiis que narrantur 



uidemus:nec geftatio aut Icremetum binnuli ita euenit: quafi 
uita efTet ptelonga.Monte afie elapbo nomine apud arginufa 
quo loco alcibiades morce obnt:Cerue omnes fcifia aure funt: 
qua nota uel alibi fi loca mutarit dignot cunf :Et quide foetus 
ia inde a primo ortu ln utero ldem contrabit fignum.quaterna 
ubeta foeminis ut uaccis. Cum mares impleuerint foeminas : 
feparanf perfeipfi: 6cpropterlibidinisgraueolentiam quifqj 
folitanus fcrobes fodinfoetet ut birci:facies quoqj eorum ni/ 
grefcitafpergineutbircorum. deguntitaquoufcp bymberac 
cedat,Tupafcuarepetut:becideocetuoaccidunt:qifalaxafal 
fuapte natura eft:atque etiam quia pingui abudat.pinguefcut 
enim £ ftate fupramodum:quamobrem nec currere quide poC 
funt: ledfecundoauttertiocurfucapiutur abiisquipedibus 
infeftantur. fugiunt etiam in aquas propter eftum atqs anbeli 
tum.Caro eorum libidinis tempoteuiciatur 8c foetet:petinde 
quafi byrcoru.byeme ltaqs extcnuanf debilitanf qs.Vere aute 
uiget maxime ad curfum cum fugiunt. requiem mtercurredu 
aliqua faciunt: confiftentefcp manentfdum qui infequitur ap 
propiquet:Tum fugam ltem atnpiunt quod ideo facere uideV 
tur:quia interiora laborant: inteftmum enim tam tenue: imbe 
cilleque babcntmt etiam fi leuiter percufieris:poflit rupi cute 
adbucintegra. 

iSf ff^-fi cocunt ut dicftum eft non fuperuenientesifed bumi 
'ij^ JJftrati fert uterum urfa dies trigita. Parit tti unum: tum 
etiam duos. Sed cum plunmum quinqs. foetum mimmum ,p 
fui corpons magnitudle edit. quippe q minore catto: maiore 
mure parere foleat: nudu ite &c cecu 8c crunbus propemodum 
mebrifqj aliisplurimis Idifcretu ic rude.coit mefe februario. 
parit eo tempore quo latet.piguefcit per id tempus tam mas g 
JioeIauebemetei:cu prole enutrierinexit a mefe ia ueris tertio. 
~~* Yftrix et latet:totideqs diebus fert utero:*; reliqua facit 
3erinde ut urfa.-grauida capi urfam difficile eft. 
Eone auerfu coire.-urinaqs retro rcddere dictu ia eft.coit 
fil^Si pant no oi tge: fmgulis tamen anis uere parit: 6c ma,- 
gna ex gte geminos;Sed cii plurios fex catulos: nonucj et unu. 









quodde lec na fertur: uulua cum partu emittere: deJira fabula 

efttfacta ex ea caufa;quod raru gen9 bocalalis eft: nec ratione 

cur ica efl et;coperire autor llle fabule^ poterat.raru boc enim e; 

nec multis nafcitur locis: fed europe totiusiea parte folu:que 

inter acbeloum aronem: &c ncfum eft.parit leena quoque adeo 

paruos;ut uix poft fecundu menfe fcipiat lgredi. Leones terre; 

fyriequinquies uita panunt:'primu quinqj;poft unojfubinde 

pauciores: deiude ftenles degunt. caret leena iuba. mans baec 

^ppria eft.deces eos tatiimo mutat leo;cj canini uocaf.quacuoi! 

duos fu perius: totideqj inferius:idq$ fexto mefe etacis fit. 

Ty^kYena colore lupi prope e: Sed byrfutionSe iuba per totu 

Jjbtf dorfum predita eft. Quod autem de ea fertur; gem tale 

MimuTfiC maris 5C foeie. eandem babere: comenticium eft; fed 

uirile fimiliter atqj in lupis 5c canibus babetur:quod uero foe/ 

mineum eiTe uidecuc:fub cauda pofitu eft* figura fimile geni 

talis foei£.*fed fme ullo meatuifub boc meatus excrementorii 

eft .Quinetiam focia byena preter f uum ; Illud etiam f lmile ut 

mas: babet fub cauda fme ullo meatu : a quo excrementorum 

meatus eft:atqj fub eo genitale uerum cocinecur; uulua etum 

bycna foemiauit cetere buiufcemoi foemin^ animates babet. 

Sed raro byena foemina capitur.*iam inter undecl numero:una 

, tancum cep iffe uenacor retulit quidam* 

|f lEpores auerfi coeut; ut expofitum eft. recro enim urina 

Jj_l ^\reddunt,Coeunt dc pariunt quoq? tge: duq*. utero feriit 

*£uperfoetant: &C fingulis menfibus generant. Sed foetus edut 

no uniueefos; interpofitis enim diebus quot res tulerit paguc 

partione.babet foeia lac priuf q pariat:& a parcu cotinuo repe - 

tit coitu; dc laccas adbuc cocipic foetum: lac fuillo fimile fua ^- v 

ciaflicudin e eft. Parcu ng uc maior fidipediijpars cecii edit. 

& IJVlpes fuperueniens coic;parit cecosuiC urfa; atq? etiam 

^u JJinformiores:parcuries ita fecedicut raro gramda capia/ 

turXum partum edideritdingua labedo refouet &C cocoquit» 

Pplurimos quatuor. 
pus ferc &C paric ut canis ; Ciim tempore : tum eciam 
;cus numero : caecos etiam generat canis modo; coit 



i wmiit 






uno tempore tantum.parit ineunte eftate. fertur de eius partu 
ad fabula proxime. lupos omnes intra duodecim dies parere : 
cuius rei caufam proferunt fabulofc;quod latonam oberrante 
totidem ciiebus cx byperboreis delum deduxerint fub fpecie 
lupe; propter metum Iunonis. Sed an tempus boc pariedi fit: 
nondum exploratum babemus. Fertur quidem fic uulgo; fed 
uemm mmime effe uidetunquale uel illud ferut: lupos femel 
injiita parere. 

gj~_2iEIes &c Icbneumones tot numero pariunt quot canes;ue 
JScE^teunturque eifdem :uiuunt circi ter annos fex* 
'~ff _ ~~~lVpHS item canarius cecos parit: luporum ritu: numero 
fiL^gcum plurimum quatuor* 

Qf^^jS/ietism lupus ceruarius coitu ut canes implet: dc cccos 

^q Jlgenerat numero duos aut tres aut quatuoncorpore lon,- 

gior: SCcaudaporredtioreft; fedproceritatebreuior:celeritate 

eque preftat; quauis crura babeat breuiora.mollis enim bc agi 

hseft; Drofilireque longius ob eam rempoteft, 

(j J"t Vnt in fyria: quos mulos appellat; genus diuerfu abeo 

'Vf^Jquod coitu cqu£ &C afinipcreafcfed fimile facie:quomo 

^afini; GJueftres;fimilitudine quadam siome urbanoru accege. 

8c quide ut afini illi feri;fic muli prgftat celeritate. Procreant 

eiufmoimulefuofgenereicui^reiargumetoiUefut^qtepore 

pbarnace patris pbamabazi in terra pbrygia uenerut;cj adbuc 

extat: tres tame ex noue quot numeio olt fuiffe aiut : feruatur 

boc tempore, 

iO^jVriu generatio mirabilis pte? cetera aralia maiorcm in 
y § jftn odu eft;Tum numerottu celeritate.Ia.n,foeia pgnate 
fmuale miliario aliquando occupata:paulo poft referato uafe: 
mufculi numero uiginti S£ cetum reperti fut. Miru etia pcipi-- 
musortumreduntantis agreftis murium generis : locisenim 
compluribusagritam inauditomodo oriri folet; ut parum ex 
uniuerfo frumenti relinquaf:tam cito abfumit :ut nonulK me 
diocres agricol? cu pridie metendu ftatuerint.poftridie mane 
cu meftbribus accedetes ad fegeteabfupta lueniat tota\ Iteri/ 
tus autem minime euenit* Ratoepaucis enim diebus omnino 




abolentunquaq fuperiore tempoie bomines uincere uel fuffi/ 
endo; uel fues ut latibula effoderenc admittendo no poffent r 
Quinetiam uulpes eos uenantur: &c catti filueftres in primis ; 
fed tamen fuperare copiam &C celeritatem prouentus nequeut: 
nec aliud quicquam omnium uincit; nifi bymbres : iis enim 
quam primum intereunt . Terrae perficae parte quadam mure 
foemina refciifa: foetus foeminini pregnantes coperiunt - . Sut 
qui uebementer confirment mures ii falem lambant: impleri 
fine coitu. Aegyptiis muribus predums fere: ut berinaceis pi/ 
lus eft . Sunt etiam ahi ; qui eredti bipedes ambulent . babent 
eni crura pofteriora 16ga:priora breuia.ortus eoru quocp nume 
rofus efbSut uel alia genera muriu pluraifed de bis basftenus. 







ARISTOTELISDEHISTORIAANIMA, 
LIVMLIBER.VII.INTERPRETETHE 
ODORO. 

EHOMINIS Generatione: tum prima in 
, utero: tum pofteriore in luce dc ufque i feneccu 
I tem:quemadmodufebabeant:quefuenatur£ 
ratione eucniat loco boc dicimus: que inter ma 
rem 8c fbeminam drfreretia fic: &c quibufnam 
partibus conftet: ante expofitu eft. Mas aute primum femen 
genitale magna ex pte incipit ferre:anno pacto bis feptimo:fi 
mul etia pubefcere incipit :eo tge ut ftirpes femen laturas pri/ 
mu florereialcbmeo crotoniata ait.uox ite per id tepus mutari 
in fonu afperiore inf quabilioreq; icipit: quaij nodu grauent: 
neqs enl acuta preterea eft; neqs tota ccjuabilis. Sed fimilis fi/ 
dibus fcotentis 8c afpis: qcT caprire denolant.idqs potiffimu 
icidit iis qui rem uenerea incipiunt agere:iis eni uox tranfit m 
fonuuirilem. Abftinetibus uero econtrario fit:& fi cura adbi 
beat(quod aliq faciut ex iis 3 cboreis indulgent) uel logo fer/ 
uari tge fine magna mutatioe pSt.Mamf etiam cxtuberat: Sc 
genitaleno folum magnitndine: fcdetii fpecie ^pficit.-euenit 
porro id temporis qui iam fricari: contretaiqs per libidinem 



c 






cer>ennt: ut cum femen ernittunt: non modo uoluptate: uerfi 

dolore quoque afficiantur.Foeminis etiam per id tempus ex^ 

urgunt ubera: quod fratraie dicitur; &c qug meftrua uocantur 

erumpunt:quod fanguis quafi recens occifi animalis eft, 

ij^ljVaeautem alba dicuntur: admodum etiam puellis eue^ 

^q "niunt:et magis fi cibo ututur bumidiori.Hecincremen 

tum lmpediunt corporis: &c puellam extenuat;fed menfes tuc 

plurimis fmnnCum iam ubera ad duos digitos prominent:& 

uox eodem tempore puellarum mutatur rn grauiorem. 

rJ( ^fcEnique cum mulier uocis acutioris qua uir iit:tum natu 

^djmimores acutius g maiores fonant: ut H pueri q uiri acu 

1 tius:Sed uox foemin^ acutior eft q maris:& fiftula puellarum 

acutior q puerorum eft • Fit etiam ut per id tempus cuftodiri 

precipue debeant: maxime enim ad ufum rei uenere^ lcitanf: 

cum bec incipiunt:quod fi iam inde nibil plus commouere te 

perencq corpora ipfamullo adbuc ufu uenereo fed fponte mu 

tetur: fequi femariqj temperantia folet per etates fuperiores* 

nam &C que admodum puellf concumbunt;libidinofiores eua 

. dunt dc mares: fiue altera parte fiue utraque minus cauerint : 

propenfiores eodem etficiunf . Meatus enim Iaxant*; reddutqj 

eo corpus lubricum; 8c iimul uoluptatis;qua olim geftiret me 

mores:defideriomouenmrpreteritexontrec%auon£s* 

*|j^Rodeunt nonnulli i'am inde a primo ortu naturae impu 

fc^bes:infc*cudique.propterea quod parte fui genitali fue 

ntcTeprauatu Mulieres etia fimili modo impubes a natiuitate 

poffuntcreari. 

l y == ^Abitus quoque tum marium: tum foeminarum mutan 

flbj^ur: ut fint uel fanitati uel morbo babiliores: &c uel gra^ 

cilesuelpleni benequeuegetimamapubeexmacilentiscraf 

fefcunt; euaduntque faniores.alii cotra:quod pari modo puel 

lis etiam euenit ; qui enim pueri aut quae puellae excrementis 

antea corporis redundabant; cum ea ipfa excrementa una cum 

femine:aut menfibus fe cernanf: Saniore ob eam rem corpore 

efficiunt atque uegetiore;Iam enim ea qug fanitati alimetoqs 

obftent exeunt. At uero quibus contra antecefferit;iis corpora 






13 14 15 



17 18 19 20 21 22 23 



graciIiora:&i morbis opporamiora reddutur: excemitur enim 
de ipa natura & bene babitis: Cum aut femen aut menfes pro 
deunt. 

' N puellis item diuerfitas ubcrum eft ; aliis enim admo/ 
dum magna:alns exigua funt. euenit fane ut corpora V 
rnodice crefcant : cum puelle- excrementis redundant. futuris 
enim adbuc Sc nondum proftuentibus menftruis:quo plus co 
tinetur bumoris : eo magis efferri furfuqj impelli neceffe eft: 
donecinfraerumpatur.Itaquequodintmmicrementumma 
mf acceperint: feruantpoftea; manbus etiam mamme coipe • 
dtiores St foeminanores; tum iumoribus; tum fenionbus effi 
duntur; qui bumidiores leuiores nec uenulen ti funt; eorumq; 
ipforum iis magis qui fufci c[ qui cadidi fint.Semen profedo 
infoecundum ufqueadterfeptimum annum eft. Mox proh> 
ficum quidem eft:fed exigua lmperfedtaqs generant^Iuniores 
& mares 5i foemine. ut in ceteromm quoq; animalium genere 
plurimis euenit.cocipiunt quidem facilius nam minores: fed 
laborant in puerperio uebementius. corpore etiam minus ma- 
gna ex parte perficiuntur; bi fenefcunt celerius mares falaces; 
&c muheres qu£ frequentius pariant.Nam ne incrementum a. 
dem poft tertium partum effici poile mdetunfedantur autem 
temperanmrque melius quae rn rei uenereg ufum luxuriant i 
cum partum multotiens exercuerint.Sed poft annum ter fepti 
mum mulieribus quidem opportuneiam procreatioeft:Sed 
uirisitemaccederealiquidpoteftadprolemperfetitiorem.Se^ 
mina infoecunda funt quae tenuia : foecunda quae grandinis 
fpeciem referunt; eademqj potius marem foetificant.cotra te • 
nuia nec globulenta foeminam gignunt. 
fl H ^Entum etiam maris ea etate pilis mtegitur. prorTuuium 
wmJFautem menfiumdecrefcentelunacontingit:quamobre 
nonnulli canillo fexum foemineum lunf tribuunt: Quoniam 
fimul ut illa decrefcat &t mulier purget : moxcp replear ambf : 
eueniat. paucis meftma fmgulis mefib? mouent:fed uno iter, 
miffo plurimisJfacilius agit;cu iis qbus breui tpe boc e biduo 
aut triduo profluunt:fed quibus logum protrabit diffialius, 






laborant enim id temporis.aliis nancjj uniuerfim bee purgatio 
fit; aliis paulatim: At tamen omnibus corpus grauatunquam 
diu effluat bumor . Multis etia cum meftrua citantur: & eru/ 
ptioni propinqua funt;ftrangulationes uuluarum fequuntur: 
& crepitus: donec erumpant. Conccptus mulieribus a proflu/ 
mo meftruorum fua natura contingit: Sc quae bis carent: fteri 
les magnaexparteexigunt.uerum fieri poteft;utaliqueetiam 
fme eorum profluuio concipiannuidelicet quibus tantum bu/ 
monscolligitunquantumiisque purganturreftarefoletiqg 
non tanta copia:ut S£ foias poflint profluere. nonnullae etiam 
dum profluunt menfes concipiunt;poftea concipere nequeut: 
quibus uulua ftatim a purgatione comprimitur . Sunt quibus 
pregnatibus etiam meftrua ufq; in poftremum gerendi tepus 
eueniant: quibus accidit ut parua pariant; £c proles aut minus 
uitalis;aut mfirma procreetuv.Multis etiam defiderio coitus: 
quo uel iuuemlis etatis ratione; uel quia longo tempore abfti/ 
n^nnntenentun defcendunt utai: bt mefttua ft^pe ter i menfe 
citantundonec codpiant: quo fafto afcendunt; di fuo fitu co 
ftituuntur: nonunq & fi cetcrabenc fe babet uterus:bumidus 
tamen eft; refpuit femen genitale: fi bumidius fit. Omnium 
autem animalium(ut ante dixi )mulienbus I ter foeminas plu/ 
rima bg c purgatio euem t.nam ns que no pariunt animal:mbil 
tale mouet.propterea q> boc mateng fuperuacuum uertitur in 
coiporis alimentum.Sunt enim nonulla maribus fuis maiora 
atque eriam aliis in corticem:alus in fquamam:aliis in freque 
tiam pennarum abfumitur.Terreftribus quoque animal pari 
entibus;in pilos 8c corpulentiam traniit.bomo enim leuior q: 
teris eft: atq; etiam 1 urinam diuertit. plunma enim ex ceteris 
largius mingunt; Sc craifius. At mulieribus uice eorum quae 
dixi omnium;quantum fuperuacuum fit;in purgationem me 
fium uertitur i quod in maribus quoq? fimili fieri modo pa*ci 
pimus:feminis genitalis ratioe.plunmum enim omniu aialiu 
emittit:coparatione dico magnimdinis fug :& uero inter ipos 
mares cj bumidiores natura futmec ualde carnofi plus reddut: 
atque etiam plus candidiores c[ fufci; nec fecus in mulieribus 



fit. corpulentis enim multum meftrui excrementi in corporis 
aUmentum trifit: 8c in ufu quoqj rei ueneree candidiores fua 
natufa.-plufg fufce euaporant .ptfparaf boc ipbus ufu ciboru 
bumidorum 8C acriu. Indicium muliere iam concepiffe : cum 
ftatim a coitu locus frccefcit.fit certeut fi orisiquo concipitur 
labra funt leuiatiepta fjint ad coceptum.labif enim: 8: effluit 
femen. necueto ft craffa funt:comode ufum preftat:fcd fi ad 
digiti taftum afgiufcula: 5: betetia fint: atcp etia fi tcnuiora: 
ita comodead conceptionem babet.Talis igif preparidus eft 
utetus:qui cocipiat: quod fi ftcere ne concipiat placet: contra 
agedum eft-.Nam C labra Cnt lcuiora cocipere nequeat. Qui 
obrem nonnulle ut femen incidat : ante uului ex oleo iunipc 
rino: aut excerufa tbureue excipientes: oleo illmunt. fed fi in 
feptimum die mtus pmaferit : coceptum iam effe certum eft: 
nam que effluxioes uocanf : intra tot numero dies fiet i folene. 
purgatioes autem accedunt plurimis: cvi conceperint ad tepus 
quoddi: fcihcet triglta dieru: maxime fi concepta foemta eft: 
quadragita fi mas. A partu etiam purgationes eodem dierum 
numeto cofequi uolunt: quig no eque ita dtligenter eueniut. 
At uero poft coceptum X dies quas modo dixi:no ltem fecun 
dum naturam inferius agiturtfed in ubera tranfttunSdac effi 
citur.Cuius nota inter initia exiguo quodam: bc aranee prope 
modu fpecie apparet in mimis: cum iam conceperft: fentmnt 
precipue fuis ilibus. bec enim nonnullis ftatim pleniora efflci 
unf .quod iis quf gtaciliotes funtxuidentius accidit.Inguina 
etiam fentiut:SC conceptui atgumeto effe poffunt.Mares foe,- 
tus magna ex parte circa quadragefrmum diem:dextro potius 
lateremouentur: foeminefiniftro:citciternonagefimu. Nibil 
tame certi I bis arrirmari licer.multis enim ferentibus foeiam: 
motus agitur in finiftro.-et cotra in dextro gerentibus mai em. 
Sedenibfc «reliquabuiufcemodiutdifferut: eoquomagna 
ex gte Sc magis minu fue accidit:fic accipimiis.FIdif et foetus 
boc eodem tempore:Cum an te caruncula in formis conftaret. 
effluxionesuocanturque intta feptimudiem cortuptioncs 
cidunt. Abortiones autem qtte intta quactrageftmu. Et qi 



iffLf* 




^OovttoHfi 



rwmff 



hi«wl 



plurimi foet' ltra tot numero dies deprauaf .Mas g quadrage/ 
fnno die exierit:fi i quoduis aliud mittaf diffudif atqj abolef . 
Sed fi in aqua fngidarmcogif c6fiftitq;:ueluti in mebranula: 
qua rupta foetus ipe apparet:magnitudie formice maiufcule: 
8c membra iam mde difcreta. Tum cetera oia:tu genitalia co 
ftant:5: oculi queadmodu in ceteris aiantibuspregrades.Sed 
foeia que intra tertium menfem eruperit: indiftindta eft. quf 
aute quartum adepta eft mefem findif : 8c reliqua diftindtois 
effigiem breui tpe accipit.cum itaqj foetus in utero formatur: 
foemina tardius q mas perfedrione quaruqj partium recipit:8c 
fepius in decimum menfem g mas protrabif ,Sed cii in lucem 
prodia-it:foefaocius g mas dc accrefcittgc etate floret:& fene 
ctucemaceraf : 8c magis que pluries pariutmt didtu iam eft. 
g| Vm femen coceperit uterus: ftatim fe contrabit: donec 
\c^ Jad feptimu menfem uentum fit:od:auo iam adapetitur: 
atq; dcbifcit:8c partus fi uiuit:defcedit mefe eode. fed fi mor 
tuus eft: neqj ipfe defcendit: nec uterus p id tempus debifcit: 
idqs idicium farit:foetubaudquageffeuitale.Euenit jpfeclio 
ut mulieres a coceptu:corpus totu gtauef: 8c oculom caligies: 
& dolores capitis moueantunque aius maturius eft:et fere die 
decimo accidunt:aliis ferius prout magis minufueexmateria 
fupuacua temptanf .Naufee item 8c uomitus plurias capiunt: 
8£ precipue quibus purgatiocs coftiterint: nec du ad ubera tra 
feant.alique igif principio magis laborat: Abj poft: cum iam 
foetus plenius creuerit. Sfpe etiam multis deftillatio uring ad 
poftremu infeftat: fed magna ex parte qu£ mare ferut:facilius 
exigunt:minufque pallent: Cotraque foeiam:funt enim palli 
diores Sc grauius degut. Multis etra tumores extuberatioefq; 
carnis in cruribus incidut:Sed tamen cotra etiam nonullis co^ 
tingit. folet appetitus uarii grauidis euenire: citocp comutari: 
quod picarc quida a pica aue denominat :8c nimim cu foetum 
fexus foeminei femnt: auidius appetunt: rmnufq; re frui iam 
prefente:quam aipierint poffunt: faftidiunt enim ftatirmqcT 
modo uebementer appetercnt. Paucis contingit ut meiius ba- 
beant:cum utemm gerut. Sed precipue tunc faftidiut:tedioq) 



13 14 15 



17 18 19 20 21 22 23 



T, 



fatifcunt: cu foetiii capillus oriti Icipit : pili cogeniti grauidis 
defluunt: paudorefq» reddunf .contra qua parte pilos minime 
babete folebat: ea magis acdpiunt. plus etia motus magna ex 
parte mas in utero infert : § foemnia 8c celerius prodit.Forfne 
enim partus tardior eft. Dolor etia ex foela continuus: fed ob 
tufior: ex mare acer 8£ longe moleftiot. Quf paulo ante partii 
cocubunt:facilius patiunt.Parturire interdii mulieres uidenf : 
cii tamen tempus no fit:fed quonia foetus inuettit fuu caput: 
Ideo initium boc efle parturiendi uidef . Sed cum cftera alalia 
ola fingulari ac fimplici modo partu fuum f>fidant( Vnii enl 
pariendi tempus ftatu olbus eft Jbomini uni multiplex datum 
eft : Nam 8£ feptimo mefe: 8C octauo: Zc nono parere poteft:S£ 
quod plurimu dedmo: nonulle etia undedmu tagunt.foetus 
qui maturius qua feptimo menfe prodeat: nullo pacto uitalis 
eft. g feptimo uitalis quide bic primus exit: fed magna ex gte 
in&tmior.Quaobre cunabulis ex lana eii obuoluunt: K falciis 
alligant. Meatus ctia nonulli infifli ut auriu aut narium:f?pe 
numero generanf : fed accrefceti articulitut Ifanti: dc demum 
fuam formam recipiunt. 8C plericrs de bis quoqj feptimo natis 
uiuere atqs adolefcere poifut. Qui aute mefe odtauo nafcunf : 
uiuereac adolefccre ln terra egyptopofliint: Si quibufda aliis 
locis:ubi mulieres fertiliores iunt. multofqs fimul facile 8c fe- 
runt 8C pariut etia fi moftrofi fint: fed lodsgredf multi inter. 
eunt:nec nifi gpauci feruanf : unde fit ut fi quis feruetur: non 
octauo mefe natus exiftimef } Sed muliere fui coceptus imtiii 
latuifle,infeftanf maximemulieresmcfequartoioctauoque: 
&£ fl uel quatto uel octouo foetus perierit;ipe quoqi magna ex 
parte inteteut. itaqs fit ne folu mefe oclmio nati n5 uiuat: fed 
etia ipfis emortuis periculii quf pariQt fubeat.Simili modo &£ 
cjdiutumiores 9 undeclo mefe nafci uidenf :Iatere putaf .latec 
enim mulieres coceptus initiii: fi cii ante Iflatus fuerit uterus: 
ut ff pe accidit : poft coierintiatqs coceperint. boc.n. principiu 
eflefui conceptus exiftimat.-quod firmle indidum attulit.Ita 
multiplex perficiedi tempus pariediq; diuerfum bommi datu 
eft.Et cu alia fmgulos pariant:alia plures:genus bumanum m 

1 z 



: Pff !#.' 



^XuCrV ^ t* 



(U- j~pfi**™iho** > 



ancipiti eft. Na quod plurimu 8c locis plurimis agif :mulieres 

fingulosfingulf parifit.Sed ffpe 8cloaspleriTcpgeminoset: 

ut in terra quoqj f gypto fieri certum eft. pariunt etiam tres:8C 

quatuor. et quide locis nonullis ualde ita fit: quod dictu iam 

eft. fed quiqj cu plurimu nafcunt.Iam euim boc pluribus eue 

nifle confpectii eft: et quf da uigiti partubus quatuor f didic : 

quinos enim fmgulis partubus enixa eft :maiorqj eorum pars 

enutriri et adolefcere potuit.Et cum in cf teris aialibus gemini 

nati etia fi mas et foefa iint: nibilominus enutriaf : feruenf qj: 

qua Ci mares ambo aut foeff fint f genere certe bumano.Pauci 

gemini feruanf ;fi alter mas fit alf foeia.Mulier et equa oium 

maxime aialium grauidf coitu patiunf :cf tera ubi grauida fue 

rincfugiut mares: ea fcilicet quoru natura fupfoetare more le 

poris recufat: ueru equa nuq fupfoetat: fed magna ex gte unii 

tantumo generat. At uero in muliere raro quide euenit:ut fup 

foetetur: fed factu tame aliquado eft. Qui itaqj logo poft tpe 

fint cocepti:nibilo perfici poffut:fed prcmaturius dolore quo 

ipi:8i primus foet? Itereat:mouet;ia incidit:ut fa&a corrupto; 

ne:duoded fugfoetata puerpena egerenf . At uero fi proxime a 

primo coceptu fecudus fic factus:abfolui f diqjpocquod fug, 

foetarit;u t quafi gemini nafci uideanf :quomo bercule & ipbi 

clem procreatos effe fabulanf : Nam id etia conftitit adultera 

quada quf alteru fuo marito: alterii adulterio fimile peperit . 

Iam 8c cii geminos quf da ferret: tertii fugfoetauitiet cu tepus 

pariedi iuftu iam eflet:primos uitales peperit:Secudum qufto 

menfe elifit:qui ftatim mortuus eft. Altera cii primu feptimo 

pcpcriflet.-gmortuuseft.-moxduosiufto menfium numero 

fdidi t:g uixerunt.qufdi etii fub aboitu c6cepeiant:atqj alte 

rum abegerut:alteru continuerunt: gtuleriitqj adpartu. pluri/ 

mis fi cocubuerint mefe odtauo:infans mucore oppletus exit: 

efculctoru et quf mater comederit: ff pe gerulus uenit i luce . 

Scfi fale immodice ufa eft:ipfe fme ungmbus nafcicur. 

^l |Ac quod ante feptimu mefem cotradlum eft: iutile eft. 

Ilbsfed fimul infans natalis eft: Sc lac efle utile icipit. prius 

<aute" falfum etiam eft:ut pecoris. Vino precipue cum utcrum 



ferunplurie infeftaf.diflbluunf eni fi bibericiacqj debihcanc. 
Princrpiu &C finis mulienbus prolis recipiendfmaribus prebe 
de:feminis Si meftruoru emiflio e.Sed neq; cu incipiunt.*ftati 
prolifica funt: neq> cudefinunt:8c iam pauciora funt 8C infir^ 
miora.Qua na etate incipiat meftrua &c fememdidtu iam eft: 
Sed defmunt plurimis meftrua circa quadragefimu annum : 
quod cepus quf exceflerinr: iis ad fexagefimu feruant .eriam 
nonulle eo cpe peperut: Sed ultra boc tep? nulla potjscrabere. 
H h ^fcAres plurimi ad fexagefimu generac:que fi excefferint: 
miBJad fepcuagefimu ufqs.pcedunt.Et ia quidi anno fepcua 
gmta nati genueruc. Euenit fane multis gc mulieribus 8c uiris 
ut g coiunclri icer fe nequeac procreare:ubi diflbcrati fe iuxere 
cu aliis queant: quod idi in maris quocp aut foeic procreatioe 
nimiru euenire certu eft.pleruncp enim: tu mulieres:tum uiri: 
quandiu cu eifde lungunc: foeiam cacum mareue jpcreanr. Se 
iuncti auce contra.f tatis etiS rone imutant :ut iuuenes inter fe 
foeias generet:feniores facti mares:aut cotra.Ratio quoq* ge 
neradi:oino difcrime boc ide recipit: ut muenes nibil proc-reet 
feniores iam Icipiac generare. Aut cotra:ut g ante poflet:poft 
nibil poflint foecificare.Suc ec alique mulieres cj uix cocipiac: 
fed fi coceperic:t>ficiat atqs fdant: Alie cocra:facile gdem co> 
cipiunt: fed feruare no poflunt.Sunt 8c uiri g non nifi foeiam 
procreec:Ec muheres que no nifi mare.SC contramt de bcrcule 
fabulant :q inter duos gc feptuagita Iiberos foeiam una tancii - 
modo genuit. quc cocipere nequeanc: fi uel cura adbibica:aut 
aliquo cafu coceperinnfoelam magna ex parce pariur pocius g 
mare. Mulcis et uiris euenitmt cu antea poflent generare:poft 
nequeat: deinde rurfus faculcace recipiar generandi. gignucur 
lf fi quoque ex lefis:uerbi ca daudi ex claudis: Sc c$ci ex cecis. 
denicp fimiles fepenumero in requf precer nacura comirec:4c 
figna bences fibi cognaca bereditaria:uc uerucas:uc neuos:aut 
cicatrices:aut gd aliud generis eiufde. lam tale quid uel tertia 
,ple poftiregeneratu eft:ut cu quidi fuo i bracbio puncti nota 
baberec. filius non id reculinfed nepos ea corporis gte nigricie 
quada babens cofufam prodiit:fed raro bec eueniunc. Incegn 



™ /<»<"-- 



aut ex micis ne gignanf :nulla res obftat: & fepiffime lta agif . 
fimiles etia aliqui parentibus:aut auis fuifqj maioribus gene^ 
ranf . Aliqui fimilitudinis mbil referunt.reddif et uel poft plu 
res eiufde profapif : ut in ficila: eiufqj adulterui cum ftbiope 
c5miferat:filia nd colore patns etbiopis retulit: Sed q nat? ex 
bac e is auum etbiope regenerauit. Foeif magna ex pce matri. 
mares patri proueniunt fimiles:fed fit eria e diuerfo:ut foeine/ 
patri:mares matri fimiles /pcreef . Particulatim et fimiles fiut 
ut alia corporis pce fimiles fint patris: alia matris. gemini uel 
diffimiles interfenatiiamfunt:fedplurimi magna exparte 
fimiles prodeut.nam Sc quedam cum feptimo die a partu co^ 
cuburfTet c6cepifTetq3:peperit fimile fuperiori quafi geminu. 
Naturf etiam ratione alif fibi alif fuo marito fimiles generat: 
^utequipbarfalia cognomine iufta. 

B ^fVm femen genitale exit:fpus atecedit:3c cjde ipo exitu 

\cjc6ftac:agit cu fpiritumibil.n. -pcul fine uioletia fpiritali 

r „ proiici pot:Tum infinuatu in utero:diuqj contentu:mebrana 

"* obducif .quippe quod anteq difcemaf : exeat uelut ouu in fua 

membranula contectu:detracto putamine.mebrana aute ipfa 

uenis referta eft.oia uero tii natiUa;tu pedeftria:tu et uolatiha 

fiue aialis fiue oui forma /pueniut:fimili modo gignunf :mfi 

quod alia ubllicu babeat uulue adberente:uidelicet que aialis 

forma enafcunf :alia ouo:aIia utroq; mo:ut tn quoda pifdum 

genere:*; alia quafi mebranis continenf : alia fecundis. pnmii 

intra ultimu inuolucru aial gignif : mox altera mcmbrana ob/ 

uelar.plunma quide fui parte uuluf adberensifedparte etiam 

feiuncta:& aqua cotinens.bumor aute inter bascruetus aquo 

, fufqueeft .-quemmulieres proferuuocant. 

^feaJIVgenf aialiaoia gbus eft umbilicus: p ipfu umbilicu . 

W a flbic acetabulis uulue adberet fi fiit.Sed fi leuis fit uulua 

>Jif 1 uuluf adberet uena fubiedta. fitus in utero quadrupedum 

oium extefus eft:expedu aiit obliquus: ut pifciii;bipedu uero 

inflexus:contraiftufq; ut auiu.bomo etia i femet conglobatus 

fic geftaf : ut nalu inter genua;oculos fuper genua:aures extra 

genua beat. oibus eque aiahbus caput pnmii fuperius eft. fed 



13 14 15 



17 18 19 20 21 22 23 



eu creuerint: etiam exitum appetant.-deorfu deducif .Ita fit ut 
oibus partus fecundu naturi in caput: contra natura in pedes: 
aut inftexo circunactoqj corpore agaf . quadrupedes uel excre/ 
metu iam Ide bent:8t alui & ueficf: alteru i poftremo Iteftini: 
alteru in ipfa uefica. Quibus in uulua acetabula funt:foetu ac, 
crefcente:acetabula ipfa fubinde minuunf . poftremo abolenf 
omnia.umbilicus aut uelut putame e circa uenas: quaru origo 
ab utero eft :auc acetabulis fi babenf :aut uenf comifla eft.Sut 
foetui maiori ut boui quatuor uenf :mmori duf:minimo una: 
ut auibus.gtinet duf ad foetu p_ iecur:qua porcas appellicorrj 
a uena maiori.reliquf duf ab aborta:qua findif :& duf de una 
efficiunf . Vtrunqs uenariipar membranulf ambiut:& mebra, 
nulas ipfas ambitluelut putamen umbilicus. Collabunf fub/ 
inde uenf :dc quo foetus amplius creueritxo adductus ipfe co 
trabunf .Foetus aute grandefces caua uteri fubit: ubi palpitas 
iam fentitur dc circatgenitale parentis interdu uoluif . 

O j m mulieres parturiut:dolores multas qde 1 gtes inciL 
it:Sed plunmis ad alterutru foemur:Cf terfi qb? aluu 
tormrna uebemeter exercettociflime pariut.Quf lubos dolet: 
uixpariut:Quj imu uentreexpediti?: fi mas nafcif :j>fluit fa 
nies diluta pallidiufcula: fed fi foeia crueta : ueru ea quoqj d/ 
bumida e.fed fieri quoqs pot n6nu!lis:ut eorii neumi accidat. 
JST^, Ateris aialibus partus no laboriofi eueniunt. minus enl 
\c lcumparturiuntinfeftariuidenf. Atmulienbusdolores 
dSrJerrtentiffimi Icidunt: Sc pcipue ftabilibus H. fellulariis: H. 
quibus no bona latera futmecp facultas retinendi fpiritus fup/ 
petit:difficih'us et fdutt fi interea du g uim retmeccoact j eru 
perint refpiratione. ptimu aqua illa fubter cute fufa : g foetus 
motione; ruptis mebranis effiuit: deinde foetus inuerfo uteto 
K fecundis mterna euoluentibus: foras uenit in lucem. 
H Am uero 5: obftetricis officiu pars mgenii perfpicacifqs 
JH icclligetif efbnofolumenim difficultatipartusoppor 
<mne rapediteqj fuccuredu eft : Sed et cotra ea quf acddic J3ti 
nusageduigeniofc:S£ m fccidodcligandoqsubilico infantis 
prudetia requinf : S£ gitia: ni fi fimul fecudf quoqj exciderit : 

1 4?i 



J. 



"v 



uellere umbilicus cu fecundis atligaf : fuDiufq; precidif : qua 
aute deligacu eft;cobecefcic: & pars cocinua decidit: fi copula 
amencuqj diffoluaf :foecus fanguie effufo emorif . Sed fl fecuv 
de no ftacim cum foecu exiermt:du incus ipe: foris auc infans 
efhdeligatoumbilico fecaf :fepe uifus e puer emortuus nafci: 
cum ei Ifirmo priuf q deligaref umbilicus: fanguis I umbilicu 
&c circa effiuerer. Sed iam alique obftecrices: factae perinores 
reprimuc incro de umbilico fanguine: quo facto ftaci infans g: 
modo exaguis deficiebac recreaf : uiceq; reftituif .Nafcunf (ut 
didtum eft; fecudum nacura t cecera ecia afalia uerfa in caput . 
Sedpiierimanusquoq;adcoftasporrectasextenfafquebenc. 
Qui cu exierinrmoce ftatl emittlic;& manus in os admouent: 
excremencu ecia reddut} alii ftacim:alii breui: fed oes Itra die: 
quod excremetu pluris cj pro infantis magnitudine eft. Papa/ 
uerculu boc mulieres uocat:colore cruecu:atcjj admodii nigrii 
Si piceum eft:mox lacteii iam SC albidum reddif :fuggit enim 
cofcftim ubera Ifans:uoce anteq egrediaf nunc[ emictit;etiam 
fi cum difficulter egredif *caput excec:corpus intus fit tocum.. 
Quibuspurgarionesparcu aridparlt ; difficiliusliberanf : fed 
fi a partu purgatoes partius fequaturmec largius 9 prime neqj 
ad quadragefimu die perfeuerarmt: efficif ut mulier uahdior 
fic: 5c celenus pofiir cociperc. Infanres aiit primis quadraglta 
diebusmeqj rident cii uigilant: neq; lacbiymanf : fed noctu & 
per quietem ucrunqueincerdum faciuntmec uero fentiimt ma 
gna exi parte cum fcalpuntur. Plurimam buius tempons parte 
dormiunr. ccterum lndies: quo fubinde auctiores fuerint: eo 
magisadurgiiandum immutantur.Somniareetiameos con, 
ftacfed fero meminiffe poffunt imaginum. Ceteris quidem 
animalibus difcrimen offium nullum efbfcd omniaperfecta 
iam inde a naciuicate proueniunc: At pueris findpuc molle eft: 
feroq; duracur; & cum cecera animalia nafcancur cii decibus: 
pueri fepcimo mefe decire incipiut. Primci edut primores.alii 
fugiores prius: alii inferiores.deniq; omnes macurius detiunt: 

«om nurrices lac babenr calidius. 
}ft paccum purgacioefq; lactis copia excitaf : & nonullis 



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 



effluit: non folu de papillis:fed etia paffim per ubera.a!i<jbus 
eciam per alas:edurantqj impofterum globuli: quoties bumor 
uon coquacurmec exeat: fed redudet.ubera enim tota fungofa 
ita funt:tit fi in poculo pilum forte bauferit mulier:dolor mo; 
ueatur in mammis:quod malum pilarem appellant.nec fedat 
donecpilusuelprettiisexeatfpote: uelcumlacte exuggatur. 
Seruaf lac donec mulier concipiat: tum defirut atqs extinguic 
tam in bomine § m quadrupedum uiuiparo genere.Quandiu 
lac emanat:purgatones magna ex parte no fiunt:magna iqua 
ex parte:quoniam iam quibufdam lactannbus facta purgatio 
eft.Sed eni natura ita fert: ne bumor locis plunbus fimul eru; 
pere foleat: nam & marifcas babenti:deteriorcs accedunt pur 
gationes:Scquodinnonnullis acddit. Cumdelapfusbumor 
a lumbis per anum excermtunantequam uterum fubeat ldem 
euenit. Quibus du etia purgatoes no fiunt inriderit:uomitus 
fecuriusexigunt. 

(T^JOlent pueri plurimi conuulfione excipi:8c precipue cor 
j^P^! pulentiores: H lacte uefcentes copiofiore craffioreque: 
•^acnutricemkccentes fucci plena & corpulentam. nocet etiam 
ad boc morbi genus:uinum magifqs mgrum g albu. Et quod 
min us dilutum eibatqs etiam ex cibis qui inflent:plurimi ob 
funt:Et fi aluus fubftiteritmocuum eft. Plurimi ate feptimu 
diem intereunt. Vnde fit ut nomina feptimo die imponatur: 
tanquam faluti iam pueri magis credamus.plenilunio etiam I 
feftant boc malo.periculofius SC fi a fcapulis conuulfio oriat : 
in angufto fpes eft. 

ARISTOTELISDEHISTORIAANIMA. 
LIVMLIBER.VIII.INTERPRETETHE 
ODORO. 



NERATIOETRELIQVAani, 

lalium natura ita fe babet. Adtiones autem 8c 

uite pro moribus uiccuque differunt. ffic enim 

uelinplurimisceterorum animalium ueftigia 

morum animi bumam: quanijbaec aperrius m 




r 



TTfimi 



f\ ! 



bomiedifcernanf.Inefturbanicas:feritas:clemecia:acerbicas: 
forcicudo:ignauia:mems:fldentia:ira:rnalicia: acqs etiam pru 
dencie imago ineft m mulcis. queadmodum cum de parcibus 
docerem expofui:aha enim eo quod magis minufuebabeanc: 
coparacione bommis difterunc.bomocp ipfe cum multis aliis 
animalibus:ica diiTideC. quippe cum aliqua ex bls magis i bo^ 
mine babeantur: aliqua m ceteris animakbus latius. alia uero 
difteranc proporcione: uc emm ln bomme ars: fapiencia: pru/ 
dencia. &ic m nonullis bnicis meft uis queda eiuf modi alcera 
naruralis. conftacbocicaefleplane:argurnecopuenlisecacis: 
. in qua fucurorum babitiim quafi ueftigia: & femina uideris . 
ec camennibilper id cempusanimambominisdifferrcabelua 
rum anima prope dixerim.itaque mbil remotum a racione eft: 
Si parcim eadem:parcim fimiua:parcim ex proporcioe l ceteris 
ammalibus babenc . fed adeo de ianimatis paularim fenfimqj 
ad animaca nacura cranfic: uc continuacione ipfa laceacieorum 
confinium Sc medium ucrius na fic excremi.Iam ab animaciu 
genere:primum genus placamm eft.earu.qs alia ab alia differc: 
eo gj magis uice parciceps effe uideCur.uniuerfum auce genus 
refpedtu corpomm cererorum que amma uacanc: ipum quafi 
ammal efbat refpectu ammalisnnanime efife uidec, Sed emm 
digrefliis binc ad animalia cotinuus(ut modo dixij procedit. 
fuc enim maris nonnulla que abiges: animal ne finC:an placa. 
berenC enim: ic decracta complura id genus incereunt : uecbi 
gracia.pinne-adbfrenc:ungueseuulfiuiuerenequeunr.dcniqs 
genus uniuerfum eomm quae Cefta mteguncur; plante fmule 
1 efpectu gradicncmm ammalium eft :Quin & iiis fenciedi ita 
babetur: ut aliqua nullum eius idicium prebeat.alia leuiter U 
perobfcure fencireuideancur.Nonnullorum nacura corpons 
camofa eft: uc eorum que tubera appellaf :aut uercice. At uero 
fpogia oino fimilis plantis eft.Ceteru paruo quoda difcnmle 
fubmde alia pre alns iam adipifci uicam mocuq; uidencur. 
& \ Vod ldem in munenbus eciam uice percipere Lcet.plan 
Yg#rarum emm nullum aliud munus efie uidef : nifi quoad 
fimilequeque fibi facianc altera.uidelicet que femine orianf : 



fic animalium etiam quorundam nibil muneris preter genera 
tionem acceperis: unde fit ut eiufmodi acfaones fint omnium 
cornmunes.fed procedete fenfu iam uenerei coitus;uoluptate 
uita eorum difcrepat;atque etiam partus; enutriend^qs prolis 
ratione.itaque alia fimpliciter perinde ut plant£ officio procre 
andi fungutur fms temponbus.alia in enutrienda etiam prole 
laborat:Sed cum perfecerint defiftunt: nec ullam infuper fer/ 
uant focietate, AUaque prudentiora funt;<3<: plus memorie for 
tiuntunciuilius agunt cum prole.Prima igitur pars uitf alahu 
inofficio procreadi confiftit;altera in alendo Jn bis enim duo 
bus ftudium omnium uitaque uerfatur, cibi autem differunt 
potiftimum ratione materig:ex qua ipfa qu^ aluntur cofiftut* 
lcrcmentum enim quibufque fecundum naturam ex eade qua 
conftiterint materia fit.Quod autem fecundum naturam eft: 
id fuaue contingit; fequunturcg omma eam uoluptatem; qu£ 
feamdum na turam eft, Degut igitur animalia locis difiucla: 
alia nanqj terreftria;alia aquatilia funt: quam differentiam tri 
fariam intelligimus; aut enim recipiendi aeris: aut aque rone: 
altera terreftria;altera aquatilia dicimus.aut quod apta natura 
funt feruari tcmperameto alterutri; quaq aerem aquamue no 
recipiat,aut etiam quod cibum petant: uerfenturque utrobiqj 
diutius.complura enim cum rccipiant aerem: partufq; faciant 
m terra:cibum tamen a lods macudis petunt: uerfanturque in 
bumore^partem maximam temporis:qii£ fola uitam ambigu^ 
am agere uidentur: quippe que eadem: & uelut pedeftna: &C ue 
lutaquaticaftatuipoflint. Ateorumque bumoremrcapiut: 
nullu uel pcdeftre uel uolatile e; nec cibu fibi ex terra petit;gtj 
multa fpirabilis pedeftnfq; generis bumore gaudent; & ita no 
nulla ut nc uiuere quidem difcltifa ab aque natura ualeant: ut 
qu£ marine teftudines appellantur: &C crocodili: &c fluuiatiles 
equi: 6C uituli marini :atq; et ex miori genere teftudtes lutarie;: 
fiue mures aquatiles didti;5£ rane.becenim omnia nifi aliqua/ 
diufpiret:intereunt: &parereeducarequcfolentm fiicco.Na 
tura oium maximeanimalium fupftua peculiarifq; delpbino: 
&C {i quid aliud tale;uel in cetaceo genere:uel T reliquo aquatiU 



fit;ut balena: S< quecunq* fiftulam gerut.boc emm gcnus nec 
terreftre tantum; neque aquaticum facile dixerim. Si quidem 
terreftrequod aerem recipit:aquatile quod aquam:fecundum 
naturam cft.particeps nanque eft utriufque:cum & mare acci/ 
piat; reddatque per fiftulam:&aerem perpulmonem. babent 
enim boc mcmbru & fpirant:Quamobrem dclpbinus rgtibus 
apprebenfus breuitempore ftrangulatur ; ut qui fpirandifa/ 
cultatem amiferit: &t fons uero diutius uiuere poteft mu tiens: 
&C abelans modo ceterorum fpirantium: quinetiam dormiens 
roftrum exerit fupra mare:u t fpiret:Sed ln utracp diuifionis ta 
contrariorumpartecollocari bocgenusabfurdumeft. quam/ 
obremaquatilegenusampkusdiftinguendumuidetunutalia 
accipiant reddantq, aquam; ea caufa ipirantiaaere: quo refri/ 
geretur;aliaproptercibum,Cum.n.inbumoreabuacapiut: 
fieri non poteft: qui fimul aliquid bumoris admittatur; quod 
admiiTumf quo emittant: mftrumentum babeant neceiTe eft. 
Qug ig; tur propoitione fpirationis bumore ututur: brancbias 
babent. quibus autem per cibum bumor lllabiturnis fiftula m 
fanguineo genere data eft. Mollibus etiam 6c cruftaceis boc 
idem adbibitum eftmam ea quoque bumorem proptcr cibum 
accipere cogutur. Sedalteroillo modoaquatiliafunt;tempera 
tionem corporis cuco;& uictum; Vt qugaccipiat quide aere; 
fed in bumore^ tatem degat; aut qufaccipiant qmde bumore 
& brancbias babeat:fed tcrram petant; unde cibum accipiat: 
quale unum adbuc tantummodo nouimus cordulum nomle. 
bicenimnonpulmonem:fedbrancbiasbabct;cgreiTufqueci 
bum petit in terra: 6i quadrupes ldem eft;ut ad ambulandum 
idoneus. Horum autemommum natura quafi peruerfa uide/ 
tur;ficut marmm nonnullorum natura foeminam refert:foeia 
rum marem.cxiguis enim gbufda partibus fuis natura anima, 
lium immutata plurimu toto l corpore differre uidetur; quod 
latiiTimc i excifis patet.particula enim quadam oblefattotum 
animal in foeminam uertitur. quapropter I prima etiam ortus 
conftitutioe minime magnitudinis quog lmmutato du modo 
fit pricipale; efFicitur ut alterum mas; alterii foeia reddat :atqj 



12 3 4 5 6 7 



ii ommno tollaturmeutrum prodeat. Itaque ferreftre etiam &C 
aquatile eiTe modo utroque predifto : parte animalis exigua 
immutata;poteffcut alia terreftria:alia aquatilia procreetur; &C 
alia uitam fimplicem agat;alia ambiguam-.propterea cj> gene-- 
ratione fug conftitutionis materia tali participannt: quale fibi 
in cibo alTumunt.Carum enim cmque fuaueque efbquod per 
naturam babetur;ut fuperius diximus:fed cum animalia trifa 
riam in aquatile & terreftre diuidantur : aut enim recipiendi 
aeris aqueue neceiTitudine;aur corporis teperarione:aut tertio 
uicfais ratione: uitg prorfus diicrimen pro bis diuifionum me 
biis confequet: alia enim temperandi corporis gratia & uidtus 
ratione; atq> etia recipiedi aens;aut aque neceiTitate ita deget; 
alia temperamenti uidtufque caufa tantum.Igitur eorum quf 
teftaoperiuntur;nonnullaimmota alunturbumore dulci: &C 
potulento;qui per fpitTa tranfmittitur; cum tenuior ipfe mari 
cococto eliciatur:quemadmodum &C primo nature: omi infti^ 
tuuntur. Dulcem autem contineri bumorem in mari atque lta 
tranfmitti &c percollari coftat ; eo experimento: quo fi ex cera 
uas tcnui latere fmxerisridque annexa linea in marc demittas. 
inane die ac nodte una; bumoris copia dulcisintra fe colliget. 
Vrtice- pifciculis forte incidetibus uefcunt : os i medio bent: 
quod in maioribus euidenrius eft, Meatu etiam ut oftree^ quo 
excrementu fecedatbabent parte fuperiore. Vrtica enim ipfa 
quafi oftreorum caro eiTe uidetur inclufa faxo. pinde ut tefta 
patelf etiam fecedunnabfoluetes fefe ut uefcantur. Que; aut 
mobilia eademcp carne uefcentia funt: iis uictus ex pifdculis 
eft;utpurpuris:lutenimcarniuorej; dcquidcm efcabuiufm5i 
capiuntur; quac[ iis etiam qu£ mari pullulant alliduntur. Te^ 
ftudines marine concbulas petunt.babet enim os omniu robu 
ftiffimii. quicqd nanqj 1 os cgpennt: fme lapide fiue quoduis 
aliud ptringut ac deuorat. exeut eria in terra &C pafcut berba . 
laborat pleruqj &c itereut quoties inatates ficcant fole.deferre 
enim in gurgitcm facilenequeunt: bicidem uefcendi modus 
cruftaceis eft, nam ea quoque ommuora ftint: qmppe quae SC 
lapillos 8c limum: &c algam deuorent : atque etiam ftercus: ut 



KWM 



xv; n* r»"«ti 



*fa 



cancri faxatiles : carnes etiarn nimirum appetunt. loeuftaeuel 
pifces maiores conuincere poflunt. euemt ufu ut locuftis poly 
pi fuperiores fint : &C adeo ut fi eifdenv in retibus fenfent lo/ 
cu(tapoVpum:prgmetuemoriat.C6groslocuftec6uincant: 
nam elabi non queunt propter cruftf afperitatem . Cogri poly , 
pos fugent: fed edere non poffunt;leue cnira Sc lapfas polypx 
corpus ufum boftis effugit.MolIia uero camiuora omnia filt. 
Pafcuntur locuft^ uenatu pifciculorum circa fua cubilia: qug 
x alto locis afperis faxofis cauernofifcp faciunt.quieqd cepmt 
oriadmouentfuofordpe:utcancri.inceditlocuftafuanatura 
ante:cum nibil metuit demilTis in latera cormbus: At ubi me/ 
tuit fugit rerro: longeqj fua comua porrigit.Dimicant inter fe 
more arietum comibus: qu£ extollentes uibrantefque feriunt 
aduerfarium.Sed uniuerff etiam plerucp tanq gregis collegiu 
uifutur.Talis uiu endi modus eorum eft quf crufta operiunt . 
In mollium genere lolligines atqj fepie pifces uel maiores eui/ 
cunt, Polypi cocbulis maxle extringetes carunculas uefcunt . 
V nde fit ut eorum cubilia cognofcant: qui uenantur cogerie 
teftarum. Quod autem nonnulli aiunt polypum feipfum elTe 
falfum eft.*Sed aliqui fua bracbia corrofa bent a cogris. pifces 
omnes foeturam fuo tempore deuorant. Reliqua uicftus ratio 
non eadem omnibus eft i alii enim carniuori tantum funt: ut 
cartilagineuut congri:byatulg: Tbunni: mureng: lupi: denti 
ces:bamig: cerue.Mulli uero:& carne uefcuntur oCalga & con 
cba: ficceno.capitones ceno.dafquilli cetio. Scftercorefca/ 
rus: SCoculataalga:falpaftercore: 8calga;porrumetiampetit: 
&C curcubita capitur: quod ei ex omnibus uni euenit. alter etia 
alterum fui generis £ dit: excepto mugilcfed maxime congn: 
capito:& mugilis foli came omnino abftinent:cuius rei argu^ 
metum eft: quod neque in uentre tale quid unquam babentes 
capiuntur : neque £ fca in eos ex carne u timur: fed offa panis* 
Vefciturmugihsunufquifqj algaatquebarena.Capitoque 
aliqui labeonem uocant : littoribus gaudet: alter genens eiuf/ 
dem tranflittoranus eft : qui non nifi mucore uefcitur fuo : 
quamobremfemperipfeieiunuseft.Pafcuntur limo omnes 



10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 



capitoes quo fit ut graues & fordi di fint:pifce ipfi nuilu oino 
edut.Et quonia uerfari i limo folet: efferut fe urinanf qj fepe: 
ut corporis fordes abluat .Oua foetufqj eoru a nulla beiua uio 
lan f :quagg copiofe exiftut: fed cum adolcuerinc:tuc a ceteris 
pifcibus corripiunf miaxmieqs ab arcbano.Gulofus oium ma 
xime mugilis eft :atq> infaciabilis:quocirca uetre difteto gra/ 
uefcit:3C nifi leiunus fit beret ibers.Cu bic metuerit:caput ab 
fcodit:quafi corpus totu occultet. detex et ut dictu eft: carne 
uefdf :Sc molliaappetit:euenit plerunqj &c buic:& byatulf :ut 
cu pifces minores ifequantunueter procidat .propterea quod 
pifcmm uenter iuxta os pofitus eft.mec gula fubeft.alia lgitur 
ut dixi:catniuora tantu funt ut depbinus:detex.aurata:ut car 
tilagineamtmollia. Aliamagnaexgtelutouiuunt&alga: Sc 
mufco: & eo quod caulu uocat: SC enafcete materie ut fuca:Go 
bio:oes faxatiles.Fucf §§ cetera abftinet came:tame fquillas 
ffpenumero appetut.fed alter etia iuadit: ut didtu eft: Alteru 
maioriiq; minores funt preda: argumeto ut carne uefcanf : eft 
qcfefcabuiufcem6icapianf:bamia:tbunus: Sclupus magna 
ex gte carne alunt :fed algi et tagunt.Sargus niilli reliquias fe 
quit.Naubiillelutoexcitatoabiit(fodere.n.potjbicdefcedit 
3C pafcif rimbedlliorefq; ne eode adnatenarcecfcarus un' Itec 
pifces ruminare quadrupedu ritu uidef .ceteris pifcibus captu 
ra minorum a frote agif ore:ut folet meare; At cartilaginei:6C 
delpbini:Sc oes cetacei generis refupinati corripiut. babent.n. 
os fubtermde fit: ut giculu minores facilius poifmt euadere. 
Alioquin pauciammodum feruarentur.quippeciidelpbini 
celeritas atque cdendi facultas : mira eife tudeatur. Anguillf 
paucf qugdam certifque locis uefcuntur limo atque eduliis fi 
quis apponanfed plurime- dulci bumore uiuunidcj guinariis 
anguillariis dant opam feruantmt quamaxime pura fmccraqs 
ficaquaarFluens femper Sceffluens perripas:ubiuinaria ex/ 
truunt. nam mfi aqua fit clara: breui aftrangulate intereun t. 
brancbias enim babet exiguas: binc turbare aquam foliti fu t: 
qui easpifcantut. Et quidem I ftrymone amne circa ucrgilias 
capiunf : tunc emm aqua 8C lutum aduerfis flatibus inturbaf . 



'imm 



akoquin facius cft quiefcere. Anguille. no fugftuitac morcue; 
nec furfum uc ceceri pifces maxima parce efferunc.Sunc enim 
uencre exiguoipingue ia paucis ineft.plurime eo carenc:uiuere 
exempce aquis uel ad diem quincii fextucp poifunt: &c aquiloe 
plures diuti? durat: auftro minus: dc fi eftatedelacu Ipifcina 
cranfferunc:uiuere nequeuc.Sed fi byeme facile fedis mucacio 
nem paciundnulla deniqs uebemencemucationem coleranc:& 
quide fftaCe: etia fi iti frigida aquam cranffers oes plerunque 
intereut.Quin & fi exigua I aqua ftabulenf :pereut; quod ide 
&C ceteris pifcibus euemr.ftragulanc.n.fi femg eadem in aqua 
exigua uerfancur: quomodo fpirancia aialia intereut fi in aere 
exiguo claudanc.Vica aguillis nonullis uelad fepcem octoqj 
annosprotrabitui', 
jjj? Wldtus ftuuialibus etia tum ex mutua fui generis preda : 
i^ujjtu ex berbajradice: Sc fi cjd in cerio cogiant: nocte poti? 
m palcereii terdiu fecedere in alcu folici funcalis pifciu uictus e. 

iN auium genere qbus ungues adunci oes carniuore; fiic. 
fruges auce lpe etia fi in os indideris:nequcut deuorare: 
i ut genera aquilaiu omnia:milui:accipitres ambo ideft palum ' 
barius dc fiingillarius:cj mulco incer fe magnicudine diflfenic: 
acqs ecia Buceo:q miluo equiparac magnitudine.-fcmperqj ipe 
cermt.ad bgc of(in"aga:5i uulc.-ecoffifrage magnitudo maior 
qua aquile; color ex cinere albicas. Vulcuru duo genera funt: 
alteru pamum: 6c albicantius: alteru maius ac multiformms . 
Nocturnaru eciam nonullg aduncis unguibus fiit: ut cicuma 
noctua:bubo: fpecies fimilis nodtue. bubo e: fed magnicudie 
no minor q aquila. Ite aluco:ulula:afio, aluco maior galliaceo 
eft.ulula compar; picas utricp uenac , afio minor q noctua eft. 
bec cria fimili fpecie conftanc: dc carne uiuunc, Sunc eciam in 
genere no adiico que carne uefcant : uc byrundo.aliqua uermi 
culos petunt:ut fringilla:palfer,*rubetra:Iuceola:parus:cuius 
genera tria funt.fnngillago que maior efbquippe que frlgiUa 
equet;alt moticola cognoie e:quonia I motibus degac:cui cau 
da logior.terci? magnicudfe fui exigui cogis difcfepac: §q cfy 
ta fimilis e.Ite ficedula attricapilla:rubicilla:rubecula:iiluia: 



curuca:afilus:tyran9 cui corpus no multo aplius g Iocufte; :cri 
fta rutila;expluma elatiufcula: Sc cetera elegasxatucp fuauis: 
be-c auicula cft. Ad bg c ftorus cui magnitudo quata fiingillg: 
dC moti fiingiUa qu$ fringill^ fimilis: &c magnitudine ^pxima 
efbfcd collo ceruleo 6c in motibus degit: Vnde nome accepic 
tuetia regulus: & frugilega. bec fic reliqua idgenus uermicu/ 
lis parti ex toto:partim magna ex parte alunt . Spina appetunt 
illa;fpinus fiue bgunnus:carduelus. Ite que aurfuittis appeb 
latut:be,c enim oia uictitat in fpinis. Vermen aute et quoduis 
alfudaiale afpernanr . dormiunt becrficpafcunteodeinloco, 
Alia culicibus gauder: nec alio magis cj uenatu culicu uiuunt: 
ut pipo: tum maior: tu minor: utranqj picu martium uocant : 
fimiles fter fe funtmoceqj fimile emittut:fed maiore cj maior 
eft. Pafcunr ad macerie aduolates* Item galgulus cui magni/ 
tudo quata turturi fere eft: color luteus:lignipeta bic admodii 
eft:magnaqj ex parte macerie pafcit :uoce emittit magnaucola 
maxime peloponefi auis bcc eft: tu uero enumeradus lter bec 
eft culicilega didtus:magnitudineparua; quata fpinus.colore 
cinereus diftinct? maculis;uoceparua; g Scipfebgnipetacfr. 
Alia firugibus uiuunut palubes;colubus:uitiago:turtur Juifut 
femp columbi atqj palubes: led turtur gftate tan tu; hyeme fe 
codit:latitat enim fuo tpe. Vinago autuno potifTimum &i co 
fpicit ;& capit:cui magnitudo maior g colubo;minor g palubi 
eft. Modus maxime capiedi cam dum fein aqua bibedo pro- 
pendit .ueniut ad noftra loca cii iam fecerir prole. cetera uero 
ofa eftate accedunt:nidulanturqi apud nos: 6c carne magna ex 

larte fuos enutriunt pullos: excepto columbaceo genere. 
«Mnium fereauium aliae ui&umaterrapetunt:aliaea 

,o >/ ftuuio:ali£ a lacu: alie; a mari.fed palmipedes 1 ipa aqua 
parte maxima tpis uerfant : fic aliq* ingurgitates fe querut qcf 
comedat.fidipedes circa aqua.carucp nonullf terra cotetis alti/ 
libus uefcuntur : qu£ fcilicet carne no tangunt. Petit lacus Sc 
fluuios ardeola fic albardeola:q magnitudine minor efbroftro 
latcuporrectoqj. Item ciconia: fic gauiaicui color cincreus. Ad 
baec iunco cinclus : Albicula: tnnga; quae inter minora baec 



maiufcula cft:Turdo eni cquiparat : oibus bis cauda motitac. 
Quieriam calidris cui cinereus color diftindtus uarie.preterea 
genus alcedonu aquas adamat.-quod duplex eft.alteru uocale: 
barudinibus mfidens:a lterii mutu: quod apuore corpore eft: 
utrique dorfum ceruleum.Tbrocbilus cria boc loco ponendus 
eft.Sed apud mare alcedo quoque uerfatur: 8C carulusmecnon 
cornices littora petunt. Sc quf unda eiecerit aialia tangunt: na 
et bis natura omniuora eft:tum etiam gauia alba:& fulica:mer 
gus: dc rupex uictitant apud mare. palmipedu grauiores drca 
lacus8camnesuerfantur:utanas:olor:pbalaris:urinatrix. Ad 
bec bofca fimilis anari:fed minor.Si qui coruus appellatus eft 
cui magnitudo quantaciconiae : fed crura brcuiora; palmipes 
natafqs eft:colore niger:infidit arboribus; Sc nidulatur in iis. 
bic urtus ex boc genere.Item anfer maior.-anfer minor.-qui gre 
gatiliseft:uulpanfer:capella:penolops:aquiladictamarina:8i 
mare addit:8c lacum.Multe etiam berbis ucfcuf . Alites unce 
tum cctera que fuperare poflunt aialia : tum aues aggrediunf 
fed non fui generis^carniuorc funt modo pifciu:qui plerunqj 
fibicognatosrapiunt.Gcnusauium cumomnepotu exiguo 
contentum fit: tum aduncis nullus omnino ufus bibendi eft: 
preterg paudflimis quibufdam.-que &C ipfe raro utuntur. qua 
lis potiitimu tinnuculus eft.miluus etiam uifus eft bibere:c[cj 
raro^. 

f^—^Enus animalium corrice inteftummt lacerti:8c reliquae 
g Sbuiufcemodi quadmpedes: atcp eriam ferpentes oiuoru 
eitTnam 8ccamemedut:8cberbam. ferpentesommummaxie 
animalium uel cupidie dediti funt: fed defiderium bis quoqj 
bibendi exiguum: 8c reliquis quibus puhno fungofus eft.qua 
lem omnia babent quae oua pariunt:8c quibus parii fanguinis 
eft. Serpetes uiSi incotinetes et funt. proide uiperas alig umo 
tix ficcilibus ad fepes difpofito uenaftebrie.n.capiunf .fedcu 
ferpetes carniuore fint:quicqd cepit fucco exucto:reliquu to/ 
tii p meatu fui feceflus emitrirDqtTide oia fere id genus aialia 
faciunt:utaranei:fedbisforisfuggendo euaporaremos eft: 
ferpetibus inais in uentre.accipit ferpes undeubet quod daf : 



7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 



fiue auis fiue belua eft.oua etia deuorat fed cu aceepit reducit 
& ufque eo retra&at; quo ad parte nadus poftrema: e directo 
conftituat; tum colligit fe:m brcueqj cotrabitiut quod inditu 
fupra tenef:In unum exteto corpore deducat. Quod pp ea ita 
facincp gula tenuem babet & loga.diu & ferpetes & pbalagia 
uiuere poiTunt fxne cibo : quod ex iis qu£ pbarmacopole. ideft 
pigmentarii alut:perpedi pot. Quadrupedu que aial gencrat: 
filueftres:eedemqj ferrate detibus; carnc oes uefciintmifi qd" 
lupos aiunt: terra quadam:cu efuriut edere. boc igit peculiare 
luporu fit.berbas aute no aho tpe tangunt:nifi cu morbo labo 
rant:quomo & canes berba ingefta euomut; atqj itapurgant. 
Lupi bofcm illi potius periit: <j inertes &c unipetc quidam fut; 
qua qui uenatores.Quam aure alii glanu; alii bycna appellat; 
corpore no minore § lupus eft. iuba qua equus: fed feta durio 
' re longioreq?: SC per totu dorfum porre&a ; molit bec mfidias 
bomini.Canes et uomitione bols imitado: capit:&: fepulcbra 
erTodit:bumane auida carnis ac eruit.Vrfus aial oiuorum eft 
qiuppe qui $c fructus arboru: quas cofcendit: corpore lubrico 
edat: & legumina;& apes perfringes aIueos:8c cancros:& fory 
micas:came etia uefcit .uiribus enim fuis cohdens; madit no 
folu ceruos; fed et fues feros;fi clam tepenteq; potuerit agere. 
tauru aperto marte aggredit :c6ferta iam pugnaifternit fe refu 
pinurcuduqj taurus ferire conat ; ipe fuis bracbiis ampledtitur 
comuaiore morfum armis defigit;profremitq; aduerfariu.In.- 
gredi uel duobus Inites pedibus eredtus abquadiu pot.carnes 
oes pmaceratas: & _ppemodu putres comedit. Leo uefcit tjde 
carne ritu ceteroru filueftriu ferratoru: fed cibo incontinenter 
amodum utit. Multaq? deuorat folida:fine ullo difedtu.mox 
mbil triduoiaut certe biduo edit.ferre enim mediam poteftmt 
qui iam ad multam facietatem repletus eft;parum bibit:excre 
metum raro emittit; tertio die uelutcunqj acddit egcrit : idqj 
duru:aridum6cfimileutcanis. flatumetiam alui acerrimu 
emitrit. 5i urinam grauiter olentem: unde fit ut canes arbores 
odoref.mlgit enl crurc elatomt canes ad fhpites. foedu quoqj 
odorem in cibo relmquit ex fuo balitu. profciiTo nancp leone 




mm 



interiora grauiter olcnt, funt inter quadrupedes, ferafqS ui&u 
ex lacu dC fluuiis petit. At uero a mari nulium pr£ tercj uitulus 
marinus.funt etia in boc genere Eiber; fatberium.-fatKriuirnlu 
tris;latax:que latior lutre efbdentefqs babet robuftos.quippe 
qu£ noctu plerunqs egrediens uirgulta proxima fuis dentibus 
ut ferro prccidat.lutns etiam bominen mordennec defiftit;ut 
ferunt: nifi fracti olfis crepitu fenferit.lataci pilus durus: fpe 
interpilum uituli manni 8c cerui. 
**$L~$ Ibunt quibus dcntes ferrati aialia lambendo; atcp etiam 
^h-f nonulla ex no ferratis;ut mures, Quibus aute continui 
foibedo:ut equi: &C bouesuirfus neqj forbedo; neqs lambedo; 
Sed morfu.auiu caetere; for£>tu.' Sed quibus collu eft longum: 
ltermittut caputq? refupinanPorpbyriounus morfu.Cormge 
ra aialia tam fera q urbana: &C quibus dentes ferrati non funt: 
oiafruge:berbaq} uefcut :nifi uebemeter efuriat; fue excepto: 
tj minime berbae fruguue appetens eft: fed radicu maxime cx 
oibus alalibus.-quonia rictu aptiffimo ad ld negocii eft.faciili 
me etiam oium idem boc aial ad quoduis pabulu affuefcit: SC 
celerrime quocp in pinguedinem proficit pro fui corporis raa^ 
gnitudine.fexaginta enim diebuspinguetcit: quatum autem 
profecerit ii cognofcunnquibus ea res cure cft.^/bi iciunium 
ad fagina conltituerint pinguefcit: fame pre; fatigatus triduo; 
5; cg tera quoq* omnia fere melius pfatigata fame pinguefcut. 
faginant a triduo iam qui fues obef ant.Tbraces per faginan^ 
Cum primo die potu prebuerint:poft interpofito uno die prey 
bent:tum duobus: deinde triduo atqs ita fubinde augendo nu 
merum ufqj in feptimum curant. pinguefcit boc aial bordeo ; 
milio;ficu;glande:piro:cucumere. Sed maxune tum boc:tum 
caetera quibus uenter calidus eft: quicte immotioneqj pingue , 
fcunt; ceterum fues pinguiores redduntur; etiam cum in. luto 
fe uolutat. pafcere gregatim pro etate uelle uident . lupo etia 
fus obfiftere repugnarecp pot.Sexta pars poderis quatu podc 
rarituiuus;abfumitocciforpilos;faguine6Creliquaidgen9* 
Tam fues q c£ tera animalia omnia folent:cu ladtef exteuuari. 
becitafebabent. 



10 11 12 



13 14 15 



— 



19 20 21 22 23 



*^Ji30ues 8£ fmge K berba uefcunf .-piguefcut bis que flatu 
jfi^/jl:ient:ut emo 8i faba(frefiis:atqs etrpfa fabaru berba.Et 






feniores fi cute indfa fpiritu addigas-.deinde prebeas pabulu: 




pmgues facies: Ad bec bordeo uelitegro uel pifito:Sc a gluma 




fepato pinguefcut:*: dulcibusmt ficu:Sc paflk: umo etiam 6C 




fiodibus ulmi.fed pcipue fole St lotione calide aque.Cornua 




iunioru tepefada i cera ftectunf :ducuf qs facile:quo uolueris: 




nec pedu dolores fentiut:fi eoru cornua illinanf cera:aut oleo: 




autpice.laborataimetauebemetiuspminafollicitatagniue. . 
Augent iuuence amplius cu plus tpis exgtes ueneris degunt'. 
Quiobrem terre epiri incole:quas pinbicas uocat; anis noue: jj * 
intactasuenerefemat:utincremetuamphtercapiat:Scfetau/ , ■* ltt ^ t foA,M 1 










tas nuncupat. bas numero quadnngetas ee: 5; .pprias regis ac 




cigimusmec pofle uiuere locis aliis:qq teptatu ab aliqbus eft. 




rfL^iQui muli 8t afini ftuge berbaqs uefcut : fed maxie potu 




w^Ttpinguefcut. Iumeta.n.proaque. quabibat ufu:fuo fiu/ 




unfpabulo: Sc quod minus potu afgnat : id appetetius pabuli 




e: 8c plenius obefaf .Farrago pilii expolit:cu frugibus grauida 




e:Sed duris iam borrens ariftis lutihs eft.berbf medice prima 




falx uitio daf :Sc cu m foetida aqua ngaf icommoda eft.Boues 




clara biberegeftiunt. At equiuit cameli turbulcnta 8C craflam 




L 


fuauius bibut.quippe que ne ex fluuio qde prius bauriat."qua 




= 


pede inturbet:pofiunt uel ad quatuor dies tollerare fine potu: 




l_ 


moxbibuntquammultum. 




1 


^^jLepbatuseodepaftumodiosmacedoicosnoucm quod • 




E- 


^e*^plurimu edere pot: Sed tatii dare periculofu eft: fex aut 


t 


Tepteacdiffe modios i ufu fiequeti fatis e: fed farinf no plus 


|- 


q quinqj.uini et quiqs mares:que mefuraeminas cotinet fex: 


=t 


Iam quidam ampboras aque mefure macedoice quacuordeel 


|" 


eodebaufitpotu. SCrurfusameridie eiufdedieiocto. Viuit 


= 


magna pars camelorfi anos crigita: fed multo plures nonulle. 




I" 


nam uelad cetefimum annum facultate uiuendi protrabunt . 




1 


Ejepbatemalii annos ducentos uiuereaiunt: alii tricentos. 


E 


g^Ves 84 caprg berba uefcunf .pafcere oues fedulc atqs fta 


i_ 


llgjrbiles folet.Caprc loca crebto gmutant: Sumaqs tantum 


| 


m 


E- 






1 







I 



cotigut.plguefdt potiiTimuouisexpotu. cjuaobre e ftate fale 
dare die quinto fouti funt; fmgulis cetcnis fmgulos modios.. 
Sic cnim pecus incolume atcp piguius reddit. fiequens igitut 
falis ufus eo ptietrquado & paleis copia falis admifcet; ut fiti 
bude. plus aque baunat:& autuno cucurbita fale cocacTra affe/ 
rut.quodlac et auget;& agitat^ quoq; meridie: plus poft meri 
diams bibut;foetis difteta ubera pedent;gbus falis abude eft. 
opimat pecus:olea:oleafter; apbaca:palea.berba quf olaeffica 
ciora funt ex falfugine refperfa.pinguefcut & bec plenius pre 
falftigata iedia triduo. Aqua ouib? autuno comodior aqlonia 
g auftrina e.et pafcua ad fole occafii ipedtatia ^pfutatinera dc 
labores extenuat.idicat paftores oue ualidiore cu bybernis tgi 
bus pruinaqua fufcepit feruat.na cjbus uiriu min a paru p fua 
ibecillitate coftantes:difcutiunt fuo motu quatu fufceperint* 
caro cuiufque quadrupedis deterior eft cu locis paluftnbus tj 
editionbus pafcit. Sunt porro fngoris patietiorcs qbus ^uda 
amplior q quib 9 porrectior: &c glabre exutiores cj ueftitiores: 
crifpe et algoris Ipatientes fut. Valet meliusoues § capre;fed 
robuftiores capre q oues funt: ouiu qua lupus occidencpelles 
ac uellera &c facta ex bis ueftis: longe q cetera aptiora funt ad 
pediculos p rocreandos. 
■J Nfecla aialia qbus dentes oluora fut.Quibus aut ligua 
Ja tat ubumore undiq; eliquado:fua ligua uefcunt ;quoru 
falia oluora funt qbus guftus oium faporu eft ut mufceialta fa 
guiuora:uttabaru:6dafili:abafuccisplataru:6cfrucluuuiuut 
Apis una nullis putidis aftidet:nec utitur alio cibo qua dulci* 
Aquaetialibentiflimeindebauriunt:quafincericlariflimiq^ 
fontesfcatununt.Talis arumalium uictus eft, 
i^^SCtio aut &c omne eorii negotui in coitu^creatoe atqj ui/ 
B a flftus follertia uerfat :necno ad frigora eftus: mutatones 
"clcnicp teporii ptinct. icft eni in oibus fefus natmus mutatois 
fact? frigore aut calore. Itaqs ut boies alii domicilia byeme re 
petiic;am q amplioris^puincie pricipes fiit^fedem^p tpe mutat 
ut mora eftate bcis frigidis:byeme tepidis trabat. Sic bruta cj 
loca poflut pmutare faciut, Atqjalia fubfidiu I ipfis cofuetis 



12 3 4 5 6 7 



III I II II | II II 1 1 1 II 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 j II II | II II I II II | II II I II II 1 1 II 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 III 

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 



fibi locis copcriunt. Alia pcregre proficifcunr, Ia ab autunali 
fqumoctmm cx ponto locifqj frigidis fugiunt byeme futura* 
A uerno autem ex tepida regione;ad fngidam fefe confemnt: 
eftus meai futuri: 5C alia de locis uicinis difceduntralia de ulti 
mis prope dixerimmt grues faciut:que ex fcytbicis campis ad 
paludes fgypto fupiores: unde nilus profluit ueniunt:quo in. 
Ioco pugnare cu pigmeis dicut ,non eni id fabula eft; fed certe 
genus tum bominum : tum etia equorum pufillu ut dicit eft. 
deguntqs rn cauernis:unde nome Troglodit? a fubeundis ca/ 
uernis accepere. platee-etiamigrant; & deftrymone amnead 
iftru aduolacprolemqj ibi faciunt.abeunt uniuerfc.acpriores 
expedrant pofteriores:proptereaquod ubi motem fuperarint; 
uideri priores a pofterioribus nequeat. Qumetia pifces modo 
eode:alii ex ponto:aut in potum trananalii p byemem ex alto 
in. littora: teporis gratia ueniunt.cotra eftate ex littore in altu; 
uitantes eftum difcedunt. Aues quoqs ibecilliores bybemo &c 
gelido tpe difcedunt in campos; tit teporepotiant.eftiuo aute 
repetut motesmt cftu careat femp: qu£ Ibecilliora funt; prius 
utrauis rone difcedunt.Iam fcombri anteq tbunni.coturnices 
atecj grues.altera enim augufto: altera feptebri mefe incipiut, 
funt profedto ofa piguiora que de Iocis difcedut frigiciis: qua 
que.de calidis:ut coturnices autuno g uere funt piguiores.Fit 
enim ut fimul dc locis frigidis: &c tpe cahdo diicedat.Sut etia 
ueneris appetetiora uerno tepore; cunq? ex tepido difcefferu t; 
fed auiu grues ut dictum eft:ex ultimis in ultima abcut:uolat 
ftatu fecudo: qcfdelapide narrat falfum e. lapidem.n. eas tc- 
nere fuljmetoique ubi deciderit:accipi:utile ad auri probatoem 
aiut.Palumbes et difcedut et liuie;nec bybernare apud nos pa 
tiunt.-atqj etia turtures;& bymndmcs.Sedcolumbe manentr 
Cotumices quoq; difcedutmifi pauce locis apricis remal erlt: 
quod Scturturcs faciut. uolatgregatutu palubes: tu tmtures: 
cu accedunt: &C cu fuo tge abeunt.Cotumiccs cu cecidermt: fi 
ferenumfit:autaquiIonium tempus fotiacur: Scprofpcrede 
gunt: fed fi au(lrinurn:molefte:proptereaquod parum uolat: 
bumidus enim grauifc^ auftcr eft.Quamobrem cj aucupatur; 

m s 



. reehtlyl 



i-\ 



J™*kV 



auftmra non aquilonem obferuant.omnmo ?gre: propter fui 
carparis pondus uolant: funt enim coi-pore grandiore qua fuis 
pinnis deferri poflintmoaferatefcp ob ea rem uolant; laborat 
enimquafi opprefff oncre:cumbceadeutlocafine ducibus 
pergunr. Acai bincabeur:ducibuslingulata:oto;&mstrice: 
proficifcuntunatcp etiam cmcbramo a quo etiam rcuocantur 
noi^u:cuiusuocemcumfenferintaucupes:intelligimtparari 
difceftiim; matrix forma pertde ac aues lacuftres eft; atq; etia 
ligulata qu£ lingua exericprf logaumde ei nome otus nodtug 
fimihs eft: pinnulis circiter auies emmentibus preditusmnde 
nomen accepit:quafi auntum dicasmonnulli ullulam eum ap/ 
pellant; alii afione: blatero bic eft dc ballucinator* &c palmpes: *"" 
faltantes emm imitac:capicur intentus 111 altero au-upe:altero 
circueunte ut noftua, omnes deniqj aues unce brcui fiit collo: 
&lingualata;aptequeadimitandum. Nam SCindicaauiscui 
nome pfitace. qtia loqui aiiit: talis eft. &C loquatior cum biberit 
uinu redditur. Gregales ex auibus fut;grus;clor:f latea: anfer 
minor. 
^f aIfciualiiutdicl:ueft:difceduntabaltoadlittus:ecotra 
Ap J' delitcore in altum;fugientes cxugantias caloris &c frigo 
nsTSed prg ftant pelagicis Iittorales:quippe m cibo copioCiore 
meliorecj! potiant: qua enim fol mgmit plura excunt: ut fit in 
bortisma et litcuus niger propius rcrram oritur:alter fimilis er 
raticis eft:Tum etiam bene ex calido frigidoq' temperata funt 
loca maris terrcna:quo fit ut &C caro eorum pifcium magis cou 
ftet: cu peligiorum bumida mollis folutaq, fit. Littorales fut 
detex ; fcarabeus : cernua:aurata: mugilis :mullus;turdu s;draco 
pulcber:gobio:atqjomne faxatilegenus. pelagii futpaftinata 
genufqj omne cartilagineum: &C congromm albicantiu genus 
&C byatula;rubelio:glaucus.pagri autem:fcorpiones;congri ni 
grates:muren£;cucuh abigut.Sed difcrimen boru;diuerfitate 
ec locoru ac teporu exiftercpot: ut apud creta lfula. Gobiones 
oeqj faxatile genus fatis pinguefcit.Tbunnus et poft arcturu 
melioreft.Iam.n.eotemporeabmfeftatis alili agitationerev 
quiefcit:qu£ facit ut fit ln £ ftate detenor.Qu metia mantimis 



12 3 4 5 6 7 



11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 



lacubus genera plura pifciu marinom gigni agtum e:ut falpi: 
aurati:mullum:aIios fere plurimos.Hamias etii in alopecon/ 
nefo regies: Sc in biftonide lacu:plurima genera babenf .Mone 
dulc magna ex gte no tubeut potum : fed in propotide trabiit 
fftate:8cpariut;byemeinegco.Sedtbum:limane:bamie:fub 
eunt potum uere: eftateqs ibi traducut: Sc reliqui fere plurimi 
fufanci 8c gregatilis generis: eode tranfeunt. eft fane plurima 
pifciu pars gregatilismec ullus grex caret duce.petut aut potu 
paftusgratia:quiuberior8ccomodioribi:propteraquarudul/ 
ciumadmixtionem fuppeditaf .Belugquoqs magnepauciores 
ibide funt. nam excepto delpbino: 3C pbocena: qui tirfionem 
iterpretor:nibil in poto maleficu eft. nec delpbinus bic magn? 
efbquig extra ubi aliquitum procefferis: magni babeanf .Tu 
itaqj uictus:tu etiam partus graria potum fubeunt.Sunt emm 
ibi loca ad partionem aptiora: 8c buraor dulcior ac potulentior: 
foetu melius educat.Sed cum pegerint:8c proles iiadoleuerit: 
exeut poft uirgilias ftatim:& fi byemps auftrina fit tardius:fi 
aquilonia citius: propter fecundi flatus comoditate: prolefcp 
adbuc parua apud byzantiii capitur:utpote cu longior mora in 
ponro no fuent. Sed de ceteris & cu adeut: & cti excat coftat. 
^_jArda aute una:cu adit uidetur & capif :Scd exiens nuf g 
p¥*"*} uifa adbuc eft:quod fi quaapud bizantium aliquando 
capiaf :pifcatores fua retia luftrat propter exitus infolentia.cu 
ius rei caufa cft: quod fole ipfe fubeut lftrum amnem: Vnde 
f lffo ftumme p_ abditu terre meatum:deftuut in adrii fmum: 
argumeto eft: quod ibi contra euerut cj in ponto: exeuntes cnj 
igiper capiunf :fubeuntcs nuncj. 
r a THunni dextrorfu terram cocingentes fubeut: fed rema/ 
<SjE_J^ieit c5rra.leuu eni in latus fe admouet:quod propterea 
ficere dicunf :<f dextro oculo clarius uidet fua natura:leuo be 
bettf.fufaneis de gbus loquor iterdiu mearcnoctu quiefcere) 
In more eft. pafcuntur etiam nocte: nifi luceat luna: ita enim 
faciunc itennec uolut quiefcere. 

^f/idi ufu piti rei marine nibilo eos moucri fed quiefce/ 
e a bruma ad jquinoiitium uemu ubicunqs id temporis 






fint affeuerant. 

^TTikOnedulf. fubeutes potu capiunf :exeutes aut minus opti 

fcBffmel.ppotid? funt:itegpanit. At cfteri fufanei exeutes 

rpotius capiunf : X optimi g ld teporis funt: Cum uero adeunt 

pontu proxime f geii: pinguiifimi capiunf .quo fubinde afcen 

derint magis eo macilentiores fmnt. fepe et ftatu afttino uebe 

mentiusoccurfante fit: ut cii monedulis 8i fcombrisexeat:ac 

mari mferiore magis q circa bizantmm capiantur : difceflum 

fedifqi mutafionem boc modo faciunt. 

^ff^ijc ide affeftus teireftribus et euenit cii fe abdiit et latet. 

B b ffbyeme ennn latebras fubeiit: tge lam tepidiore exeunt. 

/rancmero 3; latedi 3c patedi comurus aialium ea eft:ut fibi co 

tra utriufcp exugantii teporis opitulenf .latet ahquoru genus 

totu:aliquom partim latet: parum non latet.Tefta eni intetfa 

omnia latet: ut i mari purpura:buccinu:omnecp id genus. Sed 

abfolutorum latibulu euidentius eft.codunf enim feccffu: ut 

peiftines facere uifunf :aliqualeulore quoda tegmine fug irxv 

fitodelitefcut:utcocble{:terrcftres:ideftlimaces:8cadbfretiu 

mutatioincerta eft.Non tamen eode tge oialatet:fed limaces 

byeme. purpurc: & buccina: canis exortu dies circiter tricenos 

codunf .Pectines eni cepore eode: fed eoru plurima fane latet 

Sialgore urgente H eftu. 

H Nfecla pene oia coiunf prcter ea quf uita in domiciliis 
^l cubominibus agicxmf qs prius itereit qui annuti tepus 
( exceditJatet bf c byeme aua diutius: alia quandiu algor uebe 
mes eft:ut apes; nam lpfe etii cefl~ant:S£ latent:cuius rei argu/ 
metum: quod minime cibu fibi appofitu guftareuidenf :H Ci 
quaerepfait:ieiuna fpecTaf : uetretraflucece: nulloqspenitus 
cotento: quod manifeftu fit. Quiefcunt ab occafu uergiliaru 
ufcp ad uer.condunf aute quf qs locis apricis abdita: 5c ubi fibi 
cubile conftituere tutius folent. 

^^0\nguinei quocp generis multa fe codunt: ut ea cj ftecfta 

k^jjcortice funnferpetes dico:lacertos:ftelliones:crocodilos 

^uuiatiles.Mefibus quatuor frigidiffimis bf c latentmec p id 

tepus gcqui comedut. Cf terf gde ferpetes cauernas fubeunt 



-■ 



9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 



tett£. Se d uipete fub faxis codunf . pifcium et cSpluces latete 

nouimiis:fedaperciffimebippuiu:queequifcle^ioiaui:&:cor/ 

uulii fme graculu g byeme.na bi foli nunq capiunf :nifi cettis 

qbufdam cepotibus:eifdeqs femg: cum ceten ocs fete femper 

capianf . Mutena etii latet: SC cetuua: 8C conget. Saxatiles ueto 

coiugatim mates cu foels condunf :quomodo &C foetificate fo 

lent:ut tuidi:merule:perce,Tbuni et latet pre altis gutgitibus 

byeme: piguefcutqs a latibulo maiote in modti. capi mcipiunt 

uetgiliaiu ab orcu ad atcturi occafu ulnmum. teliquo tempote 

quiefcut latetes.capiunf nonulli ex bis cetetifq; latetibus tpe 

fui feceffus cu fe moueit locis tepidis:aut fi tgls infolitf quie 

tes cotingit. Ptodeut emm ahquantulo de fuo cubili paftum: 

& precipueplenilunio.funt magna ex pce fuauiflimi:cu latet. 

Primade in ceno feaddut:cuius tei argumentu eft:quod neqs 

eo tpe capiuf 8c dotfo foeculeco: penifq; adductis oppreffrfqs 

fpectanf .Vemo aute tge prodeuc:8t appropinquit ad tetram 

coeutes paiientefqs:quo tpe foetu giaulde capiunf itepeftiuecg 

tantifpeteffeputanf. Autunoueio&byemcdeteriores funt. 

f lmul etii mares pleni femine gcnitali: lacte appellato : pet id 

tempus cemur.itaqs preftit ad ufum.prole adbuc parua diffL 

cile capiunf . Adul|iore iam larga captura proptct mfefti afili 

ftimulu eft.latentalia m arena:alia in lutoiore titum detecto: 

plutima tge codunf folum bybernomt cruftata:& pifces faxa 

tiles:8c raieiomneqs cattilagineum genusidicbus fcilicet fiigi 

diffimis:quod rtaee eo argumcnto coftat:cj> minime cu algor 

eft capiunf : fed pifciu nonulli cftate etli latet: ut glaucus.bic 

enim g id tepus fe abdit circicer dies fexagita. Afellus et lacet 

6C autata pluiimu tgis afellu latete Idicio effe uidef : qcV logo 

intetpoflto tge capiaf . Pifces uel eftate latete documento illo 

ptobaf : quod teporibus fideiu fiant captutc; K ptecipue cani/ 

culf.mare eni g id tepus euertif :quod latiflime apud bofporu 

patct.limus enl in fumma efferf :pifcefqj innatit.aiunt etii ft . , „, , 

gurgitu ima fepius terit:plures eade fagapa capi fecudo iactu 

q pnmo.Tum etia magnis bymbtibus multa appaiet aialium 

genera:quf ante uel nuncj uel taro uiia fuerint. 

m +". 



*K." 



j Vium etiam eomplures conduntur; non ut aliqui putat 
pau cae:nec omnes ad loca tepidiora abeunt: fed qmbus 
^ loca eiufmodi funt uicinaf folite fcdisuis eo fecedere hbet: ut 
& miluos &c birudines agere aladuerfum eft.Que; auteprocul 
locis eiu fmodi moranturmon mutant fedem:ied fe lbide co, 
dunt. Iam cnim uife funt mult^birundinesin anguftns con 
uallium nudg atcf. omnmo deplumes.milui etiam deciulmoi 
lociseuo!airecupnmuapparerent:uififunt.Latibulogenera 
diftlgui uel adunca uel rcdtunguia non poflunt.na SC ciconia 
latet: &c merula: &c turdus;& alauda, de turture quidem maxie 
omnium conftat.nemoenim prope dixerim uidiife per byeme 
ufpiatuituremdiciuir.latereautemincipitprepinguis.*Si§g 
pennas in latebra dimittit:tamen pinguedmem ieruat. palum 
boru aliqui latent:aliqiu no latent: fed cu birudinibus abeut. 
Sturnus etiam latet:&: ex genere unco:miluus: paucis cjbufda 
cUebusScnocliua. 

1 Vadrupedum quc animal generant byftrices condunt ; 

* &C urfnfed utm propter £rigus:an aliade caufa ambigit, 
pinguefcut urfi per id tepus.tum marcs:tum foele uebemeter 
ut mouere CcCc facile nequcant.parit etiam foemina eo tepore; 
&C tandiu latet quo ad tempus fit:ut fuos catulosin apertum ( p 
ducat ; qtiod uerno tepore menfe a bruma tertio facit, Sed qcV 
minimum diescirciterquadragintalatet:exquibusbis fepte 
ita fopitur: ut fe nibilo moueat:reliquis poftea plunbus: latet 
quidem fed mouetur;5c furgitfoetu gimuda urfamel a nemie 
uel a pauciflimis capta eft, tempore £ui latibuli boc aial nibil 
edere certu effcqiuppe quod neque exeat; &C captum uen tre in/ 
tefhnoq-; inani uidcatur.Narrant eius inteftinum per inediam 
ita conmuere;ut adductum prope cobereat. Itaqj urfu latebra 
cgreffum primum berbai Arum diaram deguftare;ut Iteftinu 
laxetur;Sc biet.Glires etiam latent m ipfis arbonbus: pingue> 
icunecf per ii tepus uebemeter,itidem mmes pontici genens, 
Nonnulla ex us quf conduntur;exuunt idtquod fenedtus uo^- 
catunquodcutisultimaeft;8c pnmiortusoperculum. Sed in 
pedeftri uiuiparo genere de urfo; qua de caufa lateat ambigit ; 



ut di_tum iam eft. Cortice i_ec_a maxima fere fui pte feceffu 






- 


fuo tge latet:et exuunt feneftutem ea quibus cutis mollis;nec 






- 


predura;etteftaceaqu^daefl;qualisteftudini(nam&teftudo ( _^__ -( ^ ciilvf( 
inter cortice intedta enumerada eft; bc mus aquatilis) fed qua / 






_ 






= 


lis ftel_oni;lacerto;& precipue ferpetibus eft. exuut enim bg c 




_ 


omnia:tum uere cum egrediunt:tum etiam autumno. Vipera 




= 


etiam exuit tam uere c[ autumno. Cum ferpcns exuere incipit: 






= 


ab oculis primum detrabi aiunt; ita ut obce. cari uideantur iis ; 






i 


qui rem no intelligunt:tum caput exuitur; glabrum enim boc 






i" 


omnium anteq reliquum corpus apparet:atcp una fere nocte et 






= 


diefenedtustotaexuituracapiteorfa adcauda; __cutealtera 








intus iubnafcente ipfa remouetur. Vt enim foetus inuolucro 






= 


fecundaru quocontentus prodient: exuitur: fic ifta fenedtute 






~~ 


detracta renouant.Infec_a enim eode modo exuunt fenedtute 






=_ 


quibus boc folitum eft;ut filpba 6_ culex: bc ea quorum penne. 






= 


uagina cotinentur;ut fcarabei; fed omnia facfto iam qd' gigni 




i- 


debuerit:exuunt.nam ut partui uiuiparo fecudf ;fic uermicu/ 






i 


larie proli operculum circunrumpit.e.que bc apibus bc locuftis 






h 


cicade. ubi eruperunt:oleis aut barundinibus infidunt: bc cum 






_ 


rupto operculo exeunt: parum quiddam in eo reliriquunt bu/ 






== 


moris;nec multo poft uolant; bc incipiunt canei e, locuf tg inter 






= 


marina; bc gammari exuunt;au t uere aut autuno poft partum . 






=~ 


Iam captf alique funt locufte : molle babetes partem fugiore: 






| 


quod crufta iam circunrupta detracTraq- cflet. inferiore autem 






= 


duram; cp nodum effet difrupta.no enim fimilis in bisatque 






_ 


in anguibus exutio fit,latent locufte menfes circita- quinque. 


= 


Cancri etia exuunt fene_tutem. molliores quidem perfpicue; 


~ 


fed etiam duriores exuere aiunt; ut maias. Cum uero exuunt; 


= 


mollis admodum crufta fubnafcitur: bc quidem cancri pre^ te 


1 


neritate non fads ambulare poffunt.exuunt bec fepius anno: 


= 


Sed qiif nam lateant: bc quomodo: bc tempore:atq* etiam que: 




= 


&quotemporeexuantfenectutem:iamc___umeft. 






A Tlluunt autem ani malia pr o fpere non eifdem temporibus 




_ 


^u w}ec ommbuseque exupcrantiis. Valitudinesetiam bc 




| 


morbi per tempora pro generum diuerfitate uarie accidunt: et 






m £ 




1 






_ 






~ 







H 



in totfl : non eade oibus ualitudo exiftit. Iam auibus profunt 
fqualotes: Tu ad Cf tera fanltate:tum et ad partu: & precipue 
palflbis: At uero pifcibus: exceptis gbufdS paucis imbres co/ 
ducut.Incomodi contraauibus Sm pluuii funt.-pifcibus ficd. 
Quippc cum auium talis natura fitmt ne bibere gdem largius 
poffint fme detrimeto: Adficf igif aues ut dictfi eft:uiuut pro 
pedixerim fmeullopotu:quodbefiodusnefciuit. raritenimi 
narratione obfeffionis nini aquilS augurii prf fidem bibente . 
Cfterc aues bibfit gdem: fed parfimec aliud ullfl potioni idul 
get:quod pulmone fungoffl babeat:aut pariat oufi.Cum aues 
f grotStiplum e indiciu proferunt: turbantur enim nec pofitu^ 
ram eandem feraantquam babcnt: cfi recteualcnt. 
><J^Mfcifi genus maxia ex pte annis pluuiis benefut dictQ e) 
j|p_J'uiuit.ita enim non modo plus cibi nancifcif : Vcrfl etii 
( oino pluuio bumore iuuaf :ut ea que terta gignunf .olera emm 
quaiiis rigenf :tamen no tantum profidunt quitum bymbre: 
quod indebarundinibus etii lacu prognatis euenit.mbil enim 
fere acaefcunt: nifi aquf pluuif incedant. Indicium uel mde 
accipi poteft.-quod pifces plurimi petant potum:ut in co tradu 
cit f ftate. facit eni copia amniu loci lllius ut mare fit dulcius: 
& cibus largior babeaf :que iide fluuii deferit.Subeunt etiam 
fluuios genera pifciu coplura: Si prf ftic m fluetis 8c lacubus : 
ut bamia:mugilis.Gobiones et piguefcut i fluuiis.dcniq; loca 
pditalaaisc5moditatepifcespoffidetoptimos.expluuiisaflt 
l ipfisfftmibymbres commodioresfunt pammaximf pifcifl: 
& precipue cum uer & f ftas &C autflnus bymbribus abundarit. 
byems contra ferenior fuent:ad fummam prope dixerim:aim 
bene bominibus annus ccdic:tunc 5C pifcibus foeliciter degere 
contingit.locis aute fngidis parum uigent. Maxime infeftant 
algore:qullapidemincapitebabentutcbromis:lupus:pager; 
umbra.faa t eni m lapidis rigor ut per algore gelent:et exridit. 
Sed cum plurimis pifaum genenbus bymbres conducit:mu> 
gili tamen & capitom : & ei qui a nonnullis murinus uocatur: 
nocet.fit enim ut pluuns multi ex bis de facili excf cenf : fi mo 
dum aqua excelfcrit.Solet enim per byemem potius capito ita 



11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 



— ■ 



arrJcima oculi eius albefcut; Sc maciletus p id teporis capitur : 
atqj ad poftremu malo eode interit:quod no magis bymbrium 
copia q algoreaccidereuidef , Iam.n. cii alibi tu I nauplio agro 
terre arginf I uadis multi capti fut cccix cu byems fuiffet afpri 
ma.multi et albos bentes oculos capti funt. Aurata quocp hyc 
me laborat;fed arcbanas c ftate:eoq-; rpc extenuat . Prodeft cor 
uulis ferme^ preter cgteros pifces:anus fqualens:qd' bis quocp 
ob ea rem comodior eft: cp p ficcitate potius tepor accidit.loca 
pro fua natura genera qug qs fibi babent ad lcolumitate como 
diora:quod,n.natura httorale;aut pclagiu eft: buic fuo loco t> 
nature. defiderio uerfari comodius eft.quod aut abigit:id co^ 
modc utroqs degere pot. Scd funt et loca queda fingufeppria 
inqbusredtiusualeat.Comodiora^qcTfimpliciterdixeriJIoca 
funt ea que algaru copia fcatet. piguioris enl locis bis capiunf 
<j multis 8c uariis locis folet pabulari.Na & gbus alga I cibo e 
ab ude pafcunf : dc qbus caro appetif :plures pifces fibi repiut. 
Intcreft et aquilonia fint:an auftrina.genus enl logu aqloniis 
melius uiget: Sc cjde eftate loco eojTde aquiloniis plures logi cj 
lati capiunf ♦ Tbuni 8c gladii agitanf afilo:canis ex ortu. bent 
ent utriqj £ id tepus fub pfna ceu uermiculu; que afilii uocat: 
effigie fcorpionis; magmtudine aranei: infeftat boc tanto do> 
Loreiut no minus interdu gladws;qua delpbinus exiliatmnde 
fitrut uel i nauigia ff penumero incidat* Thuni oium maxime 
pifciu gaudent tepore: bc ob ea rem arena et littora adeunt:per 
fiima et maris Inatat quo teporis potiaf . Pifciculi aut feruari 
propterea poflut:quia fpemunf : maiora enim magni fequuf : 
fed ouorum dc prolis pars magna ptoide abfumitur. Cti enim 
pifces defiderio teporis:loca foeturf adeant'. liguriunt quiccjd 
attigerint;capiuntur maxime pifcesmon multo anteq fol oria 
tmraut poftqoccidit.denique circa folisortum aut occafum. 
tempeftiue enim iaci tantifper putaf . quamobrem eo tempore 
pifcatores folent retia tollere, tunc enim maxime uifus pilciu 
fallif .quippecum ncnitu quiefcat:luceauteiamclariore mcli? 
uideant. Morbuspeftilcnsnullus inciderepifcibusunuierfis 
uidef ,-qualis pla'iiq; bominis dc quadrupedu:equis; Sc bubus; 



nmrrr 



mm 



& reliqui gcneris nonuilis aecidit:tu feris: tu urbanis.cgrotare 
tamen &c rpfi putanf . & quide pifcatores pro morbi indicio ca 
piutxii aliquot extcnuatos languetibus fimiles: 6; colore imu 
tatos.-inter multos pmgues ac ualidos eiufde generis cepermt. 
Marinum genus ita fe babet. 
fp^Luuiatile 8£ lai uftre pefte quidem 8: ipfu imunc eft:fed 
^^honullis morbi mcidunt proprii.filurus eni canis ex omi 
poSruiriufquod fublimis innatetjfideraf :8£ tonittuo fopitur 
magno:quod 8£ cyprino accidit fed leuius.Silurus uela draco 
ne:angue:gurgitepanimaltoictusmterit.Balero:8£tilom:lu 
bric?: canis cx ortu tnafcif : g debihtat cogitqj ad fumaftagni 
effern:qua eftu Itereuntcbalcis qua erici appello mtio Ifeftat 
diro:ut pediculi fub bricbiis innati quamuki interimanuqcT 
nulli ex ceterisaccidit.monuf pifces uerbafco berba:quaobre 
ceten fluuiatilesetlacuftreseainficietes capiut. fed foenices 
marinos ctia lta pifcanf . Sunt cj duobus quocp illis capiedi ge 
neribus utanf : quod eni altos gurgites amniii pifces g byeme 
uitare folent. (Cu emm alias dulcis aqua rrigidior fit:tum uel 
maxime eiusima algctjidcirco foflam i fluuiu ducut:qua ma 
terie liigctes openunt: et ferro arqs lapidibus ftipant: ut quafi 
cuniculli faciat aditu patete ad fluuiu ude ipleaf :tu facto gelu 
uafla mde pifcanf . Alteru genus capture tale eft:cuius ufus ec 
byeme cft Si eftate: medioamne fruticibus Sclapidibus circu 
fepiunt: uno aditu dato:modo ons: Tii m eo ore pofita uaffa 
pifcanf ;motis lapidibus.Tcftaceo generi anni pluuii profunt: 
pretercj purpurisxuius rei indiciu eft: qd' 11 amnis I mare fl ue 
tis aqua guftannt:moriunf eode dicuiuit purpura extra marc 
quecaptaeft :diescirciterqulquaginta. Alitalteraalteram: co 
quodfuatcftagnatuuelutialgS mufcuuegeriuqueautem jp 
cibo iis aflferimpoderis ca adbiberi aiut:ut I libra flt grauiores. 
Cetens fqualor icommodus eft: nam 8C pauciora reddunf : 8c 
deteriora.& quide pectines tunc magis trabunt rufum colore: 
iaminp\Trbeoeuripo peclmes aliquandodefuerut:nomodo 
propter ferramentu quo pifcatores abradendo uberti caperent: 
ueriietia jppter ficcitates.Ceteris et teftatis bymbrcs coducut: 



propterea guod rmre dulcius reddif : fed fiigus facit profccto 
ne uel in p5to uel m fluuiis gigni poffmt: exceptis blforibus ; 
paucis genus nanqs unifore potiflimum rigore mduratur Sc in 
terit. Aquatili afalnim genus ita fe babet. 

jjVadrupedu fues tribus morbi generib? laborat: quoru 
jjunu raucedo uocaf :quo maxime fauces maxillfqs iftam 
': fed idem malu uel qualibet aha corgis partc cotrabi pot. 
Iam.n.plerunq; in pede:alias m aure decubit.Putrefcit ,ptin9 
mebru : &: ulcus ferpit:donec ad pulmone dcueniat: quo tacto 
mors fequif .crefcit boc uitiu celenrennecpot fus quicq edere 
cu ita f grotat: et fl quatunlibet fit morbi incrernetum.curaf a 
porcariis cu malu incipere fenferint:baud alio modo g tota gte 
abcifa qua ceperit. Reliqua duo genera eode uocabulo noianf 
ftruma:quoru alterii dolor capitis ii grauitas eft :quo plurimi 
laborare fofealteru alui^pftuuiu eft: qcV lrremediabile icidit. 
alten fucairrif exuioadblbltonarib9: eoqsrpodilutis:feddif 
ficultereoquoqs pcriculo fubtrabif. biduo eniaut quatriduo 
interitus obuenit.Raucefcunt potiflimii eo anno quo montes 
abude tulerint: & pinguiffimi funt.Iuuat mora celfi dediffe I 
dbatu:& balneum multu ii calidu:& uene fub %ua fitf cuL 
tello adacto faguine detraxiffe. Gradinofi aute fiut fues quo 
rii crura Sc collu & armi carne coflant bumidiore:gbus ptibus 
uelgradines plurime innafcunf. caroduldoreftfigi-andines 
babetpaucas:fedfimultasbumidaualde:Scifipidae.Faale 
qui grandet cognofcunf : parte cni lmgue mferiore grandines 
benf . & fi feta dorfo euellas:cruore I radice pili euulfl uidens. 
Pedibus etia pofterioribus coftare no pofliit:g grandet.carec 
grandine cuadbuc lactent.tollunf grandines tipba:qu{ uel m 
cibatu utiliseft.Sed pcipuealut:8c opimat ficus 8e acer.abus 
deniqsno fimplcx:fed uarius fagina optiaeft. gaudet.n.fues 
pabulimutat6equeadmoduKceteiaaiaha:tuetfieiiaiiitci 
bi uarietatemt parti inflef :parti Ipleaf carne:partf opimef .Gla 
des fuauit gde a fuibus comedunf :fed carnc bumida faciiit fi 
foledinf :6i fi grauidegladecopiofi? ederfcabortu faciiitmt 
oues gbus coftatius bocgladib? efitatis accidit. unu ex oibus 



*></<n«« ', 



*■* 



f J 



quenouimus animalibus fus grandincm concipit. 
*J]Anes mbus laborJt uitus:rabie:agina:podagra. 6cit ra 
^clbies furore: Si quf momorderinoia rablfit:excepto boie. 
Irtferefit canes boc morbo: &C quf m orfa funt;exccpto bomie. 
Angina etti itctimlt* podagra teptati pauci euaderepoffut. 
Rabies camelumeriamprebendic.Elepbantosceteris mahs 
immunes aiunt. mflatione autem alui acrius mfeftari. 
-gT^Oues gregales morbis duobus teptanf :podagta: 8c ftru 
ihr%ma. facit podagra ut pedibus itumefcat: 8c quauis non 
frefeac: tame figulas amittat.ualet melius cormbus pice llhtis 
calida euenit ftruma: ut calldl? frequeciufqj fpiref .-qcVdemqs 
in bomine febrisndem lii boue ftruma eft-indicium morbl:ut 
demifle aures flacceant: 8£ ut comedere nequeant.breui morifi 
tur adarjertifque pulmo mfpicitur putris. 
^TQuoru gregales morbo imunes funt: excepta podagra . 
J, boc eni uno laborant : 8c plerfiq; ob ld u ngues amittfit. 
occlamiffis alu ftati enafcfif .fit.n.ut altero fubnafcete iigue: 
alter amittaf .Indicium morbimt alter teftium dexter palpitet: 
uel utpaulo citra nares cauum quiddam rugofficf gignatur. 
/T"~]BT uero equi domeftici morbis plunmis ofcnoxn f ut: la 
[PTll boranr llco dicto: ideft tenuions mteftinl morboxuius 
if fnali ldinii: ut crura pofteriora artrabat ad priora: Sc ita ffimo/ 
ueat u t propemodu collidat.Si ubi atea diebus aliquot fponte 
ieiunarit:mox i furore uertanf ;fanguie detract o iuuanf .Capi 
unf et rigore neruorfi:cuius ldicifi:uenf ut oes neruiqs itedaf : 
8c caput teruicefqs imoblllter rigeat: rectlfqj crurib? gradiaf . 
Suppuratoe et equi ifeftanf . umfi quoqi corfi e: qd'bordeatio 
. dicif :cuius idicifi:ut pallatu moleftat: 5i feruetius fpiret equ? 
g ex cofueto. nullfi buius mali remedifi eftmifi fponre naturf 
emedef .Quod afit lympbari dicif :tale eft ut equus ab tlblf fo 
nu quiefcauSc demittat ffote.cfi uero cofcederis:citef coteti? 
donec retineas: demiffus etia femp tnftifcp eft: fl rabie tenef . 
Cums indiciummt aunculasdemittat ad iubam:rurfufcj pro 
tendat: ldque uiciffim factitet. Irremediabile etiam malum : 
ficordisdolore uexatur : cuius fndicium utlatera fubfidant 



& ilia pftriganc.& fi ucfica dimoueac de fuo fitmcuius idiciu 
ne urina reddere poflit;& ut ugulas clunefcp trabat.Et fj pafti 
naca deuorarlt; cuius magnitudo quf uerticim beftiolc e. Na 
morfus muris aranei; uel ceteris iumetis moleftiffimus eft.pu 
ftule: boc excicanc : & piculofior que defixerit grauida.puftule: 
enim rupunt: ex quo intentus fequit.fed fi no granida eft no 
interimiC.quinecia ea qua alii cbalcida;alii dignida uocadfuo 
morfuautinterimit:autuelx!mentedoloremouec.fimiIisbfC 
paruis lacertis eft:fed colore ferpecis quam cecilia nominanc 
deniqj boles ufu perici totide fere morbis equum atqs etia oue 
ifeftaii;quotbolemreferut.mterituenenofandaracfetequus 
& quoduis iumetu fiue ueteriniidat m aqua jxollatu, aborcu 
ecia facit equa:odore fentiens fungi fumigatis luceme cxtlcJrev, 
qd' dc mulieru nonnulhs accidir: batftenus de equorii morbis. 
Quod bippomanes uocat: bgret qdem firoci nafcentis puk: ut 
narracur. Sed eque plambeccs abftergetefq;:id abrodunt.que- 
autedebocfabulatur:figmentamuliercularu6Cprofe£forum 
carminis incantamentoru efle credendu potius eft.Emitti etia 
ab equa priuf q pulum; quod pulium dicit certu eft.equi uoce 
quoqj agnofcunt equorum gbus cum pugnarlt.Gaudet pratis 
riguis&paludibus.bibunt.n.aquasnbentiuscurbidas:quod 
fi clara e:inturbat ea ungulis fuis;et cu biberlc:lauac fe totos; 
llpbifqs potiunc . balneum enim ofno boc aial adamatific aque: 
deditum eft, quamobrem natura ctiam equi ftuuiatilis ita c6/ 

c:ut uiuerenifi in bumore non polTit. 
\Os contra quam equus nifi aqua fit clara frigida acque 
* limpida bibere nolit. 

IlSini uno maxime morbo laborant que malidam uocat: 



uo d uicium in capice oritur. facitqs ut per nares picuita 
multa ruffaq* effluacqu? fi ad pulmone a 1 efcederic:mormnt\ 
fedfi in capite eft:no inferc intericu.Impaciens frigoris maxie 
boc aial eft.quapropcer poncica &C fcycbica cerra afinis caret. 
jfZ^Lepbanti morbis inflatioe cotradis laborant:quo fit ne 
*\ej, potfint excrementu uel uefic£ uel alui reddere. Egrotat 
eclicomedat terra: nifi ea rrequeter utanna. fi frequetermibil 



r L 



mm 



fentiut mali.lapides et interdu deuoratmecno fluoreteptanfr 
quo cii Liircs laguerint;curant potioneaqii£ cabdf :et cibo fent 
melle imbuti: utruncp emm id fiftit profluuiu alui:fi per info 
niam feffi funt: armis gfricatis ex fale oleo & aqtia curant : cu 
bumeridoletrcainibusluillisalTisappofitisiuuant.Oleualii 
bibutialii no.dc fi fpiculu in corpore inefbeiicit eo qd'biberit 
oleo ut aiut.qui auteoleu no bibuntnis radix tyrtami decocta 
in uino daf. Quadrupedu res ita fe babet.lnfectoru maxima 
pars eo tge ualet quo gignif :uidehcet cu anus talis : quale uer 
bumidus U tepidus eft. Apibus beftiole que-da m alueis inna/ 
fcut:que; fauis ofticiat* Vermiculus lte fpe aranei nocet fauis 
que alii cleruiahi pyraufta uocancbic fibi fimile fonna aranei 
parit in fauo* &C facit ut examen egrotet. obeft et alia que/dam 
beftiola fimilis bepiolo papiliom; q Iuccrnaru lummib? aduo 
lat;bcc puluere fpirado in alueo pant:nec aculeo ab apibus fti/ 
mulatifed tantu fumo abigitur.Eruce- quoq- nafcunt 1 alueis: 
teredines^dicre; quas apes non infedtant:egrotat potiflimu:cu 
^filuaflores erugmofos tulerit; atqs etia temponbus ficris. 
" Ntereunt ifed:a omnia tadla exoleo:fed celerrime fi ca/ 
pite illito exponantur foli. 

iuerfitate etia locorii dirTeretia orit ;ut eni~ locis nonullis 
^djjrgigniomo aliqua nequeut:fic aliis generant quide:fed 
paiiciora;3£uitabreuiore:nccproipera.locisetiauicmisdifcri 
me buiufmoi exiftitmt agri mileiii locis fibi .ppiquis cicade 
alteris gignunt;alteris no: Amnis in cepbalema Ifula dirimit: 
cuius citra alteru latus cicadarii copia eft; ultra alteru nulle.In 
pordofelena uia lteriacet cuius ultra alteru latus:gignit catt9 ; 
cittra alteru gigni no pot.Terre- boctie in orcbomenioagro tal 
pf beiit multe. At m lebadico uicino nulle funtmecp fi aliude 
portatfeofucrintnoluntinfodere.Inltbacainfulaleporesfi 
aliundeillatidimittant:uiuerenequeutXedeodereuerfiunde 
marisitroierItinfula:moriut.inficiliaformicf qu^equitesap 
pellant :n5 fut. I cyrenefi agro ranf uocales pterito tpe deerat: 
In afnca non apenno ceruusmo capra filueftris eft.India tefte 
Ctefia;quacj non fidedigno; fue nec feiu nec manfue" babet. *" 



12 3 4 5 6 7 



WVe autem fangume earent; & qu£ fecefTu tpe eondunf 
iqjf grandiora mmiru llla poiTidet. In poto neep mollia fiit 
neqfteftatamifi locis quibufdam pauca.In mari rubro teftata 
ofa mira quadam magnitudie augent. In fyria oues fut cauda 
lata ad cubiti mefura.Capr? aunculis menfura palmaii &c do/ 
drantili; ac nonulle demiffis ita ut fpedtent ad terram . Boues 
nodos fcapularum fl edtunt; ut cameliin cicilia. capre tondent 
ut alibi oues.In africa arietes ftatf cornigeri generantmec folti 
mares:utbomcrusfcribit;fedetiamfoemine.Contrainponto 
per prouinciam fcytbicam ntillis cornua enafcutur. In egypto 
aliqua maiora q in grecia fiut:u t boues &C oues; aliqua minora 
ut canes;Iupi;Iepores:uuIpes:corui:accipitres. aliqua magntit/ 
dinc parimt comices &C capr£ ;cuius rei caufam attribuut cibo: 
<j ahis Iarge: aliis parce fit:ut lupis: &c accipitribus. carniuoris 
enim parum cibi fuppeditat;propter raptus quo uiuunt pemiv 
riam.aues enim minores pauce. ibi babent.lepori uero omniqj 
no carniuoro generi ui&us ieiunior ob eam rem eft: qc? neque 
nuces nec poma funt diuturniora, 

^rVra etia multis locis ccli &c fitus coditio cauff eft:ut in 
^tl Cerra illyrica:& mepyro;afmi parui babent, In fcytbica 
&C gaHica nulli pp Imodicu fng9 t In arabia Iacerri magnitudfe 
cubitu excedut.Mures et multo foricib? audtiores:gbus crura 
priora uel palmi menfura pofteriora ad primu digiti nodu bcr. 
In africa magnitudo anguiu mira;ficut &c fcrtJam.n.nonulli 
ubi triremi applicuiiTet oiTa bou multom uidiiTe narrat;quos 
abfuptos ee ab angmb? no dubitaret: cu triremes ( pductas in 
altu gprimii agues f feftarcnt : et nonulli aggreiTi trireme euer 
teret.Ite leones i europa poti? fut : &c ea europg pte q inter acbe 
lou amne &C nef u eft.patbere^ i afia.In europa aut nullf .beftig 
deniqj oes fere effcratiores f afia funt:fortiores f. europa: multi' 
formiores i africa; Vnde^puerbio quoda dicif: fep ali qd noui 
africa afferre. facit.n. illius fitus aquaru penuria: ut fer£ eode 
concurrant bibedi caufa:quo qde loco et qug atienigene^ f unt 
coeunt &i generancquom tempora eadem fercndi uteri fint &C 
magnitudines non multo inter fe difcrepent;reddunt mitioLa 



dcfiderio fluuiimam & cotra qua ceterapotu quenmt. tepore 
cni byberno magis ij cftiuo.infueru naq, bis eft bibere cftace: 
propcerea quocl bymbres fieri g ld tempus no foleac: & mures 
qmdcm cu bibermt moriunf . Sed uel allbi coitu allenigenaru 
procreari apertu eftmt in cyreneii agro:lupi cu cambus coeiit: 
8*lacoruci canes:cx uulpe &c cane generanf . Idicos et canes ex 
tignde a cane gigni cofirmatmerii no ftatim fed tertio coitu: 
pnmo.n.beluinos adbuc catulos proctean aiut: alliganf canes 
logsdefertis.acnifibeluaincefalibidincfit:fepelaceranf. 

a etia diuerfitateloca efriciunnut motana:&: afpa 
jffuas beftias reddunt: & afpedt u efrerariores : Sc uiribus 
( robuTriores g plana 8i molliora. Argu meto uel fucs atbi mon 
tis acceperim:quorum ne foefas quidem fpeccare:mares fitus 
mferioris audent. Morfus etiam beluaru ex locoru diuerfltate 
plunmii difTeriiaut I pbato:loctfq; alns: fcorpiones no ledut, 
At aliis &c precipue in fcycbia multi & magni ic nocui funt:et 
fluelboiemuelquauisbeftiamDcufferinciterimut: necfues 
euadete poffunt: §q cfteros uirulentos ictus mmime fentiiit. 
& nigri eoru potifTimu lnterimunf :quifqi tamen celerrimein 
terit:fi ictus adieritaqui. Anguiuquoq: ictusplocaplurimu 
differut . Afpis enim anguis ex quo medicamentum putrificti 
illud componunc:in afnca gignif cuius lCtui nullum remedui 
eft: nafcif eodem in agro: m quo laffer ferpcns quida pufill? 
cuius remediii lapis eft que ex fepulcbro cuiufda regis an tiqui 
accipiut:eoq5 pfufo ex uinobibut. Italie; locis qbufda morf us 
ct fteflionu exitiales fut.Sed ofum uenenatoru morfus grauio 
res fiit: fi alteru eclerit altetuiut fcorpionum deuorari a uipera 
certumeft. Plunmisuero eorum aduerfatur faliuabominis. 
Scrpens quidam minutus eft: quem aliqui facrum appellant : 
quem angues premagni fugiunc:magnitudo buic ad cut itum 
fpeaesblrfutaquicquidmomorderitcontinuocitciterputre/ 
fcit.Eft prcterea in indica regione ferpens paruus cuius unius 
remediocarentincolf. v .»^ 

\Ifcnmen animalium utprofpere contraueexigant uel 
L d ff utero pleno exiftere nouim9.Tefta eni Itecta u t pedtles 



omneque oftreariu fiue concarium genus atq; ec crufta iCed:a: 
tuc optima func:cii grauida:ut lacte m locuftis &c reliquis bu> 
lufcemodi patet. fed qua§ tefta Itedta grauida dicimus: taroe 
nullu eorum uel coitu uel partu uidemus.crufta Itecfca nimiru 
&c coire & parere pcipiunt. Mollia et preftat:cu grauida funt: 
ut lolligines fepie:polypi: pifces cu impleri incipiGt coitu:boi 
oes fere funt.Sed proccdete uteri tpe alii preftantralii no. Atec 
iiuc mena utero grauis melior eft: forma rotundior foelf: por/ 
rectior mari:2darior. 

TVenit ut cti foetu Ipleri foela Icipit:maris color f nigrio 

jue plufqj uarictatismutet: &C caro deterrla cibo effimc: 

uocaitt a nonullis p id tempus hirci.mucant pifces: g merul^ ; 

&C cj turdi appellanf :atqj et fquille,uere enl nigrefcut;poft uer 

albedine fua recipiut. Fuca et mutat colore: cu eni cgteris tgu 

bus cadida fit: uerno uaria reddit; fola bac ex marinis pifcib? 

mdu fibi confternere atq; in ftragula parere aiunt. Alec etiam 

mutat ut dixi; & cerrusmt cx albedine rurfus eftate ad nigredi 

nem redeanquod maxime fuis pinis et bracbiis declarat.Cor/ 

uulus etia cu utero fett:optimus efbplde ut alec. mugilis uero 

&i lupus &c reliq fere oes fquama ltecfti deteriores fut; cu feruc. 

t fimilesfi bi ferentes &C non fcrentes pauci funt ut glaucus. 

j^ TIIrianturetiamfened:ucepifces:&quidemtbum:uelaci 

^u_JJrem falmetariam fenes improbi funt. multum enim car 

nis ablumitur quodidem uel in C£ teris pifcibus euenit: decla 

ratureoi-umfeneAusduriciemagnitudicqjfquamarum. lam 

captus eft tbunnus fenex: cuius podus erat ad talenta quldecl 

&i caude -mteruallum ad cubita duo &c palmum. 

iT^JXuuiatiles &c lacuftres pifces optimi fut poft partum &c 

«jPn, feminis genitalis emiffionem:Sed nonnulli etiam cum 

rterunfcommendatur:utfaperdes:alii damnantur: ut filurus; 

cum ceteri omnes mares fuis foemims fint prgftantiores; Si/ 

lurus foeminapreftat fuo mari. &c in genereanguillaru quoqj 

meliores funt quas foeminas nominant: qug nomen foemine, 

temereaccepemntiNonfuntenimfoemingifedquiaafpedtu 

a ceteris difcrepantifoemine: appellantur. 



ww 




ARISTOTELISDEHISTORIAANIMA, 
LIVMLIBER.VIIII.INTERPRETETHE 
ODORO. 

ORES ANIMALIVM OBSCV/ 
kriorum parumqueuiuetuimtgiKminus fenfu 
Ipercipiutur.-iuuacioru euidetiores funt.Habere 
'cnimuimqiiandamnaturalearantesinquauis 
animiaffeCtoeuidCT:boceftpmdetia:ftultida 
(^fom'mcu'nengnauia.xlemcntia:arccrbitate:5creligsbabitibus 
generis eiufde. In nonullis etii comune aligd difdphne mi/ 
ditionifcp babef : Aha emm uiaflim Itcr fe:alia ab boIe(: quae 
fcilicet auditu no caretjno modo ftrepedi: ueru et fignificadi 
drias pofiunt dignofcerc.In oibus uero quorum procreatio e: 
f oleam 8c mare fimili fere mo natura diftinxit monbus: gbus 
mas differt a foela: quod pcipue tu in boie:tu etiam in iis quj 
magnitudinc prc.ftcr.et quadrupedes uiuipare fmt percipimr. 
funt enim foemie- monbus mollionbus.mitefcunt celenus:8c 
manu facilius patiunf :difcunt et imitanf cp ingcniofiusmt in 
gcncre canft ) laconico foelas ec fagaciores g mares ap tum eft . 
Moloticu etii genus uenaticu nibilo a cfteris difcrepat. At pe 
cuanii loge ii magnitudine H. fortitudine cotra beluas pftat, 
Infignes ueroalo 3C induftria g cx utroq=: moloticum dico et 
laconiciiprodierrt.Sed foele oes mmus § mares fut aIofe:exce 
pta pitbera & urfa. foele enl m bis genenbus ee uidenf aiofio 
tcs:cum i ceteris fmt,pculdubio mollioresmerii maliciofiores 
aftutiores:ifidiofiores foele funt:atqj I enutneda prole follid 
tiores.Maresc6ttaaIofiores:ferociores:fimpliaorcsminufqs 
infidiofi: Quoru ueftigia moru cfi m oibus fcre infunt:tu uel 
maximc ipfectoribus:8c papue m boie.Hic.n.natura gfectif 
fima eft:Sc ob ei rem babitus lfti cofpedriores in eo ipfo conti 
nenf . Ita q> mulier mifericors magis 8c ad lacbrymas jjpefior 
g uir eft.Inuida ite magis 8c qucrula: Sc maledicetionS; mor/ 
dacior: pterea anxra Sc defperas magis g mas: atqj Ipudentior 
ec medador.Quin etii facilior decipijmeminifleqs aptior. Ad 



baee uigilantior: fegnioriimmobilior deniqj eft; dc minus cibi 
defideras.Mas uero iuuacior (ut modo dixi)Sc fortior cft. Na 
fiC in mollium genere cum fe pia icta eft tridente ; mas foeiam 
adiuuac:foeinina mare percuiTo:fugam arripit.Pugnant inter 
fe ipfa animalia; qu? loca eadem incolunt: atcp eifdem uefcuc 
cibis; na fi uiftus penuria fic/ Fic cerce ob ea rem uc uel eiufde 
generis animantes pugnam inter fe conferant.Er quidem ma/ 
rinos uitulos fitus eiufdem pugnare inuicem aiunt. & marem 
cum mare et foeminam cum foemina:donec altcr ab altero uel 
occidatur uel eiiciatur Jdemqj eoru catulos facere. Carniuora 
etiam &oppugna^uraceterisomnibus:8o'pfacumceterispu 
gnant.quonia uictus bis ab animalibus eft: unde augures fua 
dififidia &c confidia colligunt. diffidiobella omncmqj cufcor/ 
diam ftatuunt:confidio pacemq; omnem ccncordiam.Quod 
fi cibi copia fuppetat:baud fcio: an ea que; nunc metuunt &c fe 
rociune interfecat: manfueteqj rum inter fe eunt cum bomine 
etiam agant.cuius rei mdicium facit;citra quam fgyptii afanti/ 
bus impendunt.c|» enim apud lllos cibo no carent:fed copiofe 
aluntur;IdeocollegiouelipfaefFeratiffimadegut;mafuefcut 
enimfuicommodi ratione, qualefegenus crocodili exbibet 
facerdoti.-Iocisquibufdamiproptercibicuramqueiibirfumir*, 

[uod idem fieri ceteris etiam Iocis intelligi licet. 

"" Iffidet aquila cum dracone.uefcitur enim aquila angui^ 

d Ef bus. Icbneumo cu pbalance.uenat cni pbalances icbneu 
mo. Auiu uarie_ didt£; cum alaudis: pipo cum lutea. oua enim 
inuice exedut. Cornix cum nodtua. cornix enim meridie oua 
furripiens noctug abfunt: Cum non clare interdiu noc-tua iuV 
deatmodtua contra oua cornicis noctu exedit;eftqj altera inter 
diu: altera noctu potentior. Item noctua aim orcbilo: nam is 
quoqj oua exedit noctue:fed die uel ceterf auicule omnes no/ 
Ctuam niminim circunuolant:quod mirari uocat .aduolatefqj 
percutiunt:quapropter aucupes ea conftituta auicularu genera 
multa &C uaria capiut. Quietiam qui rex auium appellatur:pri 
uatascotraeandeminimiciciagent.muftelainimicuscoinicis 
eft: quippe qui eius oua &c pullos uiolet. Turtur cum ignaria 



■ ■ r ■ 

rvfH 4Af>/4 



f I 'l 

■ 



pugnat.focus enl pafcedi uidtu fcp ide eoru eft.Galgulus cum 
libioimiluus cu como. eripit eni miluus a coruo qcqmd tenet: 
ut q &c uguibus fit pftatioriet uolatuata fi tjut cos quoqj uidt? 
ratio faeiat inimicos. Adb^c inter ea q cibu iibi a mari petunt: 
anas:gauia: &c barpa: iuice diffidet . Buteo i alio gcnere boftis 
rane: &c rubcte:S< aguis efhrapit eni eos atcp exedit.Turtur 8C 
luteus pugnar.occidit a luteo turtunet a cornice tympan? noie. 
cjare ulula ceteriq; aduri rapuittunde ns orit bellu.inter ftelli/ 
one et &C araneu bellu cftideuorat eni aranei a ftcllioe.pipo ini 
mica ardeole eft:oua eni &c pulli ardeol? uiolant a pipone.falo 
prehu cu afmo eft: propterea q> afinus fpinetis fua ulcera fca/ 
bedi ca atter.it:tu igit ob ea re:tu et qcTii uoee rudetis audierit 
oua abigat p abortu;pulli et metu labant in terra:itaqj ob ea in 7 
iuria aduolans ulcera eius roftro excauaulupus afino tauro:3C 
uulpi eboftis: Cu enl carne ipfe ala£;boues iuadit &i afinos &C 
uulpes.bac eadede ca 6c cu circo acapitreuulpi lnimicitig fut 
circus eni q: unguibus eft aducis: &C carne uiuittuulpe inuadit 
ac uulnerat. coruus tauro 6C afino aduerfanus eft:quippe q ad 
uolas feriat: Sc eoru oculos laceret, Aqla et cu ardeola pugnat: 
unguibus eteni uales aggredit.bec aut repugnado emont.efa 
lo cu ulture. Crex cu galculo dc meru!a;SC uxreone: que ex fla/ 
gratioe^pcreatu qda fabulat.nocetenf is &C eoru pullis.-fitta S£ 
trocbillus cu aquila. fitta eru ouaaquile fragit.aquila tu ob ea 
re:tu et quod carniuora eft:aduerfaf .Florus odio equu babec. 
pelliteni ab equo pabulo berbf qua uefcit : nubeculas bic: nec 
uales acie oculoru e.quipp e q uoce qde equi imitef;atq; aduo/ 
las equu fuget.Sed iterdu excipiat:occidaf q; ab equo:colit bic 
paludes &c ri pas;coloris eft pulcbri; Sc uidtus facilis.Colote bo 
ftisafinuseft; dormit enicolotainprcfepibus:&narefubies 
afini necomedat ipedit. 
"^^WRdeolaru tria fut gna:pella;alba:ftellaris piger cognote, 
B _ a jppel lg coitus difficihs eft; uoaferaf eni &c faguine exoai 
/lis utaiut emittiucu coitpitf et fgre fumoqj cu dolore.pliu at 
iis init:a qbus ledif ;boc e cu aquila*.a qua rapif ;cu uulpe a qua 
noctu capit: cu alauda a qua oua eius dmpiuf ; ferpes muftelg 



fuifq; aduer farius eft: muftel? quod eade in domo uerfantur". 
uiccus enim ex eifdem appecacur neceffe eft.fuis uero q: ab ea 
dcuorac.efalo uulpi e inimicus.feric enim :pllofcp eius euelllC: 
occidicq; caculosmncis nanqj unguibus eft. 

^Oruus uulpi amicus eft: pugnac.n.cu ^falcmeude fic uc 
buic cu ab illo pcu tif:auxiliec . Vulf ec 8c efalo iuice ini 
1 fut.ugues.n.uttiq; uci benf , Aglj et pugnac uulf 8c olor: 
nucricqs ci fcpiJolor.Olonb^uero ucalf alceru deuoret:i more 
e maxime I uolucru genere. func porro alia femrj inter fe ifefta: 
alia boilim ritu: cti res ica tulerit. Afmus ice Si fpinus inimici 
itcr fe fiit. uicTus eni fpino a uepribus quas afinus tenellas ad 
buc pafcic:florus: fpinus: Egitbusique falu uoco: odiu icer fe 
cxercet: &' nimiru fangume egitbi dc ffoti mifceri no poffe di 
cirur.amici cornix SC ardeola:Iuco Si alauda:galgulus 8£ lfd?. 
Colirenim galgulus frucecta 8c nemora. ledus faxa Sc motes: 
fuifqj locis uterq; cotetus degic pacifice.amici ec pifex:barpa: 
miluus, Vulpes ct cu ferpenceamice uiuit. Ambo.n.cauemis 
gaudent: & mcrula quoq; turture amat.leo & lupus ceruanus 
inimici funt.Cu eni carne alanf uictu ex eifde petic neceflee. 
Elepbici ecpugnic inter feuebemecer:ec decibus altcr alteru fe 
ric.g auc uictus fuerit.-adeo almu amittic:ucne uoce gde uicco, 
ris tolerec.differtit inter fe elepbaces miru in modu robore atqj 
aio.Suc apud idos in ufu rei bellice no folu mares fed ec foeie. 
Verumcamen foeiepauciorcs funt:8C logetirnidiores.elierrit 
ydificia elepbitus;detes admouens magnos:palmas uero fua 
fiocelpelhc:donec declinet:tu pedibus Iculcis.pftemic i cerri. 
Venacio talis elepbicom eft; cofceduc mites aliquos aiof ofq; 
elepbatos:qui uenant curfuq; Ifequunf feros:quos cu occupa/ 
ric ferire pcipiunt fuis:du fatiget uirefq; diflbluit: Tu rector 
indefatigatu illuinfilic:regitq; falce; poft breui tpe fera mite/ 
fcit:atcp obregat.Quadiu mfidat rectonmite fe gfcp exbibet: 
Cu defcendcric:alii mafuetudine feruancalii fui repetunt fe/ 
titate.icacpimicefceciumcrura prioraprepediunruinailis: uc 
■quicCcat.capiunf et nacu iam grades ec pulli:fed amicitie atqs 
inimicitif in bis beluis:uictus uicjq; rone ica exiftunc. 



"iTg Ifciii aute alii gregati dcgut amiciq: fut: ilii no gregati 
A^ymimiciqj uiuiit.Qui amici fut cogreganf :partl cu utero 

'ferunt: paiti cii foetu edideiit, Gregales denicp funt Tbunni: 
aleces:gobi6es;uoc9:lacerti;comuIi:t"iuegraculi:detices:muiU 
malleoH;elegim:facn:ari{ttil9;fargiacus:lolii:papauerf;iulie: 
limarie:fc6bri:monedulf iboru nonulli mo gregales futmeru 
et cSiugales.Reliq oes coiugia agunt qde;fcd gregcs ftatis te* 
poribus:ut mo dixi:c6ftituunt.f,ant cu uteru gerunt:aut poft 
partum. Iupus &c mugilis gq inirmci fut capitales: tame ftato 
tpe cog reganf.coeunt enim grege fepius: no folum q eiufde 
genens funt;fed et qbus lde aut fimilis paftus appetit ; dum5 
fit abundejcibari.fepe rmigiles cauda abfcifa uiuunt:atqs etia 
cogri meatu tenus excrementario, Abtcindif mugihs cauda a 
lupo:c6gri a murena.Ineunt plium maiores cotra minores.ma 
ior enl cjfqj atqj robuftionminore ifirmioreqs deuorat: fcd de 
marinis generibus fatis, Mores aute alalium ut dictum ia eft; 
differunt Iter fe fortitudie;ignauia:mafuetLidIe:ferocitate;me 
te:demetia.Iam enl genus ouileames:& moribus ut dici folet 
ftultiffimis efhquippe qcT oium quadrupedu ineptiffimu fit. 
repetir I deferta fme tiubyeme obftateipmtfepe egredit ftabu 
lo occupatu a niueuiifi paftor copulerit abire non uult;fed pit 
defiftes; mfi mares a paftore ducanf : i ra enf reliquus grex c6/ 
feqtur. Capraru cx grege fi cjs una uillo metro depedente: que 
aruncu uocat:apprebedent: Cetereftacueliitftupidc:fuosin 
una llla oculoscoiicietes.Cubat difficili? oues cj capr£:magis 
enl capre qefcunt: acceduntq* ad botem familiarius. fed funt 
frigoris Ipatientiores § oues.docet paftores fuas oues gregari: 
facto ftrepit-.nna fi cu tonuerit aliqua relmquat :q no cocurre/ 
nt:abortu fi eft grauida facir.unde fit:ut fi que domi ftrepitu 
moueris;oes cocurrant pp confuetudine. Cubat oues caprecp 
uniuerff p cognat6ne:Cuprimu fol couerf^ deftiterincapras 
noaduerfisptereaint feoculis;fedauerfiscubareaccepimus. 

'^'f' ^BOues 5i pafcunt per fodetates;atq; confuetudines:8c fi 
JatTBunus aberrarit:relic| fequunt : quapp Boaru nifi puene/ 

1 niit;totumarmentumrequirantncceifceft. . - 



Que fociecace coiunctf fi altera fortc giericalcera pullu 
parenceorbacum enutrit. Equarum deniqjgenus miro 
qirdaa amore fue prolis teneri putaf : cuius rei indiciu e. qd'fg 
pius fteriles auferut pullos a matribus:quos ipe amorepfeque 
tcs tueanf : fed quonia lacte careat:deprauat eos quos diiigut. 
|P~^]Eraru quadrupedu cerua maxie prudetia preftare uidef : 
j^^f^l tii q: circa femitas pariat: quo.f.belue; propter boies mi' 
nus aceedunt: tu etia cp cu peperit in uolucru primum exedrt: 
mox fefelfberbapetic:quacu edidcricreditadprole.Prfterea 
binulum duces i ftabula:aiTuefacic:quo refugere debeac:faxii 
boc eft abruptum uno adicu:quo loco ea fi qs inuadinfpectare 
repugnareqs afrirmat.Mas ite cu pingueric:quod ualde cempe 
fructuu firmufcj apparec:fed loge fecedicuc q podere fuf cor 
pulecie capi fe poffe facili? fenciac. Cornua ec locis dirficihb? 
amiccic: 6c qua inuemri nequear: unde illud proucrbiu ortum. 
Qua cerui amittut cornua:Quafi eni fua amiferit arma: cauec 
ne iermis regiaf . Cornu fmiftru coDtum eiTe a nemine adbuc 
fertur;occuliti Ideni tang quoda medicameto pditum, Atini, 
culis nodu comua nafcunf :nifi quoad mdicii gratia fit:initiu 
quodda pretuberas: qd' breuebirtuq; eft.bimis cornua primu 
oriunf fimplicia: Sc recta ad fubularu fimilitudine.-quaobrem 
fubulones g id tgis eos uocac.Trimis bi£daexeut:quadriniis 
trifida:atqs deinceps ad bunc modii procedic numerus ufq; ad 
arnru fextu. Ab boc fimilia feper prodeutrica nc fit dignofcere 
etate ramorii numero:fed fenes cognofcimus: maxime idicio 
duphci illo.detcs eni aut nullos:aut paucos bcnt:atcp admini^ 
cuhs carec.uocanf adminicularami qimis comibus prommet 
ante frotem: gbus in pugna utunf iuniorcs: fenes aute carent : 
amictunt fingulis annis comua mefe aprili: que cu amiferint: 
occulcar fefeinterdiu: ut fugius dixi.Idqs opacis faciuc locis: 
uc mufcaru cedio uacet. pafcuf p id tep? noctu:donec racipiit 
comua:c]primuquaficuteueftitagcbiraufculaemittunt:led 
cii creuerit:foli exponuc ut excoquanf 8c ficceatrubi iam nibil 
actritu arboru:cu ca fcalpit:indolet:cunc ea relinquut locaxo 
ftfi bere iam quo repugnare poffinciCu res exigit:captus iam 



,.','■.«« lu St */1 



( ] . I 



vJJ.—"." 



1 







ceruus eft bedsra fuis enata comibus geres uiride: q comu ad 
buc tenello forte Iferca; quafi ligno UHldi coaluerit:cerui motv 
fi uel a pbalagio:uel a quouis generis eiufdem cacros cdut^qcf 
lde bomini et prodeffe putac :fed no caret faftidio.Cerue ftati 
a partu excdunt uiolucru: ut dictu e; nec fieri pot:ut id accipi 
as:prius enl q in terra demittaaipe arripiunt: uis ineo medica 
ee credit.Cerui fibilo H catuuenantiii capiunt.mulcent enim 
alliciuncqj ea uoluptate: itaqs alter uenantiu catat pala: aut fi> 
billat:alter cla ferit a tergofubi focius tepus lam ee fignificarit; 
fed fi ceruus eredtas auriculas teneat; acerrime feritmec latere 
in{icUgpoirimt:fm demiffas;facile incerimitur. 
j^ ~SRf? cu fugiutrfuos catulos^ppellucfufceptofq; portat: 
^u A cu ab iafeCtate ia occupant'; arbores fcadunr.Solet urfi 
Aru berba comedere: cu e lacibtilo egrediunt ut dictu e.ligna 
ec maducacquafi dentiat.Scd ex ceteris quoqj quadrupedib? 
multf prudeter fibi opitulari uident :Na & I creta Ifula capras 
filueftres fagicta tranffixas dictamii berba querere aiunt. boc 
enl fpicula ex corpe eiici, Canes et f grefcetes berba quada. co/ 
mefa uomitant.Patbera cu uenenu pardaliacbes dicJtu ab ago 
rcederit:quo leones et itereunt:ftercus bols querit: eo eniipo 
iuuat;quocirca uenatores ftercus lbi propinquu fufpedunt ex 
arborcaliquameprocul belua abeac; petes fuu medicamentu: 
itacp infilies ibidqEt fpecapiendi perfeueras in fe efferenda; 
emorit. Eande feCe abfcodente uenari ferunt:propterea quod 
fuo odore bcluas dekctari intclligat:ptopius enl lta accedunt: 
quas corripiac Icbneumo egypti ubi afpide angue fuum boftc 
afpexeric: non priusaggredit § focios uocet:& hmo obdu&o 
eotra idtus morfufqs fefe loricec. Modus armadi ut primum 
madefaciat corpus: bc in terra fe uolutet. Crocodilis biatibus 
Tbrocbili aues luolates depurgat detes:quo munere & ipi alu 
tur.SC crocodilus fentiens fecu comode agi;nibilnocet:fed eu 
egredi aue uult:ceruices mouet:ne coprimat.Teftudo cu uipe 
ra ederit:mox cunila edit: qcf cu ita fepius factu aiaduertiiTet 
o,dam:ut guftaca cunila uiperam Ceftudo rcpeteret;berba euul 
fit:quo facto teftudo Iteriit. muftela quoties dimicatura cum 



cum ferpete eft;rutam comedit.odor eteni eius berbg fnfeftus 
ferpetib? eft. draco cu rj ufum pomoru naufea mfeftat : fuccu 
filueftris lacTruce; exorbet:qcf ita facere uifus fepi9 eft. Ganes 
cu lubricfs mfeftatur;berba tritici comedut. Ciconie; ceterfqj 
aues cii uulnus p pugna acceperincumla plage apponut. locu^ 
ftam et coplures uiderut:quoties cu ferpete pugnat: collu eius 
pbendere. Qui &c muftela prudeter capere aues uidet .iugulat 
em quas ce.git:ut lup9 oue.Serpetem quocp fpugnat eu pcipue 
cj mures uenat:uidelicet ea ca; cj ipa etia mures gfequitur. De 
berinaceoru fenfu locis mulris ppenfu eft:uc q in cauernis fiit 
comutet fua cubilia.-aglonu 5c auftroru mutatoe.qui aut intra 
tetita alunt: ad parietes difcedut: quod ita fieri cu bizatii cjda 
aiaduertiiTet:c6iecutus exiftimatoem eft:ut tps futuru pofTet 
pfagire, IdtijS gen9 muftele rufticf :qcTuiuerram iterptonma/ 
gmtudfe eft;qua melitefis catellus minor; fed pilo formaalbe. 
dineiptis iferioris;et moru aftutia muftele; fimilis:mafuefdt 
maiore in modu; officit aluearibus:mellis.n.auida e; aues etia 
petitmt felis;gemtalis eius oiTcu eft:ut ante dixi;ftc medicame, 
to urine. ftillationibus ee putat .datur pcr ramenta ex uino. 
jQ^ftMnino to brutoru magna refert uite buman^ fimilimdi 
^o^nem:magi fqj in minore genere g in maiore uideris inteL 
ligetif ronemiqcT primu in auiii genere birudo I etHngedo co 
ftituedoqj nido oftedit;confmgit fplicito luto feftucis:ad nor 
ma lutarie. paleatonis; dc fi quado luti inopia eft: fe ipa made^ 
faciesuolutatipuluereoibuspennis:ftragulumfibietiamore 
bofnum facit:durioraprimu fubiicies: Sc modicetotu confter 
nensj) fui corporis magnitudie:atqj m enutrienda^ple mira ta 
mas cj foemina f qtate laborat.Imptit pullis finguiis dbu;ob> 
feruas cofuetudfe quada:ne q accepit; bis accipiat. excreaieta', 
etia pulloru paretes eiiciunt.Poft adultiores ia natos circunagi 
forafqj ipos egerere edocent. Ad b£ c colubi pleraq> coteplatio/ 
nisbuiufmoi afferut.neqj.n. cu pluribusadolefcere: aut coire 
patiunt :neq* coiugiu^iam inde a primo ortu initu deferiitmifi 
celebs:aut uidua. Quin etiam foemie. parturieti mas adeft; 6C 
cultuomniqjofficiofugitur. fepectiafoeminapigrius eunte 

n 4-°- 




, ffff Wli 



adnidupptcrpartuskboremaspcutfKcogitqjrtrareiexclufis 
iapullisrerrafalfuginofapociflimu pmaducacaineoruosin 
ferensf fuuingerinatqs ita pparat ad cibu recipiedum.adulros 
ia cu tps,pdeundi ex nido eft :mas fubrgit.Ita magna ex parte 
colubc mutuo dcgunt amore:fed icerdu nonnulle etia ex mari/ 
tatisiCu aliis coeunt:pugnax boc aial efhalf alteru infefhr:ni 
duqsalteralcerius fubit: fed raro.na 8; fi exl6ginquo;minusj 
tame apud ipm nidu fumo certamie ciimicaf .jpprifi colubaru 
8; palubium:*; turturu ee uidcf :ne collu cu bibunt refupinet: 
nifl fatis bauferlt:mare uno c6centa:8C turtur 6c palubes uiuic 
necalterumrecipir.Incubatambo:6cmas6:foemIa.dignofci 
mas ne an foemia fic baud facile eft: nifi iterioru afpectu: uita 
palubibus logalna ad tugefimu gnru;BC ad trigefimu annum 
J)trabif:n6nullasquadragita etia anoscopleuiffeexploratii 
babef .etate aukpuectis ungues accrefcut.-quos recideie folet: 
g alunt: mbil quo ledanf apte aliud bis fenefcentibus accidit. 
Turtures 8c colubf uel ad annii octauu uiuut.f. que excecatf 
allectatrices alunf .perdicibus uita ad quiqs 8£ uigiti anos.Ni/ 
dulanf 8C palubes 8; turtures femp locis eifde: 8i cu mares ui 
totii diutumiores g foeie fmtun bis mare priufg foeiamAioli 
nonulli aiuntmidelicet documcro earu qug domi allectairicep 
alunf . Sunt g pafferfl ec mares ano diutms durare no poffe ar/ 
birref .argumero qd'ueris mitio nulli mcru befe nigru fpectef 
fed poftea:tang nullus anni fupenoris feruef .foeias uero boc i 
giie ee uiuaciores uolunf.capi eni bas cu nouellis:cognofcique 
labrorumcalloaffeuerar. Degut eftare turrures locis frigfdis: 
by_emetepidf s: rringille cotia eftate repidis; byeme fffgidis. 
™Ves grauiores nidos fibi no faciunc:ut cocurnices:ut p/ 
'ices: 8£ relf que generis eiufde.gbus eni uoladi facultas 



ydeefbiis nidus no jDdefbfed facTra iapnco areafalibi eni nufcf 
pariunt)atqj matena ut uepnbus qbufda cogeftfs quo adacci 
pitru ct aquilarii iniuna deuitare poffm t:oua edunt 8c icubat. 
Mox cu excluferint: protinus pullos educunt.propterea quod 
nequeut fuo uolacu iis cibu admimftrare. refouet fuos pullos 
fubfeipfeducedomoregallinarum:8ccoturmces:8;padices 



nec eodem in loco St pariunt: & incubitme quis locu petcipiat 
longioris temporis mora.cum ad nidii quis uenido accefferit: 
prouoluit fefeperdixantepedes uenitisquafiiipoffrt capi: 
atqj ita allidt ad fe capiendi bofem: eo ufqj du pullieffugiat. 
Tum ipa auolat:et reuocat prole.parit oua no pauciora q dece: 
fed fepius fexdecim, Maliciofaaftutaqj auis baec eft ut dixi. 
fecernunt uerno temporedegregepercituSipugni coiugati 
mares cum foeminis quicunqs fibi quifqs forte acceperit. oua 
mares que copererint puoluunt:et frangunt pre fua falacitate: 
ne foemina incubet.quod ne accidat foemina emoliens:clancu 
lo diffugies parit:fed fit fepiusmt pre turgore parturiedi quo/ 
libetlocoedat: &mareprefenti:ueruutoua. feruentrnungex 
eo quo peperit loco difcedit: &c fi ab bomine uifa eft: ita fe ab 
ouis aftute queadmodu a pullis fubtrabit: labas ante bominis 
pedes: dum dimoueat .Sed cum diffugerit foemina ut incubet 
mares tumultuit:clamitant:pugniqs mter fe confemnt: quos 
ceHbcs uocit.qui autem uictus i pugna fuerit: feqtur uictoris 
uenerem patiensmec ab alio nifi a fuo uiclore fubigir .fed fi a 
comite principis:aut quouis uulgari uincat :clam a principe ac 
furto fubigitur.Verumbocno itafieri femg:fed certo tepore 
anni planum eft.boc idem a coturnicibus quoqj agi aiaduerti/ 
mus.Gallinacei etii idem lterdum faciunt. In teplis emm ubi 
fme foeinis munerarii dicatiqj uerfitur: no temere eum 9 nug 
dicatus accefferit oes fubigunt. necno perdices manfueti iam 
& domefticiffubigut feros: 8c fpernut:c6tumehofeqj tractit. 
perdiceuenatotem duii filueftrium ptimus inuadit: pugniqs 
obuii conferit: quo capto copage:alter occurrit :tum alius atqj 
ita fmgulis dimicattir fi mas fit:qui uenatur.Sed fi foemia e: 
ubi dux adeius uoce occurreritxeterfuniuerfeeuininuadut: 
feriunt: f tigit: ab ea foemina inuidetes quod non fibi led illl 
accefferit:bic tacitus ob ei re ff pe accedit:nejioce gcepta oppu 
gnet : nonunq mare adeute efficete ut foeia qmnutefcat : ne re 
cognita pugnate cii cereris marib? cogaf . periti referu t:gdices 
no m5 canut:uerum etii ftrident: Sc uoces alias quafdi emit/ 
tuntifjjpe 8C foeia incubis exurgit:cu mare foemin? uenatnci 

n S- 




attendere fenferit: ocairrenfcp fetpfa prebet libidini maris: ut 
fatiatus negligat uenatricemmfque adeo^ Tum perdices:tum 
etiam cotumices copia libidinis gaudent: ut in aucupantes cot 
ruat: SC fepenumero capitibus eorum refidant: talis pcrdicum 
coitus &C morum aftutia eftmidulantur bumi:ut dixi:tum cc 
turnices: tum perdices: atqj etiam ali? quedam eiufdem parii 
uolantisgenens. exbisitem alauda:5Cgallinago:6Ccoturnix; 
nunq in ^rbore confiftunt; fed bumi. 

TOutra atqj martius picus:qui bumi nunq confiftere pa/ 
1 titur.tudit bic quercus:uermium Sc culiaim caufa;quo 
cxeant.recipit cmm egreffos lingua fua:quam maiufculam &c 
latiufculam babet. fcanditperarboremomnibus mocUs; nam 
uel refupmus more ftellionum ingreditur.Vrigues etia babet 
commodiores q monedula;ad tutiorem arborum reptatonem. 
bis enim affixis afcendit. funt pici martii cognomme tria ge/ 
nera; unum minus q merula: cui rubide aliquid plumet ineft: 
alterum maius cj merula: tertium non multo minus q gallina. 
nidulatur ut diftum eft 1 arboribus;aim aliisitum oleis.pafci/ 
tur:formicis fic coffis:cum coffos uenatur:tam uebementer ex 
cauare ut fternat arbores dicitur. Iam uero mitefcens quidam 
amygdalunuquod rimf inferuiffet ligni ut fixum conftanter 
ictunueciperet;tertio icTru pertudinfic nucleum f debat. 
H fir^ lies ec mil ^ ta p ni deter faciunt:loca enim longinqua pe 
^g Btunt: fui commodi gratia:Sc uolat alte: ut procul profpi 
cerepoiTint:& fi nubes tcpeftatis uidcrit: conferunt fein terra 
fic bumi quiefcunt.ducem et babent: & eos g clamet difpofiti 
in extremo agmine: ut uox gcipi poffit. Cu confiftunt ceterf 
dormiut: capite fubter ala codito: alterms pedibus infiftetes: 
dux detecto capite profpicit: 5< quod fenferit uoce figmficat. 

*^T ^feLateatf ftuuiatilis concbas maiufculas; leuefcp deuorat: 
JJEiJjquas ubi fua in e-luuie coxerit:euomit:ut biantibus iam 

( 'Tegattteftis exuens atque £ dat. 

*^J ^lpmicilia uero agreftes uolucres aptiiTimead ui £tumt$C 
J4cJ_Jfprolis falutem moliunt. Sunt alie. paretes foeliciores: Sc 

1 fuoru gnatoru diligetiores^alif minus: fic aliis igeniu ad uic£u 



acutius:aliis obtufms e.CoIut alif loca &agofa:5£ faxa: 8c Oj 
uemas:utquemapremptistorrentiumalueis cbaradrium ap 
pellamus quafl biaticolam dixeris:praua bec auisf &'colore SC 
uoce.8c noftu apparet:die aufugit. Acdpiter etia locis faxofis 
Sc arduis nidulatur.auium quas ce/perit:cor nunqua edit :Idqj 
nonnulli in coturnice: 8C turdo ahi in aliis obferuarunt. qunv 
etiam uenandi differentia adnotaturme fimili modo eftate ut 
byeme rapiat. Vulturis uel pullum uel nidum a nemfe uifum 
adbuc nonnulli aiunt. 8C nimirum ob eam rem berodorus bry 
fonis rbetons pater: aliunde fitu eminentiorequodam uenire 
dixit:argumentumqueafferebat:quod breuitempore multi 
apparerent: 3C tamen unde: conftaret nemini.Sed caufa buius 
rei efbquod rupibus inacceffis pariatmeque locorum plurium 
incola auis bec eft. edit non plus quam unum ouum: aut duo 
cumplurimum., 

L_jVnt quf moritcs colant:8c filuas:ut upupa:8c Bretbus: 
YT*~ycui &C uidtus ,pbus: 8C uox fonora eft. Trocbillis Sc fru 
' tecTa incoKt:8c foramina:capi difficilepoteft: fugax atque ifir 
mis moribus eft. Sed uidtus probitare &c ingenii follertia pre> 
ditus.uocatur idem:8c fenatonSC rex.Quamobrem aquila pu 
gnare cum eo referunt. 

(T~~^y nt au ? 1 U ( nitam apud mare traducant: ut cinclus: g 

YjSSjjaftutus &c capi difficilis e: fed captus omnium maxime 

- / mitelcit:lefus bic eft-.incontinens enim parte fui pofteriore:ui 

uunt apud mare 8c ftuuios 3C lacus palmipedes omnes: natura 

enim ipfa querit: quod fibi commodius fit. Sed mult£ etiam 

fidipedes circa aquas paludefqj degunnut florus apud amnes 

qui color pulcber: &c uita comoda. Cataradta mari uidritat: 6c 

cum fe alto ingurgitarit manetfnon minus temporis q quo fpa 

tium tranfieris iugeri:minor q accipiter auis bcc eft. 

& yijxts etiam palmipedes funt:8c apud lacus paludefque 

fio Jfuiuutmec t pbitate uictus moruiprolis feneclutis uacac. 

Aquilam fi pugnam ccperit: repugnantes uincunt: ipfi autem 

nunc|nifiprouocaci:inferuntpugna:canerefolitifunt:5cpred 

pue lam iam morituri, uolan t etiam in pelagus longius &t lam 



(.Ji<m 



\i.;, T . 




quidam cum in mari africo nauigarent: mukos canentes uoce 
flebili;8Cmori nonnullos confpexere: cbalcis raro apparec.mo 
res etenim incoli t;mgro colore eft: magnitudieacctpims: que 
palumbarium nominanc:formal6ga: ac cenui.IoHes cyminde 
eatt appellant: Cuius bomerus etiam meminit m lliade cum 
dicic: cbalada dii probibent :boies drxere cymindem. Sunt g 
eandem banc auem no aliam effe ac ptongcm uelint: lnterdiu 
min9 apparet: cpn5 clare uidet:fednofl:u uenaf moreaquilg. 
8C pugnat uero cum aqtiila adeo acnter ut fepius ambf iplexg 
deferanturin terram:8c tiiue a paftonbus captantur.Pant bec 
ouaduo:8cfaxisfpeluncifq;niduratur. 

C-fiS-ues etia pugnant inter fe tam ueebmetermt dimicates 
JJcapianf.boiemenimexpcdrarepociusgpugnadefiirete 
patiunf.pariuntouanonampnusgbina.Picauocesplurimas 
comtttat: fingulisenimferediebus dtuerfamemittituocem. 
Parit oua circiter nouem nnmeromidum tn arboribus facit cx 
pilis Sc lana: glandes cum deftciunt colllgit: 6C ln repofitorio 
abditas referuat.Ctconias gemtoru feiiecTrute iuice cducare m< 
uulgatum eft.Scd fttnt g meropes quoq; idefacere cofirment: 
uicemq; reddi ut paretes no modo fenefcetes: uerum ctia ftatl 
cum iam datur facultas: alanf opa liberorum. nec nutrcm atit 
patrem exireifed I cubili manetes pafciilabore eorum quos ipi 
genueruntienutrieruntcdticarunt.pennfbuiusauisinfeliores 
palkde funt:fupiores ceruleciut bakyoisipoftremc pinule ru/ 
bre benf . parit fex attt fcpte eftate i pcipttlis mollionbiisitro 
uel ad quatuor cubtta fubtes:lutea dicta a colore:parcis fue in 
ferions pallido:magnitudie alaudj e.partt quatuor aut qufq;. 
nidum ftbi ex alo berba euulfo: ftnpitus facit: fed ftragulum 
fubiicit ex ulllo et lana.boc ide et merula facitiet pica:lnccrio 
raqs nidis ex eifde cofternuC.Solcrti porro tgenio argatbylis l 
npariaru genereifuu iftnttt nidu. ftlts.n.itexit lineisdpe pi!e; 
adicuarcfto.lnarabiaannamusauisappcllatut:quafurculoS 
cinnamomi portare:ac mdu ex bis coficere atunt.nidtficat ex/ 
ccliisarbonbus:8Cramis.fedicolefagittisplumbatis:nidum 
petunt:atq; ita difculYo in terram ctnnamomum legunt. 



v Alce- do no multo aplior pafTere eft; colore tu cerirteoitfi 
, b p uiridi:tum etia leuiter purpureo ifignis;uidelicet*k6 par 
ticulatijcolore ita diftic1:a;Sed ex indifcreto uarie refulges cor 
pore toto:Sc alis;Si collo:roftru fub-uinde 15gu et tenue/AKs 
fpes eius eft.nidus marine fimilis pile; &c iis qug a flore maris 
balofacbnedicant:Sedcoloreleuiterrufo;figuraproximaco' 
curbitis medicinalibus iis cjbus collu porrectius eft. ma|nirti 
do maximis aphor c[ fpogie- .fut eni alii maiores;alii mmores. 
cofeptus ftipatufqj undiq; eft: &C crebro tum iani; tum folido 
conftat:remtitur ferrameto acuto;ut uix pofiit difcindi.Sedl» 
una &c ferro tundis{& manu collidis;facilepide ut flos andup 
maris (balofacbnam dico) cofra ngit. Os eius anguftu q uoad 
fit exiguus aditus;ut et fi uertat mareunfluere nequeat.babec 
fua inauia:proxima cauis fpogiaru, Ambigif ex qua na /riate^ 
ria coponat , Videt tamen e fpinis potius acus pifds cof&tui ; 
pifcibus eni balcedo uiuit.Sed amnes et fubit:a(cedens fSgi^. 
partus buic ouis maxie quinqj confumitur; foetificat toto fug 

^cempore:parere nata menfes quatuor incipit, 
upa nidu potiffime c ftercore bois facit:mutat facie tpe 
batis:Sc byemis:ficut ceterarum quoqj agreftium plurfe. 
^Arus oua plunma e/dit:ut aiut. 

TrTcapilla erplurima e derealiqui referunt:fed poft africS 
[trucione:Iam uel decc &c fepte oua atricapille repta um$ 
* Sed plura et t| uiginti parit. &C numero ipari fempnut narrat.ii[ 
dificat ea quoqs i arboribus: dc uermiculis alit.propriu buj9 & 
lufcinie. pter ceteras aues: ut linguf fume.acumine careat. 
t&J^Z. AIus uite commoditate & partus numero commeridati 
JC__JSed alterius pedis clauditate cedit. 
iTuJT Ireo docilis SC ad uitg munera igeniofus notatur:fed ma 
ifflTe uolatmec grati coloris eft. 

|u IlElia cu primis uite- comoditate nota eft:cof lftit eftate I 

umbra:8C aura.byeme in fole:SC apricislfpectat paludes ab ba 

riidinib? fumis.paruo corpe e:fed uoce^pba^colore et pulcbro; 

* necno igenio ualet in uit£ ofFiciis:et fpem prg fe fert decoi)flm>. , 

gegrina be c auis ee uidet :quippe q raro noftris locis appaieat^ 



! ! 









f I tviii» 



"* \*m (f tLyvfrcf, 



V 



YRex mOnbus pugnacibus eft ingenioualens ad uirtu , 
' Sed cetera infoelix. 

/nc dc ei q ficca dicinmores pugnaces:fedalm9bilaris. 
|c6cinnus:c6pos uic£ facilions: re malefica ei cribuuc:cp 
^reruTcallec cogmcone.prole bec numerofa foelicecp progigmt. 
uiuic macerie concundens. 

r Lula nodte uagac ac pafcicundie raro apget.Colit bec et 

ifaxa SC fpeluncas;uiit9eni gemini e.pollet igenio ac idu 

ftria in uicf munerib 9 . 

■&i ^touimus auimlam quanda exiguam nomie cercbiam: cui 

MBnores audaces:dbmicilium apud arbores: ui<5t9 ex coiTis: 

ingenm fagax in uite orTiciisruox clara. 

I Igunni &c uita; &c colore ignobiles funt:fed ualent uocis 
iamenitate. 
Ideolaru pelladifficulter coit:utdic!tueft; fed fagax & 
5fcfnegerula eft : &C operofa. Agere Iterdiu folet; colore came eft 
prauo;& aluo buida. Rcliquaru duaru.ftria eni fiit gmjcan^ 
dida^coloreeftpukbiw&coiti&mdiuan&parit^pbe^pafcit 
paludib9;lacu;capis &c pratis.Sed ftellaris;pigerf cognolafcaap, 
fabula eft:ut oll e femo m aue trafierit;atq? ut cognome ionft 
lersociofaq? efbtalisardeolamm uitaeft. 
'^^oiciappclIate:peci]]iarepceteriseft;utoculospotiffim^' ; 
appetat.inimica c barpe.uictus enim earum fimilis eft. 
~!rularu duo funt genera;altei ii nigru: &c uulgarcalterum 
lcadidu:magnitudie tjde compari:6c uoce fimili, fed circa 
Tena arcadie familiare neufquaahbinafces, 
jSt.n. ex boc genere que- fimilis nigr£ fit:fed fufca cpjore) 
_ C magnitudme paulo minor.uerfan bec m faxis:8c teC^is 
folita eftmec roftmm mcilumiut memla babet. 
'vp^rVrdoru cria fuc genera:unu uifcinom qcT nifi uifco: acqj 
^hefina no uefci t : &C magnitudle picc e. Alcei u pilarc cjcF fi) 
nat acuce:& magnicudlememlt; e.tertm qcT lliacu cjda uocant 
minimum;inter bec minufqs maculis diftindtum, 

^)uinV? bi faxatile auicula quada cui nomen ceruleo; qug 
xime in Ifyra colit.faxk amans:magnitudine minor ij 







' 


ii 


| 






= 






=~ 


merula:maior paulo g frfgilla pede magno cfcaditqs faxa:co/ 




L 


. loreccruleo roftro tenui 6£ logo: crure breui fimilif ut pipo e. 




= 


|j HTreo totus uirid as ex obfcuro e: byeme bic no uidef :fed 




i_ 


^u^eftiuo foifticio potiflimumrucnit in confeptu.-difcedit 




1 


C!Coitu arctuti fideris:magnitudie turturis eft.molliceps eode 




i- 


in loco femg fibi ftatuit fede:atqs ibide capif :gtadi 8J cartila/ 




1 


gineo capite eft.magnitudie paulo minor g turdus:ore firmo: 




f- 


paruo rotundo: colore totus cineteo: depes tc pene inuales eft. 




= 


C~apiturmaximenodr.ua. 




=~~ 


H g^rdalus et auicula queda perbibef : que magna cx parte 
hPj/ gregatim uolat:nec fmgularem banc uiderisicolore tota 




= 




E~~ 


( cmereoeftnrtagnitudineproximafuperion: fedpennis acpe- 




1 


dibus bonis: uocem frequentem: nec grauem emittit. 




E 


g^Ollurio cifde gbus merula uefcif : magmtudo ei9 quoqs 




1 


J\c__^eadem quf fuperioribus eft:capif bybemo potius tpe. 




= 


^fT^Acc omnia fcmper apparet :atcp etiam ea quj m utbibus 




|- 


fib_Hfolentprecipueuiueie:utcoiuus:utcornix:naeaquocj; 




| 


TSmper~cofpicuaiaint:neclocamutantautlatent. ^ 




jj- 


iMJ^Onedulatumtriafuntgenera.unumquodgtaculusuo/ •»~"«t«l«»««^, w . 




1 


j__i_]__9catur:magnitudine quanta cornix: roftro rotiido rutilo. 




==" 


Alterum iupus cognominatum paruum: Si fcurra. Tertiu qcT 




E 


familiare lydie: ac pbrygie terre: idemcp palmipes eft. 




=F 


rffJB Laudarum duo funt genera: altetum terrenum criftatu. 




= 


Bp*ft galerita acnfta appellatum: alterum gregalemec fingu , 


=~~ 


J«are:more alterius:ueru colote fimile:quag rnagnitudie mmus 




|__ 


. 5c_galerocates:cibouetoideoneum. 




1 


^-~^G\llinagodicta:r_fepesbortotucapif:magnitudiequata 




|_ 


^g 9gallinae:roftro 16go:coloreattagene:cutritceleritet:8C 




1 


bjjmmem mire diligit. 




= 


i^jjJTum? niger albis diftidt? maculis e:magnitudie merulf . 




| 


^fc^Il^^Besegyptiduplicignediftiguuf.fut.n.aliecadidf^alif 




E- 


iH nigte-, cadide apud pelufni tatu no fut:cu i reliqua tota 




= 


^fg^So beantnigreicocra apcFpelufui tatuacffa ?gvpto nullg 




E~ 


vflMM biones alig oibus anni tcporibus patet: 6C ob ea rem pen 

K a____Mies Sc fempafionesiuocabulo copoliro appellanf :g elui «**"i*«*«w»m»« 




= 










| 






| 






=~ 






1- 






|- 


J 


L 



no funt pp uftiu camis. Aliqui autumno interdmm apparent; 
nec plus uno :aut aJcero die imotant :g. U e-fui funt: &C ualde^ 
bant:difFeruc bi nullo fere alio a peremnibus illismifi corpule 
tia pingui : &c quod uox bis deeftnllis no deeft.de generatione 
eorum:que non fit: nibiladbuc exploratum babemus mfi qcV 
fauonus flatibus apparent: certum enim boc eft. 
<f~^(Vculus ut ancea didu eft no nidificat: fed i nidis parit 
ftc lahenis;dcpcipuein palubiu; Securucf: &alaude:bumi 
atajec in nico luteole appellatf fug arbore.parit bic unu ouu: 
nec ipfe icubat.Sed auis 1 cuius nido peperencea Icubat;exclu 
dit arqj enutrit; qiif cu lpfe aliemgena pullus accreuenc; fuos 
cuceredicit;itaucpereac. Ahieosagemtnceoccidi: ficdanin 
cibo cuculi pullo aiunt: uidehcet iprobatos pp fpem cuculi ele 
gatiore:fed.^cj[ plurima ex bis uiduTe nonulh cofirmat; tame 
de pulloru iteritumo couenit mter oes. Alii eni cuculu ipm re> 
peterenidumcuifuuouu madarit: pullofq? deuorare nucricis 
uolunc. Alii pullii cucuh q> magrutudine pftet:poffe pi £ cipere 
cibu oem oblacu: acqj ita ce teros fame gire autumat. Ahi ipm 
ut fortiorem:ceteros paftus cofoLtesoccidere aucores funt;fcd 
prudecer fane^phs fue procreatone moliri uidef cucul ?. Cil.n, 
fe ignauuminimeqj opituladi potete nouerit:facit quafi fup/ 
poficiciosfuospullosquofCTuaripoftW.rimidicateenimbec 
auis excedit:quippe q ab auiculis uellac: & p metu eaiu fugiat 
" Podcsquos aliaj cypfellos appellac;nmilcs cebirudinu: 
di&um iam eft.Haud eni difcemi ab birundie poffunc: 
rufi qcfnbiis funt birfutis.nidum fpe ciftelle. produclrp logi? 
fictc ex luto uno aditu dato ardtifiimo faaut, Idq- locis angu 
ftisintra faxa & fpecusmt & beluasdeuitarepoftmc;& boies. 

QVe caprimulgu appeHant:auis mocana eft:magnicudle 
£aulo maior <| merula:minor q cuculus:morib9 molhor, 
parit oua duo:aut tnafcu pluriaiuggittcapraru ubcra aduolas 
unde nomen accepit:Cu iuxent uber extigui capraq; excgcari 
aiunttparu clare mtercuu uider:Sed noclu pfpicax eft. 

Orui locis arcltioribus &c ubi non fatis cifci plunbus fit : 
duo tatu incolunt: Sc fuos pullos cu iam ptis uoladi eftj 



Primu nido eiiciunt:deide regione tota expelluntiparit coruus 
quatuor & quinq$:tempore quo apud pbarfala bofpites medif 
pierccorui locis atbenaru peloponeTiqj dcfuerutiquafi fefum 
, berenta lique: quo Iter fe reru eueta figmficaret & mouerent * 
^LJf Quilaru plura funt gna. unu qd' pigargus ab albicante 
iL a flcaudadicit: ac fi albicilla noies: gaudet becplanis:& lu 
Jcis&oppidis. binularia a nonullis uocata cognole e: motes et 
iiluacp fuis freta uinb9petit.reliqua gna rai o plana & lucos ad 
eunt. Altcrugenus magnitudle fecundu 6t uiribus;plata:aut 
clauca: noIeXaltus bc c6ualles;5<: lacus incolere foliulcognole 
anataria Sc morpbnaamaculapene quafi neuia dixeris. Qua 
bomerus et meminerat 1 exitu priami .Tertiii genus colore ru.' 
gricasumde nome accepinut pulla et fuluia uocet magnitudie 
minima.Seduiribusoiumpftatiffimabcceft-Colitmotcsac 
liluas: & lcporaria cognoiat ,una bec foetus fuos alit atqj edu/ 
citgnixcpcinna^polita^apta^trepidaiftrenualiberalisnoluida 
etmodefta etia: nec petulas:quippe queno dagatmeq; lipiat: 
aut murmurct. Quartu genus percnoptcrus ab alaru notis ap/ 
pellatu; capite albicate; corpe maiore q cf tere adbuc dictg bec 
e;Sed breuioribus alis:cauda 16giore:uulturis fpcm bee refert 
fub agla;& motana ciconia cognoiat;Icolit lucos degener: nec 
uitiis ceteram caret; &c bonorum q ille optinet/ exps e quippe 
que. a coruo cfterifqj id genus almb? uerberet fuget capiatur. 
grauis e.n.uidtu iers:exanimata fert corpora:famelica femp e: 
dc qrulaxlamitat & clagit.Qumtu genus eft qd' balie-tus hoc 
e marina uocat : ceruice magna Si craifa, Alis cumatib? cauda 
lata:moraf bec I httonb9 & oris.accidit buic fe,pius:ut cu ferre 
qd'ceperit nequeata gurgite demergat .Sextu genus gnefui.i. 
ueru germanuq? appellat; unu boc ex 01 amu genere ee ueri in/ 
corruptiqj ort9 credit.cf tera enl genera & aquilaru & accipitru 
fic minutaru etia auiu ,pmifcua adulterinaqj iimice ptocreant. 
Maxima aquilaru olum bgc efbmaior etia g oflifraga: fed cev 
teras aquilasmel fexquialtera portione cxcecht.colore eft rufa: 
confpcdtu rara:moreeiusquamcymnidem uocari diximus . 
Tempus aquilf operandi uolandique apradio ad mendianu. 



L 1 - . ' 



7"-" 'v 



"■ 



rmneenl quiefdt nfisp du fom frequens: & praccndu iam fit* 
fenefcetibus aquilis roftru fupms accrefcit: Icuruatq; fubide 
migis rmgifcp utdemu fame intereat;cui rei data e fabula:ut 
bocitaaccidataquileiqiioniacuolimbocrtboIpitiMniunain 
icnlerit. Codiit refmiatq, fuo I nido quatu cibi pulhs fupfit. 
quod.n.die quacp facultas uenadi no daf : fit iterdii ne qcfpor 
tec extrifecus beant:fi que deprebedeiint molante nidumerbe 
rant fuis alis:& uguibus lacei it.Nidulanf locis no planis:fed 
cclfis:pcipue qdem arduis faxis dc pcipitibus: fed arbonb9 et, 
Alutfuos pullosdonecptas uoladi fiat; tu mdoeosexpellut: 
poftregioeqLiaipfjgenitoiesincolut^totaexterminat.Tcnet 
enl fingula aquilaril pana longu tracTii:unde fit ne ullo pacto 
uidnos babere patianf . Venanf locis no fuo nidopropmquis: 
fed loge diftatibus.Rapta no^ptinus ferut;fed cu corripuerlt: 
&fuftulerIt:deponut*.cxptecpiamp6dusrequiefcut.leporeet 
no ftatirn rapiut:fed cxpectat du prodeat in plana:nec ( ptinus 
de alto in tcrra.nmt.Sed pauhti dcfcedunt:que-ideo raciutmt 
tutioresab infidns fint.cofidunt ct Iocis cditioribus; cp difti/ 
culter a terra tollunf , uolat fublimes: ut gquamaxime procul 
afpiciat:quapg boles fola auiu olum aquila ee diuma pbibet. 
Oes profccto cjbus ungues adunci:minime I faxis cofiftunt: 
quonia faxi duricies Ipedimeto curuaturf unguiu eft, Venaf 
Aquila lcpores: biuulos: uulpes: Sc rcliqua qu? uinccreualeat. 
Viuit tempore longo:quod diuturnitate nidieiufde declaraf. 
^^Cytbicten-e.incolaauis eft: magnitudineotidis;boceft 
Vj[j/ auis tardc;que duos procreat pullos: &c qu£ pcperit oua 
no lnxubitu fouet:fed codita 111 leponna :aut uulpina pelle re 
linquit:atcp ita obuoluta in fumma arbore collocat,cucj; a ue/ 
natione uacat cuftodit: Sc" fi quis fcandit: impugnac; et uerbe 
rat alis perinde u t aquile/ faciunt, 
*^T yk OcT ue:cicunie: & reliqua qiif interdiu nequeut cernere 
JQ^jf noctuuenadocibufibiacquirunt. Vemnotota nocTe 
' id raciuc:fed uefpeitino:et matutino. Vcnanf aut mures:lacer 
tasuierticillos: 8c eiufmodi aliasquafda beftiolas. q olTifraga 
appeUaf ^pbe j & foetificat: &C uiujt:ce; n£ gerula: & benigna eft: 



-— 



1 2 3 4 5 6 7 G 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 



nutricatbene bc fuospullos:& aqui!e:cumenim illa fuosnido 
eiecerit:becredpiteos:aceducat:mittitna^fuosaquila;ateg 
tempus fit : adbuc parentis operam dcfiderantes : nec uolancli 
adeptos facultatem:quod per uiidiam ita facerc creditmatura 
enl inuida &c famelica eft:nec copiofa uenationis.magnii tame 
quid najcimncum uenatur.inuidet lgitur fuis liberisnam ma 
itifculis;atque edaciufculis:& ob ea rem unguibus fecat.Pulli 
etiam ipfi inter fepugnareincipiuntde fedeacpaftu.Itaquea 
parente eiiciuntur: 3C pulfantur. deiedti uociferantur; pericli^ 
tanturq$;Sedoffifraga reapit eos benigne;3c metun& alit;du 
quantu fatis fitadolefcant.Parum bec oculis ualetmubecula 
enim ocu los babet le fos. At uero marina llla clariilima oculo/ 
rum acie eft: ac pullos adbuc implumes cogitfaduerfos intueri 
foIem:percutit eum;qui recufet:et uertit ad folenr.Tum cuius 
oculi prius lacbrymarint;buc occidit:reliquum educat. Vaga> 
tur bec per rnare &c littora: unde nomen acccpit. Viuitqj auiu 
marinarum uenatu; ut diftum eft. Aggreditur fingulas:cum 
emergentem obferuarit: refugit auis; ut euolans uidit aquila: 
&C metu pculfa fe rurfus irigurgitat.-ut in diuerfa ^plapfa emer 
gat. Sed h^ec^cie oculorum ualens; fedulo aduolat; donec uel 
frraguletmbumore-uelperfummacorripiat.Vniuerfasnug 
irmadit: ar cet enim frequentes refpgenteftpt fuis alis repellut. 
fl^^Vlice fpuma capiunrur.appetutenim eam auidius.quo 
Hfff^V rirca fpuma infperfa eas uenari in ufueft. Caroeamm 
^probi octoris eft: excepta pte poftenore ultima: que_ fola litiuu 

olet. ping uefcunt fatis:Sc £ fui funt. 

ft^jJl Ccipitrum genus precipuum; buteo effc Triorcba a nu^ 

fl aftme ro teftium nucupatus.fecurtdum efalo.tertiu circus. 

* ftellarisaiitempalumbarius: ficpernix dirTerunt.appellantur 

Sumbuteoncs cj latiores fmt.alii porcc: &C fringillani uocant. 

Alii leues &c rubetarii:qui abunde uiuunt; atq? bumiuole fut. 

genera no pauciora q decem efte accipitrum aliqtu prodiemt: 

qu^modo quoq; uenandi inter fcdiftident. Alii enim coluba 

bumiconfidentemrapiunt:uolantemnonappetunt. Alii fur» 

arborem aut tale quid cofcen ientem uenantur. Stn bumi eft: 



r n 



aut uolatmo inuadut. Alii neq; bumi: ncq- in fublimi manete 
aggrediunf: feiuolitemcapereconanf. Fercuretacolumbis 
quoiq' accipitri genus cognofci: ltaqs cu accipiter jpuolat:fl 
fublimipetaeft: manecquo coftiterit loco: fed fi bumipetag 
prouolat eft:non manet: fed cotinuo auolat Tbracif pte: quf 
oli cedripolis uocabaf : boies focietate accipitrri p paludes au/ 
cupanf .Cti.n.ipi lignis que tenet barudines:8t frutecca moue 
riit:quo aucs euolaret:accipitres defug mfedanf :quorii metu 
aues gculff terri repetut. Mox bofes percunut baculis:itaque 
capiiic tu parte earu quas cfperint auui : accipitrlbus ipafiunf . 
Quietia apud meotida palude lupos effe pifcatoru familiares 
aiut:Si nifi parte fui a pifcatoribus accepennnretia cu m tetra 
expanfa reficcantur lacerare. Ratio auium talis eft. 
(C^JEd i rmrinis quoq> aiantlbus pmulta itelhgi poilutmo 
££3 fme follerti igenio ertici : rone uitf comocuorls. Na & i 

-uurgata llla de raia quf pi fcatnx cognoiata e: 8< q de torpedie 
uera oino certacp funt. Raia eni bis q gemia ante oculos iuos 
dependet;Quoru fila capilll fpem referut: fed poftrema rotii/ 
dis gbufdi prf pilanf :quail efcf ci additis: bis iqui ubi locis 
ateofls aut feculetis obturbato folo:fe abfcodenr:pifcaf attol 
leus illa fibl penietia fila.dii enipifciculioccurrunr .-cVcapita 
macbinameci penfilis pulfitupfa fubtrabcs fila allicit; donec 
egsfuiim in os adducat. 

\~rt TOrpedo pifces quos appetic arricit :ea ipa qui f uo i corgc 

^L t 1 cocinec: facultate torpedi: atque ita retardos prf ftupore 
ca|fic:3c uefcif . abdit fe i barena &i limo: tu pl fces g adnarites 
obturpuerit:corripit: qua re pleriqs cofpecti a fe retulerunt. 

" 13 ^j^Aftinaca et fe ipa occultatifed no fimili modo. argume 
jBpJptu:fic uiucrc bos pifces adduci pot: quod ff pius bentes 

' i uecre mugile capiuc uelociffimu pifce cti tardiifimi ipi fint. 
Tuetraiaqcaruerit ppilatisuilloruilliscapitibus maciletior 
cagif . torpedme alit uel boibus infpirare torpore certu eft. 
ij^Bruut barena fefe Si afelli;8< raif :8i pafleres:8c fquatif 
^o Jrcuq; nulla fui corporis parte mtccti reliquerir: uerberat 
tadiolis fui onssquos pifcatores uirgulas uocac:quas pifciculi 



— 



9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 



cu afoexerint:adnatat quafi ad algas: gbus uefci foliti funt. 

g1|Vo I loco antbias fit: nulla lbi belua ee cofefiii eft; quo 

Vqjjii indido fecure fpogiacores urinanf : & facru buc pifce 

obearenoianc: fed ld caf u fic euenire dixeii:quomodo Sc abi 

ficlirnax neqj fus eineqs gdix; oes emm Utnaces ab bis fdunf . 

(L_J Erpes marina colore & corpore congro proxima eft: fed 

J^J obfcunor atqj acnor.bf c fi capta dirmttatur foris:! bare 

"Trarofl:roquainprimuadactoteijebat:fubitqjtota.eftoreacu^ 

tiore bf c § terreftres. 

& BVi aiit cetipeda appellaf :ubi bamum deuorarit: euomi t 
^iei^J^foras fuaiteriora.-doncc bamum eiiciat.tum recipit rtro 
ac ualet eade qua ate falubncace.appeticus bis quoq; mdorulev 
torii ut cerrcftnbus eft.mordec non ore: fed caccu cocius corgis 
fjmiliteriut que urticf uocancur. 
*W ^fccsquulpesnuncupanturicufedeglutiffebamii fen/ 
&g^'ferinc:fiblopiculanc:utcetipedc:16giusnanqsfefeefFe 
(rerttes bami linea abrodunt. capiunf eni locis nonullis bamo i 
mulciplicigurgicetprf alro ec ftuctuofo. Qumetia bamie cum 
bclua uidennt ahqua: colligunt fefe:8i que magmtudineprf 
ftant:luftracesgregecircunualIat:S;fiquauiolaf:defendunt. 
deres bis ualidi;et lam cii alif beluf :tu lamia aggrefla uulncra 
acccpiffeaq-ius uiia cft. 
'S^^lLuuiatiliufilurusmaspIurimucurfprolifpcndit.focia 
ffi— n it peperic abit. fcd mas quo m loco piurimus foetus con 
( fticeric:perteueras oua cuftoditmec almm prf bet ufumimfi uc 
pifciculos ne diripiant foctu arceat.idqs uel ad quadrageflmu 
U quinquagefilnii die facit : donec fatis iam aucta foboles fe 
tueri a ceteris pifcibus ualeat.pbcndif ff pe a pifcatoribus ubi 
oua cuftodindum eni arcet pifciculos:quatit:profilit: Ui&i: 
fonucp mouec.manet apud oua ca ardece aio:ut aim ff pe a piy 
fcatonbus oua fi prf altis gurgitibus fubfidunt: educanf quo 
ad magis fieri poteft; in uadu.Ipfe camen eode ftudio foecum 
fequaf :neqs delererc uig patiaf .rfic fi minor fit natiuminufqs 
ufu cxeracacus :facile bamo capif: fed li peiicus &C bamifraga 
eftimorfu dentis fui dunffimi riipit t bamu et f jetum aflidue 



cufbdit.oTa uero tu nantiaitum ftabilia: locis eifdegbus orta 
fint: aut fimilibus degut.fuiis cni gbufq; cibus I iis eft.-uagif 
maxic & oberrat: cj carnealunf :pterpauca ut mugile: falpam: 
mullthencS.Que aut pbolis appellaf :mucore queipa emittit: 
flbi obducit.-lta ut i eo quafi cubili quiefcat.Genens teftati:S£ 
expcd is ipecTen potiffimii plurimtiq; fe mouet uolatu : na pur 
pura: H eius fimilia: parii admodu _pgrcdiunf.De euripo pyr, 
rbeo:pifces p byeme oes.excepto gobioe f oras enatat pp frig' 
locus bic enl frigidior eft: fed ieunte uere eode redeunt .Vacat 
euripus fcaro:8c alofa.-cV rcligs fpinofioris gfiis oibus.mufteli 
et S£ fpinaces ieo mari nequaggignlif :necno locufte::polypi: 
bolircnc: atq; aliaqucda gcncra: gobionealbu euripinoneffe 
pclagiu certum effcuiget pifces ouipari ueris tge: donec pariat 
muipari autuno atq; etlS mugiles:mulli: 8C reliqui generis eiuf 
dcm. Apud lef bii infulam omia ta pelagia quS euripica parere 
folct in euripo.coeunt autunoipariut uere.cartilaginea etia au/ 
tiino:mares cti foemis circa coitti cogreganf . Sed uere fubeunt 
curipum difiiicTameq; comgium reperif ullum:donec pariant 
cucoitus tempore:complura ex bis fibi adbf rentia capiantur. 
^fl^OIlium aftutiffima fepia eft: fola bec fuo utif atramento 
« [i Wno modo cii metuit:ucrum etiS abfcodendi caufa. polyv 
pusatcploUigoatrametum^pmetiimittutifedaccrefcitdcnuo 
poftgmiferunt:utniigcopiadefitattramcnti:cctcriifepia:ut 
dixi fepe:uel fme pauore fuo utitur atrameto:ad fe occultSda 
& cupgrcffa paululum feoftenderit:redit in atiametu: uenaf 
etiS fuis illis prclogis pteturis no folii pifciculos: fed mugiles 
etiS fepius.polypus fatuus quideefbcii ad manum demiffam 
bominis accedit:fed pmdens rei familiaris: cum omia colligat 
& fuoindomidlio rec6dat:cumq; cofumpfent quantum utile 
fit: abigi t teftas: & cancro fu cruftas: K putamina concbularfi 
&c fpinas pifciculorti:fui etiS mutatoe.colotis uenaf pifces.tra 
bit cni fibi colore fimile lis gbus appropinquarit faxis: quod 
ide etlS cu m etueritfarit. Sunt g fepiS quoq; facere boc idem 
autumet.colore nanq; eS flbi cotrabere fimileloco inquouer/ 
fatur cofirmit.Sed pifriu fola fquatina ita aftici folet: mutat 



10 11 12 



^TT^^nj 



enl baec more polypi fuum colore. Genus polyporum magna 
exparte bienio uiuere no pot.fua enl natura tabi obnoxiii eft. 
cuiusreifdicium cumpreffuspolypusaligdfublde bumoris 
emittat:demuqj abfumaf totus:qd' foelnis a partu potiffimu 
inddit.ftupet etia foefout neqs undis iadlat? fentiit:8c manu 
urinitis de facili capianf . fordefcut et nec pterea aflidedo ue/ 
nari poffunt;mares ueroalueo tumet:8< in mucore lentefcunt. 
Indiciu ne bimatu copleit effe uidef :quod ab ortu eorum qui 
eftate fit ad autiinum :no facile gride polypu uideris.-cu pauJo 
ate id tepus pgtadcs fpectenf .a partu ita fenefcerc debilitariqs 
tam mare cj foefam feruntmt uel a pifdculis deuorenf 8i facile 
a fuis detrabanf cubilibus.Cu antea nibil tale iis ufueueniatt 
tii uero paruos nouellofqj quiuis reces natos: tame nullo eiuf 
modi malo affici narrit. Quinlmo ualidiores effe <J grides co 
firmit. Sepias et bimatu no uiuere aptum eft. Mollium unus 
poH/pus exit I ficcu.gradif per afperiora:uitat leuia.ualidii cii 
cjteris fuis partibus boc aial fit:collo ramen ibectlle cu prf mif 
eft.Mollia lta fe bent:cocbas tenuiores fcabrafqsefficere circii 
leiuelut lorici duri:eiqs eo ampliore quo ipe funt ampliores: 
atqj de ea quafi latibulo aut cafula quadi prodireaiunc. 
v^^VAuta quoqjpolypus natura:& uitf munerib? fingularis 
Jjnff e.nauigat enf p maris fiima elafus:de imo gurgite eftert 
1 fe cocBa iuerfa:ut afcedere poiTit faa'lius:« fani ftapba enaui 
get. Vbi uero emerfit: cocbam reuertit.ba bet fter fua bracbia 
membranuliquandiannexifimile,iis'qdigitislfertgpalrni/ 
pedumauiiicotinent: uerti lUfcrafliufculffunt.becptenuis 
eft; et aranej fpem imitaf :bac uelificatxii aura infpirat:cirros 
pro gubernaculis utroqs demittit latere:fi gd metucrit concbi 
_ptinus mati replet:atqj ita demetgit.de generatioe laemetoqs 
eiusconcbf nibiladbuc exploratii babeo: uidef tamen nonex 
coitu gigni:fed fponte ut ceterf concbe prouenire:necuero an 
. conc bafol utus uiuere poflit.-certum adbuc eft. 

aNfecTroru officiofiffimurmSC pre cfteris fere olbus aia/ 
libus gen? formicarii Sc apii e. Crabroncs ite ac uefpf :8£ 
r ,ppe dixerim omnia buius cognata genens: aranei et lautiores 

o z 



Aftrigofiores:ingeniofiores m uite muneribus funt* 

*"WAm formicarum negociaommbus iproptu bentiirmtqj 
J^eade femita femg ambulat:8c cibana rec6dunt:& cellas 

( propcuarias faciuntmec Iterdiu folurmfed etia noclibus plena 
luna laborem exerccntmemo eft qui non uideat. 

"^~5jRaneoru aute 3c pbalagioru plura funt genera: mordax 
H'T"B[qd'in duo diftmguic;alccru fimile lis q lupos appellace 
^paruumanu^cax.-falax^pulexnucuparu^Alcerumai^coJons 

^ nigri;crunbLisprionbusnigris:tardQ;6ilenteambulas:necui 
nbus uales neqj falies. Cetera que medicametarii proponunt: 
aut nullmaut certeexile iferunt morfu.genus fecudu qd' lupi 
nome accepit;partim exiguu eft: quod no texic:partim maius 
quod afpera. paruaqj tela apud reria; aut fepes ordit; bucculis 
intexere folitu primordiis lcuspofiti&obferuatldu aliqd I tela 
offendes comouerit: moxaccurritmt capiat: partim uarui eft: 
qd*pauca uilecprelafubarbonbus facit. Teitiu genus qcTfa 
piencuTimu lauciflimuq; olum e.Texit.n.primu filis quoquo 
uerfus diftendes in orbe;du ftamma duccs mitio amedio acce 
pto: nec infcite mediu ipm accipic:deinde futKeWna inferes: 
atqj ftipanscubile: £c repofitonu alibi fibi c6ftituit:fed iiena^ 
tioem i medio fui opens obferuado exercet. Cum eni beftiola 
eo inciderit;motu medii excitus occumt; deuicitqj primu ob^ 
uolues araneis du defacaget;infirmacp faciat:tu tollit ac defert 
&L (\ forte £ime tenet;exugit;bf c enl fi uitio ci9 eft: fin mmus: 
rccodiro quod ceperic I repofitono : repetit ue nadi negocium. 
Sed prius cofarcinato qd' p uenacu laceffitu eft: fi quid inter 
mediu 3c extrema Iciderir.pnmu ipe in mediii curritade ad id 
quod iciderit uelut a ftato-mitio propat. Si cjs tela lacerarit tey 
xere iceru Icipinuenat oriece fole:aut occidere;quonia befriolf 
teponbus bis potiiVimu ofFendat.Foela dc texit & uf na&mas 
comes fruedi no laboradi eft. Araneoru laurioru:3c rela fpiffi 
orerexetiu:duofutgenera;alteruminus:akeru maius:pedens 
Ixic fubtnsobfcruac: ne beftiolg prc. formidie fibi caueat: Sed 
incautciadatinparce fupiore;meptiusenimpr>fui corporis 
magnitudme eft. At alteru qcfmoderatius eft fugne obferuat 






— 



laces in quoda cxiguo fuf tele foramine. Aranei ftatt cu editi 
func:rila mictunnndintrifecus cangexcremecum.^utdemo/ 
cricus aicifed excrmfecus de fuo corpe ueluri corticeaut Imore 
eoru q fuis uilhs iaculanc: uc biftricis.maiora et aialia luadic : 
irretitqs fuis filis, na & lacertos paruos aggrelfus circudat os: 
& filis obducit:donec cobibeatmiox: adberes; moriu deuHgie 
becitafebabent. 
a ^jlEnus eft mfedhoru quodda nofe adbuc uacansrquo uno 
^gj7Coprebedat. Sed forma fuarum partium cognata olum 
rereres:uidelicet ea que fauos faciut:ut apes; &C reliqua firmlis 
forme; mfeCta:quoru genera noue numero funt.Sex illa ex bis 
gregaha:apes;regcs apum:fuci:q mter apes dcgunt. Vefpe an 
nu£ ite crabr6es:S; ceredines. Solitana uero reliqua cria Qrenis 
minonq fufcus totus clr.Sirems maior nigenuanus.Tei tiurn 
que bobiceuocat;cj maximus iter bec e;formic£ nibil uenant: 
fed faclra ab alus colligut. Aranei nihil coficiuntmeqj rccodut 
fed cibum folu uf nacu fibi acgrunt. Ex noue iis qu£ mo enu^ 
merauigeneribusapes r nadececeiispo(cjnibiluenar:fedipfe 
fibi cibaria faciunt atcp rccodunc, mel eiri cibus eai u cfhcuius 
rei idiciu racjunt:cu apiarii eximere fcipiunt iauos; quaius eni 
fuifiacunueberneterq; ex fumo laborcctamen plus mellis tuc 
edunt cj prius. quod cnf cibi ca fibi rerodideiint^p.irtius co ci 
ponbus c$teris utunt ;fed babet et quo altero cibo alant:quo4 
gda ceraginen;alii cereum uocanc.ueru bocdeterms cir: SC dul 
cedineprope ficus.Cogerunt ld quoqs ut cera iuis cruribus: p_ 
qua uaria in earu opatoe! Sc ui tauo eft. Cum eni alueu recepe* 
rtt mundum ;coftruere icipiunt fauos defereccs ex flonb?:atq3 
etarborum lacbrymis fahcis & ulmi: 5i rehquarurri q gtutiud 
pariunt.bis pauimetum quoqs illinunt: ne beftiolf nocue; fub. 
eant.uocat boc opus apiarii te&onu imum. Adicus et fi apliov 
res func:fabrica obftruetes coartat.Effmgimt fauos primum i 
qbus lpfe gignant.deide m qbus regcs didti: & fuci ;fuos certe 
femo copsnuncifed rcgu; cu foetus largior e(c;fucoru aucem 
cu capia melhsfperatifauos regu mmores faciunt iuxta fuos: 
fucoruiuxta regu mmorcs cj fujs» Exordiu oois a zeCto aluei: 






texcufq; ad pauimencum ppecuo ftabilimeto agif .plutefqj ad 
pauimetum telif deducunf .celle- aute H mellanf & fobolarij 
gemff oes fut:»mo eni eodeqj itetfepto:duf fibi iugunf cellf : 
m5 poculi gemini:alteta mtus:alteta fotis copages:qua patie/ 
tibus faui adbf tet ard:iores:8£ melle uacuf reliquunf ;gemino 
aut ttiplici uetfu.pleniores.n.fut faui gbus plus cetf obducif . 
pats aditus alueipriot illita eft.ex c5mofe:fic eni couocacqcT 
uelucexciemetumpurgamencuqjcereeft:benenigru:acrifcp 
odoris.medenfbocplagis:8cbuiufcemodifuppurat5ibus:j?' 
ximu ab eo tertoriu:picatus cereus prebet :leuius id g comofis 
medicametu e.Sunt g fucos Sc p fe fingere fauos eode i alueo: 
8c cum apibus negociu coficiedi faui paitiri dicat;uetu melli/ 
ficidi nulla babere facultace:fed ueftitu eos: tum eotu pullos 
melle qd' apes fecerint.manet fuci magna tgis parte Itusxuqj 
excunnefferunt fefe fufim I fubhme: gytoqj uolitat:8c quafi 
exetcitiu faciut:qd"ubi fatis li fecericiredeuc domu: &c epulis 
pfruunf .Reges nunq prodeut foras:uel ut pafcanf :uel alia ca 
nifiuniuerfaciiplebe: 8c ficuggunnrexipfefoite abettant: 
oes Iquitere: odoratuqj fagaci petfequi:donec lueniat accepi/ 
mus.geftari et eum a plebe cu uolate no p5t: Sc fi perieric:oes 
difcedere:uel fi aliquadiu maferint:fauos gde conficere; Sed 
mel nullu.nec fieri pofTe quin breui oes difcedat.Ceram apes: 
greptado flotes capiut: priotum acumine pedu: mox priores i 
medios abftergunt: 8t medios i blefa poftet ioiu:atcjj lta bonu 
ftg difcedut: 8C gdem grauari ptemiqj onere cernunf :quoties 
redeunt. Mos apibusme floiu plura genera pctat: uno eodeqj 
profedtu: fedfingulis fingula:uerbigratiaauiolaaduiolam 
aduolat:nec aliud attingunquoufqj fuum in alueu redeat. bic 
fe quaciiic: 8c fmgulas ties aut quatuot fequunf .Sed gd accipi 
ac:baud fadle uiderismec uero queadmodu oganf uifiVadbuc 
eft.Cer^ cogeftio notari potuitun oleis:cu diutius in eode mo 
renf :pr> frode eius arbons fpiftiore. Poft b^c foetificare inci/ 
piutmec ptobibet quicg.-quominus eade in cella fint:& pulli: 
8c mel: & fua.Gigni fucos feotfu dicitut:fi dux uiuit: Sed fi 
obiitun apum loculamentis onri ex ipfis apibus: atqj bos fieri 



aTofiorestquocirca aeuleatos uocari:quauis aculeo careat; Aio 
nanqiferimJinoptatenomebocmeruerut.Suriciocuhipini 
corii amphores: 8t fingunt feorfu quoq? p fe faui fucoru; Sed 
magna ex parce fauis apu m femt :quagp fecadum eft. Genera 
apu plura ut dixi:duo pricipii:alteru rufum: qcfpreftatius eft: 
alcerunigru:magitq;uariu*duploampliusapeutiU.Tertium 
genus quod optimu:breue boc:I rotuditate c6pacT"ile:& uariu 
e.Quartu logum cmbroibus fiirule. pre terea qcFfur appellat: 
nigru boc aluocp aplioreeft.Quinetia fucus cj ouim maximus 
eft; led fine aculeo: fic ignauus.Differunt iter fe apes paretibus 
nate urbanis: dC qug ruftico motanoqj uichi cducatis j?dierir. 
funt eni bf filueftres bomdiores afpcctu:& iracudiores:& mi 
nores: fedopeac laborepreftantiores.Genus frugi fauos fuos 
fquabiIesc6f>ruic:fupnucptotuor>imetumpolituapponit:3C 
ad fingulos ufus fauii fingulati effingitmidelicet partc aha ad 
m;lla:alia ad f ple:alia ad fucos accomodada.quod fi acciderit: 
ut eoiJ in fauo oia bec recipiant : loculus alter deiceps di fpofi 
tus betur inanis. Ac uero illg porreftiores fauos lequal es cofici 
unt:5Cogimecumremmidu)Peridcercrabr6esrponunc:foetu 
ec X. reliqua fineordinc ftacuunc.duces fprobi ex bis oriunt:fl£ 
copia cum fucoru:tum etia eoru quos fures uocanc.Sed melhs 
auc nibil antamodil paru:or>a earu corjcit.Incubancapes fuis 
fauis:&c6coquuc:qcTmfi fecerltuitiariexaraneafauosaiunt. 
quod fi decc tero fe cotmere potuenntiut in-cubitu pfcuerent: 
partis quafi abortus fic:fm minus:toti pereutjfauigjgnunt in 
iis que- uitian Vermiculi q mox penis fubnatis euolac. Curat 
etia apes ut faui erecti ftet;quod fi q corrucrit crigunt:5r pibs 
fulciunt fomicatis:ut fubire poffmt.Cum eniiua qua accedac 
n6dac;ceiXanticubitu:undefic:ut fauiaraneenc;mris SC fuci 
nullu eft mun.is, Sed cfteris qbuscu uiuut; miuna faciutmo 
tamcn ipugne femgma deprebefi interdum a bonis apibtis oc 
cidunt.Enecat nimiru lpe et duces: qplurcs q fatis fic;beant. 
&£potiiTimnmiprobos;neprincipum multitudo fcditionesl 
eKamme faciac: necac prccipue.Cum non ampla fobolis copia 
excicit;nec benttang coloma mittat* fauos et regum eo tepore 



fi parati funt:diruut:utpote cu defint: gb9 mittedis ducea ipi 
pfician tmecno fauos tollurtt fucorii:fi mellis penuria coiedta 
tur:nec aluei annona ftrgioris ani abudat. Et apiariu eximete 
tunc pripue de melle Ipugnat: acprefetes fucos expellunt. Et 
gdem ffpe uifunt foris: i alueo refidetes; exules ftagrat odio. 
breu es cotra logas: cafq? alueis pellere conant:qua m pugna li 
ille uicerinoptimu ita fore examen putanfed fi be fole remafe 
rit:ociofe uiuut:& mbil boni ltegre fociut.Pereut et ipe antecj 
autunus finftudet bonc apes quoad fieri potmequa ttra alueu 
iterimat:3i fi qua iterierit Itus ftatt foras cadauer educut.Qui 
au te fures uocant:& fuos fuice fauos offendut;& alienos fi la 
tuetit fubeut;fed fi capiat:capitepuniunt;nec facile aut latere 
autaufugerepoifut.funt.n.inquocpaditucuftodesj&furipe 
fi quado furripere Igreffu potuerit: adeo i facietate replcf : ut 
nequeat euolare; fed ante alueu uolutef .itaqj fuga pqua diffici 
lis eft.Reges nunq foris uifunt :nifi cu migrat :fl£ tucita ut re 
lique- oes circa ipm principe fuu glomerent.Cu uero migradii 
eft; uox folitaria.SC pecultaris qucda aliquot ate diebus:intus 
mittit ; & biduo:aut triduo pauce; circu alueu uolant. An rex et 
Iter eas fit nodu exploraui bemus: quoniadifficile cogni tu e: 
collecte ii auolat & g fmgulos reges diuidunt. &C fi forte pau 
c?ppcmultasc6fiftunt ( C6cedutpauc^ipeadpIures;acrege 
que reliquerit;fi fequat ftenmut.difceff? 5C migratio ita agit. 
fmgulisaut muneribus fe diftnbuunt: ut alie, flores couebat: 
alic, extruat:atie poliat fauos:& dirigat. Aqua tuc portit cu ^p 
lem nutriut.Carne nullius aialis taguntmec obfonm appetut: 
nullu bis tepus certu cofuetucj? eft:quo opari lcipiat.Sed ciba 
riis n 6 caret:benec]5 degunt;e.ftiuo potitTimu tpe opus aggre^ 
diun6:& quandiu ferenu fit: ailidueopanf. Nouellf ettertio 
qua ^pdierit die:ftati negoctu feunt; ft cibus no fuppetit;cuqj 
fcubat:digrcdiunt' nonulle ad paftu:fed breui redeut^lcs foe 
licis examinis quadraglta diebus itermittif tatumo a bnum : 
cii fatis ia cocreuifle pullicie fefertt:cibo appofito dercliquut. 
ipa uero cu dat facultas rupto ogculo exit. Beftiolas q i alueis 
nafcunt t SC fauis officiunt: apes note melioris tollunt; &c rem 



farrtiliare tuefrfed altere pro fuo uitio negbgutrfic pire patiut*. 
Cum aute fauos apiarii eximut; cibi tantu rellquunt: quatu g 
byeme fufficiatjqcTfi fatis fit;feruat exame. fi minusmel mo 
rit%ide;finedifcedatbyesobftat:ueldeferitfedeTiferenum 
nacilcit;mel apibus tu gftate:tu byeme I cibo eft.fed recodut: 
alteru quoqj cibarii genus cui dunties cere proxta:quod fadra 
cba nonulli appellant.Inferunt iniuria apibus maxle uefpe:&£ 
auicule quas paros uocatiatqj et birundo: dc merops q apiafter 
eft:tu ueroranf lutang:eas ubi ad aqua accefferlt;rapmr. qua/ 
obre eas apiarii g paludes & ftagna: unde apes aquant; uenari 
fo!et:3c uefparuJ^c latibula:& birundinmac meropu nidos ps 
pinquos alueis tollut: nullu aial nifi fui generis apes fugiunt. 
pr£ liant eni inter te&c cu uefpis: fed cu ruri fut:nec fibi luice 
neqs ullis aliis iniuriant\ At uero apud fuos alueos pugnat acer 
rime:& boftes quos uicerit enecat. Intereunt q pcumerit:quo 
nia fme Iteftini eruptoe aculeus eximi no pot.fepius eni eua^ 
dunt:fi cj i<5fcus efbcura adbibet; ut aculeus ifixus iucfcus cum 
aluoextringat ;alioqui apis Iterit. Necat uel maxla alalia idtu 
fui aculei.Iam equus occifus ab apibus eft:fed prlcipes mini/ 
meim'tant;5cferiut:effemntforasapes:uitaIalueodefucitas: 
dc cetcra mudimmu olum boc alal eft. Quaobre fepenumero 
cu aluineceititas efbauolar &C tfeceffu redduntexcremetum: 
quonia male oleat.oderunt no folu foedos odores: fed etia un 
guetoru delicias:exquo fit ut boles bisdelibutos pcutiat.pere 
unt apes tu aliis cafibus:tu uero cu multi piicipes orti; partem 
quifqs fecu quobbuit abducat: rujjeta et apes fteremit.fubies 
eni aditusaluei:afFlat:5i obferuas rapit euolates.nullo bec affi 
ci malo ab apibus pot:fed ab apiario facile Iterimit .Genus aut 
apu quod Iprobum ee:ac rauos fmgere afperos diximus:nouel 
lis maxie tribuut apiarii nonulli:peccareq$ ita g Iperitia eas ar^ 
bitrant .nouelle aute fut anicule oes:quaru examina quot anis 
auolare folitu eft. Nec ucro nouelle lpe peiide ac ueterane pii/ 
gunt:cumcopiamelIisn6 fuppetit.Apiarii fucos depellut: dc 
ficus:ac reliqua id genus dulcia I cibo apponunt. Apu feniores 
Irus ogant; birtiorefcjj more domefticf rone fut. Adolefcetes 

O 5- 



foris ncgocfu excvcentt&i ea q res exigit portat leuiorefq; funt 
laboreJ)irfucie detrita.fucos etiaipfe mtenmut quotiens non. 
fatis loci opibus efhtenent cnl aluei locu penitiore.Cu morbo 
examen quodda laboraret:agmen peregrinu inuafit: 8C pugna 
coferta adeptaq} uictona mella dinpiebat:qct' cu apianus pro 
fterneretimctu exame ftati egreffumlcifcebat :nec boiem lpm 
ullopactoipercbat.Morboexamina ualetiora potifiimu lfe/ 
ftantclero(ficeniuocatuermiculosqipauimetonafcunt;ecj 
biis crefcetibus uelut aranea alueo toti obducit : 8c taui carie p/ 
eut. Alteru morbi genus quafi ociu quodda &c uetemitasapu 
idditj Cu foedo aluci odorcpaftus gratiflim? apibus tbymu 
eft:Sed rubido albidu pfert :locus eftate non fcnndus:byeme 
tepidus:egrotaceopotiirimutpe:cuperugmoiamaterieopa, 
tur.Quoties uero flatu ue/ bemeti iactant ilapillu geftat;quo fe 
quafi fulcro et fundamie quoda ftabihar cotra ftatu.bibunt fi 
fluuius fit propinquusino aliude q ex eo pofito oncre:fin mv 
nus aliude bumorebaufto:pgimt lre ad mel euomedum:cofe/ 
ftiqj negociu repetut. Melhs coficiedi tpa duo futmer atqjau 
tunus.Sed uernu fuamus cadidius^oino pftatius autunali eft. 
coficit profecto melius ex noua cera noucllifc{3 ftirpibus.rufu 
ueroatqj deformi? fmi uitioieddit\quippeqd'perideut uinu 
auafe uitiet:quapp coquendu id reficcanduqs eft. Cu aute ex 
tbymo florete faui replcntrfi t ita ut minus mel coeat:& duref: 
probaf cui ex auteolocolor.qdaut albicat no c fincero tbymo 
cofedtue.-fedidoculis&ulceribuscomodiusapplicat.Mellis 
exilior pars fliutat:q eximeda e.Pura uero &C uahda fubfidit. 
coficiunt cera cu ftirpes ftoret; quaobre eximedo per id tepus 
cera de aluco efhCotmuo eni reparat.bec funt:unde accipiut. 
tbymus:fufusjagreftis;fertulajcapana:albucu:myrtus:ftans: 
uitex:gcnefta.Cu ex tbymo coficiunt:aqua admifcent: anteq 
fauusoccLipct.Egautaluiexcremetaoesautuolatesutdidtu 
efbaut certa in parte faui.minores officiofiores maioribus fut: 
ut dixi:pennf bis dctrite:color nigendorfu repadu;ille nitidf 
uenuft^q? funt more ociofaru mulieru:gaudere et plaufu:atcp 
fo nitu apes uidet : quapropter tinitu ens;aut fictilis couocari 



12 3 4 



— 



21 22 23 



eas t alueu aiut:gg fcertii eft:an audiat: & uoluptate ne:an for 
midincita fadat. quin K focias odofas ac defides:aut mimis 
p arcas pellerc i more apib° eft. patmnf fter fe opa:ut ate dixi: 
& alie fauos coficiunt:alie mella:alie erytbaca:& alie fauos ex 
poliut.-alic aqua fportat ad cellas: K mella teperat:alie munus 
extrariu fubeiit.Tepore matutmo oes filet.-donec una gemino 
aut tiiplici bobo cxcitet ocs. Tu uniucrfe ad op9 ,puolat:cuqi 
redierlt:primu ite tumultuat: paulatiqj minus fubfde ftrcput: 
du una circu uolitado fufurret:quafi dormiedu predpiat. Tu 
repete oes coticefcut.dignofcif examen ualere fufurri freque/ 
tia:&: exeundi fgrediediqr uatiginofa agitatoe: Tuncenf no 
uelle bpanc .efuriunr ab byeme potiftimu: cii opus incipiunc. 
Reddunf oaofiores fi in eximedis fauis:plus mellis relfquaf . 
itaqs.p examims numero relfquedu eff. Agut et axi^ fi plus de 
mctaf ijj nt refiduu cibo fufficiat:atc-j et fi alueus iufto iplior 
fit;deiidiofioresredduf:egrius.n.quafidefperet:opiicubiit, 
Caftranf faui fingulis fextanis aut tcrnis femifextariis:fed fi 
cxuberat:binis fcxtanis caftran: aut quirus fcmifextariis poO 
funt.pauciternis fextariis. 
Jjf Mpugnaf apes a ucfpis:ut ante dixi: q uaobre apiarii eas 
^j| tienanf:c6ifituta olla: & carne f eapofita.ubi enf mtilte 
'"■amadcarneaccelTerinc.appofico operculo fuperigne:aula po 
nut.fuci aute fi pauci aflunt:iutiar,reddut cnf apes f opcre foL 
lititiores.pfagiuntapes Sc byemcm & Imbres. Cuius reiiudi, 
dum eftlquod non auolant:fed fercnoadbuc in aluco uolutan 
tur:quoapiariibycinem expectant.tumuero mutuo mteife 
annexu alia cx alia dependet: in alueo: indicium deferendi cu/ 
biliseft: quod ne eueniar apiarii alueis afflant ex ui no dul cl. 

t^fXpeditconfeuiiTeapudaluearia piros: fabas: medicam 
elbcrbam.Turiain:eiuiliurn:Myrtuin:papauer:Seipyllum 
amygdaram.Cognofcunt fuasapiarii nonnulli farinain prato 
refperfa:minusapesfoetificant*Si uer ferotinum fit: aut fqua 
lor:au t rubigo inciderit.Ratio apum ad bunc modum eft. 
|)u flEfparu duo funt genera: alteru ferii: qdraru eft:na fces in 



motibus;3c paries no fub terra:fed i quercu fpegradi?: porrt 
d:ius:nigrius: Variu etiam aculeatuqj eft;3c robuftiusnctuqj 
acerbius ij alterii eft. Aculeo.n.maiori g ex ( pporcoe fui corpis 
ipiculanumit boc toto ano & gde tge byberno.quercu cefae/ 
uolare fpeccat;exigit byeroe 1 latebra;& feg i materie diuerfat. 
fiit eiusalie. matnces:alif oparic.:ut & i alterogenere qd'placi 
dius e.Qug aute fit nafa oparie ac matrids:! eo ipo placidiore 
gne pcipi facilius pot. fiit.n.bui? quoq* duo gna;alteru duces 
quas matrices appellat: alteru oparie. Maiores miriorefq; du' 
ces fiit.eeas opariarti anu no coplet; fed oes byeme iualefcete 
moriur;qcTeai'ec6{cat:q! byeme icipiete ftupefcat.brumaaut 
nullf oino appareac.duces uero q rnatrices uocant;tota byeme 
uifunt atqj iub terra laeicat. plericp eni cii p byeme araret; aut 
foderet: matnces uidcrut;opanas nemo. ortus ralis uefparu e, 
Duces ubi la locu fibi opportunu delegerunt:fauos oge eftiuo 
cofigut:et uefpeta(Cellulas dico)c6ftieuut:quatnis fonculis: 
aut propeu qbus uefpe no matriccs nafcunt :q cii icreuerir:rur 
fus alta aphora effmgiit:quoru ite ^ples cu creuerit:alia faciut; 
ita ut poftremo autuno; pluria aphffimacp uefpeta; codita bev 
ant:i qbus dux q matrix uocara e:no Ifug uefpas:fed matrices 
ia ^pcreae: q gde fupne p fiima uefpeti uermiu fpe multo gra/ 
diorii gigniir, 1 cellulis cotinuatis quatuor numeroiaut paulo 
pluribus: alioqui icrefcendi vo ducibus eade q uefpis eft. Sed 
cum uefpe operarie fauis affuerint: non preterea duces operan 
tur. Sed ogarie jpe dbum fuis ducibus fuminiftrat: qcT ea re 
c6ftat:q: duces no iee euolat:fed itra tedta quiefciit. Ceteram 
utrumduces anm fuperions nouellis iam procreatis ducibus 
intenmantur a uefpis nouellis:idcpfimiu modo eueniat/ An 
plus et tpis poftint uiueremodum exploratu" eft; nec uero fene 
dcutematncisSc uefparu generisfemautaliquebuiufccmoi 
affedtu anotare adbuc quifq potuit.Eft aute matrix latior po/ 
dcrofior:aaffior: & maior c[ uefpamolatuqj baud plurimu ua 
lec. prepondere enim fui corporis uolare logius nequit; quo fit 
ut femp in uefpariis fedeat effingetes fauos: & munere funge 
tes cellaricufunt porro matrices nucupate I uefpariis plurimis; 






Sed aculeatf finc nec ne abigif.Vident* tame Sc ipe ut apu du 
ces gerere qde aculeii: fed no extringere aut ferire.uefparii aut 
ahf caret aculeoiut fuci.alic bent.mmores ibecilliorefcp fiit:q 
caret nccp repugnat.cotra q bent maiores robuftc. atqj pugna^ 
ces quas nonulli mares appellat:foeias uero eas q caret.Pler?- 
qj ex iis q aculeii gerunt: amittere eu putanf byeme Iftate :fed 
boc ex nemine q uidiflet accepim9.uefpe tpibus ficcis locifcp 
afpis potius oriunt:ortus fub terra agif.fmgunt fuos fauos ex 
congerieacterra: Scabcodeprimordio quafiftirpeunuquecp 
edi ficat.cibu uel ex fionbus qbufda et frucfab? petut;fed que< 
plurimii ex came.cofre nonulle etia ex ceteris uife; funt;fed an 
abe aculeo careat:aut beant: ucl altcra beat;altera careat:nodii 
exploratii eft, Ferarii et nonull^ coire uifg fut: dC altera gerere 
aculeii coftitit; fed de altera incertu e.foetus no partu^puenire ' 
uidct.ftati.n.auctior qpartus uefpf patiaf exiftit. Si uefpa ex 
pedibus c^peris bobilareqs fgueris:aduolat cj aculeo caret:qd* 
no faciiit q aculeate; funt:Itaq; argumeto qdam boc utunt: ut 
alter^ mares fmt:alter£ foei£,Capiunt byberno tpei fpelucis; 
dc q aculeu bent: 6i quc; caret *c6dut alif fua ucfparia pauca bi 
exigua; alic plura Sc apliora.capit magna matricii pars a folfti 
tio apud ulmos; colligut enfbickrtta Scgumofa materia.pro^ 
diere iocis qbufcia matrices ortu admodu numerofo:cu fugio 
ri aiio uefparu atcp bymbriu copia pceftiftet: capiuf p pcipitia 
& terr£ rimas: preruptaq; directiora: omnefq; uifunti aculeu 

a^talis uefparum ratio eft. 
Rabrones no floribus ut apes:fed came magna ex parte 
uiuut.unde fitmt ucrfari ueli ftercore fe; pe foleat.ucnat 
em mufcas maiufculas: quas ubi ce;pft:abfcifo capite; reliquii 
coi p? geftates auolat.Sed pomu et dulce appetuncib? bis tahs 
eft.duces more apu ucfparuqs bent:gppoit6e ad crabroes ma 
lores q uefparu ad uefpas: Sc apii ad apes fut. degut bi quoqj i 
tus ut uefparii duces.faciut fibi alucu fub terra crabrones terra 
egefta:utformicc;excaLiant.mifrio.n.utapunuIlaue*eoiuuel 
uefparii fieri folet.fed cj fubide onat nouelli ibide manent; Sc 
alueii terraegefta faciut apliore.aplificat maiore in modii:et ia 



ex ualetiore quoda examie qualli tr es! &C quatuor fauoru pleni 
excepti funt.nec uero cibu ritu apu fibi recodunt;fed ieiuni la 
tet p byeme: quo tpe plurimi moriunt:an etia oes nodum cet 
tu etbduces no plures uno fingulis eoru examinibus oriut ; ut 
iter apes gignut plures:q examina diftrabut.Sed fi <j crabroes 
fuo alueo aberrannt: colligunt fe ad aliqua arbore;fauofcj3 lbi 
c6nciut:cj uel fepe cofpicui apparetu qbus unu ( pcreat duce g 
cu adoleuerit:agme adducit :et fecu I alueo collocat. De coitu 
crabronu nibil adbuc exploratu babeomcc ude foetificet.Sed 
cu in genereapu careat aculeoetfuci:etreges;atqsecuefparu 
nonullf maculcatf finc:utantedixi;crabronesomnesarmari 
aculco uidenc.Sed de eorum duce confiderandum accuratius 
efban aculeum babeat. 

n» Ombices fub faxis apud ipfa terra foerificat; binis aut 
Ipaulo pluribus cellulis.mcuis et praui cuiufda mcboatio 
bis reperitur. 

^^ftrcdo no abfimilis crabroibus eft.Sed uaria et Iatitudie 
^Lt lproxiaapibus^cupediofabgceft^Stadciuina &pifces:& 
buiulceodi delicias fmgularis aduolac: foecu fub cerra gdit:ut 
uefpe.mukiplex' buius quoqj teredinariu eft: & longe amplius 
cj ucfpc- atqj porredtius.Muneris uitcqj racio apum uefparum 
& reliquorum generis eiufdem ad bunc modum eft. 

^^Aeterum I moribus afannum(uc di&um iam eft)perdpi 
idnias licet :precipue quide ad forcitudine: 8c timiditate. 
YEd ad mafuetudinequoqs fit feritate et in ipo filueftriu 

Jl genere.leo eniquams I e.dedo ferociffimus fititame pa/ 

ftus dc fame. ia uacas:fadlis mitifqj maiore I modu e.nibil bic 
fufpicatmullius fufpiciofus eft;feftiuus:ludibudus:beniuor? 
ammodu fuis cum fociis bc familianbus eft : in uenam du cer 
nitunnunquam fugit:aut mecuic.Sed etiam fi uenacium mul/ 
citudie cedere cogit;fenfim pedaticp difcedit;crebro fubfiftes 
atqj refpedtasmactus uero opaca:fuga qua maxie pot ueloci fe 
fubtrabit:doncc m apta deueniat:tum rurfus lete incedit. Sed 
fi quado locis nudis:atcp patetibus cogit fuga aperte arnpere: 
curnt cotentusmec fahtjcurfufcp eius cotinestut canu itendit. 



12 3 4 5 



Cu tamen ipfe ifedtafcubi ia propinquarit infilit. Vera et illa 
de eo narrat : igne pcipue formidare;ut bomerus quoq; teftat:: 
cu dicac. Ardecefqs faces quas qiuis feuiat borret.8£ pcuilorem 
agnofcere:atq; ex obieruato luadere.Si qs et no pcuffent:fed 
infeftec;bunc fi cf pcrit no unguib 'laceratmec ulla iniuria affi 
cit;fed quatit fokhatqj ubi icapterruit.-dimittit. Adeut urbes: 
& miuria. boibus inferunt:potiilimu tge fue fenectutis.tuc.n. 
pcr corpons imbecillitatem:& dentium defectoem uenari ne/ 
queut. Viuere annos multos putant: SC quidem qui captus eft 
claudus:detes coplmes fradros bebat;quo argumeto tjdam 15 
ga ee leonu ecate exiftimarunt. aut eni boc accidere; ni fi )6go 
tpe potuifTe. leonu duo funt gna;quoru alterum breuius; cri/ 
fpiorccj; pilo;q(f ignauius eft;alterul5gius piloq, ^pbiorejqct* 
generofms eft.fugiut interdii lcones demiiValter cmra cauda; 
ut canes.Iam uitus eft leo (jcu fue aggrederetmt fetis borrete 
afpexit: fugeret.Infirmusparte lliueftcScraictus: fe°reliquo 
corpore mulcas patit plagas: &c capite uahdiflimo e, Quecucp 
uel momorderit; uel unguibus lacerarit.-fames palles admodu 
de bis ulceribus eiHuit;et per fafcias;atq> fpogias:nec repnmi 
ullopad-opot.curanfeodcmodo quomorfuscanini ulcera. 
Tboes er quos Jupos ceruarios dixiin?; boiem diligiic; bc ne -p 
ofFenduntmeq* metuut ualde.pugnat cii cmibus Sc leonibus. 
quo fit ne eode 111 Ioco fint ceruarii 5c leones.opcimi ceruarri q 
minores fut.giia bui?;alu duo; ahi tria ftacuut. plura iis eend 
uidetur^.. 

^jEd ut pifciu auium quadrupedu genera aliqua:ita cerua 

J^tT^ riiquoqipertemporaimmutant; Stcolorem diuerfmn 

byeme eftateue trabunt, Atq; eftate nudi:byeme birti reddut . 

*«_. JJ Onafus gignit rn tcrra peonia: mote meflapo; q pcome: 

Jl bjjl &C medie terrf collimitium eft:3c monapios a peombus 

•appellat;magnitudinc tauri: fed corporeq bos latiore.breuior 

enim Sc m latcra aucftior eft. Tcrg is cuftentum cius: locum * 

fepcem accubantium occupat.Cetera forma bouis firrulis eft: 

mfi quod ceruix iubata armorii tenusfut equi c;fed uillo mol 

liore cj mba ecnia; 5C copofitiore;color pili toti? corgis flauus: 



iuba prohxat&ad oculos ufqj demnTa;& freques colore inter 
cmereum;S< rufunio qualis cquoru;quos parcos uocat eft;fed 
uillo fupra fqualidiore fubt lanario;nigri aut amodu rufi mil/ 
[i funt.uoce fimile boui emittunt. comua aduca in fe flexa;& 
pugne lutilia gerunt:magnitudine palmari;aut paulo maiora: 
aplttudie n5 multo arctiore q ut fingula femifextariu capiat : 
nigricie proba:ancie ad oculos ufqj demifffuta ut 1 Iatus poti? 
tjantepedeat; caret fupioredentium ordine:utbos:&:reliqua 
cornigera oia:crura birfuta atqj bifulca;babet cauda minore c[ 
profuicorporismagnitudie:fimilebubule:excitatpuluere:ac 
fodit:tergore cotra ictus pualido e.Came babet gufhi fuaue: 
quaobre m ufu uenacli eft.Cu percuflus eft:fugit;nifi defati/ 
gatus nufq confiftit.repugnat calcitras &C proluuie alui uel ad 
quatuor paffus proiicies: quo pfidio facile utif: &c pleruncp lta 
adurit; ut pili infedratiu canu abfumannfed tuc ea uis ein fu 
mo:cu bclua excitat ;ct metuit;na fi quiefcitimbil uere poteft. 
Talis natura & fpesbuius aialis eft; tpepariedi uniuerii 1 mo 
tibus enitunt .Sed priuiq foetu edat; excremento alui: circitet 
eum locu in quo pariat:fe quafi uallo circundant;& muniunt. 
largaenim quandam eius excremeti copiam bec belua egerit. 
j^JjLepbantus oium ferarum mitiiTimus;&placidifiimus 
^ e^eft, quippe qui per multa ofHcia;& emdiat ; dc intelligat: 
quado et regem adorare codifcit:ualet fenfu: dc reliqua fagaci/ 
tate igenii excellit. qua ipleuerit coitu:ea mrfus no tagit:uiue,' 
re elepbatos mares;alii anos ducetos: alii cetum Sc uigiti aiut. 
foeias et fere totide; fed ftorere ftate circa fexagefimu narrat. 
byemis ac frigoris Ipatiens boc aial ee dici£;amat amnes: &C c[cj 
no Euuiatile fit:tamen ripariu dici pot .icedit et p aqua: &c ea/ 
ten9 mergit;quatenus ei9 ( p mufcis fupat.reflat.n.g ea &C fpi 
rituaccipit;6c reddit:fed natare fatis poder fui corpis no pot* 

Qhmeli matrcs nunq fupueniunt fuas: fed et fi tjs cogat: 
:pi nopatiunt.iam cu aliquado admiffarius no beret;cu 
rator pullu matri ogte admifincj du coiretidelapfo opimento: 
agnouit matrem;Sc quanuis coitum abfoIuerit:memor tamen 
comifli fceleris paulopoft camelariu illu;morfu defixo Itemit 






BErut etia regi fcy tbaru fuiiTe equa egregia:ex qua mares 
generofi oes gigneret;quoru unu q preftarior beret: cu 

' ut ex matreprocrearet:placeret; admiffu olno recuffa*fe:opp ta 
defde latuilTe matremt Iprudes fupueniret:ueru ubi a cocubi,. 
tu facie matris detedta agnouerat: fuga. properaffe:atqs feipm 

^agumprecipitem intercmifte, 

gf N marino et genere: pluria de delpbinis narratur: idicia 
flffl moru placidoru ac mitium. Amores quoq? in pueros: Sc 
1 affedtus libidinis.Cu circa tarentu:& caria;tum eria locis aliis 
referunt.fert' eria delpbino apud caria capto atqj faucio:ingete 
reliquoru multitudine couenifle ad portuumorataqj donec pi 
fcator dimiferit eu que ceperat: tum oes fimul recepto captiuo 
rediifTe jparuos ite delpbinos magnus alicjs femp comitat; cu^ 
ftodie- caufa.Iam cofpedtus eft delpbinoru grex maioru:& mi 
noru promifcuus:poftque duo gdam paulo poft uiderent' del 
pbinulum defundtu labcnte in imu:& in fumma pelagi dorfo 
euebere:quafi miferantesme ab aliqua belua deuoraret . Quirt 
etia. de uelocitate buius aialis mira &c Icredibilia queda accepi^ 
mus:ofum cnf tielociifimu ee aedit aialium*tum aquatilium; 
tum terreftriu; fupfiliunt etia malos nauigioru maiorurmqd' 
tuc pottffimu euenit:cum alique infedtant pifce:que deuoret 
tuncenf fi queimpetunt;16gius fugit;adima gurgitugfequu 
tirr: propter famis necelTitate:quod reditus Iogior fit;rctinent 
fefe quafi fpaciu cogitates: couerfiqj ferunt : perfde ac fagitta 
pernicesmtceleritateoportunalogotrafmiiToirinereadlocu 
fpiradi deueniac:quo impetu fit:ut fe eiaculetur m aere:et fug> 
filiat malos nauigioru: qu£ forte affuerint: boc ide urinatores 
raciut:cu fe i profundu demiferut. pro uiribus eni c6uerfi;eni 
xius efferunt;ut fpiret.degunt coiugatl mares cum foeminis. 
Queriturquamobreminterram erumpannbocenim interdu 
eos facere in certa de caufa dicitur. 

^T^tEcl ut quoqj alatap fuis affe&ibs agcre:fic,p fuis quoqj 
Yp^jact5ibus affici Imutariq? moribus folet.partes ec corpis 

•Mioriulle fepenumero rone agedi imutant :ut I auiu gfle euenit. 
Gallinc.n.cu mares uicerint; cucurriur:& exeplo mariu ceptat 



fupuetu coire.cri fta ctiam caudaq» erigirnta ne fadle prcterea 
fic:an foelf fint cognofcere; nommq et calcaria parua iis ena/ 
fcunt: la uero & mares uifi nonnulli lut; q cu forte foeia ltcri^ 
ilTet: ipi oSficio matncis fungerent :i puJIosdud:ado:fouendo 
cducado:ita nedecctero uel cucimire uel coire appeteiet. gn U 
ia Idea primo ortu nacureiita nonulli mares effoeiaci^pueniut: 
ut neqj cucurnanneq? g coi tu agere uelit;& uenere eoru cj tem 
ptec;fuperuemre patiat.Cuculus etia lmmutat colore: 5c uoce 
minus expJanatrcu feabditurus eft;qd'racere ex ortu canicule 
folec .Patcre auteinapit ab ineunte ucre ad eius fidciis orcu. 
^^MBditur SC ea qua enancba quida appellant:ac fi uitirlora 
f a ||dix eri's:ex ortu eiufdem fiderisioccafu ueroapparec.ui/ 
tatemm interdum frigora:aliascftum, 
' "\Ecno upupa cum colore: tum uere fpede immutatur; uc 

Teftbylus poeta fatis carmine fuo expofuit. 
Jun fert fui fpedtantem & epopem mali 
Colore fpeciem multimodo pmgens fuam 
Saxicolamqj i mprobum arma gefrantem alitem 
Adulti mfantis forma bic fefe refert 
Nam uere candicans ubi extitic nouo 
Aeftate cum deinde ut recanduir fegcs 
Alas repcnte uarius maculacas quatic 
Vagacur bic femperfairidiens locos 
Detcrca^jucritnemorum dc muiasplngas. 

ODmplures ec alif aueslmutant p tga: & colore: 5c uoce: 
utmerula:c]exnigiaredditrufa:SCuocemitatdu;erfa. 
t it enl g bycmem: cu g eftate tumulcuas eatecMutat SC 
turdus colore.quippe q collo eftateuarius:byeme murinodifli 
chis expeejtet :uoce tame eade eft. lufcinia canere folct affidue 
diebus ac noctibus quinded: cum filua frondeincipit opacare. 
ciein canit quideirufed non afliduo:mox adulta eftate: uocem 
mictitdiuerfam:nonjnfuperuariamauccelerem:modulataq;: 
led fimpbcem.colore etiam Imutacur: & quide in terra italia: 
^idtep ' aho noie appellat: Appet no diu:abdit,n.fefe & latet 
j> Vbecule- &c quc. ruticillg appellant luice rrafeunt.Eftqj 



mbecula bybemi cemporis : mtidlla eftiui : necaho fere inter 
fediffcrunt:nifi pedtoris colore &C caude;;fic &C ficedule.:3c acri 
capilIe:uicibuscomutaf.fiteniineuteautunoficedula:abau^ 
runo protinusatricapilla:necinter easdifcnmenaliquodmifi 
coloiis &c uocis eft. Aue aut effe eande conftancp du imutaret: 
boe genus utruq; cofpectu eftmodum abfolute mutacummec 
alterutrum adbuc proprium ullum babens appellarionis. 

i Ec miru fi bec ita uoce aut colore mutant quado &C palil 
f bes byeme no gemutmifi qd^aliquando ex afprima bye 
mei^Iacidu tepus fucceftiiTet gemuerit. qd' apud pi tos in ad/ 
miratioe babicu eft: cererii ineunte uere gemere fdpit, Deniqj 
aues tunc maxfe pluriafq- ermttut uoces cu coeunt. Mos auiu 
&C ut alie fefei puluere uolutet:alie: fcfe lauet* alie ncc puluere 
neq; balneo utant .Sut pulueratrices cj no alciuole:fed terre/jv 
pique:uc gallina;gdix:attagena: alauda:faGana;lotiices:non/ 
nulle; redtugues:& q circa ftuuios:aur paludes:aut mare uerfa 
tur. AH9 ucruq; tu lauare:tum puluerare folet:ut columbus:ut 
paffer.Aduncaruparsmaiorneucrufacit.becitafebabet.pro 
prium nonullis auiu. euenit crepitus alui:Turturi pars etia no 
uifTima alui earunde uebementer cicat :cum uoce reddunc. 

JVcant uero afanrium aliqua fonna &C moribus no mo p_ 
etatesdccepora.-uetumeccaftratoe.caftrantauteaqbus 
eftes.funr auibus teftes incus lubis beretes:3c quadrupe 
dii iis que. oua pariiic. Ac uero ns q atal generanc: eadeqj terre^- 
ftria futtplunacjde pte foris:Sed nonullis et itus cotinet.oib? 
uero poftrema aluo babet. Caftrat gallinacei parte nouiffima 
fui alui: q cii coeut cocidit: bac eni fi duobus aut tnbus ferra^ 
metis adufleris;capos facies:qd* fi pfedtus eft qcaftrat: crifta 
pallefcicdc cucurrire defininneq; coicu uenereu repetic.Sed fi 
adbuc pullus eft.meicboari qde ex bis quicq poc; cu accrefcit: 
quod idcm in bomme quoq; accidere certum eft.Nam fi puer 
adbuc excidat meque poft geniti pili impediunturmeque uox 
immutatur: fed fuum feruatacumen. Ac fi mmpuber poft ge 
niti deftunnc pili :preterquam pubes.bg c enim qua uis minuat 
tame manetlfed cogeniti no defluucnemo.n.fpado caluefcit. 



Quadrupedu etii exaitoru: uox olum in foelam Imutaf . Sed 
cii cetera nifi nouella caftrenf intereat: aper unus qua etatc ca 
ftref : no refert.ola deniqj fi du crefciiticaftranf : maiora elega 
tiora g Icaftrata euadunt: fcd fi poftea g adoleuerut:8c iam in, 
cremeto coftiterut: caftres: nihil prfterca accederead magnitu 
dine pot. Cerui fi cu per e.tate nodum cornua geruVcaftrenf : 
no cdut cornua:fed fi cornigeri excidunf :non decidut cornua 
&c magmcudie eade feruanf . Vitulis tepus caftradi anniculis 
e.-alioqul minores deformiorefqj euaduc. Modus caftradi bic 
e.Ttractos deorfu teftesiatqj obcetos:preflofqj in imu fcorti. 
cultello adacto:extrudut.Mox flbras furfu quoad maxle ficri 
poc reprimiit: & plaga Ifarciut capillametis: ut fanies efFluere 
poflit:6c fi inflamaf ignc adbibec fcorto:et refpgunt.Si bos a 
rcceti caftracu Ieat:procreare pot. Apria ec fcropbam caftracur 
ne pterea coitii appetat: fed breui tge obffef .Caftraf aut cura 
biduo ieiunarmfufpcfa pernis prionbus:recifa cute Iter foeia: 
qua marib? tcdcs maxie cotinenf :bac.n.parte adbetet uuluis^ 
Apria dicta:cuius exigua gte abfcifa cofarcinant.Cameli etia 
foele caftranf :cu ds uti 1 prelio libetaie codpiat utero.nonulli 
fugioris afic lcole camelos uel ad tria milia poflidet. Currunt 
cameli celerius c| equi niflani: gg laxiore fui gradus glomera, 
tione;et caftrata deniqj audtiora g lcaftrata euadlit. Alalia qui 
bus ruminare 1 moreeft^ficiundelectanf qj:no minus I rumi/ 
nado g edendo.Ruminat quf fupiore deuum ordine caret ut 
boues:oues: capre.ex ferisnulki adbuc rummare c6ftat:pterg 
ea cj aliquado cii bolbus exigut:ut ceruus. buc etenl ruminare 
planu eft.Iacent potiflimu cu ruminat oia :et bybernis pdpue 
mefibus folet rummare. fepte fere mefibus boc faciut: quf in 
tra tecta alunf : gregales leuius minufqj tgis ruminat: quonia 
foris pafcanf . Sut et ex decatis utrinqj nonulla: quf ruminec: 
ut mures potid: 8c pifcis:quem ab ea re ruminale gda appella 
runt. Sunt ite alui fluetioris ea gbus logiora funt crura:fed g 
penfiora ad uomitu:qmbus latius pectus eft. Idqj tum in qua 
drupedum genere: tum in auium: tum etiam in bominum ica 
efie magna ex parte perpenfum eft. 



ARISTOTELIS PE PARTIBVS ANIMA 
LIVMLIBER PRIMVS INTERPRETE 
THEODORO. 




NOMNI CONTEMPLANDI 

gmere:omniquetumnobiliori:tumigno> 
biliori doccndi uia & ratione:duos effe babi 
tus conftat:quorum alterum fdetiam rci ap 

pellaffc.*alterumquafiperitiaquadamj)cne 

<eft. bominis enim probeperiti officium eft iudicare g fpicien 
ter poffe:quid nam recte aut non redte ab eo qui docet: expo/ 
mtur.Quippecum Scbominem omnino peritu talem effeexi 
ftimemus : Sc pentia ipfam non nifi facultatem buius officii 
effe ftatuamus:Sed bunc omnibus fereinrebus ualere iudicio 
arbitramur numero numeru:Illu uero ccrte nature alicui dele 
gamus.fien enim poteft utrem unamquifpiam:itautalius 
omnes poffit iudicare.Quamobrem naturalis quoquc bifto/ 
rie fiue cotemplationis limites buiufmodi ahqui poni debet : 
adquosiudexmodumexplicandireferrepoflit:Scapprobare 
femoto illo uei*ita tis examine.-quonamodo ref ita nean aliter 
febabcat. Verbigratia utrum fubftantias fingulatim difcuri 
endas cepifle preftet ;boc e(i naturam bominis:aut leonis:auc 
bouis:aut alius cuiufqua generatim cxponere aptius fit: an rc 
bus fubieccis que communiter omnibus accidunt: communi 
ufu quodam potiusagendum.Sunt emm complura que eade 
in multisgeneribusdiuerfisinterfcfint:utfomnus:fpiratio : 
aucT:io:diminutio:mots:Adbecreliquiidgen9errecT:us8;di 
fpofitiones. Nibileniadbuccerti explanatiquebabenquod 
de bis dicerepoffimus:fed cum fmgulatim agimus:eadem fg 
pe dc multis referre neceffe eft. Nam 8c in cquis & in canibus 
<3C in bomininibus ca que modo dixi: omnia infunt. quapro^ 
pter g fingulatim agere fj accidentia uelit : fepenumero uerba 
eifdem derebus faccrecogetunque.f. eedemanimantibusad/ 
inuctf fut fpecie diuerfis. funt etiam fortafle quc. cum cande 
fortiantur appellationem : difcrimine diftet fpei:ut animaliii 

P 



Iceflus: quippc qui fpecie unus efife minus uidearur. difcrepat 
enim inter fe uolatio:natatio:ingrefTio:reptio . Quamobrem 
quonammodo traftandum fit:lateic no couenit: utrum Iqua 
communitenpiimum pcr generis complexionem . poft uero 
res proprias confiderare oporteat . An protinus quf cp perfecj 
f ingulatim reclius eft.no enim de bac re adbuc prcfmitum e. 
Nec lllud confefliim cft . utrum ut matbematid rem fuam ce 
leftem demonftrare confueuerunt:fic bomo rerum naturahu 
ftudiofus:primum quepatentm animantium genercpartefqj 
fingulas explorarcdeinde caufam:quamobrem ita fmt redde 
rc debeat:an fecus agendum fit. Ad bg c cum plures caufas ge 
nerationis naturalis efie uidcamus.f.ea cuius gratia res gigna 
tur :atque eam unde mouendi pnncipium fit: diffiniedum de 
bis etiam efbquf nam prima:quf fecunda baberi debeat.prin^ 
cipatum fane illa obtinere uidetur:qua fub boc uerbo ciu?gra 
tia fignificamus.bec emm ratio eft. ratio autem principium e 
pariter in rebus:tam arte q natura conftituedis. Vbi enim uel 
per ltellecjtum uel per fcnfum medicus fanitatem:opifex edes 
definierit:rationes &C caufas rei:qua facit reddere folet : & cur 
ita faciat fubiungit:quaq llla cuius gratia: caufa:& ratio boni 
dc piilcbrimature operibus potiufquamartis coniuncJta e. Ne 
ceffitas uero non £ que m rcbus nature^ ommbus left: ea uideli 
cet ad quam omnes fere autores rationes referre temptat:prius 
q doceat:quot modis accipi neceiTarium debeat. Ineft id ipfu 
rebus quidem eKrnis:fimplici abfolutaqucratione: fed cadu 
cisetiam gignendifque ommbusexfuppofitione tribuitur. 
quomodoinartificiofismtedibus: &quibufuis aliisgcneris 
eiufdem .Materiam enim talem adeffe necefle eft: fidomus: 
autquiuisau"9finisfutur9fit:atq;eria fierimoueriqj illudpri 
mum oportet:dcinde boc ac deinceps ad buc modum itur ad 
fine aa? gratia rcs qqj 5c efficitur 6C cft:codemque modo i re 
busquoque natura gignendif agitur : quanqua demonftradi 
modus neceflitatifquc ratio in naturali doctrina; dmerfa atqj 
fdentiis fpcculantius cft:dixi de bis alio loco . principium em 
alteris quod eft:altais quod erit accomodatur. Q^ enim talis 



10 11 12 



19 20 21 22 23 



{anitas aut bomo; boc uel eflfe; uel fa&um iri necefTe eft .No 
quia boc uel eft uel fuit; illud necelfario uel eft uel erit; neque 
buiufmodi demonftrationis neceiTitatemata perpetuitari an/ 
uedtere poffumus:ut dicere liceat boc effe:quoniam illud eft. 
fed de bis etiam alio loco difputatum a nobis eft; &C quibus 1 
rebusjdliceat; &c qu£ poftint reciprocari:et quam ob caufam; 
|3 I Atere autem ne lllud quidem oportet;an ita agendu que 
iL^admodum priores auclrores qui quomodo ref quccp fie 
f ret;qua quomodo effet tractare maluerunt. non eni intcr bec 
parum intereft:fed emm exordiendum quod dictum iam eft; 
ut primum res pcrfequamunque- quoque in genere conipecti 
ores promptiorefque babetur.demde caufas reddamus; &C ge 
nerationem.boc enim in edificiis etiam potius euenit:cp enim 
forma f dium talis eft: aut cj> tales funt edes: iddrco fieri edes 
bunc porius in modum ceniemus.generatio enim fubftantie. 
gratia e:non fubftantia generatois gratia . Quamobre cmpe/ 
dodes pleraque in animaub9:propterea ita conrineri : quia ita 
cum onrentur.accident male aitmt et fpinam baberi talem q? 
per contortionem difiungi fragique accidit: nefcius &C qua fe 
mengenitalequod coftiterat uim tale babere oportet; &C qua 
res qu£ effecerat prior eiTet:non modo ratione : uerum etiam 
tempore . Gignit etenim bomo bominem; itaque ortus tahs 
euenit fpe: quoniam talis qui gigniteft. Qumetiamdebisq 
fponte fieri uidentur:pariter atque de artifidofis animaducr/ 
tere licet; Nonnulla emm uel fponte eadem quf arte ficri pof 
funt ut fanitas.His igitur caufa efFiciens fimilis antecedat nc/ 
ceffe eft:ut ars condendarum ftatuamm prior ftatuis eft; qua 
do fponte fieri nequeunt. Artcm autem operis effe : rarionem 
omni abiunctam materia certum eft.fortuitif quoque ratio fi 
milis eft:ut enim ars fe babct ita exiftunt. Quamobrem cefen 
dum ita potiffimum:ut ob eam rem membris bis bomo con/ 
ftetiquiabocbominieffeeft. Nonenimfieripoteft utfme 
bis membris bomo fit •fin minus:proximum tamen aliud qc 
quam opinandum 6c uel omnino fieri aliter non poficuel be 
ne ita f leri tantum poffe ftatuendum. Cum itaque talis res fit 

p z 



generatione in buc modu talemqs euenire neceffe e, Quapro/ 
pter membra no f ine ordine oriut:fed primu boc: delde illud 
atqs in buc modu oia qug natura cofiftut difponfit . Veteres 
igitur illi Sc primi natute iterptes:materiale prindpiu atcjs eiuf 
modi cim qu? ni qualifqs eet Idagarut : & quoni pacto binc 
tota onrentur :5C quo mouente:ut difcotdia bc cocordia: aut 
meteaut cafu.-temeritateqs fpotiua docuerut: cu fubiecta ma 
teria tale quidi prg fe f erre naturi uideret .ut feruidi ignis:ge, 
lidam terra:& alter leueialtera graue. f ic eni mundu etii gene/ 
rant.bfc eadem de ortu plantarum U animaliu quoqs referut . 
Ventrcenialuuiomneqsdbi SC excremeticoceptaculuutaco 
ftitiffe cu in corpe bum or laberct &c rueret:nares ex rupto pa/ 
uuffe:cu fpus fiue ftatus tranfmearet atqs di fpelleret.At uero 
aer Sc aqua no mfi corporu materia efbnaturi ei oes ex iis cor 
ponb? coponut atqs cofti nuit .Q^fi bomo ceteraqs aialia me 
braqs eoru natura coftet .dicedu profecto de carnelde offe: de 
fanguine:deniqs de olbus ti fimili g diffimili ftrue copactis: 
ut defacie:demiu:de pede:qua quodqs eoru tale fit:et quaita 
coftet facultate fiue uirtute.no ei fatis e eaten? tini noffe gb' 
ex rebus copofitu fit.-ut igne.-terraue: fed perindeagedu: ut fi 
delecto:autdequolibetaliogeneriseiufdeageref.Formieni 
poti? g materii eiuf declarare teptaremus: ut es:aut lignu: uel 
fi id minus totius gde ipius fpem no omitterernusjectus/bic 
eni in boc e:aut boc tale eft:Quo circa uel ipam figuri cxph/ 
uari:qualifqs forma fit indicari cogmit .Qurppe cu forme na/ 
[uraporiorfitgmateric:Igitfiaialiu mebroruq; unuquodqs 
figura colorecp e: recte democnt? differit: g ex lis ipis putaffe 
aialia coftare uidet .quippe g perfpicuu ee dicat .* qualis forma 
fitbo.-quafi fuaipebofiguracoloreqspateat. Atgmortu9bo 
gg figure. formi babet eide-tame bo no e.Ad bec fieri no po 
teftutmiusfitquocuqsm6c6iris:utenea:autlignea:nifieg 
uoca nois comuioneificut cj picta e:ut pote q fuo fugi offico 
ncqat:quo nec lapidef tibic fuu affeg mun? poffut.neqs medi 
cuspidrusartemedicinale exercerepot.pari roemebroruquo 
que bomis uita fiincti nullu id effe infup pot : quod erat cura 



11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 



^flt^t™ 



urucret:ur oculus:manus:pes:reliqua: ergo fimplici admodu 
dc pingui minerua dictu boc e: ac pinde quafi faber de lignea 
manu loquerer.Sic eni naturf illi exploratores:drtus:& cas:re 
fenmt frguraru:A quibus.n.facultatibus condita fuerintf Ex 
ponut.itacpi faber fecurim fortaffe aut cerebru dicec: Illi terra 
&c aere:fed melius faber:ut qui paru fufficere arbitrer fi ufque 
eodicat quod inftrumento mcidence: pti caua:partim plana 
extiterut: fedadidat:quoma rale adegeritictu: et cam curita 
exponacuidelicet:uttaleauctalemformaopusaccipet.Con^ 
ftat igicur non redte illos diileruiffe: atqj animal tale Ce dicere 
oportere:e tquid qualeqj:tu id ipm:tu etia mebru unuquodqj 
explicari oportere : quomo de forma lecti docedu eft. Ergo 
fi animal uel anima.-uel pars anim£:uel no fme ala eft: qprimu 
eiacorporeaTadifceflit:animal effedefinitmeqj mebruullu 
nifi figurg fug ratioe ide relincrtunmodo eoru que fabulf tra/ 
fiffe in lapide narrat. fi bec inqua ita ftatui debet bois naturg 
ftudiofi fane intereft de anima Sc diffcrere 8C fcire: &c fi no de 
omni aia:tame de ea ipfa qua tale animal eft:5c qd na aia : auc 
cerce pars ifta anime finatqj etia de iis cj tali eius fubftari£ acci 
dancpreferam cum bifaria natura intelligamus: ut alterapro 
matena fi t:a!tera pro fubftaria:que quide Sc ut mouens: & uc 
finis eft:talifqj animaliu animajuel omnis uel pars aliqua eiuf 
fit.Nam ob eam etia rem qui de natura agit:eo aplius docere 
de anima qui de materia debet:quo materia natura potius per 
animam qua econtrario e. lignu eni 8C lecftus Sc tripef jjpterea 
efhccidem potentia illa eft. 

/f~_j[Eci queret quifpia aiaduertens ad id quod modo dixi . 
vp^vrru de amma omni docere naturalis fcientif interfit : 
an3e aliqua urta. At fi de omnimulla certe pter narurale pbilo 
fopbia rclinquef fcienria: irellecilus.n.f me mens rerii intelligi, 
bilium eft. itaq; rerum omnium notiones naturalis una tenc' 
bit.Eft enim eiufdem fciencif :ut ta de intellectu g dc re intcl/ 
ligibili doceat:fi quid eadem contemplatio omniu eft intcr fe 
ita coniunctoru.-ficut fenfus etia ic rei fenfibilis . An non ois 
anima principiu motus eftinecp partibus animj oibus id tribui 

P ? : 



,r 






debet: fed augendi principium ldem putandum:quod & ipla 
tis efbalterandi uim eandem qua fentiendi . differendi autera 
aliud quicquammon uim intelligendi. delationem enim uel i 
cf cetris effe animalibus nouimus:intellechim fme mentem in 
nullis.conftatigitur nonde animadifTerere omnioportere: 
quando quidcm non anima omms natura eft: fed ahqua eius 
parsuna:aut ctiamplures. Adbecrem amateria abftractam 
nullam potcft fcicntia naturalis contemplari: Curo natura rei 
alicuiusgratiafaciatomma.rebusautem abftinctis abiundu 
id eft quod fub boc cuiusgraria uerbo intelligimusmt eniars 
in artificiofis:ica m rebus lpfis aliquod efie prmcipium aliud: 
8c talis caufa uidetur:qua ex uniuerfo perindemt caloris frigo 
rifque pnmordia babem?. Qua ob rem uenfimilius dixerim 
cflum acfactumefleabeiufmodicaufa fifactumeft: Scefle 
obeam caufamqua animalia caducaatqj morralia. ordoeni 
etratuscertufqueftatus:16gemagisin rebuspatet celeftibus 
ginnobis.incertaautem inconftans bi fortuita conditio:in 
genere mortali potius eft: At llli genus animalium quodqj na 
tura conftare extitifleqj cenfent. Celum aut forte fponteqj ta 
leconftitifleuolunnin quonibilfortunf mbil temeritatisde 
prebendi po teft.Rem aute bac efie illius gratia aflerere ubiqj 
folemus.-quotiesfinemintelugimusaliquemin quem mot? 
(finullaresproblbct)terminetur:quocircaciufmodialiquid 
efle conftat:quod naturam uocamus.non enim quodkbet:8J 
utcunque fors tulit:ex quouis fcmme oritur : fed boc ex boc. 
neque ex corpore quolibet femen quodlibct prodit:principiu 
nanqj 5c efficiens rci que gigmf :femen eft. funt bec eni natura 
6C promde ex boc enafcuntur. Atqj etiam priufcj bocilludtft' 
unde fcmen expromitur. Semen.n. ipfum gencratio eft: finis 
uero fubftaria. utrifqj aute bis pnusillud eft a quo .pficifcit. 
femen emm bifariam accipitur:uidelicet ex quo: & cuius nam 
8c a quo deceflit: elus femen e:ut equi: 8i eius quod ex illo fu 
turum eibutmuk, Veru no eodem roodo: fed utdidtuiam 
eft. Ad bec femen non nifi pon tentia eft.Potentia aute qucm 
admodu adactum fe babcat nouimus.cauff igit bf funt:duf 



numero:altera cuiusgratia: altera exneceffrtate. multa enl gi/ 
gnunfrquia nccefTe eft.Sed quf rct fortaffe quifpiam:qui ne/ 
ceffkatem intelligi uelint:qui res fieri neccffario aiunt: neuter 
enim accipi pot eoru modorumt Qui pfiniut in iis quf f> pbi 
lo fopbia tradtata funt.Tertius aut.as que babent generatone 
rebus eft. alimentum eni neutro illorum modoru effe dicim? 
neceffariu. Sed quia fieri no pot:ut res fme eo fmideo neceffi 
tate ei adfcribimus:Quod quafi ex fuppofitione eft : ut enim 
quia fecuri fcindendu fit: durum aliquid effe neceffe eft: & fi 
durum uel enetl uel ferreu:ita cum inftrumentu fit corpus(eft 
enim tum mebru unuquodqj rei alicums gratia : tum uero to/ 
tum ipfum)effiaturprofeCto:ut effe tale atqj ex talibus cofta/ 
re neceffe fic;fi lllud cuius gratia ipfum eft futurum fit.Con/ 
ftat lgitur duos effe cauf? mos:ac potifiimu utruqj afteq uer/ 
bis oporrere.fei fi minus id fien poteft : tame jp uinbus eniti 
ad eius figmficatione; omnefqj nibil fere de natura docere: q 
boc non dicunt exiftimarcPrincipiu eni reru natura potius q 
materia eft.Empedocles etia in eam interdum incidit: ductus 
ab lpfa ueritate:6i fubftantia atqj natura ci^e ratione fateri co 
pellitur uehc cum.os quid fic,reddit . Quppe qui non aliquod 
elementum unu effeid uelic.No duo aut rria non ofa:fed mi 
xtionis elementoru ratione. Igitur Sc carne 3c c^teras eiufmo/ 
di partes bunc eude in modu effe aptu eft.ca uero qua ob rem 
atiquiores illi auftores no ad buc uenerinc modu: q> quid res 
eetatqj fubftanrifdefinitioneipfamexplicare baudquag fo, 
lebant:Sed democritus banc tetigit primus,n5 tame quod ad 
rerii naturaliu ftudiu putauerat neceffaria : fed quoad ab ipfa 
retraberet. Socratis ueroteporib^ufusgdedefiniediicreuit: 
fed indagatio rerum naturaliudefiir. na omne pbilofopbadi 
ftudium ad utile uirtute ciuileqj ufum traf iatfi eft. licec quod 
modo dixifita demoftrarcdata atalibus fpirato cft buius gra 
tia rei : fed cam ,ppter bas etBci res neceffe eft. ncceffrtas uero., 
alias ita figniricac:uc fi res cui? gratia^utura fit:bf c baberi ne 
ceffe ficalias ita: ut fic fe babeat aptaqj fua natura ita fifcegrc 
di enim calore rurfufqj igrecujcum in re obuia offedafcaereqs 

p •] 



■*J 



• , ,, .;.; itcrlabineceflariucft.Scdcumacrextcriorre&geradorctor 

, ; .'» * *• ** quet:ingreflusatq:.egrefluscalorisinterioris:reialicuiusgi-aA 

tia agitur.Hic m odus tractadi e.bec ad id genus doctrinc uia 

8c ratio attinet:bec di eiufmodi funt ea quoru caufas acccpiffe 

orjeregriumefleducimus. 

/ntueroquigcnusinduas fecado differetiasaccipiat 
Jinguhre: Quod quidem prim non facile:partim nullo 
pajfo ficn poreft. N6 enim defunt quoru uua tantu fit diffe 
rcntia. Cetera aut fuperuacua fmt.uerbi gratia: pedatiubipcs : 
fiflipes: muItifidum.becenimunapotifl~imaeft: Siii minus 
fepiusidemdici necefleerit. 

IJP bcc gcnus qu oduis diftrabi no debet:ut excmpli gra- 

gtia aues alif in boaalle in lllo diuifiois mebro collocet": 

l/Quod editeillf diuifiones faciunt.Qmppe cti lta fiat:ut auiu 

alif cum aquatihbus c5ftitua tunalie m alio ponantur genere. 

Scd ut nomen buic fimhtudini auisulli pifcis mditum efbfic 

alic funt q nomine uacent:ut illa compos fanguis:aut expers: 

utraqs enim nomine uno carent. Q^fi nibil ex lis que gcneris 

focietate iugutur:diftrabi debet:fruftra illa feorfu I duas Dtes 

diftincto agif :cum feiugi ac diftrabi fit neccfle:fi lta diuidaf . 

Sunter cx multi pedibus: alia in terreftri: alia i aquatili gencre 

H gP-iuatione ite dimderc ita nccefle e: Et gde id faciiit qui 

jjk^teorfu in duo fccat. At priuat iois qua priuato e : nullae 

r diHcretia.non enl fieri pot:ut fpes eius fit quod no e:uelut im- 

pedati aut lpennatrificut pennati & pedatl .differetia aure uni. 

uerfabsfpes beat necefle e.Ni mfi babeat: cur umuerfalibiis 

poriusadnuerariquafingularibiisdebeat. Sed quaqfutdiffe 

lentie q umuerfales fmt:8C fpesbeant ut penatus: cupenani : 

alia fiflaialia corinua fit:pedatus etia prim mulrifidus e:r.rim 

bifidusiquod I bifulcis alalibus patet: grim corinuus nulla fif 

furadiductus:qualis eoru e: q folida bent ungula: Tamcdif 

f ole e:ucl i eiufmodi diffcrerias i.quaru fpes funt difgtlre:ut 

quoduis aial cotineaf in iis lpis nec ide I pliir/ueiatiu t penatii 

& ipenatu . abo eni bec i eade fpe pofliit co tineri :u t f ormica : 

ut mtedula fiue ciadela: & alia cjck utrucp rccipiut. ommum 






7 3 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 







1 


uero difficillimu Imo Ipoffibile e: ut I ea q fanguine caret: it* 


=~ 


diuidamus.differeria el unaquacp i aliquo fingulari Ieffe:&,p 






= 


inde oppofica neceffe eft.Quod fi fieri no pot:ut lis q fpe itet 






= 


fedifferiit:fpesauquafubftarifidimduaunacpinfit.Seddif/ ,, i 
fereriaitercedereneceffee:utauisabboiedifferet.bipedes.n. " '"° Sy" u 






|_ 






| 


rato alia diuerfacp e:uel f i fanguine coftantffanguis difctepat 




— 


ipcmifi^p nulla effentif pte debeat baberiffed fi boc ita e:di_ce 




reria una duobus iericQuod fi ita feqtut: agtu ia e Ipoffibile 




ee ut priuatio fit differentia. 


1" 


a ^Vmeria totidedifferetieerucquotaiaKaidiuiduaffic] 




§~ 


^[^JJdem & ea lpa indiuidua fucac differetie idiuidue. Neqs 




- 


ulla differeria comtus e:Quod fi ita fieri pocut no cois fed m 






= 


diuidua fitxonftat q diuerfa f ut fpe alalia: in eode g illa qde 






:: 


comune cotineri.Itaqj neceffe e:ut fi .pprie fint differentif : in 






= 


quas ota indiuidua cadatmulla comuis fit.Sin minus q diuer 






~ 


fafut:uer_-tie_de:cuneq.Idiuiduuide:diuerfaspdiftu_tio/ 




| 


neadiredebeac differeriasmeqs diuerfaeadeatcpomiaiisipis 




= 


oporteat cotineri.fpes igitur Idiuiduas colligi ita no poffe: ut 




| 


diuidiit:q alalia aut quoduis aJiud gen? feorfu in duo fecant: 




_ 


apcuia e. fit el autorib? illis:ut ultimas differerias toodem effe 




= 


quot aialia ola indiuidua fpe neceffe iit. Cii el genus aliquod 


_ 


fit:cui? differerie prime albii & nigru beat :atqp eoru utrorucp 


i 


alif f mt:irideqs ulterius ufcp ad indiuidua:efficiturpfed:o :ut 


1 


ulti^ aut quattuonaut aliquo nuero eliciaf : uidelicec q ab uno 


= 


multiplicaripoffit.Torideautefpes quocperuricudifferetia 




- 


fpes fit in materiamccp ei fine materia gs ulla ee poc alalismeqs 




1- 


fola materia.no. n. quoquomo babens gdfcorpus animal eft: 




- 


necptiu ulla:ut fepius dititu e. 




=- 


^LJMD bf c diuidedu iis rebus e q fitf I fubftatia fut: no iis cj 
Ha^^accidutait f i gs lta figuras diuidanut alif angulos pares 




_ 




=- 


yduob?rectis:alieparesplurib?beant.Accidit.ntriagulefigu/ 




= 


tf :ut pates duob" rectis agulos beat.Oppofitis ite diuidendu 




=~ 


e.diftat.n.Iter fe oppofita oia:ut albedo &C nigredo:ut recTatu 




E 


do 6C curmtas:quod fi altera diuerfa fut: diuidedu p oppolta 




| 


e; no ita ut alteru natatioeialterii colore diftinguat . 




=_ 


P '• 




= 











J Nimataetiacomuib^corpis Kaigmueribuscuuidenda 
B a JJ fut.Quod I iis etia q mo diximus patet. Alia cnl greffi/ 
lia fut:ak'a uolatilia.Sut eni nonulla genera: gbus datu utruqj 
e:ut g tl uolucres: jjti luoluaes fit:uelut formicaru gen?: arcp 
ctli iilueftris urbanicp roneuta diuidef :quod error e:fit eni ut 
q fpe fiit eade:bec diftiguere uideamur.Cu oia q nrbana fut : 
eadeTilueftriaquoq-regianf:utboIes:eg:boues:canes:interra 
Idica fues .-caprf : oues:q fi eguoca fut:no feorfu diftlita fut: 
fed fi eade fpe unuqs fu t:ia fieri no pot: ut filueftre atqj urba/ 
nu jp differetiis rectf capiaf . Orho quacuqs dlfferetia diuidis 
una ra tu diuifioe id accidere neccfle e. Quapropter gencratim 
fuere alalia teptadii e: ut a uulgo ia autore: cuftindtu e.genus 
auis:pifcis:cfteroru q figula:multis differetlis defcribuf : nec 
bigtita llla fcdoe agedu e.Sic.n.aut olno fieri no pot:ut iftiru 
tu aflequamur.cu lde I plures cadat diuiuoes: ic cotraria ueni 
ant I eade.aut una titu jmeiet dra:q uel flplex:uel g coplexio/ 
neffpem ultimi referat:fed fi no drffereti j drim accipis:diui/ 
fione effici c6tmui:pide ut orone coiuctoe unineceffe e.uer 
bi ca:occurrit iis g lta diuidere cofueuerut:aliud penatu:aliud 
lpenatu. penati aliud urbanu: aliud filueftre: aut ahud album 
aliud nigrum: non eni dri penati.-urbanu albu ue eft.Sed boc 
prlcipiu e alterius differetif :I penato auc p accides e. Qua ob 
re pluribus diuidedu ptinus differetns quod unu e: ut nos ce 
mus.Sic.n.pnuationesdramfadentquaminbiptitafeClione 
6cerenequeant. 
&=a Pertu uel Ide e:fieri no poffeut ex flgularibus fpeV qc 
Y - "aSfripam^biptitagenerisfeitioeAgdafieripoffepu 
tarut.Impoflibtle e.n.una drlam ceeoru:q ut fingula dimfio 
nerecipiunt.-fiue flplicia fiue coplexaaccipiaf .fipliaa dico:iJ 
no beant differetia qualis tifli-pedatlo eft. Coplcxa autffl bi 
beant ut multi fdu: ad fiflipes eft. id eni llla fibi uult connua 
cio diffcretiaru:q de gcnere p diuifione deducuf :ginde quafi 
quidunumomisbfcferiesreferat.Quaquauocabuloeuenit 
ut ultla titu drla ee uideaf : uelut multifidu:aut bipcs: pedatu 
aute & multipes fuguacua fint . Atuero plures buiufcemodi 
drias baberi no poffe coftat eo argumeto:cj> cu pgis fubmd-' 






deuenies gde ad ultima cuffaetia : fed no ad fuma flc fpemicj 
gdem difterentiamel filTrpes tatu emel ols coplexio.uerbi gra 
tia:fi bofem diuidens pedatu bipes fiiTipes coponis . At fi bo 
bipes tatumoeet : bec differetia una fufficeret.Sed quonia bec 
una no e multas ee no fub una diuifioe necefle e. Atq fieri no 
potmt plures eiufde fub bigrjta una fmt fectione:fed fingule. 
fmgulis finiat neceffe e. itacp fieri quocp no potmt g bigtita i\ 
lam diuifione aliquod fingulare aial acdpiamus. 
t^Jf Ed cjret qfpia;cur principio boies no copledtedo appel/ 
j^jl larint nole uno generis:quod beftias tu aquatiles:tu uo 
lucres cotineret . Sut eui nonulh affec^s:tu lis: tti cf teris aiali/ 
bus oibus comiies. Verutame recite ad buc modu chffmitu di 
fticfriqje.genera.n, qcucpexceffuiterfedifferat; 8cpl?minus 
ueredpiatibecumfubieC^afutgeneri^qaut^pportionerecipi/ 
unt:bfcfeorfupofitafut.uetbigratia Auisdiffertabaueiauc 
eo cp magis beat gcq:aut fugantie rone , aues enl alie pena fut 
logioretalifbreuiore.pifcesuero^pportipeabauibusdifferut. 
Quod.n.penaIauibuse:bocide fquamalpifcibusbet. ueru 
id facere I olb? no fadle e. magna ps eni alaliu re eade affe&a 
e pportoe.fed cu ultle fpes fubftaae: flt;q gde fpes nullo fpei 
di I crimine differantmt focrates.xonftus.-emcit^pfeCco ut uel 
uniuerfalia explicari prius : uel ide fepius dicere necefie fitmt 
didtuiaemniuerfaliauerocomuia funt. Que enl m plunbus 
infutbecuniuerfaliaappellamus.Sedcjftio exifbt: utratande 
traclan debeat.qua cnl fubftatia e:id quod fpe Idiuiduu e:po 
tiffimu dixerim fore:fi qs de fmgulis Idiuiduis fpe feorfu co 
fiderarepotuerit.AtcputdeboIe;itade auibuseeagendu. bet 
cnl boc gen9 fpes:fed no deiismerude fingulis Idiuiduis aui/ 
b9;ut de paiTere:de grue:de reliqs buiufcemoi; fed fi ita eueiet 
ut fepe de codedicat affedtu(quonia cois plunbus fit)efficiet 
fane: ut feorfu referre de fingulis 8c fubabfurdii fit 6c Jplixu . 
Ceteru tcite fortafTe agefrfi cj ad genera attinet; ea coi negoto 
cxDlicemusmidelicet que redte ab bominib? definita dicuntur 
quequenattiramfortiuntur communem:&fpeciesn61onge 
intei-fedrffeientescompleCcuntur.utauis:utpifcis:8<fiquid 
aliudfitnomine quidem uacans fed genere paiimodo fpes 



contfnes. Que aut no eiufmodi futtbec fingillati doreamus 
ut de bole: & fi gd alicf tale beae .Genera aut fi qua fimilicudi 
ne pfe ferac;figuris fere gtiuitotiufqp eorgis defcnbue: quale 
genus auiu:auc pifciu e.mollia etia aeqj oftrea: figuraru affini 
tate fua genera defcribut.Partes ei eoru no^pporriois fi militu 
dine difcrepae:quo os bols dc fpina pifds:Sed potius afTetfio 
mbuscorpis.i.magmtudre:puitate:mollitif:duritate:lfnitate 
afpitate: &c relicjs generis ciufde;aeqj ofo:eo cp magis minufue 
fjcqua beane.Sed queadmodu po cra&adg nature/ ( pbari deat: 
utqj de iis reb? uia apta facillimeqj coteplari docereqj poffim9 
atqj etia de diuif ione: que I modu fieri poflit ut comode fpes 
fumane:&q biptita fedcio:pti fieri neqat;prim fruftra fiat:di 
<Jtu ia e. Quf cu ia pfita explicatacjj fit: deiis q delceps fequa 
rur agamus:indeq; ordiamur. fubftatie- q natura coftac; gtim 
Igenite, Imortalefqj feeulis olbus fut:gcim ortus ptiapcs:atq$ 
iteritus Icelliguf.Sed pte llla ^terna Sc.pinde nobileiac diuma 
minus coteplari^ppterea poffumus;c|> ad modu pauca illi9mo 
fenfui patet:Quoru beneficio tu de ca ipa pce diuina: tu de iis 
q noffe cupimus:Facultas nobis cogitadi Idagadicp fuppedi/ 
tetutres mortalesiaccp caducas;ut ftirpesme aianCes:<j> eas fo / 
cias familiarefqj bemus noffe uberius pofTumus. Quippe cu 
mulca lee quoqj I genere gcige pofficcjcuq; no labore recufac 
plenioremcruqj tame ftudiu nos dele&ae.Res naq; illas fupe/ 
riores:ta fic fi leuiter attingere poffum?;tame ob eius cognof- 
cedi generis excellentia aplius oblecT:amur:c[cu bec nobisiun 
(fta oia tenemus. queadmodu qualibet pte minimaq; corpis 
noftraru puelle; deliciaru uidiffe grarius:ac iucudius eft;cj cf te 
rorum bominu mebra tota gfpexiffe & cotrccftaife. At b?c in 
feriora.-cp dc plura fut:& cognofci plenius poffut: idcirco pre 
ftatia. fibi fcientic uedicat.Quinetia cp & nobis ^ppiora: &c na 
turae familiaiiora funt:bincaliquid cum rerumcliuinarum 
ftudio rependunt:atque compenfant, Sed cum iam fatis deil 
lisegerimusmoftramque explicarimus fententiam : reftatut 
de animante natura difieramus:nibil pro uiribus omittentes : 
uel uilius uel nobilius* Nam bc m iis qu£ boc in genere minus 






10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 



fTTTTTJTTTTjTTTTTT 



21 22 23 



grara noftro occurrut fenfuimatura parens & autor omnium 
miras excitat uoluptates bominibus:qui intelligut cas atqj uv 
genuepbilofopbantur:abfurdueninullaqsratione i pbacium 
elbfi tmagines quiclem rerum naturahumo fine delecitatione: 
propter ea lnfpedtamus: q> ingeniu una conteplamur: quod ll 
las condideric id eft arta pingendi:aut fingendi : Rerum aute 
ipfarum naturf ingenio miraqj follertia coftitutaru : cotepla; 
tionem no magis pfequamtu: atqj exofculemur: mo cas pfpi 
cere ualeamus.Qua ob re uilioru animaliii difpucatione ppe\» 
fionemqjfaftidiopuerili quodafpreuifle moleiteqjtullfle: 
d.ignunequaquaeft:cumnulla resfitnaturf inquanonmi, 
randu aliquid lnditii babeaf .Et quod Heraclitu dixifle feriit: 
ad eos qui cum alloqui eii uellenr :q> forte in cafa furnaria qua 
dam caIorisgratiafcdeteuidiflentaccederetegarunt:ingredi . 
cnim eos fidenter iuflir.quonia inquit ne buic quide loco dii 
funt Imortales:boc idem m idaganda quoqj natuta aiantium 
faaedueft.AggredieniqufqjfmeullopudoredebemusiCii 
in oibus naturf numen Bc boncftu pulcbriiqj infit ingenium , 
Quippe cu naturf ogib? iiictii illud prf cipue fitmt nibil teme 
remiccqjfortuitac6mitat:fedalicui9gratiaoiaagat.finisaut 
cuiusgratia quicg uel coitatmel conditii eft:bom boneftique 
obtinet ratione. At uero fi quis cfterorti aialiti coteplationem 
ignobilem abiectaqj putattiam bic de fe quoqj ide arbitrari de 
bet ,N6 cnim ficri poteft ut ea fine magna abominatione ifpi 
ciamuswxquibus corpus conftat bumaniimt fangumem: car 
nem:ofla:uenas:reliquageneriseiufde:omnino itacenfendii 
ut q de quauis corpons parte: aut de uafe aliquo difputac: no 
de matena:aut eius materif gratia doceat: fed formf totius ra 
tione:ficut 8C cum de fdibus agiturmon de Iatctibus: no dc lu 
tomon de ligms:fed de forma lpfarii f diu docemus. pari roe 
qui de natura agit:de copofitione totaqj fubftantia tractetmo 
de iis q nu§ eueit ut a fubftatia fegenf . Sed primii ea diftigui 
fingulis i generib? necefle e: q g fe aialib? accidiit oib?: poft 
uero cas gfeq eorti conadii eft.Quod igif ate diximus:multa 
in multisaiaiibus infunt comunia.pattim fimplici ratione: ut 









: 






pedes:penne;:fquam£ :atqj etia affedtus.fimilitet ptim^pporti 
one.\pportoneinqua^cpaluspulmodat9e^aliispulmoqdem 
negatus:fed uice pulmonis iuctu aliqd eft:quod pulmoni re^ 
fpondeat:aliis lte fanguis ineft; alus f anguinis proportionale 
quod eadem in genere exangui obtinet uim:quam fanguis in 
copote illo fanguinis babet. Verum fi feorfum de fmgulis di 
fputetur eueniet quod dictum ia eft:ut fe.pe eadem iterent :du 
de omnibus qu£ adiuda funt agitur:quippe cum eade coplu/ 
ribus iucta babeant .Hfc ita placeant prefiniri &C ftatui.Cu aut 
Iftrumetu omne rei alicuius gratia fit: &C £tes corporis quafcp 
gratia effe alicuius mdeamus; Id aut ipm effe alicuius gratia : 
non nifi pro aliqua actioe fit;patet iam totum eria corpusco/ 
ftare alicuius gratia actionis plenioris. N6 eni feCto ferrf gra 
tia facta eft:fed ferra feCtonis gratiaxu fectio queda ufio fit. 
Quapropter corpus etia totu animg gratia coditu eft;& mem/ 
bra officioru gratia coftant:& muneru;ad que fingula accom 
modat .primu igitur actiones*tum omnium comunes; tu eas 
cj fuf fmgulis generib? fpeciebufcp babeatexponi oportebit. 
communes dico que^ adiucte; oibus fut aialibus;fuas aute pro 
priafcp appello: quaru diffcretias per excefTum;fiue fuperatia 
copando accipimus. Verbi graria; Auepro genere: pono bo/ 
mine ^p fpe: &c quodaiqj rone illa uniuerfali; nulla differentia 
recipit;naatia^porrione;aliagenere:aliafpe^arionec6plent 
comunitaris: Quoruitaqsactioesremakaiu gratiadifpefatf 
funt;bee etia quoru fut actioncs:modo eode inter fe differut 
quo actiones, Ite fi que. pnores fmt actioes: bc pro flne aliaru 
capianfrquo ipf 5 fe babent; eode mebra etia babet: quoru ille 
funt actones. Addo tertiu qu£ cu fint:aliquid incfle neceffee. 
affe&us &C actiones intelligi uolo ;ortu :in crementum coitu 
umereu:uigilia:fomnu:icelTum;6dqcucf bumfmodialiapof 
funt genen animalm mbui:mebra appello nafum;oculu;attp 
etiatota facie:q ptesquocpuocam?.parimododeceterisite 
intelhgendum e.Sed de modo uiaqj tractadi;bacten9.caufas 
nucexplicare : tum c6munium;tumpropriorum conemur:ex 
orfi a primis iicut ftatuimus. 



10 11 12 



14 15 16 17 18 



[tttttttttTttttttti 



21 22 23 24 




ARISTOTELIS DE PARTIBVS ANIM A 
LI VM LI BE R S E C VN D VS I NTE RPRE TE 
THEPPORO,_J 

X QV I BVS nam:& quot nuero mebris fin 
gula alalia c6ftaret:libris biftoriam quiddc bis 
fcripti a nobis fut:planius explicauimus.Nunc 
, quas ob cas qucqj ad buc modii ita fe bent con 
^fiderem?: uidelicct ita ut ois ratio feiuncta ab 
iis que. g biftonas expofuimus tractef . Cu itaqs triplex fit co/ 
pofitio:prima ftatui pot ea q ex primordiis coficitur: iis q no 
nullielemetaappellant:ten-adico:aqua:acre:igne:fedmehus 
fortafle dici pot: ex uirtutibus cofici elemetoru: iisq? no oib? 
fed ut ante expofitu eft.bumiditas eni:8c ficcitas:6£ caliditas: 
& frigiditas:materia corporu fut copofitoru.Ceterj aute difv 
ferentif eas fcquutur:ut grauitas:leuitas:denfitas:raritas:afpe 
ritas:lcnitas:&creliquf:idgenusafFecl:i6es.Secudac6ftitutio 
ex primis lllis natura fimilariu gtium i animalibus e:ut oflis : 
ut carnis: Sc reliquoru generis eiufde. Tertia & ultima nuero 
partium diflimiilariucft.ut facici:manus:&rcliquorum eiuf/ 
modi mebroru:Sed cum contra in generatione atque in eflen 
tia agatur: quc enim pofteriqra funt generatione: baec natura 
priora fut : & quod primum natura efbid ultimum eft genera 
tione. no enim cdes laterum aut lapidum graria funr:Sed bcc 
fdium gratia petuntur.quod idem de quauis alia materia IteL 
ligimus.nec mductione tatum id patetmerum etiam rationc . 
omneenimquodgignit ex aliquo: Siadaliquidfuagenerati 
onem deducit : &c a principio ad principium pergit: boc eft ab 
eo quod primii mouet:& natura iam aliquam obtinet ad for/ 
mamaliquam:auttalemquempiamfinem.bomoenimbomi 
nem gignit:£V ftirps ftirpem ex materia que fubietSa fmgulis 
e.cuigitgeneratioSceentiaitafebabeaCtpe:materiagenera/ 
tionecp efle priore necefle eft: ratione ucro eflcntia rei cuiufqj 
8cforma.patetbocdefinit5e gencratois.qppecuedificatois 
definitiocoancat ediudefinitone. ediudefimtio noncotine 
at edificatois definitone; ideqj in cetetis cuenit . Qua ob rcm 



r 



( )v •>..,.• °f{.. 



elemetoru materia effe fimilarii gtiu gratia neceffe eft; Stint 
eni be pofteriores lllis gencratoeuis aut ipfis diflimirares/Sut 
poftcriores:iam enim fine bf tenent:ac terminu ternano con, 
ftitutionem adepte numero.f.ut perfici generatione in multjs 
natura fert.coftant igitur ammalia cx utrocp mcbroru boc ge, 
nere.ucrum fimiharia diffimilariu graria babenf .llloru eni of 
ficia funt & actiones:ut oculi.ut nanum:& faciei totiusutem 
digiti:manus:& bracbii totius: fed cum adhoes motionefque 
multiformes;tum animalibus totis: tum etia mebris eiufmO/ 
ditribuanfidmerfa uirtutibuseffeeaexquibus coftantnecef 
feeft.ad alia enim mollities: ad alia duricics comodior eft : & 
aliamtendi:aliaflecT:idebcc.itacj5paitesfimilares obtinetfibi 
uireseiufmodi fingillati acc6modatas:alia.n.mollis: alia du, 
ra eft:8£ alia bumida:alia ficca: &c alia leta:alia rigida. At uero 
diffimilares plures Sc copofitas uires continenuis ei alia ad p/ 
/ " mendu:aliaadmitteduc6modamanuieft.Quaobregtcsor 
ganicequas offlciales8Ciftrumetariaslicet appellare exoffi/ 
bus:neruis:carne:ceterifq; eiufmodi coftat : no llla ex iisj:a cu 
ius gratia:cur bec lta fe babent bec e.fed cu pterea qraf :quaob 
cim becita fe babcre neceffe fit:ratio maifefta e:q> la pf uit; ut 
tta fe luice ex neceffitate baberetdiffimilares ei coftare ex fimi 
lanb? poffut: tu pluribus : tum etia fingulismt tufccra nonul/ 
la.conftat enim fere oia multiformi figuraiq ex corpore fimi 
lari codita bent . At ( ieri no pot ut fimilares ex diffirmlanbus 
coficiaf :fic eni ps f lmilaris multe eet diflimilares. bis de cais 
mebra aialiu:aha ftrue fiplicrifimilariqs conftat:alia copofita 
&c diffimilaria fut.Cu at ptes alie iftrumetaric:alie feforie fic 
iftrumetarie oes ut dicJtu ra e:diffimilares fut: fefus aut oib9 
cotigit p fimilares.f.^ppterea q> quis fefusumus genens certi 
e:fingulcqj fenforie ptes fmguloru fefibiliu generii capaces 
bnf .arridf ena quod potetia e ab eo quod actu e.ita q> ide fuc 
generemnuqilllud &c boc fiit;quaobre manu aut facie aut alia 
quanuis eiufmodi gtem: nullus nature lterpres temi aut aqua 
aut ignem effe conaturexponere.partesuero fenforias fingu/ 
las elementis fingulis tribuunt : ut aliam aerem : aliam igneee 



confirmet.Sed cum fenfus in partibus iimplicibus pofit^fit i 
euenit rati one optima:ut tacftus fcdem fimilarem quidem fed 
minime fimplicem fortiatur.quippc qui maxime uim recipie 
di plura genera uideatur babere : multafque prg fe ferre cotra^ 
rietatis fui obiccti, Vcrbi gratia cahditatem frigiditatem ficci 
tatcm bumiditatcm;alias etra generis erufdem: & qdem caro I 
quauis earum qualitatum fentiendarum pofita eft ; aut quod 
canupropoitionerefpondet;„Corpulentiflimuoniniupartiu 
fenfibus accommodatarum eft .Quinetiam cum fieri no pof 
fit:utanimalfitcarcnsfenfu;eoquoque effrciturnecefTano ; 
ut membra lionnulla fimilaria in animalibus babeaturmis.n. 
fentiendi fita in his eft. Actiones autem per difl lmilaria admi 
mftrantur.Sed cum uis fentiendi:uis mouendi*uis nutriendi; 
eodemin membrocontineantunquodauoloco explicatum 
a nobis eft:fit neceffario ut membtum quod primum prlcipia 
eiufmodi teneat;id Sc fimplex co debeat effe ; qua omniu ca/ 
pax fenfibilium eft:2cdiiTimilare eo qua mouens;& agens e. 
quamobrem in genere exangui boc eft ex parte fanguims ara > 
mahumproporcionaleeft. ln fanguineoauteideftcompotc 
fanguinis.*cor tale babetur membru.quippe cum cor 34 m par> 
tes fimilares fecetunqueadmodu quod uis ex aliis uifceribus; 
&C difTimilare fit propter fue figur^ formam .Getera etia oia 
uifceraappellata: fecutabocfunt. quippequeexcademateria 
conftent.naturaenim eorum omnium languinea eft; quoma 
pofita funt ad meatus uenarum atqj intoxapedmes.igit pide 
quafi fex aque pfluentis;C.£tera uifceia ueluti profufiones fa 
guinis g ueuas ftuetis cofiftut, At uero cor q: laguinis litiu e: 
8C uim creadi fanguinis prima obtinec: idcirco ex tali materia 
coftare;quale recipit alimetu ro e.Sed qua ob cam uifccra foiv 
ma faguinea fmt; &C partl fimilaria:pti dilTimilaria dictu ia e. 
^" Artiu aut fimilariu ali£ molles & buidc fut;alie dure &c 
folidg.buide uel 010 uel quadiu lcoftoe naturg manct ; 
ianguis:fanies;adeps:feuu;medulla:genitura:lac ; ubi baberi 
folet:Caro:Scque;usproportioncrefpondent:nonemmofa 
animalia partes bas obtinent. Sed funt que. ad propomonem 






nonnullarum ex iis conftec.Sicc? ac folide iter fimilares fiit : 
os:fpma: neruS: uena. ordo eni fimilarium difcrepat. quippe 
qui nome parrim commune toti: cum parte feruet: ut uene gs 
uena rec/te appellatur:partim non feruenut 1 mfceribus patet . 
figura enim diuerfa eft: Primum igitur partibus bis tum biii/ 
dis:tum ficcis:multi cauff modi tnbuuntur.cum alie tanqui 
materia membromm diflimilarium fmt:ex us enim membra 
qucqj officialia fiue inftmmentaria conftant offibuf nemis : 
carnibus:aliis generis eiufdem que partim ad elTcntiam:gtim 
ad actionem conducunt:alie nutrimcnto fint: ut bumide fio 
cis. ctenim omnia ex bumore fua capiunt alimenta: alig ut ex 
crementa eamm fint accidinut fedimentum ficci alimeti: atqj 
etiam bumidi in iis quibus uefica data e: eamm autem ipfara 
partium difcrimina quibus inter fe difcrepent : note melioris 
gratiababentur:ut tum aliarum:tum fanguinis ad faguinem. 
alius enim tcnuior:alius craffior e: gc alius fmcerior.alius tur/ 
bulentior: item alius frigidior:alius calidior :tam I eodemani 
mali g in m diuerf is. quantum enim fanguinis parte corporis 
continetur fupenori:bis differentiis difcrepat cum inferiori . 
Omoanimalibus:aliisfanguinemdeditnamra:aliisuicefan/ 
gumis partem eiufmodi aliam.eft certeroboiisefficacior fan 
guisquiaaffiorficcalidioreft.Vim autem fentiendi intel/ 
hgendique obtinet pleniorem : qui tenuior atque frigidior 
eft.boc idem difcnmen in iis quoquebabetunque fanguim^p 
portione refpondent . quamobrem apesatqueeiufmodialia 
animalia igeniofiora multis carentibus fanguine funt : necno 
iter ea que/ fanguinem babent ingenioiiora fuis cotranis fiit : 
que fanguinem babet frigidiorem 8c tenuiorem. Scd opame 
conftant :quc calidum tenuem 5c fincerii bent . quippe q una 
& uinbus corporis &anime : ingenio plurimu ualeat. quapro 
pter ps etiam fupior corpis ea ipa differetia diffidet cu lferio 
ri:Sc fcmia cu mare: Sc dextra pars cu finiftra eiufdc corpis:pa 
ri modo ceteris quoque tam eiufmodi pambus:qua diffimila 
ribus ftamere differetia debemus:gtim ad officia aceenriacu 
iufuis animalis: parrim ad melius deteriufue : exempli gratia 



14 15 16 17 



19 20 21 



lter ea q oculos babet:alia duns oculis fut: alia buidis:Et alii 
carent palpebris:alia babent ut uifus fit exquifitior.Sanguine 
uero baberi aut quod eandem qua fanguis naturam obtineat: 
qua neceife fit atque etiam quf nam fanguinis fit natura : co 
plicandum fuis iam caufis eft: Si prius ;calidi frigidique ratio 
nem diftinxerimus. naturaenim rerum multarumadeaipfa 
principiarefertur:complurefque ambigut:quf nam animalia 
membraue cabda aut frigida fmt. etemm nonnullis aquatilia 
terreftrib? ee cahdiora placecargumetoiq- naturf frigiditasxa 
lore naturf eoru compenfetur.Sanguine etiam deftituta iis cj 
fanguinem obtmet efle calidiora. 8C foeminas amplius quam 
marescalerearbirrantur.Parmenidesenimmulieres eflfe uiris 
cabdiores autor equod idem quibufdam etiamaliisplacuit: 
argumentocopiffanguiuisqua menftrua fiant.Empcdocles 
contra opinatur.Sanguine etiam 8C bilem:alii lnter cabda enu 
merant:alii inter frigida: quod fi calidum atque frigidum tan 
tamredpiuntambiguitatem:Sccontrouerfiam:quiddccfte/ 
risarbitrari debeamusibec enim omnium quf fenfum pariuc 
apertiflima funt.fed queftio bf c orta mde uidetur: quod cali 
dum multifariam dicitur .quifq; enim quauis contraria dicat: 
tamealiquid dicere uidetur. Qnamobrem nofle oportetrque 
admodum rerum naturalium conftitutarum:partim cahdf :t> 
tim firigidf :8C alif ficcf :alif buidf dici debeant. Na uitf quo/ 
que 8C mortis caufas bf c babere:atque etiam fomni 8c uigilif : 
iuuentutis 6C fenecT:utis: 8C morbi 6£ fanitatis : non afperitate 
aut leuitate:nibil fere tale apertum efle uidetur : 8C recte gde . 
Sunt enim bf c ut alio loco expofuimus:initia elementoru na/ 
turalium:Calidumdico:frigidum:ficcum:bumidum . Vtrii 
igitur fimplici ratioe an multiplici calidum dicatur.Sed quod 
nam ofFiciu rei calidioris fit:aut fi plura fint: quot nuero fint 
dedarandum eft.primo igitur modo calidius didtur id quod 
ampliorem inuebit fenfum cum cagif : nec fme dolore : quod 
quidem fallereinterdum uidetur.nam fieri poteftait corporis 
babitus caufam dolendi affcrat : cum fentitur. Ad bf c calidi- 
us quod rei liquabihs liquatius: 8C rd cremabilis crematius e. 



Itemfialtemm plus:alterum minusfit:fdequodpIuse:boe 
altero quodminus,calidiuseft. Praeterca quod deduobus 
non cito fed lente frigefit id calidius eft ;& quod citius cale/ 
fit:eo quod lentius natura effe calidiori cenfemus.peride qua 
fi alteru fit aduerf um:ut remotiusialteru fimile;ut ( ppingus: 
Altemmfgitur alterocalidiuseffe&finopluribus tametot 
modis dicitur: Qui modi omnes eidem ineffe non poffunt . 
aqua enim feruens plenius calefacit:<|flamma:fed ftama urit 
&c liquat re; uri aut liquari idoneicquod aqua efficere no pot . 
Itemaquafemenscalidiore quaignisexiguus:attame citius 
magifquerefngefcit gignisquisexiguus:quippequifrigid9 
nuquam fiat:Cu aqua omnis refrigerari pofTit . Ad l?ec aqua 
feruens calidior fentitur:fed celerius rerrigefcit &C congclafat 
cj oleum. fanguis preterea tadtu calidior c[ aqua:aut oleum e ; 
fed celenus gelafcit.Lapis etia ferrum : 8c reliqua genens eiuf 
dem:lentius quidem calefiunt q aqua;Sed ubi calefacTa fuent 
urere uebementius poffunt*poftremo ea que calida elTe dixi/ 
mus; calorem aut externu continent : aut fuum. plurimu aut 
refert bocan illo modo calidum quicqua fit : alterum eni to/ 
rum prope eft; ut calidum per accidens fit:non per fe. perinde 
quafifi febrienti muficum efleaccidit ; dixerismuficumeffe 
calidiorem:g eum qui calidus fanus efl: . Sed cum aliud per fe 
calidum:aliud per accidens fit:refrigefcit quidem lenri9quod 
per fe calidum eft:fcd fepe fit ut fenfum uebementius calefa/ 
ciat id quod per accides calidum eft.item amplius unt : quod 
per fe calidum eftmt flamma cj aqua feruens; fed taclu aplius 
calefacit aqua feruenstqu^ per accidens calida eft.Itaque iudi/ 
cium utrum nam ex duobus calidius fit: non effe fimplex an 
tum eft quando fieri poteft ut bac altefunrjlla alterum ratioe 
calidiuslit.nonnullaexiisne diciquidem fimpliciter calida 
autnoncalidapolTunt.-fubiecJtaemmquodrandemfint no 
calida funt:fed per aflociationem calida filt: uelut fi ferro cali 
doaut aquf nomenimpones-.bocenim modo fanguis cali; 
duseft:& quidem patet frigiditate aliquam effe naturamo pri 
uationeminiisquorumfubiedtum calidum per affeclrionem 



14 15 16 17 18 19 20 21 



TTTTjTTTTTTTl 



fiiiepaflionemie.naturaetiam ignis talequidfortaffe eft :fub 
iectumenim forfitaneftuelfumusuelcarbo :Quoru alteru 
femper calidu efbquippe cum fumus no mfi exalatio f lt. Car 
bo autem extinctus fngidus eft.olefl & teda cffici fiiglda pof 
iunt.adufta etiam fere omnia aliquid babet caliditatis ut calx 
cinisfedimentaanimaliurrt&inter excrementa .Fefceo tj fer/ 
uorenimio exaruerint relictumqs fibi contineant aliquid cali/ 
ditatis.Teda &c quoduis pingue alio modo calidum eft:uide 
hcet cp celeriter in actum ignis mutari poteft:calor autem uim 
tum cogedi tum liquadi babere uidetur. que igitur aque uni9 
funt:ea frigore coguntur.que terrfignecallda etiam Iduranf : 
frigore celeri atque trrefolubili cocretu que terram potius pre 
fe ferunleuius autem que aquam. Sed de bis planius alio loco 
diffinitum a nobis eft fcilicet que nam concrefcere apta fmt et 
qmbus caufis ftringantur.calidum uero calidius cum multifa 
riam dicaturmon eodem modo rebus iungetur omnibus:fed 
addcre debebis:aliud per feetfe calidum:almd pleruqj per acct 
dens:item aliud potentia: ahud actu 5C aliud boc modo q? tav 
ctumampliuscalcfaciatialmdquodflammam excitet atque 
igniat. Quod fi calidum multiplici rationc dicatur: frigidum 
quoque pari ratione fequarunnecefle eftatque de calido frigi 
dQexcefluqueeoriim ad bunc modum defuifle fatis fit. '■;' 
^JEquimrutdefiCco:bumido: modo fuperiorudiflera^ 
j(~_3lmus.na eaquoqs multifariam dici foletmt alia ficca aut 
■" frigida potetia fint:alia actu. Gelu enim omnecp bumore c6/ 
cretunnficcum dicimus actu:8c g accidens:Cu tamen potetia 
& per fe bumidus fit .contra terra:cinis:& reliqua generiseiuf 
dem mixta bumori bumida acru 6c per accidens reddut :quaq 
perfe atcp potentia ficca fut. At ubi bec feparata f uennt: quod 
aqua refertum eft:id dc accu &c potentia bumidum eft. q aute 
terre propria fut:bec ofa ficca fiit: &c quidem quod proprie at 
fimpliciter ficcum eft : boc modo maxime intelligitur: altera 
etiam bumida dico:bac eade ratione: qua calida &c rrigida pro 
ptii abfolutiqj nome recipiacbis ita pfinitis aptum ia eft: fan^ 
guinem quodamodo calidu ee; uidelicet eo quale e ei faguini 

1 






efle : pinde quafi aqua feruente nomine uno fignificemus. At 
uero fubieclo: St quod tide cu fit:fanguis eft:no calidus e: SC 
quodamodo per fe calidus:quodimodo n5 perfecahduse. 
Caliditas enim in eius ratione Ieft:queadmodu albedo in albi 
bomims rationc. At eo qua fanguis g affedtione fiue paflione 
efbno per fe calidus eft.parimodo de f icco Sc bumido ftatue/ 
dum eft.quapropter in elufmodi reru natura partim calida : 6c 
buida funfed feparata c6gelafcut:8£ frigida effe uidef .qualis 
eft fanguis:partim calida craflioraqj funt : utbilis.fedfepata 
ab eomm in quibus babentur natura corra afficiuntur.quippe 
qne refrigeren tunatq; bumefcit. fanguis enim ficcior reddif : 
bilis flaua bumidionmagis aute minufue participari oppofi/ 
ta:uelut reinfiti bisftatueredebemus.explicatumiicftquo/ 
namodo figuinis natura particeps frt caliditatis bumiditatis 
autcotrariaruqualiratu. Sedciiomnequod augef : capiat ali 
mentu neceffe fit ; Alimentu aute omnibus ex bumido & fic/ 
co fuppeditetunquoru cococlio ac mutat5:nonnifi g calons 
uim agitur:fit ut tam animalia omma:qui ftirpes: Scfi no alia 
de caufa: tame ob eam rem principium caloris naturale necefle 
fit.idqs ipfum partibus fit plurib? accomodarii: queadmoclu 
cibi coficiendi aminiftrationes.prima enim adminiftratio per/ 
fpicua eft:cum per os gtefqj ore contentas perfidaf ammaliW 
quoru cibus fedc6nedefideret:fed bec nullius ca e cocodtioist 
fcd facilitate c5coquedi potius pftat '. cibi eni llla minuBtim 
diuifio :facit ut calor facikus coficiedo expediat. At fuperior 
& inferior uenter ii cu calore naturali fuo coricoquedi offido 
fungutur.Scd ut os alalis cibi incSfedi meatus eft :atq; etii gs 
ei annexa qui guli appellit:cibu quibus data eft alalibus ufqj 
aduetriculu deducit:fic alia quoqj adeeprincipia oportenquo/ 
rii oga mebra ola corporis ex uetrenaturaqj iteftinoruiquafl 
prefepi pabulii capianc.ftirpes enim fiue plai«e fuis radicibus 
ahmentu li confedru ex terra bauriut : quo circa ne excremetu 
gdem e5trabi in ftirpib? folet: terra enl caloreq; eius perldeac 
uetre ututur. At arumalm gen? omne fere ;fed apte q Icedunt 
quafi terram intra fe cotinet finu uetns:exquo ut ille radicib? 



14 15 16 17 18 19 20 21 



ita bjc aliquo itercedete cibu affumere debet : donec fmem fc/ 
quentis concoctiois faciat. cibus eni ab oris officio uentri ma 
datur.binc mebru aliud capiat neceffe eft: &c qmde lta natura 
conftituit. Vene eni per totos lactes ad uentre tendutf ufcpex - 
orfeifenus.fedbecexanimaliu conlectioecometatioeqs na 
turali petenda fut.Cu aut ois alimenti:omnifqj excremeti co/ 
cepraculu ahquod baben neceffe fir. Vencqj quafi uafa fit fa 
guiuis:patet fangmne effe alahb? fanguineis ulttmu alimetu: 
eMngmbus ueio ld effe quod uice fangmms babeat Jiportio 
nale:qui ob re quotiens cibusno fgcritur.-fanguis defirit.quO/ 
tiens igerif augef :et fi alimeta bona aflumuf :figuis iterger e: 
fi praua:uitiofus. Igitur fanguinealimenti gratia datu ee aiali/ 
busfanguine preditisar>tu.*exbis cfterifqjeiufmodiratioib' 
eftma ob cam rem fanguisnetactusquide fenfumouerepot 
Ccut nec cetera excremetoru generamec uero alimetu fefu mo 
uct ut caro. becn.fenfu cii tagit mouet.no eni faguis cotinu? 
carni necp cognat? e:fed m corde ac uenis: quafi uafis cStinef . 
Sed quonamodo mebra ex fanguine fua capiat Icremeta:atqs 
ecia de alimeti ommno ratione differere:cu de generatione agr 
mus:locifqj alus aptius eftmuc bactenus dictii fit.no enlplus 
bic locus defiderat:qua ut fanguine efle alim eti gratia: 8£ all- 
menti mebroru caufa:exploracum babeatur. 

C^jjVas aut fibras uocatmo ois continet fanguis. fed funt 
_3jm non babeant: ut ceruaru fanguis:& damarir.qua ob 
remjcTfangmnis genus nuqua fpiflatur.fanguis enim qui di. 
lucipr eft:frigidior eftutaqs durefcete non poteft.qui aute tcr/ 
renuseft:nimirumcoit:cumbumoreuaporaturiibre-auteillj 
terre funt opificium. Quonia etia euemtmt nonulla ex us aia* 
!ibus:que tale obtinent fanguine:fapientiora fintmeru no fan 
guims frigiditate:fed potius tenuitate atqj mudicia : quorum 
neutrum in terreno eft.babec enim fenfum mobiliore: quoru 
bumor tenuior flc finccrior eft.binc etia nonulla ex its que fan 
guine uacat animalibus:prudetiota nunullis fanguine babeti/ 
bus funt:ut dictu ia efh Verbi gratia apes: formicf :& fi quid 
aliud tale eft:timidiora gbus fanguis dilutus nimium e: met' 

q z 



f 

'"VI 

<> 



eniienigerat. Itacpeaquibus eiufmoditepametumcordeba 
betiir:mcraiediaffec3:iomfunt oportunioraraquaemftigore 
c6gelafcit,quaobrece-teraqj exaguia timidiora fanguineis fiit 
aialibus:quod fimpliciter dixerim:acjnota ceffant pre nimio 
metu:& excrementa emittunt:nonulla etia fuos colores imu/ 
tat:quomaut faguis fibrisadmodu multis craffifq' refedt? 
eft;bec terrena aphuscoftat natura:& aiofauracunda ^pindecp 
funbudafunt.Iraenicalorificaeft.folidaautefirmioracpoia 
cocalefadta uebemetius q buida calefaciunt.fibre; uero folide 
terreneqj funt:itaqj quafi fomenta in fanguine efficiut: feruo 
reqj g ira accedut .exquo fmut tauri &c apri aiofi;iracundi furi 
budicp fint. fanguis eni eoru fibris refertior e: &C cjde tauioru 
fanguis oium celerrime coit : &c durefcit. At fi fibras detraxe 
ris;faguis n5 coget:ut.n.fi exluto terrena portione femoue/ 
ris:aqua no cocrefcet: ita fanguis fibris detradtis fcogelabilis 
maner.fibraru em natura terrena e:quod fi no eximaf :cogitur 
utterrabumidafiigore.cueni calorexprimitbumor unatra/ 
bitunatcp euaporat ;ut didru ia eft*atq$ ita cocrefcitmo a calo/ 
re ficcefcens fed a frigore. At uero qdiu i corpe cotinet buidus 
eft^pptcrcaloreaialibusinditu.^pfectonaturafanguiniscam 
ee.xur gmulta alalibus ueniat:tu g mores: tu etia g fenfurato 
eft.materia eni totius corgis e;qppe cu alimetu matcria fit.*fa^ 
guis aut ultimu alimetu babeat «facit igitut plurimu differetie 
exiftat.Si calidus aut frigidus fit;fi tenuis aut cralfus:fi tuibu 
lentus aut nitidus. 

CifAnies p s diluta fme aquofa f anguims e;eo cp aut nodu 
j^^jjconcofta aut corrupta e:itacp id uel fanies neceffario eft 

^ueTTanjmmis gratia eft. 
^^OEuum &c adeps inter fe differut:fanguinis rone.e eni eo 
jJj~*2Jru u tiucjp fanguis cocodtus p bonicate enutriendi;c6fi' 

-'Urtqfexeocpinpulpa qdeaialis^no abfumat :fedc6cocliois 
alimetiq? bonitate pditu e.indicat id pinguedo eom:cu pfgue 
iter buida:comunc ignis &c aeris fit:qua ob re nullu ex iis q fa 
guinecaret:ueladipebabet:uelfeuu:quadogdefaguisdeeft. 
Quoru aut fanguis corpuletior e;bec feuii potius babet.feuti 



13 14 15 16 17 18 19 20 21 



tttttTttttttti 



cni terrenu eft.unde fitmt modo fibrofifanguinis cogat :tarri 
ipm q eiufmodi ius;cu paru aque;multu terre contineat.Qua 
obrem q no utrinqj detata :fed comigera fut;bec feuu babet, 
natura eorureferta. effe bmufmodi elemento patet : eo q> cor^ 
nua geruatalofqj obtinet:que quide omnia natura funt arida 
Sc terrcna. At uero getius utrinqj detatum: & cornuu expers:et 
multifidu:uice feui adipe babenq no cogiturmec ficcitate ali/ 
qua fragitur:quoma ems natura minus terrena e;bec fi medio, 
criter in animaliii mebris babetur ^pfutmec eni fenfii ipediut: 
&C ad famtate uirefqj opitulatunfed fi modu excedut.nocent: 
acqj iterimut.na fi corpus totu trafierit in adipei aut feuu:peri 
bit.animal eni ea pte eft m qua fenfus babetur. Caro autem bi 
quod carni. pportionet uim obtinet fentiedi: fanguis ut dicitu 
lam eft; et fenfu caret: & ob eam re nec adeps nec feuii fentit ; 
Sut em fanguis cococftus;quod fi totu corp9 tale efficiatmuL 
lum pterea fenfu babere poterit . binc &i celeriter ea fenefiiit q 
Ualdepinguenrtt;quippe que/ parum fanguinis babeat; utpote 
cu copia fit abfumpta ad pinguedine\Qu£ aut parii fanguinis 
babent:bec iam inde ad iteritu funt oportuniora.Interitus enl 
inopia qu£ da fanguiniseibquodcp parii eibaflfici tu a frigore 
quoIibet:tum a ca/orefaalepot.Quineria obefa omnia fteri^ 
hora ca de cau fa funt; quatii enf ex fanguine proficifci ad geni 
tura &C feme genitale debeat: boc m acupe aut feuu ftipritat ,fa 
guisenicucocoquituradbfctrafit.itacpautnulluomninoex 
crcmetu in iis ipfis confiftit: aut paru, Atcp de fanguine:fanie: 
adipe:feuo:Quid fmt:Sc ob quas caufas babcat:did:u iam eft 
|C_ZXEd medulla etia natura qdam fanguinis e:no ut cjda uo 
"u^^iimt uisgeniturc; feminalis: patet boc m iis q nuper in lu 
^cetrfpdierint.medulla enl in oflibus quoqs eoru fanguinea co 
tinetur: utpote cu omnes corporis ptes ex fanguine conftent : 
Sc partui alimentu pftetura fanguine: fed per lncremetum zb> 
coctionemq; efFiciturmt queadmoducfteramebra: fic uifce^ 
ra quocp imutcnt colore. p copia eni fanguinis uifceraetia cu 
recetia adbuc fiincolore fibi fangumeu trablit; fic etia medul 
la ai¥icitur:cV pmguis ln pinguib? ammalibus eft; atqj axiigie 

q r,° 



fimilis. At quibus fanguis no pinguedini:fed feuo fimilis per 
concoctionem euadit; iis medullafeuoftmilis efbquaobre 
ut comigeris animalibusmec utrincp detatis medulla fpcciem 
gerit fcui:fic utrinqj detatis atqj multifidis pmguedme refcrt ; 
ueru fpinc. dorfi medulla mimme talis eibquonia continuam 
banc elfe oportet:porrecftaqj p. longitudine fpine: totius : quc, 
ex multis ueitebratis orbiculatim oifibus iugitur.na fi ex pin 
guedine aut feuo efletmo £ que ppetua effe poifet:fed uel fra' 
gilis uel bumida eflet.Su t ex ammalibus que. nulla cometatio 
ne digna medullam babeant;uidelicet ea quibus offa robufta 
U folidafut;ut leoni.eius enim oila:quod exigua admodu : 
& pobfcuram medulla cotinet:carere ofno medulla uidetur. 
Sed cu oifiu natura ineife in animalibus neceife fit; aut quod , 
oifibus proportionet ;ut in aquatilibus fpinafit neceilario:ut 
nonulla babeant etia quod pro alimento contineat ex quo of 
fa confiftat.alimentu aute olbus eife fanguine dictu iam eft: 
feuofas etta & pingues eife medullas : ratio eft, tepor enl que 
oifiu coplexio faciufanguinecocoquit.fanguinis aut p fe c6v 
codioifeuu &c adeps eft- quonia etia in lis que. oifa fpiifa fuv 
macpbabent;n5 temere:partim nulla:partim exigua meft mc 
dulla.alimentu emm in offaabfumitur. Queauteno oifaba 
berit:fed fpina:iis dorfi tatu medulla eft ♦ paru enim continet 
fanguinisfuaptenatura:5cdorfifpinatatumodocauababet. 
qua ob rem in ea medulle. aliquid creari poteft. una enim ipfa. 
capax eft folaqj eget copula propter interceptiones ; quam ob 
rem medulla etiam eius partis differt: ut diCtu e : cp enim uice 
fibule. fiingitur : ldcirco lenta neruofacp eft : ut intendi poifit. 
caufa^quam ob rem medullam babet animalia quibus data e: 
declaratuiameft.Quid etiam medulla fit patet: fcilicetalime 
ti fanguinei quod in oifa fpinamue diftribuatur; contentuqj 
concoCtum excrementum. 
►^O^Roximu fere eft:ut decerebro doceamus : nam cerebru 
JLJ^quocp medullam eife atqj origine medulle;: coplunbus 
^acuitautonbusiargnmeto i q> dorfi medullam iudtam cum 
cerebro cerneret.Sed res cotra fe babet; omnino ,ppe dixerint; 



eerebru enim partm omnm corpons ftigidiffimu efc:cum me 
dulla calida fuapce natura fit :quod eius ptguedine U axungia 
perfpicua eft: ldqs facit uc cerebro iagi cotinuancp poflit lpU 
dorfi meduUa.folet eram natura femg emouri cotra cuiuluis 
exuperantii auxilia:pcr coiunarione rei aduerfe: ut exeelium_ 
alterius altero copenfec: K moderec. Sed enim medulla calicta 
effe plunbus fane rati6ibus coftac.cerebri a6r frigidicas: 84 Ci/ 
aupcipip6t:Krationeintelligif:cpomniumaximebumoru 
corporisfanguinecaret.quippequodnMfangmmsbabeat: 

foualoreqs obfitu ficatqs bomdu:nec uero excremetu ef t:nec 
iterpartesc6cinuasenumerada:fedfuigenenseft:ecquidem 
rationeopt.manaturae.ufmodiformaeft.nuUauerocupt!, 
busqueu.m obtinec fentiendi cocinu.cace_ babere: Cuintuitu 
patearaum uel maxime mde conftat:cj> cu cangit:nullu efticit 
f nfum:queadmodanecfangu.s:neqiexcremetu aramalium 
ulia dmiauteboc atmalibus e:adnatur ? totms falute : quod 
en! n5nulli ftatuat i iportune animi effe igne:aut aliquaau U 
modiuim:melius forcaffedixens animainquodaeiufirfbcU 
corpore conftare.cuius rei caufa eft.-q, ad exequenda ammf o_t 
fica-calor omnlum maximeadmimftrandl uim obcineC. Cu 
emmoffic,aammef.calere&mouere:beceaiplafaculcacepo 
t.ffimaefficiuntur.Ig.turanimaeffe.gne-arbicrar.fmi.leeft! 
acqs f. ferram auc aftiam :fabrum aut arte fabnlem efle ideo ar 
bitreris:qma opus no mfi mitisiis eff.aaf. Sed qui gcnus om 
„ean. m aliacalorispalticepseffeneceffef.t:apertubince.Cu 

aute omnia momenturequirant cotranu:quo mediocntatem 
acmediumaffequantunbocenimeffentiaratioqscofiftit.no 
inalterutroextremofeorrumpofitoudarcoaduerfuscorajs 

fedem K caloiexerebffl natura molita e. Et ea de caula ps ilta 
an.malibus.acTae:naturiobtinesaqu 5 »CCenecomune:atq, 

ob ei rem cerebm:omnia fanguine pdica babent.ex ceteris nul 
lum fere:n.fi per proporcione uC polipus .parum emnl calorls 
obtinetomneidgenus^ptafanguinispriuacione.caebrurn 

,/tcur calorem feruoremqs cordls moderacur:SC teperie aftert. 
Seduceaquoq)parsmo<u'copotiatutcalore:ueneadmebrana 

q 4- 



cerebn deueruunt ex utraque uena:maiorem cb'co:& eam quae 
abortauocatur:&necalornimiusofr"endat:non P auccam P le 
fed frequentes:ac tenues uene ambiunt.-nec fanguis co P iofus: 
&craflus:(ed tenuisfincerufquefubiteodem. 

^Lucftiones etiam obeamremexcapice oriunturiniis 
fl^3corponbus:quibus cerebru frigidius eft 9 temperamen 
• tummocTicumpoitulet.cumemmalimentum peruenasfur, 
lum refpiratmbi excremcntum ob eius loci uim refrigeratum 
eft: fludhones P ituite:fanieique mouet: quod fimile generati, 
oni imbrmm euenireintelhgedum e: quoad magnum confer 
recumparuo licet.Cu enimex terra uapor exbalat : efferturqs 
mlubhmeacalore:ubi fupernumaeremfubierit frigidumco 
lilhtidenuoinaquam P ro P terrefrigerationematqueinterra 
deiluit. i>ed de bis cum de morborum caufis agitur: diflerere 

congruumeft:uidelicetquoadtraaaredeiisnaturalisfcien, 
tieijitereft, 

AB«P mnUS eaam a cerebro Profiatour: Us que eam opti, 
\£-J nent partem ammalibus.que autem caret iismroportio,. 

naleluppetit.cumemmfanguinisalentiseffluentiarefiigere, 
turacerebo:autetiaobaliascaurasfimiles:caputaggrauatur: 
Kqmdemfomnofopia'eacorporispartefoIe-ttem P tari:atq 5 
efticitur utcalorad imacum fanguincfubteriugiat.-Collecta 
quecopia calons m loco inferiori fomnum facit: 8£ facultate 
erigendi corpons aufert ab us ammalibus:que erecta incedere 
natura uoluit.-ceteris ca P ut engi probibet. quibus de rebus fe, 
orfumdocuimus^cudefenfu U fomno ageremus. Cerebru 
autem efle commune aque & terr 5 conftat:ex eo quod ei acci 
dit.Cumenimcoquiturindurefcitatqueficceffit:utbumore 
exa«oacalore:terrcna portio relinquatur.-quemadmodum 
inlegummumreliquorumque frucruum decoctione. q-eni 
exterramagnaexparteconftant:bincexaclobumoreqncexi' 
guumlibiadmixtumcontincnt:duratcirenaq; admodum ea 
quoqjrelinquuntut.bomointeromnia ammalia plurimum 
cerebnbabetfcihcet proportionefui corporis:&intcrbomi, 
nesmiarcsplusquafoemine. cordisenim pulmonifquelocfi 



13 14 15 



-■ 



calidiffimum 8c fanguine refmiffirnum bomo babet:un> 
de inimalium bomo unus erectus eft. caloris enim natura irt/ 
ualefcens mcrementum de medio agitprofuoimpetu.Itacp 
contramultumcaliditatismultum bumiditatis fngidicatifqs 
opponitur.qua quidem copia fit: ut capitis os: quod caluaria 
nonnulli appellant: fero ad modum induretur:Cum diu calor 
euaporetur : quod nulli ex ceteris animalibus fanguinem pre/ 
ditis euenit: umcjturas etiam plunmas in capice bomo babet : 
&i ffias plures qua foemina eadem de caufa: ut Iocus fpiratior 
fit: &c aplius m quo plus cerebri babetur. nam £1 ca'ebrum Uel 
bumet uel ficcet fupra modum:fuo fungi officio nort poteft". 
Sedautn6refrigerabit:autcoagulabit.itaquemorb6s,deliria 
mortes afferet:calor emm cordis atque principium confentien. 
tiffimum eft:fenf umque celerame facit cum fjguis cerebri ul 
lo padto mutaturatqueafficitur : feddecognatis animalium 
buinoribus omnibus didtumfere eft. 

^<r~^pft genitiexcrementa funt cibi:ideft ueficf fedime atcp 
fijalui:prftereagemtura:5c lac. f.iniis quorum natura bec 
optinet:uerumcibiexcrementa quibusnam animalibusiucta 
fint:3Cquasobcaufas:apriusin conflderanda diflerendaque 
alimenti ratione explicctur.de femine autem gemtali:Sc ladte : 
tractadum eft.xum degeneratione:alterum enim eorum prin/ 
cipium gencrationis eftalterum generationis gratia babetur . 

•Ij^Vnc de ceteris fimilaribus partibus docedum eft: Sc pri 
ILBrnum de came.in us que optinent carnem: in cfteris aute 

■deeoquoH uice carnis proportione refpodeat. boc enim pnn 
cipium Sc corpus per fe animalium efbquod ratione etiam pa 
tet.animal enim eo definimus q> fenfum optinet:pnmumque 
eum qui pnmus eft.Tactum autem primum effe cercu eft.ta/ 
ctus uero fenforium pars eiufmodi e:aut prima ut pupilla ui/ 
fusaut coiudta per qua agitunginde quafi pupillf omne dya/ 
pbanes:boceft tranflucidum coiungas. Cfteris igitur fenfiM 
nec tnbui boc potcrat : neqj opcreprecium erac effici a natura. 
At uero tacltui dari nece ffe fuit . fola eni aut maxime omniii 
fenforiorumfedestangendicorpiuentacft.Senfuiautepatct: 

q >' 









ceteraomniaeiusuniusgrariababeri:offadico:neraos:cute',' 
uenas.-pilos etiam: & unguium genus : ic quicquid eiufmodi 
iunctum eft . natura enim oflium adbibita eft : u t fua duricie 
rem mollem feruaret m iis que offa babcnt:cadcmque de caU/ 
fa proportionale oflium babef : ln lis quc oflibus carentmt in 
genere pifcium abis fpina.-aliis cartilago iuncta eft : babet boc 
prffidium alia intus:alia forismt in genere fanguinis ex parte . 
cruftata omma extra : fic munita femantur : uelut cancti : ge- 
nufqueomne locuftarum atque eriam teftatorum: ut c] oftref 
appellantur. bis enim omnibus caro intus. terrenum autem il/ 
lud quod contineat Sc conferuct fons eft. nam preter ipm c6/ 
onendi officium:quoniam eoram natura parum caloris obri/ 
net:cum fanguine careant: idcirco tefta ueluti furnulus quida 
amplectesconferuatinteftinum calorem&tuetur. Quineria 
teftudo & lutariegenus:fimilimodo febabereuidetur : quag 
.diuerfur n genus ab illis boc eft. 

iL^MT uero animalia infecta U mollia contra qua bfc Sc mo 
jp 1 flint er fe oppofito conftant.nibil enim offis mbil terreni 
. 1'babere difcremm uidentur:quod dignum effatu fit:fed mol/ 
lia fere tota camofa & tactui cedentia funt : ne tamen corpus 
eoru facilepereat modo illoru quj carne lafciuiut: naturam in 
ter carnem &neruum optinet.mollis enim ut caro eft: fed in/ 
tendi poteft ut nemis.frflilis autem caro corum non idirectu 
fed in aufi-actum:ita enim ad uires commodior cffe po teft.ba 
bet etiam quod pifcium fpinis proporrionetur: ut fcpic quod 
fepium uocantdolligines quod gladiolu.pobpi nibil eiufmo 
dibabent. quodeorumalueusquem caput appellant breuior 
effcillorum^pcerior: ideocp ut directus infiexufqs maneret.na 
turabisadminicubsfacienducenfmt.-quemadmoduin rene 
re fanguineo ahis os dedit:aliis fpinam.infecta contra g bcc et 
fanguinepredita coftant: ut modo diximus.quippe que nW 
babeat duriaut mollis:difcretum:fed dura toto corpore fint: 
duricif taliait offe.came offaciora:terratiori5cj; conftcnt:ne fa 
alecorpus eoram diuidi poflit. 

Imilis natura cft offibus & uems. utraqueenim ex uno 



17 18 19 



^^Hn 



orfa cotinua eft:Sc neqj os ullum feorfum per fe babetur: fed 
aut pars rontinui eft:'aut tangit atqj annectituriut natura^ Sc ta/ 
qua uno cotinuoqs 3c taqua duobis diftinctifqj ad flexu utaf : 
ncqjuenaulla feorfum perfecft:fedomnespars futunius. 
namfiquodos feparatum effct accideret:ut nec officio fungi 
poffet:Cuius gratia natura offium babetur:quippe quod nec 
flectcndincquedirigendicaufamullampreberet-.Cumnoco. 
tinuumeffet:fedintercepmm:8dedereproculdublopoffet.g 
inde quafi uel fpma: uel fpiculum carni infixum.uena enarh fi 
qua feparatamec fu£ origini contmua tederetlfuum fanguine 
feruare no poffent.Calor enim ^pfl uens ab origine facitine fa/ 
guis gelet.-putrefcere etia fanguis u.def :qui a fuo fonte remo 
tus eft. prindpium uenarum cor eft.offium quod fpina dorfi 
u ocaturiuidelicet in oibus iis que offa babet .binc enim cetera 
offa oriuntur ic continuanf .fpina eft enim quod longirudine 
ac rcctitudine cotineat animalium: Sed cu corpus inftefli per 
animalis motum neceffe fit: ita conftat : ut & una fit propter 
contmuitatem :Sc multipartita propteruertebrarumdiftincti/ 
onem:binc foem orum bracbiorumque ofla dependent conti 
nua:eodemque arctius adnectuntunqua flectendum eft: ner/ 
uis deligantunextremaque fibi cobercnt:altcrum cauum:alte/ 
rum rotundumiaut utrunque cauum:medio talo: quafi clauo 
complexo : ut flecti extendique poffint. aliter euim aut nullo 
paCto:autnonbenemotuseiufmodiagipoffet. nonnullaex 
tremis fimilibus coiugutur neruis deligata.Cartilaginofe etia 
ptes inferuf flexuris: ueluti lectiftemiu :ne artritu mutuo lfdi 
tur.caro circa offa cofiftreuinculisimo fibraru tenuibus adbe 
rens.cuius ca offiu gen^bef :ut.n.g ex limo aut alia maffa bu. 
miclaaial effingutifirmo aliquo fubdito corge obducut: atqj 
afformanSic natura ex carnib^aial codidit.ceteris igif gtib^.f. 
camofis:offa omnibus fubiacent: aut flectendi gratia fi mo/ 
uentur:aut coferuandi caufa fi immobilia funt : ut coft? quj 
pectus falutis uifcerum gratia claudunt : uenter omniuin: of 
fibus uacatine tumori impedimento fint: qui per cibum inge 
ftum exufjjat neceffeeft: acqj etiam ne in foemims incremeto 



partium obftent.Sed enim quj animal uel intra fe uel foris pa 
riunt:bec i imiles robuftafqs oflium obtinent uires.multo enl 
maiora bec funt bis que_ nonpariunt.animaI uidelicet propor 
tionefolit£ magnitudinis . nam non nufquamcompluraex 
boc animahum generecrefcut mirum in modum : ut in africa 
locifque aliis calidis & ficcis. magnis autem aminiculo opus 
eft:maioriuahdioridcfirmiori:atque mtermagnaiis potifli/ 
mum tah opus eft adiumento qu£ uiolentiora funt. quaobre 
mares oiTibus dunoribus conftant § foeminc :& qu? carniuo 
ra funrgque alio cibo uefcuntur.is enim uidtus pcr dimicatio 
nemacquiiitur:uelutleonisoflaadeodurafimt:utexiis]xuf 
fis ignis quafi ex filice excutiatur.delpbinus etiam no fpinas : 
fed offa babet: uiuiparum enim eft.Sanguineis autem non ui 
uipans natura aliquantum dcgenerat: ut uolucnbus : quanuis 
_ enim babeant ofla:tamen Ibicilliora. 

Nter pifces fpinam qui oua pariunt babcnt* 

_Erpentibusetiam nacura otTium fpinaceaeft:preterqua 

Tmagnis.robur enim eorum ualidiora exigit firmameta: 

()eadem qua bt uiuiparis ratione. 

"*5 cartilaginea nomnie fpinam ex cartilaginebabet.mo/ 
um enim eorum efle molliorem necefle eft: itacp fula/ 
Imena genus non rigidum:ied mollius efle oportuit. Adde tp 
terrenamomnemmateriamadeorumcutem conficiendana/ 
tura abfumpferit:pluribus aut locis:ilmul tantundem exupe 
ranrie; difpefare natura non poteft. Quoniam etia in uiuiparo 
genere ofTa cartilaginofa complura babetur:fcilicet in iis qui/ 
bus expedit molle mucofumqs efleiquod f olidum babeatur: 
ratione carnis obdudtaemt aunbus ac naribus eueniiTe apertu 
eft.prominentiora eni fi rigida funt: frangi celeriter poflunt . 
Natura uero eade olCs &C cartilaginis efbquacj pluribus mino 
rifoproneitereft.quapropterneutru precifil recrefcere poteft . 

aSeat medulla cartilagfes terreftriu aialiu difcreta: quod 
na os difcretu cotie£:id mixtu p totu facit:ut cartilago 
resmollismucofacjicoftituat. Atlcartilagineo generefpina 
dorfi quanuis cartilaginofa medulla babetmice eni oflis bec 



10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 



CMrs tenet m eo genere. 
Rox.masoiTibuselTepartesoftendittactusetmmil, 
ias,ugues,ugulas : tu fohdasm bifulcas:comua : roftra 
— ueomnu prefidiigratiaadmnetafunt animahbus. 
Qu ? enimtotae X11 scoftantnomm,sconfortiutantumodo 
babentcurnfu 1 spart 1 bus.Verb 1 grat 1 aungulatota : &cornu 
totu:ad talutern ammalis excogicatum eft. 
*a ^fijEntes eriam in boc eodem genere collocand! fut.-q ahis 

( i^emunamtatuexped 1 ut : ideftc 1 bic6fect 1 ondal 11 snon 
lolumadbocufm fuc.-fedetiaadpugnadum.-utiis ommbs* • 
qmbusautferraa.-autexem funtdentes. Terrenam & ualida 
elle natura eorum que modo enumeraui neceffe eft. Vis enl 
armorurn ea eft: qua ob rem oia emfmodi admirucula, Oua. 
' drupechbus mumarrs potms aoWta funt : q, terration Tqui 
genus bumanu ea omnia conftant.Sed de us atq> fimihbus cu 
temd 1 couef 1 carn : mebrana : p 1 los : pc?nas : 8cque i.s proportio, 
nenmr : 8cf lq uabmufcemod 1 al 1 afut : pofteau„acuiiT 1 m 1 Ia 
nbus pambuscofiderandu e.f.quenaeoru caufaficcYcuius 
grat.adatafmtanmral.bus.exofficnsemmeaquoquepariter 
atque 1 rlaci ls „of a „eceireeft : fedc P parteseorim 1 demcum 
tousnomenforountur^roptereamterfimHaresmbocloco 
enumerata funt.prmapium autem & origo eorum ommu os 
dfc&caro.raaonemetram geniture Sdacjhs pretermifimus ; 
Cumdebumrftsacfumlanbusageremus.Suntenimbcclo, 
co degenerauone c&unctiora.Cu alterum eorum mttmm fit 
ammahum generandorum; alterum ahmentum ubi in lucem 
""^dieruit. 

Wncquafiaprimisiterum orfidifferamus. I„ omnib? 
^^ntapredmscVperfectispartes maxime neceffaric due 
lunttalteraquacjbumcapiant.-altera qua excrementumemit! 
■ant.-nonemm fleripoteft.-ut fine abo uel ferueutur: uel auee 
Mtur Snrpmmitaquegenusrnam^dquoquemuere fatemur) 
locu upuacw excremeri nullu babec ; Cibu eni c6cod:um ex 
terra baunt :Sed mcc excremeti femma & fru#9effudit. terria 
parsmoibusemedurtereasquasmocuxj.-rquamtepriapiu 



■ 



continetnr. Sedftirpium „atura:quoniamftabihseftnonex 
multisacuams pnbl d.ff.milanbus contot.qu.ppe cumad, 
paucasa<ftionespaucora.nftmme-toruufusrequ.ramr.quara: 
obremdeft.rpiumfmeplantaruformafeorfumagedumeft. 

Que autem una cG uita fenfu cna pdita funt; bec fpccie mult. 
forrnioremnumerof.oreq ! uarietateredpiunt : atq ! .tereaalii S 
a!iamagis:«eoampuus:quononfolumuiuenm:fed.euabe 
ne muend. raaonf naturaeoru obunuit:quale bommu genu»- 
cft.quippe quod aut unii ex oibus alalibus nobis cognitis dj 
uinitatisparriccps finaut omnium maxime.Kacp tum ob ea re 
tum etii q> exteriom partm ems forma notiilima eibpnmum 
debominediffcrendacenfemus.iamemmparresenamnatu, 

rales bominis umus fecGdu natura dif pofite func: quado qui 
dem Ete Omiorem ad uniuerfi fupremu erecta obtmet . bo us 
enim animaUabomo eredus incedit.Caput bomims maolen 

tum carneq; prope omm exutC effe ncceflanum: exus que de 

ccrebrodix,museuenit:necaudiendifunt:qmficamofomet 

fet uiuatius bomma genus futurum cenfeat. Sed ut melius le 

tiret.-carne adepta exiftimentmim eni fenticdi fiti m cerebro: 

fenfum auteperpartesmroiacamofasnequaqua adrmttipot 

fe arbitranf : neutra eni eorG rano uera eft.Sed fi cerebru a car, 

nis copia circGdaretur contra eff.ceret:qua Iftitutum exigeret : 

Cuiusgratiaadiacia eftanimahbus. noemmrefrigerarepoi 

fetcaualdeipfumteperet. Nccienfusullmscaufam cerebru 

optinet:quodc.deexpersomninofer.fusn6aliterquaquod. 

uis excremem eft.VerG cG Itelligere caufam:qua ob re lenlus 

nonulli in capite babentur nequeant:cp eam parte cerens ee pe/ 

culiariorem aiaduertennt: ideo fenfum cu cerebro coiugnd| 

ratiotinaf.Sedenipnncipiafenfuaeile cordislocu diffinuR 

ii eft cC de fenfu ageremus:6C qua ob caufa duoudcft tagedi 

ic guftandi f enfus:ex cordc agte dependent. unus ex reliqms 

tnbus id eft olfaciendi mcdia tenet.duo ideft audiedi ic mde 

di maxime in capite pof.u funt: .ppter fenfonu naturaminri 

queoibusicapitee.naaudimsolfaclufqjpifcimKreliquoru 

generis eiufde declarat quod didm^.audiut.n.atq! oliaaunt. 



cu nullii fenforiu eoru fenfuu in capitebabeat manifeftu. Vi 
fum aute ofbus quibus e datus apud cerebru effe:optima rato 
eft.cerebru enim bumidu acjfrigidu e:uifus aque. natura opti^ 
net.bec enl omnm perlucidoru facillime coferuari poteft.SeV 
fus etia exquifitiores g partes quf fanguine babeat finceriore 
abfolui neceiTe e.Saguis eni caridioris agitatioofHciu fentieV 
di intercipit:atcp refnngittbis de caufis fedes eoru fenfuu ma/ 
date fut capitiinec uero pars prior tatil capitis carne uacat : fed 
etia pofterioncj? omnibus capitis prf ditis parte bac eredta ma 
xime conftare oportct. nibilenferigipotpfiumonere. Idaut 
accideret afaliifi caput carne obtectum baberet:quo etia patet 
no ideo camedeefTe capiti:ut cerebru fentiat. psenf pofterior 
. capitis cerebro caret: Si tame carnis expers nibilominus eft. 

S^ditu etia nonulla animalia fitu in capite babet debita 
tionc;quod em inane uocatunplenu aeris eft.fenforiu 
diedi aeris ee fatemumit igitur ab oculis meatus adiie 
nas circa cerebru fparfas tendut;Sic ab auribus meatus in occi 
put penetrat.uis aut fentiedi ntc ulli exangui data eft partime- 
que fanguinis propria cft. Sed cuida ex iis que fanguine proue 
niunt delegata efbquo circs. pars nulla exanguis eoru qu£ fan/ 
giiinebabent;fentfre potefbnec ipfe fanguis fenCus preditus 
effcquippe qui nulla pars fit animalm. 

|Lj Erebrii uero parte priori capitis continet oiajquibus boc 
^_ 1 datu eibquonia id quo fentiunt in parte prion corporis 
fitu eft.fenfus eni prouenit a corde : quod pte priori comifTu 
eft.Sentire etia ptes tatumodo poffut qug fanguine obtinet : 
occiputautem uenisuacuumeft.fedesautem fenforie: probe 
t adb uncm odum a natura difpofite- funt. 

I Vres orbem capitis £quis portionibus fecant tenentque 
nediu.auditur enf n5 modo p dire&u ueru etia undicp. 
[fus parti priori mandatus eft-cernitur enim per directu 
Iptusetiamante fit:profpiciendum autemefteode:quo 
notus agit. Nares mter oculos ratoe optta collocatf fut 
Emmaenim fedesquecpfenforiae^pterduplicecorpis 
|f parte.f.dexcra SC fmiftra: fed boc m tadtu incertum eft/ 






jjprerea g> primu fenforiu no caro no pars eiufmodi aliqua e: 

Juidinrimum. 
igua Sifi obfcuriusq oculi: tamen certius q ta&us ge 
inu guftandi ueftigiu oftedit.e eni bic etiS fenfus qua 
ll L^iusquida attameresuclineofatiscoftat. fiiluraenilin/ 
guam diftingui g fpicuu eft. At uero rn ceteris f entiendi gtib? 
^ fefu biptitu ee lati9patet. aures.n.gemine:Sc oculi gemmi fut 
g fils etiS nanu bipartita e: que fi aliter fita diftracraqj effet 
^j^Jtit aures: fuo fungi offico no poiTetmec ps i qua pofita e 
exinftituto Sminiftraret.efficif eni fenfus olfaciedl per fpira/ 
tionem in iis quc obtinet nares.pars aute fpirandi mediu tenet 
& ante pofita e.quapropter nares in medio mu fenfuu natura 
c5ftituit:quafi p linea fabnle direcitas:ad refpirationis agitati 
onem.cetens etia animalibus:bec eade fenfuu domicilia bene 
pro fua cuiufque natura condita babentur. 

QVadrupedes ent aunculas babet fufpefas: & fupra ocu 
los fitasbabereuidetur:uerutamen5itae: fedcofpecAu 
ernentiiif : quonia beftie no erecTo:fed ,pno funt corpore. Cu 
igif plurimeicaincedSt: luuatut Kfufpenfiores fmtauricule: 
& crebro moueaf :fic eni meli'udiqj ftrepit9circuacte excipiet 
y&^TjVes meatustatu auditotiosbabcnt.-cyeniaitisearum 
fti fld urior fit:nec pilis fed penis integaf Jdeo matena caret 
|;exquaaunculecreef:quadrupedesetiaouipareSccorticateeo 
de m5 fe babet. eade.n. ratio uel lllis coueniet: gnetiS uitulus 
marinus lter ea que aial pariut : no auriculas fed cauerms tatu 
betad audiendu: u tpotc q manca & lefa fit quadrupes. 
O. ^tEnSboium auiu quadrupedu tS uiuiparii g ouiparu ocu 
<5^_JJlos uifus cuftodiedi gra Itegut;fed uarie.q.n.aialpanut: 
geminS bent palpebrS:et coniuere utraqj folet.aues tS leuiorcs 
ggrauiores:Scquadrupedesouipare:palpebraiferioric6niuet. 
nictSf aues ab Sgulis mebrana obeunte.CuiSrci cS eft:ut operi, 
metum pracfidio fit oculis eorum bumidis : qui ideo bumidi 
funt ut cernete acutius poffint : nam fi duri eflen t: tutius qui< 
dem conftarent contra ea:quf extrinfecus occurfaret: atquein 
ciderent:fed cernere acute non poffent : itaque eius rei ca cutis 



jftenuis pupille obtedif. At uero falutis gratia palpebre operi * 
unt.Ideocp omia c5niuent:Sc omniu maxie;bomo;oIa inq:ut 
q incidant ^pbibere palpebris pofiintridqs no confulto fed na 
ture lftindtu agit.bomo uero frequetius; quoma cute tenuiffl 
ma babet:palpebra aute cutc conftat-.unde fit ne aut palpebra 
aut pputiu uulnere didu&ii coalefcere poffit:Suc eni cutes fi^ 
ne carne:q aut iter aues palpebra iferiori coniuenfic quadrupe/ 
des ouipare pduricia cutis caput ambietisrira coniuet. uolucri 
bus ent grauionbus q> neqant uolitarericremetu penaru ad cu 
tis craiTamentu c6uertit;eedecppalpebrainferiori coniuet.Co 
lumbe. aiit &C fimilia utracp:quadrupedes ouipare^ cortice inte' 
guntur:qui pilo durior efbitaq; cutis quoqj eoru ceteris cuti/ 
bus dunor e\ Cutis igitcapitis eoru pdura e.ideoq; palpebra 1, 
de babere nequt .lferior carnofa e, ut fatis tenuitatis tefioifqj 
babeatmictat uolucres grauiores no palpebra:fed mebrana:q? 
palpebre; motus lentior e f Cu celeritate fit opus:qua mebrana 
pftare potmec nifi ab angulo narib9 ^pximo ni&atur. q? eorii 
natura exuno principio^puenire melius fit-Principiu aute I iis 
t pars naribus adberens:gs etia prior principiu potius q lat? e; 
at uero quadrupedes q oua pariut no eode nictat mo;quonia 
no lubricu exqfitucp uifu cas baberc necefte e, cu terreftres fit. 
uolucribus certe neceftariu euis enl ufus cernedi exlogmquo 
eft,unde fit ut qu£ unguibus funt aduncis;claiiflimf rernat.ci 
bus enl de fublimi cofpicicdus iis e: 5C qdem uolare in exceJfu 
omniu maxie auiu genus id ob ca rem affolet* Terreftres aut 
paruq; uolaales aues ut gallinacei &i fimilesmon acie oculoru 
ualeCnulla eni uidtus neceffitate cogutur: pifces: ifecXa &C cru 
ftatarquanuisdinerfos beant oculos: tame nullu ex iis palpe 
bra babct*q.n.crufta Itegunufu careat palpebr? neceffe c"( Cu 
niu celeri cu tis officio pftari no poif it:fed tame uice ei^tutele. 
duricie^ocnlorum: bec omnia muniutur ;quafi per palpebram 
obdu&am quandam tranflucidam cemant: fed cu ob ea duri 
ciambebetius contueri necefTe fit: moueri oculosinfecroru 
natura uoluit;atqj etiam magis cruftatorum : ut nonullorum 
quadrupedum auriculas fcilicet ea caufa :ut clarius cernerent. 



Cu feadlucem c6uerterer:acqs exciperent fpledorepifciii ocu 
li lubrici funt.ufus eni cernendi ex ioginquo neceffarius iis e/ 
q logius moueaf : terreftrib? itacp aer trafpici facile pot. At pi/ 
feibusfquonia aqua ut ad cernendu acutius aduerfatur: ficad 
interpellandu uif um no multa offenfacula aflFert modo aerisj 
iddrco nec palpcbra babet)nibil cni fruftra natura agit) 6Coca 
lis Iubricis funtproptcr circufufi bumons aaflametum. 
a | Ihu babcnt palpebrls adiuncTru ola: que obtinent pilos. 
^^ Liues&quecortice lnteguturcarcnr:ucquepilos noba/ 
beant.de ftruclionearricecaufam:quaobrcm cihu babeat p? 
ea reddemus:& icer ca quc pilos baber.bom o un^ciliu l utraqj 
palpebra obcinec.quadrupedu.n. generi pili no pte fupina fed 
prona potius babecur.bomo corra partemagis fupina q jjna. 
pili cni opfmenri gratia adiucci funt animalibus, ltacp quadru/ 
pedibus prona potius egent tegumento:priora aute quagno/ 
biliora funt:tame g corpons totius fl exu fouetunac tepet. At 
bomini quoma pnor pars compar pofteriori eft : propter cor> 
poris erectione:idcirco natura pti nobiliori adiumetii cenfuic 
adbibedum.iempemnaturareimeliorisautoreft:quoadei9 
fierip6t:quaobrem quadrupes nulla eft q pilos uelipalpebra 
iferiori babeat:quag nonullc babec pilos quofda fub ea nafce 
Ces uel in alis uel m pube:ut bomo.Scd uice eorum aliis prona 
totius corporis birfuca babef :uc canibus: aliis criftaadiiitfa e 

Os cetenfqj genens eiufde:aliis iuba ut leoni mari. 
Anecia caudas jjlixiorcs pilis nacura omauic: alias lon 
is:gbuscenorbrcnis:uCequis:aliasbreuibus:quibusre 
gus ut bobus:atqj ccia £ reliqui corporis nacura.ubiqj 
errt natura quod aliudc depfent.-reddere ad gtc alia foletJam 
gbus corpus amm odu pil ofu codiderat: caudam iis diminuic 
quod i urfis pipicuu e. bo aialiu maxie oium pilofo capice e . 
Cuius rci ca cu ad ncceflirace cu ad prcfidii rarione refereda e. 
neceffariu. n._ppc cerebn buiditace & comiffuras calue. na ubi 
plurimu biions calorifqj e:ibide orcu pilorii ee copiofu necef 
fe e. Adiumeri auc ro:ut frequetia pili caput opfens defendat a 
nimio frigore 6: calore*Cu enim cerebrii bominis ^pportione 



maximu & bumidiflimu fit:maxima etia rutelam defiderat. 
res niqs bumidiffima queqj 8c refemefcere 6£ refngefcere mi/ 
xime idonea eft:q aut contra fe babet: hcc minus affici pote ft. 
fednosutbucdigrederemur: fecitreicognatio:curatione cf 
uoruredderenvS.itaq; de religs metione fuo loco & tge facie? 
£~Yvperdlia uero 8< cilia admmenti gratia babetur. fugci 
vj^jliaenim ut delabentesbumoresarceantmelut Ibricame/ 
tum fiue grunda bumoribus qui capitc emanet paratu:cilia ut 
cotraicidentia m oculos: quafi uallu quodda ^pmineant.fup/ 
cilia in copage offiu pofita funt:qua ob re complunbus fene 
fcentibus adeo crefcunt:ut tondendu fit.Ciiia uenularu clau^ 
fulisfumisirutuntur.naubicutis fmituribidem uenulg ctia 
definiit.itaqjpropteruaporeqiiiindc craffiufculus prodeat i 
pilosiislocisenafdneceffeeftmifiquid naturalis opificiiad 
alium ufum impediat. 

^^JEnforiu uero olfaciedi no longe quodamodo euariat . 
V^j) c ? te " s quadrupedibus muiparis: gbus enim maxille ob/ 
Tongeexeunt inacutu:iisnaresinriccuappeIlato continentur 
mo quo fieri p5t: cetcris explanatius ad maxillas coftant. At 
elepbatuspeculiare bac gte prf cfterls fortitus eft alallbus: na 
Simagmtudineacuiribuspeculiare.naiiseenrqua cibutafic/ 
cu g bumidu ille capiat. Oriqj ginde ac manu amoueat.-arbo^ 
res etia eade c5pleftedo euellit.-dcniqj ea n5 alio utir" m5: mfi 
ut manu.Eft.n.boc aial fua natura fimul terreftre & paluftre. 
itaqj cu cibu petere ex bumore deberet:8c tame fpirare neceffe 
baberet.-ut terreftre & c5pos faguismec poffet p nimia magni 
tudine celeriter difcedere ex bfioread aere:m5 nonulloru q 6£ 
aial pariut:& fanguine bent 8c fpirat;Iddrco ut piter biiore at 
qs terra uti poflenneceffe fuit. Quale igif urinatoru nonulli r 
ftrumeni fibi accipiut:quq'g dm i r pfudo manet:aere exrrlfcc? 
trabat:talenaturaelepbati deditnareillaplonga.quaobrcfi 
quado it p aqua faciu t:nare emerfa refpirat: na ut m5 dixi:,p- 
muffis j> nareelepbatibus e:8c: cu fieri no poftit:ut naris ad ci? 
modi ufum acc5modef :nifi mollis fit aptaqj ad fleclendum: 
Impedimeto enimprefualongrtudine effetadcibucapiedu: 



quomodo aiuntdecornibus bouuilloruquireceffu pafcere 
f olent fua naturamam lllos q> progredi demiilo in terram ca/ 
pite nequeat; recedcndo m auerfum pafci folitos aiunt. Cum 
ltaque nans ciufmodi adiuncta fit natura;qu£ membns eifde 
abuti ad plura ofFicia f olet;eandem m ufum trabit pedum pri 
onim.bosemmuicemanuum babctgenus quadmpedumdi 
gitatum non folum ponderis caufa fuffanendi.EIepbates aut 
nonbifulcos:nonfoudospedesbabet;feddigitatos:fcdquo 
niam corporis magmtudo uafta:pondufqueingenfeft:ideo 
fuftinendi tantumodo gratia pedes babet priores; nec ad ullu 
alium ufum utiles propter tarditatem B edtendi atque meptia. 
Narernigiturelepbantiis babetutfpiretrquomodo &cetera 
animalia quibus pulmo :eademque pre-longam a tque m anfra 
dtumflexibilem:proptermoraminbumorediutuniam:&re 
tardum fde difceffum.Cumqj ufus pedum priorum defuerit" 
ea ut didum eft parte abutitur natura;ad fuppledum minifte/ 
rium quod pedes prg ftarent. At aues &C ferpentes 6i quejcuni^j 
ex quadrupedibus fanguinis compotes ouipare_ funt: forami.- 
na quidem nanum ante os babent:fed non ita explanata ut na 
ves appcllan pofTintmifi fpirandi offtcio.Iam auem quis nafu 
aut nares babere dicedquod propterea ita zccidit: quia pro ma 
xillis baben t quod roftrum uocatur.buius autem rei caufa eft 
natura auium qu£ ad bunc modum conftat : &C bipes enim &C 
uolucris eft ; ltaqs leue pondus tum capitis tum etiam ceruicu 
iuftinerc neceffe eft;ut pe&us ctiam ariftu babere debuit. Ro 
ftrum igitur oifeum babent ut commode dc cibum capiant;& 
ad pugnam armentur, Arcitum boc eft propter capitis e xigui/ 
taem:cumcp meatus olfaciendi fuo roftro cotineantmares ba 
berenonpoflunt.Decfterisanimalibusquenofpirant.-dictu 
antea eft:quam ob caufam naribus carent. etalia bracbiis:alia 
fiftula:alia precinctu;utrn fccla odores fentiunt:&C omnia na 
tiuo fpmtu fui corporis quafi mouentunqui fpiritus in omni 
bus ex naturainf itus efhnon aduenticius de foris accedit.Na 
ribus labromm natura fubiacet iis que fimul & dentes babent 
& fanguinem. Auibus enim ut dictum eft;cibi armametique 



gratia roftrum ofleum babetur . Coactu enim pro dentibus: 
&inidemperidequafidetractis bomimslabris fuperioresin 
fenorefque dentes feorfum confundens logitudinem utrinqi 
anguftam produxeris:iam enim lftud roftrum auium fuerit . 
fedcetensanimalibuslabrorumnaturaad ialutem tutelamcp 
detmmadiunctaeft:qua.obremutqufcj} exquifite beneqjde 
tibus predita funrific eamquoqs optment partem.bomim aut 
molkacamofa:&quejfepararipoflentlabra adiucta funt: tu 
derium tuendorum gratia utceteris:tumetiampotiori caufa 
ut bene effet : nam ad ufum fermonis ea quocp proficiunt. Et 
enim ut linguam non fimilem atq; aliis animalibus natura bo 
mini dedit;fedidoneam qua ad duplicem acTionem uteretur: 
quodea imultisfacere diximus )ni &C ad p|rcipiendos fapo^ 
res: 3c ad tormandum fermonem) fic labra tam fermonis q tu/ 
telf dentiumgratiaadbibuit.Sermoenimquiuocepromatur: 
ex htteris coftat.quod fi lingua tahs; £t labra bumida atcp agi^ 
lianoneiTentimaximalitterarumparsexpriminonpoftet.cjp 
pe cum littere partim lingua producantur: partim labns cora/ 
primantur.Sed quas 8c quot numero dirterentias bec babeat : 
exeruditis metricaratione accipiendum eft. bas autem parces 
ilIiconeceiTefuitaccedereidoneas:5cnaturaeiufmodiprfdi^ 
tas ad ufum iam dict/umntacjs carne inftitute iunceaq; m ollif ' 
fima qualis caro bominis e(z:Calicet cp maxime omnium ani/ 
maliumualeatfenfu tadtus. 
W~ flrigua in ore palato fubiacet : fed teiTeftribus ferc oibus 
Jfr ^m odofimili^cgtetisdiflimilutumeorundemipforum: 
tum ten-eftrium comparatione.bomo igitur linguam abfolu 
tam molliflimam:Sc latam precipuebabet:ut comoda ad utrii/ 
que officium fit.boc eft: &C ad fapores parcipiendos: £t ad litte 
rasexprimcndas.eftenimbomo omnium maxime animaliu 
fenfu racilis:5c hngua quc mollis eft uim tangendi pcipue op 
tinet.guftus aut tadtus quidam eft.ad litteraru m etiam expla^ 
nationemiScad fermonisexpflionem:lingua mollis lata 5C ab/ 
foluta accommodatior eft: cjppc que cotrabcre, producerevdi / 
latare, denicj} uarie afFormare maxle poiTit;patet boc in iis qb? 



non fatis abfoluta eft. blefi enim balbi & totti funt:quod ui/ 
rium litterarum defecjus eft. difcrimen in latitudme & angu- 
ftia eft.quippe cum ampla anguftam cotineat : angufta ampla 
non capianparum enim in magno cotinetunmagnum in pat/ 
uobaberinonpoteft.quamobrem auesquaelitteras proferre 
maxime poflut:lingua funt latiore qua cetere . Quadrupedes 
autem quc. & fanguincm babent: 8c animal pariunt:uocem pa 
rum explanarepoiTuntmt que hnguam duram craflam cV: mi 
nimeabfolutambabeat.-atplerecfauiumuocemcopiofeemit 
tunt:& quauis Iatiorem babean t que unguibus funt aduncis : 
tamen minores uocaliores funt:ac omncslingua utuntur etia 
ad fui fenfus mutuam iterpretationcm :Sed alif aliis amplius; 
ut in nonnullis uel uf us docendi mutuis effc uideatur :fed de 
usdiamus fatis:cum biftorias animaliu faiberemus . 
&l EneftllUm autem om P ar °rum fanguineorum pars ma/ 
%iior lingui bet mutile ad uocis officium: Et adbcrentem 
&Huram:quagad faporum guftatum,ferpcntes 6£ laccrti lon 
gam babent: 8c bifidam:atquc ita longam ferpentcs: ut ex pat 
uolongeprotrabipoflit.bifidaScparteextrcmacapillamenti 
tenuitateeft:propterfuenaturecupediem:duplexcnimuolup 
tasiis capitur: quafi duplicefenfu guftidi babcant.Omnia ta 
fanguineagcxanguiababenteampartem:quefaporesfenrire 
poteft.Nam & que mulritudini uidentur carere ea parteiut pi/ 
fces'nonnulli:eaquoq;partiori quodam optinent modo:8c 
fere fimilimtfluuiatiles crocodili . Sed boc latet in plunmis : 
caufa quadam iufta.locus enim oris omnium: id genus fpinq 
fus eft:6c quoniam aquatile genus:brcui tempore fentit fapo 
res:bincfitutprofuiufus brcuitatelinguam parum difcrcti 
babeant. Raptim enim fummaqs celeriratecibus aduentrem 
ingeritur.-cjj immorari fiporibus pfruendis nequeant:bumore 
inter)abente.itaquc nifi os inclinaueris :ccmi pars bcc difcreta 
non poterit.borret bic locus fpinis.quippc qui ex frequeti con 
taduconftitutus fitbracbiaru:quaru natura fpinofa cft. Cro 
codilis no nibil caufe ad eius partis uitiatione afferr.etia in mo 
bilitasmaxilleifCTioris.linguaeniiferiori annecMtur maxille 



qua illi quafi contra babent fuperiorem.ceteris enim fuperiof 
immobilis eft.ltaque ut ad fuperiorem non babenncp cibi ad 
itus tollitunfic ad lnferiorem carent:c|> fuperior quafi tranfla^ 
ta in locum inferioris eft. Accedit ad be; c genus uitg qua more 
pifdum agit:cum tamcn ipfe terreftre frt.Itaque uel ob ea rem 
m explanatam banc partem babeat neceffe eft. 
•^f^a&latum pifcium etiam complures carnofum babent SC 
JR^quidem inter ftuuiatiles nonnulli admodum carnofum 
•Scmolleuit cyprini nomine adeomc fi parum diligentur aduer 
tas:lingua id effe uideatur . pifces igitur ob eam qua diximus 
caufam:&ftlinguanoncarent:tamenexplanatamnonbabet: 
Sed cum dbi gratia fenfus faporis adbibitus fit: eumque non 
quauisparte:fuahnguaoptineac:fedextremapoufiimu:ideo 
pifdbuspaiticulabfctantumodo difcreta babetur.cibiiaute 
quaqua animalia omnia cupiunt: ut quf uoluptatem ex cibo 
fentiant(£upiditas enim rei i uauis eft jtame membrum quod 
ad fentiendum accommodatum eft: non omnibus fimile da/ 
tum efbfed aliis ab folutum:aliis adberens:uidelicet iis:quib? 
uocis defuit ufus: & aliis durum:alris molle carnofumqj.nam 
X cruftatis:ut locuftis marims: & reliquis genens eiuf dem; ta 
. lequidino ie babetur: atqj etiam mollib? ut fepiis: ut polypis 
W Nfedtorum alia membmm boc inter continent: ut for^ 
i f§ m ice:quemadmodum multa etiam ex teftatis: alia foris 
^gcrunnielut aculeum fungofum 3C cauum: ut eo fimul & gu 
ftare U cibu trabere poffit.patet boc m mufcaru genere:gi apu 
& omnium generis eiufdem atque etiam in nonnullis teftatis. 
purpurisenim tantam optinet uim boc membrum : utteftas 
concbyliorum tranfigereualeat:uelutturbinum:quorum ffca 
capiunfurmec non afili: &: tabani eodem fpertant:quorum al/ 
teri lingua adacla cutem bominum fecant:alteri tergora etiam 
beftiarum elacerant. bisigitur ammalibus linguatalisnatura 
tributa eft : quafi refpondens &c obuerfaria nari elepbantorum 
Narisenimillisadiumentoeft:8dinguabispro aculeo babe 
tur.Cfterisanimalibus omnibus liuguatalisqualemiamex/ 
pofuimusdataeft. 

T Z 



>(•*"> 



<f« tinm 



.Jl 



• 




ARISTOTELIS DE PARTIBVS ANIMALI 
VM LIBER TERTI VS INTERPRETE THE 
ODORO 

ROXIME AB IISNATVRADEN 
i tium eft:& oris:quod ferie dentium conrine 
I tur:& conftat. Sed cum dentium natura coy 
»muniquidemofficio:adcibum conficiedu 
adiuncta fit:tamen generatim feotfumalns 
roboris gratia:tum ad inuadendum:tum ed 
am ad detenHendurmaliis auxilii titum caufadata eft.partim 
enim ea utraque caufa detes optinent:ut nec ab aliis afficiant : 
&t ipfaafficiantalia:utque-ex ferisnaturacarniuorafunt:pat/ 
tim ea caufa tantum : ne male ab aliis afficianturmt complura 
tum filueflris genens:tum etiam urbammonnullis abi confi/ 
ciendi caufa tantum adbibita eft dentium opeta . bomo uero 
adufumcommunem probe faftos optinet dentes : uidelicet 
pnmoresacutos : ut fecent.maxillares latos ut molant:difcri/ 
minantieos utrofque ii qui canini appellantur.-media intcr eos 
naturaconditi:nam Scmediumparticeps utriufq; extremie. 
Et canini ipfi partim acuti fun t:partfm Iati: quod idem in cete 
ris quoqueanimalibus eft:quibus non omnes acuti babentut: 
fedpotiffimum locutionis gratiatales totque numero den/ 
tes bomofottitus eft . adlitterasenim exprimedasplunmum 
conferunt primi dentesmonnulla ammaliafquod dicrum lam 
eft)cibi tantum conficiendi gratia dentes optinet. Quibus au 
te fimul ex auxilio ( unt & robori detes: bfe aut excrtos babet 
utfus:autacutospeclinatifefeftipates:udeferratiseadetib? 
effediximus.Cum enim uires eorum acumini dentium com/ 
miffffint.-reftequiutilesfintiadfetocitatem peehnatim coe 
untme occurfu contrario atterantur « beberefcant:fed nullifi 
mul & ferrati & exerti funt dentes. quoniam natura nibil fru/ 
ftra:nibil fuperuacanei facere folet : auxiliu m ahi f per ictum : 
aliis per morfum.nam fues foeminc mordent : ut que careant 
denteexerto.Cfterumaliquidaccepiffeinuniuerfumcouenit: 



quod utile fititum ad bec ipa:tum etiam ad multa que poftea 
dicemus.parres enim quae ad inuadendum : aut ad defenderv 
dum fpectant:queque a natura lis tribuuntur:qu£ aut fola:aut 
pre ce teris uti poflint:8C quibufuis utendi precipua bec: precv 
pue armis dotata funt:ut aculeo:calcari:cornu: dente: 8t fi cjd 
eiufmodi aliud fit.cumque mares robuftiores magifque ani- 
mofi fmtadeo aut folis iis:aut meli? lis partes eiufmodi dat£ 
funt:quas enim in foeminis quoque baberi neceiTe efb u t qug 
cibo accommodetur:eas babet quidem & foemine:fed minus 
q mares.que autem ad rem nullam neceflariam fpecTent: lis ca 
rent.quapropter in ceruorum genere cum marib? cornua fint: 
foeminis defunt.uaccarum etiam cornua & taurorum inter fe 
diftant.quodfdeminpecoreetiam cernimus . calcar etiam cu 
marcs babeant: foemine magna ex parte non babent. parimo^ 
do de reliquis quoque eiufmodi parnbus intelligendum eft . 
pifces omnes ferratis detibus funt.uno excepto:qui fcams uo 
catur.compluresetiamdentesinlinguababet:8cinpalato. cu 
ius rei caufa eft : q? cum merfi in aqua degant: bumorem cum 
cibo admittantxumque expuant qua pnmum necefle eft:non 
eniminmolendo commoranpoflunt: quando bumorinue 
trem intemimpit:idcirco omnes acuti &c rrequetesundiq; fut: 
uidelicet ut pre multitudine in minuta fecent: quc attritu fubi 
gerenequeant.Aduncipretereafunt:quoniamroburfcretotu 
pifcium in detibus fitum eft. 

Ik Atura etiam oris tum eomm quc modo dixi oftlcioru 
Jfcaufa:tumetiamadfpirandum adiunCtaanimalibuse : 
frilicet iis quc fpirant:atque extrinfecus refrigerantur . natura 
cnimipfaperfe utdiximus : parribus omnium communibus 
adpleraqueofficiapropria abutitur.-proinde oris quoqueof- 
ficiutn omnibus commune cibus conficiendus eft .robur non 
nullorum peculiareeft: fermo aliorum:fpiradi eriam ufus no 
communis omnibus eft. At uero natura bcc omnia eodcm co 
iecit:adbibitadifferentfa eiuspartis proaccionisdifcrimine. 
futeni aliaorecompreflion :a!ia anipliori. quibus enimcibi 






coficiendi & fpiradi 8C loquedi gratia os datu eftnis copflius 
eft:quibus auxilii gratia:iis fi dentibus fiit fetratis:rcfciifum : 
Cum enim tota eomm uis in mordendo fit: biatum oris atn/ 
pliorem effe necefle eft. eo nanque plunbus Sc plenius morfii 
mfigent: quo amplius rcfcifliim os fit.pifcium etiam morda' 
cibus 6t camiuons tale os cft:non carniuoris in arctum fe col/ 
ligit.tale enim os utile iis eft:illud in utile. Auibus os quod ro 
ftrum uocaturfboc enim pro labris dc dentibus babet) Sed ua 
rie pro nfu di auxilio:qug emm adun cis unguibus funt:quom 
am carne umunt:& nullo fructu uefcuntur:roftrum omnia ba 
bent aduncum . Talc enim tum ad retinendum: tum uero ad 
uim inferendam commodius atque aptius eft.uis autem i boc 
& in unguibus fita cft:unde fit:ut ungues etiam babeat aduii/ 
ciores. Ceterarum auium roftrum uole adiunctum cuiufque 
eft.uerbi gratia: roborifecigeneris: accotuini: robuftumatcp 
predurum os eft.minuti generis lautum ad terrj fructus colli/ 
gedos: fic ad beftiolas capiendas idoneum. Que autem berbis 
uiuunt:quequeapudpaludesutctitant:ut nantes: Scpalmipt/ 
dcs:partim alio quodammodo roftri commoditate optinet : 
partim latitudine roftri fibi fufficiunt. quippe que roftro eiuf 
modi infodere poflint: quale iter quadrupedes ctiam fuis eft. 
Nam is quoque radicum appetens eft. Quinetiam aues quac 
latofuntroftro:radicefqueefitant:8Creh'quammuicttfsfinii 
lis.nonnullf ferratum roftri extremum babent.ita enim berba/ 
rum carptus quo uiuunt facilius agitur . fed ceteras capitis 
partes omnes fete expofmmus. ptof opum autem ideft fades 
quod inter caput 8C collum bominis eftjnome a re ipfa accepif 
fe uidetur.quod enim unus ammalium bomo erectus eft:fol? 
profpicitantcuerfus.-uoccmqueanteuetfusmittit. 
^fjp cornibus diflerendum eft.bec enim capiu mnituntur: 
jS^_^S«mocunquein genete efle poflunt.catent iis omnia quf 
nonuiuipara fint.cornuauelaliisquibufdaminefledicimus: 
fed per f lmilitudmem Sctranflationemicum nullnm cx iis cor 
nus officio fugatur. gerunt enim quj animal pariunt cornua : 



i 



™ 



ad uim aut inferendam aut depellendam: quod nulli cx ceterii 
qu£ comua babere dicutur cotingit .nullum eni utit cornib?: 
ueladconuincendum: ueladdefendendum : que-uirium funt 
officia.Que igitur pedes multifidos babent : comu omnia ca> 
rent.cuius rei caufa eft:q> cornu auxiki gratia babetur. multifi 
disautemnon defunt aliaauxilia.deditenimnatura aliisun/ 
gues:a!iis dentes pugnaces:aliis partem alia qua fefe tueri atqj 
defendere poffent. At uero bifulcomm pars maior comua ge/ 
rit: Sc follipedum nonnulla ad uim inferendam : quf dam etia 
ad defendendum.quibus autem cornua natura no dedit: eoru 
faluti pre- fidiis confuIuic;aliis utpnicitate corporis:equis opi^ 
tulata e:magnitudine camells : magnitucUnisenimexugantia 
fufficit ad necem arcendam:quod camelis contingit. atqj etia 
melius elepbatis. qucdam etiam dente exerto armatur in gene 
re bifulcomt fues.Quib? autem cornua pre nimio exceflu fu 
peruacua funt:iis alterum auxilium natura adbibuit : ut ceruis 
uelodtatcm. gradis enim illa &c multiridacornuum magnitu/ 
dorpotius obeft qua prodeft.Bubahs etiam capreifcp lterdum 
cornua inutilia funt . Nam Sc fi cotra nonnulla refiftut: 8c cor 
nibus fe defendunt:tamcn feroces pugnacefcp beluas fugiunt. 
Bonafisfnam iis quoqspari aduncitate coinua reflexainter fe 
orbem coUiguntjexcrementiprofufionemnaturaproauxilio 
dedit:boc enim cum metuut:fe tuentucbac eadem profufioe/ 
alia quocp femari certum elbplura autem auxilia fimul quoru 
fingula fatis effentmulli naturatribuit.cornigeroram ps ma^ 
xima bifulca eft:fed folipes etiam traditur in eo genere: quem 
afinum indicum uocant . maxima animalium pars ut corpus 
dextro:iiniftroqj:quibus fe mouent:diftinguitur: fic etia cor 
nua bina eadem llla de caufa gerit nature; mgenio: Sed fut etia 
quecornu fingulari armentur: ut oryx: & quem afinum Idku 
appellari diximus.oryx bifulcum:afmus llle follipes eft.gerut 
fane medio fui capitis cornu fixum ea que; unu babent. Sic enf 
maxime pars utraqj cornu obtinebit. Cum medium comune 
pariterutriqueextremo fit. follipespotiusqua bifulcumeffe 

r 4 



umcorne ze€te uiden poteft.ungula erum tam folida cj bifulta 
eandem natura babet:qua cornu.itaqj eifde fimul &C ungulam 
fmdi; &c cornu congruu eft. fifiio etiam ungulf: &c cornus ex 
defectu naturf euemt. Itaqjcuexuperantiaungulf follipedii 
naturadediifet:reCl;edemplitfuDemf:fecitcpunicorne.Refte 
etiam capiti cornua mandauit: nec ut e fopi momus uitio dat : 
g? taurus non in armis cornua gerat . unde ferire uebementius 
poifit;fed capite parte corpons lmbecillima; non enim lgemo 
gfpicaci ille momus bec deprebendit ,ut enim fi in alia quauis 
parte cornua baberentur;fruftra ponderi effent; nulla in re ud/ 
lia.multa etiam officia impedirent: Sic armis quoqj ifixa fede 
omnino ineptam teneret;no folu em unde idtus fiant uebeme 
tiores cofidcradu eft: fed etia unde remotiores. itaqj cu careat 
manib^ac nec pedibus imis affixa gerere poflint ; necp genib? 
(flexis enim lpediretjcapite gerant neceife eft: queadmodum 
a natura conftitutum eft.Qumetia ad e^teras corporis motio/ 
nesuta maxime geri fme ullo Ipcdimento poffunt.Ceruis duv 
taxat cornua tota folida &c decidua;tu utilitatis caufamt one> 
re leuentuntum ex neceffitatepreDondere. ccteris aliquatenus 
caua &c mucrone demum concreta funt.quoniam aditftus boc 
fit commodius;fed ne pars caua debilis iit; qua cuti annecfat: 
folidum quoddam oilibus exortu ingreditur eam :Ipletqj to 
tam.Sic enim fita compactacp &C aduim inferendam comrao/ 
diffima: &c ad reliqug uit£ munera inoffenfiffima babet: Sed 
cuiufna gra natura cornuu fit: &c qua ob caufa:aliis data; abis 
negata fit:expofitu eft, Nunc queadmodu natura fe babente 
neceffariaareb? fubiectismeceffario natura ratioeinaria alicutf 
gratia abutatur differendum eft, primo igitur plus corpulenti 
terreniqj in animahbus grandionbus ineft.cornigerum autem 
nullu admodu paruu effe nouimus: omruu enl qu£ explorata 
babemus mimmum caprea eft. natura uero conteplanda refpe 
ctu plurium efbaut enl omni ex parte: aut magna ex parte con 
ftat:quod fecundu naturam fit. Os autem omne & qmcquid 
fpeciemgeritoffis:terrenueft; quaobrem plunmumideife 



11 12 13 14 15 



^tttjttttttT 



propedixerimpartis maioris contemplatione. Corpons igic 
eiufmodiexcremenciexuperanciammaioribus babita anima 
libus:natura ad auxiliumf &C rem abutitur commodam;itaque 
quantum excrementi cius ad locum f uperiorem efferetur; aliis 
ln dentesmel contmuos uel exercos diftnbuit: alns in cornua : 
quamobrem cornigeromm nullum utunqj dentatum eft. fug • 
ne cnim primores dcntes non babent. quippe cum natura binc 
adimendo addiderit cornibus; U. alimentum quod in eos den 
tesdigeraturincomuumJncrementamabfumitur. curcerue: 
cornibus careant:cum dentes fimiliter babeant: atque mares : 
caufa efbcp eadem fexus utnufq; natura:& cornigcra eft. Sed 
foeminis adempta fut cornua: quoniam ne manbus quidem 
ucilia fic: fed uirium meliorum benefido rmares minus off eii 
duntur.Cetens animalibus qiubus bec matena non in cornua 
fecedit:aut dencium ipforum magnicudine communi ommii 
lcremento naCura auxit:aut dentes exertos ueluci cornua e ma 
^Uisproduxic.Seddepartibuscapitisbaclenus* 
S~ 1 Ollum capiti fubiacet iis quc- id babenc animalibus.non 
^^ienim ommababent:fedea tantum quibus funtpartes ib 
If quarum gratia collum conditum eft: boc cft guccur; & q gu 
la uocatur. Guttur fpiiitus caufa datum eft; boc enim fpintii 
ammauatrabunt:3<:reddiint:refpirando&expirando.quaob 
rem que carent pulmone: collo eoam carent.-utgenus pifcium 
Gula eft qua cibus & potus deuoratur. itaqueea quc caret col 
lo: gulam bec manifeftam non babent: nec gulam baberi cibi 
caufa neceffe eft: mbil cnim ad cibum parat: &C quidem a fitu 
oris concmuo uenter effe poteft.pulmo non poteft. alique eni 
quafi trac^umcouallisadeffe communem oportec:quofpiri- 
tum ad fiftulas per arterias digerat biparticus.atque ita erficere 
fpiritus rcciprocationem maximc poteft. Cum lgitur Iftvume 
tum fpirationi accommodatum;16gitudinembabeatnccevTe 
fit:gulamintet os dc uentrem baben necefle eft. Conftat gula 
ex nemo &C carner.ex neruo ut extendi poflityCum cibus ingeri 
cur:ex cameut mollis fit: Sc cedat:nec ledatur afperitate cibi de 
fcendecis.Guttur autem quod & arteria uocac :corpore coftat 

t 5- 



cartilaginofo.non folum enim fpirandi caufa eft: fed etia uo 
cis.quodautemfonet.lfueacfolidumefleoportet. Antegu/ 
Iam arteriapofitaeft:quiqua impedimento fic.Cum cibusin 
gcritur:Nam fi quid uel cibi uel potus in artenam dilabit :ftr5 
gulationes tormina Sc tufles grauiflimf incitantur.quamobrc 
non audiendi funt:qui bac potum meare dicant. Accidunt eni 
aperte quf modo dixi ommbus.-quotiens aliquid cibi dilapfu 
eft.profecto opinionem eorum qni potum bac admitti exifti 
mant j irridendam efleplura ofteduncmcatus enim nullus de 
pulmone aduentrempertinet.ficutexoregulam tendere cet/ 
nimus.-Quineaam per uomitum dc naufeam.ude nam bumor 
remeetlcertum noneft: Adbfc bumoiemno cotinuo colligi 
in ueficam fed pnus I uetrem certum eft.excremeta eni alui tin 
gi uidentur fece uini atri.uulncre etiam uetris ff pe boc idem pa 
tefactum eft. Sederum ftultas opiniones admodum fcrutari 
ftultum fortaffe eft. Arteria uero cp exterior ut dixim? pofita 
eftra cibo infeftatur.attamen natura ad boc mohta eft mmore 
linguam:fme lmgulam:quf arteriam operiretmon omniauiui, 
para eam optinent : fed ea tantum quibus pulmo 8; cutis pilo 
in tectamon cortex.-non penna operimento eft. Corticatis eni 
pennatifqueguttur uice lingulf operientis ipfum contrabitur: 
6C diducitnr. quemadmodum illis opentur alnide Si aperitur. 
uidelicet fpintui trabendo reddendoue aperitur. cibo igeredo 
operitur.-nequid illabatur.quod fi quid erroris in eo motu co/ 
mittitur:uel deerrante cibo in alienum tramitem: uel refpirati 
one prf ueniente:Tufles ftrangulationefqi excitantur ut dictu 
eft:tam uero f ollerti mgenio motus 8i lingulf 8£ linguf adbi/ 
bitus a natura e:ut cibus neque i ore cu molif cadat fub detes : 
neqs cii g fauces meat in arteriam labatur.Caret animalia quae 
modo diximus lingula:quomam Si carne ficca 8i cute conftat 
prf dura.non enim facile moueri mebru id poflet: fi ex talige- 
nerecarnis cutifqj conftaret. Sedextremaipfiusarterif citius 
comprimerentur.-quamlingula quamanimaliapilo predita 
babent ex fua carne: bf c dixiflc fatis eft,quam ob caufam ani 
malium alia lingulam babeant alia careant : 8« quemadmodu 



natura uitio fitus arterif; remedium lingulam emolita adbibue 
rit.Guttur autem ante gulam neceflario pofitum eft. Cor enl 
in parte priori atque in medio fitum efbin quo principium ui/ 
te omnifque motus 8c fenfus efle cenfemus . eteram partem 
uerfus quampriorem appellamus:tum fenfus tum etiam mo/ 
tus agitur.bac enim ipfa ratione pars pnor 8c pofterior ftatue 
da eft.pulmo eandem quam cor oprinet fedem :idque ample/ 
cfatur.fpiratio tum propter pulmonem:tum propter origine 
cordi iditam agitur.-attrabitur 8i redditur aer per arteriam.ita/ 
que cum in parte priori cor primum collocan necefle fit: Arte 
riam quoque & guttur conftitui antegulam necefle eft.bg c.n. 
ad pulmonem 6c cor tendunt:gula ad uentrem.denique quod 
melius & nobilius eft : ld feper(nifi cjdmaius ipedit)fut>ioris 
ifenonfque ratione fuperius collocacur.prioris pofteriorifque 
pnus: dextri finiftrique dextrum:fed de collo:gula:8c de arte^ 
na:dictumiameft. 

JEquitur ut de uifcenbus doceamus qUf eorum fane pro 
pria funtiquf fanguinem babent.nulli enim exanguium 
. — ali uifcus ullum eft:Cum fanguineis omnia i mt : itaque 
democntus non redtede bis tractaife uidetur.Si quidem m cer/ 
ta becefleputauitprf exiguitate exanguium ammaliu. ftatim 
enim cum confiftuncque fangumem babcnt.-exiguaqs admo/ 
dum funndeprebendi corSC iecur fme dubio poflunt . quippe 
cum in oius mduo cubatis:pudti iam magnitudine appareat . 
necno in partibus ab-ortidis per qua exigua cemutur.ad bec ut 
excerioru partium no ide ufus omnibus e:fed qujqsj) uita mo 
tuqj uario fibi peculiare receperut:fic intenoru alij aliis accom 
modatur.uifceraautcm eoru peculiaria fiit:quf faguinem ba/ 
bent;quamobrem unuquodqj eorumex materia faguinea co/ 
ftat:quod in nuper f ditis patet:Sut eni cmentiora maioraqs ex 
ratione:quoniaminprimacocretione fpecies copiaqjmaterie 
euidencioreft.corigituromnibus fanguine preditis ineft; »t 
quam ob caufam dictum.-ac antebac eft:8c nunc dicemus.Sa/ 
guis enim neceflario incft in iis quf fanguinea funt : qui cum 
bumidus fit; conceptaculum fibi babeat necefle eft. Ideoque 



uenas natura emolita uidetur : quarum unum eiTe principium 
necefte eft.ubicuqj enim fieri potefbunum effe § plura melius 
eft.cor autem uenarum prmcipiu e; ex boc enim uene dc p boc 
elTe uidentur.natura etia eius uenofa eftmtpote generis focie/ 
tateiunc5ti cum uenis:Quonia &C fituseiuf fedem optinet pnn 
cipalem.in medio enim pofitum eft:fed magis fuperms q jfc 
nus: &c parti pnori ammotius q pofteriori. natura enl rem nc 
biliorem coftituerein locis nobilionbus folet:nifi quid mai? 
ipediat, Cordis bilc effe loaim latiiTime in bominepatet: fed 
in ccteris quoq; animalibus:pan ratione tenere fibi uult mediu 
corporis neceflarii:cuius fane exitus cft : qua excrementa emit 
nintur.crura autem aliis aliter adiuncta funt: nec ad uitam ne^ 
cefTaria babentur. Quamobrem iis dempris uira non tollitur : 
addi tis etiam nullum fequi interitum certum e.Qm capiti ue/ 
narum originem tribuut: nonrefte opinantur. plura emm dif 
perfaqj principia £aciunt:idq; inloco frigido, argumentum <$ 
frigusbiclocusuebementius fentiat:contra cordis locus calo 
re abundat.Cumcp g cetera uifcera u ene tranfigantmulla p cor 
tendit ut diclum eft : itaqj partem &c pnndpiumuenarii coree 
agtum e: idcp optima ratione , mediu eni cordis fpiflu cauuqj 
corpus e.plenu etia fanguinis e.quafi binc nene; onant;cauum 
eft:utcontineatianguinemfpifTum:utprincipmmcalorisfei: 
uarc pofTit, In boc enim uifceru &c partium omniu corporis fa 
guis fine ueniscoplec5tttur.ceter£ partes fanguinem uenis bent 
contetuirmdqs recta ratione. fanguis enim ex corde ad uenas 
quocp deriuatur: At uero ad cor no aliunde denenit. Id eni on 
go prima bc fons fanguinis eft:aut conceptaculum primu.bec 
ex confectione animaliu pfpici poffunt.-atqs etiam ex generati 
one.cor enim ftatim omnium partium primum confiftensfa 
guinolenmmeft.motusetiamlfticieactrifticie^denic^omniu 
fenfuum;bincoriri:eodemquedefinereuidentur:rationequo 
que ita effe probatur.principium enim unum efle oportet: ubi 
cunque fieri poteft.aptiflimus autem omnium locoru meli^e: 
medium enim unum eft; &c tale ut undique attlgi uel ^que uel 
proxime poffit.ad bec cum nec pars alia fanguinea ulla:neque 



fanguis ipfe uim babeat fentiendi: quod pritnum fanguineni 
babec:id effe quod fenciac certum eft.babeat autem permde ac 
uas quodprincipiumcft neceifeefbnecrationetancumicaef 
fe probatunuerum eciam fenfu parcipicurmam i partuum priy 
ma generatione:ftatim cor palpicare cernitur:quafi animal fit: 
ut quod pnncipium fic naturf eorum qug fanguinem babent : 
argumcncum uel mde deduci poteffccp nullum animal fangui 
nis compos careat corde. principium enim fanguinis babeanc 
necefle eft. 

^f Ecur eciam omnibus fanguine predicis iae{k: fed nemo 
i ^ idcenfuenceifeprincipiumuelcorporiscocius:uel fan/ 
(^mms.ficuenLnequaquaopcinetprincipalemdienemuerofi/ 
bi babet aduerfumrin lis quf exquifitiusconftent; nec uero fa 
guinis concepuculum modo cordis:intra fe concinec: Sed uc 
reliquc partes fanguinem uenis inclufum babet;ad bec uf na g 
lecur tedit nec ulla ex eo prouenit. Vene. enim omnes ex corde 
fua mitia. trabunc:itaque cum alterutrum lftorum principium 
efle neccffe fit.Iecur autem non fit.cor fangumis quocp prin/ 
cipium efle necefle eft.animal enim fenfu defmicur.uis aucem 
fenciendi.-primo illitnbuicurquodprimum fanguinepditum 
eft.Taie autem cor cft.-quippe quod Sc origo fanguinis fit: flc 
piimum fanguinem babeac. 

Kcremum ems turbinatur in mucronem firmiiTimum : 

ifitum in ped;oteeft;& omnino gti prion corporis com 
rniuum:netrigeretur,omnib^enim pedusminus carnofum 
<j tergum eft: cjbbrem a tergo perquatuce calorapercuse. cor 
ccteris ammahbus ln medio pe&ore e. bomini tancum paulo 
uergic ad Ieuam:uteiusparasreftigeracionem modereturSC 
compenfec.Omniumenimanimaliummaximebomorefrige 
ratam babec parte finiftram:in pifcibus ecia cor fimilem fitii 
tena-e :& curdiffimile uideaf.didtu ia eft:foIisiis cordis mu/ 
croadcapuc fpeccac.Cu ea gsprior ficeode emm agic motus. 

j Opia quoque neruorum m corde eft.idqj redtaratione. 

Ibinc enim motus oriucur;qui incendendo remittenddcp 




,~J. 






efficiunt" . itacp minifterio tali dc robore opus eft.cor aucem ut 
fupra diximus ueluti alterum animal ineft in iis qu£ corde ui/ 
talem originem continent. cor fine oiFe eft omnium qu? ros 
nouerimus preterqua equi: U generis boum cuiufdamrquib? 
pre magmtudine quafi adminiculum fubditum e. quomodo 
totum etiam corpus ! oflibusfuftentat& continetur.uentricu/ 
lum triplicem cor magnorum animalium babet;duplicem mi 
norummnumadpoftremum-nuUumqjeftquoduneullouev 
triculo coftet. 6c qua ob caufam dictura eft; locum enim Si co 
ceptaculum quoddam fanguls primi in corde baberi couenit . 
Sanguinem autem primo erHci in corde fepe iam diximus. 
^~rTEdcumdueuenefintprina'pales:alteramaior:alterami 
u^jnonabortaque appellata:qu? fparfa ramoru ferie ceteras 
■^nTnores uenas producant:atque inter fe differanf.ut poftbac 
exponemus:melius fane eftunitia quoque earum effe difti&a 
quod fieri poteft:fi fanguis diuerfus diftidtufqj fit „ quaobre 
ubi fieri poteft:fanguinis conceptacula duo babentunfieri aut 
id poteft in magnis.Sut enim corda eoru ampliora: fed meli? 
tres efTe uentnculosmt unus comune principiu fit:mediu aute 
&C impar prindpiu eftataqj magnitudo amplior fubinde defi 
deratmrile fitmt qug maxima fint:triplicem uetriculu babeat: 
dexterplurimum fanguinis:& cabdiflimum continet. quaob 
rem pars corporisdextera caJidior:finifter paru: idqs fngidif/ 
fimu.m:medius mediocremitum copia: tum calore;fed purio 
rem. principiu enl q maxime qefcere debet.Tale autem erit: fi 
fanguis purus &i mediocris;tum copia tum calore fit;quinetia 
articulatione quadam rimis futurifuecapitis fimilem babere 
uifuntunquaqua non ita conftantmt quod ex pluribus fitco 
pacftum;fed ut modo dixi articulationem potms oftendunt . 
fut articulatiora corda eoru;q fenfu melius ualetu articulatio 
ra eoru q fenfu bebetiori futait fuu. difcrimma cordis q aph/ 
tudineexiguitate:duricia; mollicia exiftant ;uel ad morcs pu/ 
neat aliquaten9. Que. enl fefu bebeti fut;cor bent duru & fpif 
fum.q aut fenfu ualet:molli9,pauidaeti3 fut qbus cor gradiS 



3 4 5 6 



10 11 12 



audentiora fidentioraqjquibus minus aut mediocre. affedtus 
emmqui acciditexmetuiaminiispreeft:quoniam calorem 
proportioe cordis non babeant: fed parum caloris in magno 
conceptaculo exolefcat: itaque fanguis frigidior fit . Cor ma 
gnum proportione:lepori;ceruo:muri:byen£: afino:pantbere 
mufte%:Screliquis fere omnibus qu£ aperte timidafunt:aut 
propcermetum malefica. 

Mlmile in uenis atque in uentriculis cordis euenit.Sut enl 
frigidiores: & uene ampliores: dc ueritriculi ampliores : 
.™„ «t in paruo &C in magno domicilio tantumdem ignis no 
eque caletacit:fed minus in magno. fic in bis calor no pariter 
agit .uas enim tam uena quam uentriculus eft, 
Wff Tem motus alieni calidum quodque refrigeranc.pl^aut 
i JB fpinrus m amplioribus efbmagifque ualet. quaobrem 
(niiUiim ex iis qug uenisaut uentriculis funt amplioribus: ob 
ef u m per carnem opimumcp eft: fed qu£ ita pinguef cant: aut 
omnia:aut maxima parte uenis in certis: paruoque uentriculo 
efTecemuntur.Cor foltim uifcerum atque omnino partiu cor 
porismullum mtium patitur graue;idque redta racione.cii enl 
principium corrumpirur:nibil eft quod ceteris que- inde pende 
ant:pre bere auxilmm polTit .fdicium;uc nuJJum affectum cor 
paciac: q> in nulla bofha;corita affeCtum uifum adbuceft; ut 
I ceceris uifceribus cermrur. Rcnes enim fepenumero calculos 
& pannis: H papulis referti uidencur: atque eriam iecur & pul/ 
mo:acpotiffimulien. multaetiaaliauitiorum generaeuenire 
in iis uidemus: fedtamencirca arteriam pulmonis : Scquaie 
cur anneCTritur uene maiori perexigue:ita accidit: idqj ratioe re 
reara.bacenimaximecordiaffociat. Atuero qmorbouitiis 
queeiufmodi peunt aialiauis diffectis affedtus morbofi 1 cor 
de co fpiciu t . Sed de corde quale na fit & ciu^gratia SC qua ob 
caufa ludtu atalibus GtJjccdixiflefatiseft. 
Ji~^UEq»itur ut de uenis difTeram9:uidelicet de maiorfSt de a * 
W^/borta;be naqj ex corde prime recipiut faguine:relic] earu 
Moboles funt.igitfaguinisgratia eas ee dictti la eft.bumor enl 



conceptaculum quifque deliderat. Venamm autem genusco 

ceptaculum & uas eft; itaque fanguis in iis quafi uafe eft : fed 

quamobrem due fu t: Sc de eadem origine in omncs corporis 

paites difcurrant:expucandum nunc eft. caufa ut principium 

unum dcab uno eife meliusfit.cpanimam fentientem unam 

aclu babeant omnia.bmc enim pars etia que eam animam pri/ 

mo cotineat una eft:tum potentia: tum a&u in iis que fangui/ 

nem babent. At ln nonnullis eorumque fanguine carent: adtu 

dumtaxat.quamobrem caloris quoque originem in eode tan 

tifper efle necefle eft.bfc eadem caufa eft etiam:ut fanguis bu 

midus fit & calidus:cum lgitur una in parte fit principium fen 

fus & caloris.Sanguis etiam ex uno fuam originem ducit-uni 

tate autem fangumis fit:ut uenarum etiam capita ex uno eode 

que oriantur. due- autem numero funt: quoniam corporaani/ 

malium que fanguinem babent: 8C gradmntur:bipartita fmt. 

bcc enim omnia parte priori & pofteriorr.dextra & finiftra:fu 

periori Sdnferiori diftinguutur. quato autem nobilior acpnn 

cipalior pars prior qua pofterior eft.-tanto uena maior preftan 

tior eft altera qua abortam uocari diximus.altera enim ln prio 

ra:alterainpofterioradifcurrit:8Calterainomm'busfanguuie 

prcditis babetur aperte : altera in nonnullis aut obfcure au t m/ 

certe.Caufauero ut ucnf in omnescorponspartes digeritur: 

cpfanguisautquoduicefanguinis tenetltotius corponsma/ 

teria eft:que in uena aut in uicario uenae continentur. fed quo/ 

nammodo:& exquo animalia nutriantur :8c quomodo exue 

tre capiant alimentum:cum de generatioe agitur:aptius & fpe 

cT:ari:& explicari poteft.Cum autem partes ex faguine omnes 

confiftantfut diximus)uenarum rim m omnes coipons partes 

rarioncredtacxpanduntur. Sanguinememm fmchperomnia 

adefleque ommbus oportet:ft quidempartes qufqjexeoco/ 

fiftunt:&utinbortis rigandisdeuna origine fontequeuno/ 

aqua riuis gmultis diducit aliiqj ab aliis duct? fubide exciput 

quoufqj buor i ois ptes deueiat. atcp etia ut i fabricis g tota ffi 

damentorum defcriptionem lapides apponutur : uidelicet ea 



l|if 



10 11 12 



ratione q> fata bortorum bumoris beneficio nafcantur; funda 
menta ex lapidibus condantur: fic na tura fanguinem per totu 
corpus cenfuit deriuaduimCum is omnium materia fit :patet 
boc in iis qug maxime extenuentur.nibil enim nifi uenf appa^ 
rent:ut in uitineis & ficulnis Si reliquis generis eiufdem fron/ 
dibus:iis enim arefcentibusmen^ tantummodo relmquuntur: 
Cuius rei caufa eft:q? fanguis &C quod fanguini proportionet 
potetia fit:corpus dc caro:aut quod iis propoitioe refpodeat ♦ 
igitur ut in adaquatione: fulci altiores ampliorefque durant : 
mimmi autem:primi ac celeriter limo obducto abolefcut: rur 
fufque deducto apparent; Sic uengamplifTim^ durant: mini^ 
m% autem primg actu carnes efficiutunquaqua potctia nibilo 
mmus uen£ fint;quaobrem Sc fi caro extat f Sanguis tamen in 
ducto uulnere undique efluit, Atqui fine uena fanguis effe no 
poreft.uenaautemnuUamanifeftaefttquomodonequeriuo 
rum foueolf pateant:priufquam limus eximatur , Procedunt 
ueneinminoresfubinde examplioribusquoufque ardtiores 
reddantur: q ut fanguinem tranfmittere poffint.quam obrem 
exitus fanguini nullus patet; quaqua excremento uaporis bu/ 
midi;quem fudorem uocamusfatispateat:fedneilliquidcm 
ni£i corpore caIefacto;&: uenulamm claufulis patefactis.Iam 
nonnullisaccidit:utcruentum quoddam excrementumfuda' 
ret:propter uiciatum corporis babitum fcilicetcum corpusla 
xum fluxumque effet: fanguifque pre; cmditate bumef ceret : 
imbecillitate caloris:qui exiguus uenulis inclufus concoquere 
non poffet. omne enim quod aqug &C terrg commune eft craf 
fefccre:cum concoquituridictum iam eft. alimetum autem Sc 
fanguis: mixtum ex iis eft, calor uero concoquere non poteft 
non modo quia exiguuseft.uerum etiam pre; nimia cibi affum 
pti copia. fit enim exiguus comparatione tanti cibztiu duplex 
autem exuperantia cibi eft : aut cnim quantitate : aut qualitate 
ldeft modo &C genere , quippc cum cibus non £ que' concoctu 
facilis cjfqj fit. profluit aut fanguis potiffimu g aphora uearu 
foramina.quaobre e narib? gmgiuis &C fede; iterdu etia ex orc 
^pfluuiu faguis fit fine ullo dolore;no g ui ut ex arteria.diftai: 










fpacioiterfefuperneuenamaior: &aborta'.infra mutacisuici 
bus tendunuatque ica continetur corpus, progredientes enim 
fcinduncur ruxta bifidam crurum pamcionem.-acque altera ex 
parce priori i pofteriore fe porngit: altera ex poftenori in prio 
rem :eodemque concurrnnt.-ut enim ea que implexa funt:con/ 
tmenciora conftanc:$ic utcibus uenarum mucacis parccs prio/ 
rcs corporis cum pofterioribus copulantur.Simile etiam a cot 
de locis fuperioribus fic:fed quidiligentius noffe ueht:quem 
admodum uene incer fe babeanc : fpedtare id cum per difecti/ 
onem:tum etiam per commentacionem:boceft biftoriam ani 
malium debec : acque de uenis Sc corde baclren?. de reliquis eti 
am uifceribus bac eadem uia Sc racione confiderandum eft. 
*^~^tf/Imo ideo babecur quia genus ammaliurn quoddam 
JL^Jtf pedeftre eft . Calorem emm refrigerari neceffe efh 
fquoct extrinfecus ea quae babent defiderant fanguinem - Sunt 
enim calidiora: At quj fanguine carent uel fuo natiuo fpintu 
facis refrigerari pofluntjexcrinfecus aucem uel aere uel aquaK 
frigerarenecefleeft.quamobrempifciumnullusbabecpulmo 
nem:fed pro eo brancbias optinenc. uc cum de fpiracione agt 
remusretulimus.aqua enim refrigerantur:utaere:que fpirant. 
quam obrem omnia quf fpirant.-babentpulmonem.fpirat pe 
deftria omnia:&: aquatilium nonnullaiut balena:& delpbmus 
atque etiam cete:omnia quc reflant.complura cnim r.atura an 
cipiti funt: cum ex cerreftrium:tum ex aquatifmm numero.na 
& eorum que terra fuftentantur:aeremquearripiunt: quedam 
in bumore maximam tempons partem confumut propter fui 
corpons temgamenturmSC eorum que iti bumore degunt: no 
nulla tantumcerreftris naturefibimutuanf.-utnifnnterdum 
fpirentmiuere nequeant.pulmo igicur fpirandi ofFido delega 
cus eft :qui originem quidem fui motus accipit ex corde. fed 
fua tum amplitudine:cum inanitate aditum fpiritui patcfaat. 
cum emm attollitur:ifluit fpiritus:cum cotrabirur effluir. Ad 
cordis palpitatiorem pulmonem fpectare male opinarii c. cot 
enl bomim( jipe dixeri) alaliu uni palpitat. ga bo folus fperei 
future icxpedatioeqj moueac.I pluribus ecii cor laxo intuallo 



^^^ 



^^ 



diftat a pulmone :firumque fupenus tenet: ut nibil ad cordis 
palpitationem conferatpulmo.difFcretiapulmomsuariaeft. 
alus enim fiiguineus magnufqj: aliis minor fugofus exiguis. 
Que uiuipara funr: maiorem 8c copia refertum fanguims ba< 
bent propter calorem fuf naturj amphorem:Quf contra oui^ 
para funt:exiguum Sc ficcum: fed aptum ampliari ac extume 
fcere:cum iflatur:qualis eorum eft:que ex terreftribus quadru 
pedes ouiparf funtuit lacertorum 8C teftudinum & cf terorum 
genens eiufdem.uolucrum etiam narura quas aues appellam? 
eodem gtinet. Omnium enim earum pulmo fungofus 8C fpu 
me fimilis eft . fpuma enimfadtadiffufaqjexamplo tumore 
inexiguumrefidet. 8cpulmoearum exiguus membraneqj fiv 
mihself .quamobrem bec omnia parum fitiunt 8C paru blbut. 
diu etiam aquam demcrfa tolerant.Satis enim ab ipfo pulmo 
ms mo tu fpintali inanicp refrigerantur diutiusmt que- parum 
caloris babeat. Accedit ad becmt magnitudo corporis eorum 
prope omnium minor uiuiparis fit.Calor enim eft quod uim 
optineat augendi.fimguis autem copia caloris indiciu e. Cor/ 
poraetiammelmserigit. quamobrem bomo ceteriserecttor 
omnibus cft, 8c uiiupara reliquis quadrupedibus eredtiora lct 
dunt.nullu enf uiuiparu uel expes uel ambulans eque latibula 
petit.pulmo igiturfpirandigratia datus omnino eft:fedexan 
guistahfque cuiufdamanimaliumgeneris caufa eft . ucrum 
communeeorumnomineuacat:ncc utauiumgenus nomen 
optinuit:itaque ut auem efle ex aliquo eftific in eflentia illoru 
meftjut babeant pulmonem. 

^? STfcenim quedam fimpliaa effe uidenturmt cor:utpul. 

%_/^mo:quf dam bipartira ut renes. quedam utionam bo/ 
do fe babeant dubitaf : Iecur enim ic lienem andpiti inter bfc 
euefpeciedixens.nam &quafi fimplex 8c tanquam pro fitn- 
plici duo T Similiprf dita natura ee utrunq; uidetur.Sunt tame 
omniabiparrita.cuius rei caufa eft corporis difpofitio:que bi/ 
partita quidem fit:fed in unum initlum coeat: confummetur 
queaut eni fuperiore 8C infei iore.-aut pnore 8c pofteriore : aut 
dextra Scfiniftra parte diftinguitur.quamobrcm cerebrum 



quoque omnium bipartitum efle fibiuult atque etiam fenfo/ 
num unumquodqjeademcp rati5e < cor uentriculis fius diftm 
guitur.pulmo uero in ouipans adeo dirimitur: uc ea binos ba- 
bere pulmones uideantur.Renes bipartitoseiTe nulli dubium 
eft.de iecore Sclieneiureambiges.Cuiusreicaufaeft: cj>miis 
quchcnebabere necefieefblienipfe quafiiecuradulteratuee 
uidetur.in iis autem quf henem babere non necefle eft; ut exf 
guus admodumlienuelutinote. gratiababeturlfic cparbipar 
titum aperteeft: &. pars altera ad dextram : altera que minor e 
ad finiftram fitum tenere expetit.Quinctiam in ouipans qu a/ 
uis minus qua in uiuiparis apcrtum fit: tamen i nonnullis cque 
diuifum patet:ut locis quibufdam lcpores bma locincra babe/ 
rc uidecur:quemadmodum m genere pifcium tum aln quidi 
tum cartilaginei iecur duplicatum babere uidetur. Scd quonii 
lecur parte dextra potius fitum efbideo natura liems adbibita 
eft.Itacpquacj neceflaria quodammodo eft:tame non admo/ 
dumommbusanimalibus.caufaigiturutuifcerumnaturabi 
partitafitfquemadmodumdiximus)dextrum finiftrumq;e: 
utrucp.n. fibi fimilcexpofcmquomodo.eaquoqs fimilemige 
mmamqs baberc naturam expetunnut eum llla quanuis gemi/ 
na codem coeuncfic uifcerum fingula: quanuis gemina nexu 
eodem continentur. 

S/nt uifcerum quedam fuprafeptumtquedam ifra: fed 
mniumufuscommunisuenarum gratiaeft: nidellcet 
• quo uenputpote penfilcs fuftincri: 8C copula mfcerum ftabili 
riadcorpuspoftint.quaflenimancbore: perpartes deductas 
iaauntur ad corpus.uerbi gratia de uena maiote ad lecut :& lie 
nem deuenitur:etenimuifcerum eorumnatura quafidauus 
corpori cam affigit.f .iccur 8c licn: in latera corpons uena ma/ 
iorem affirmant.ad bec enim fola rami ab llla mittuntur.Re/ 
nesautemmparte pofterioremeandem continent: quanqui 
ad renem utrunqj n on modo de uena maiori fed etra de abot- 
ta pertendit uena : bec uifccru bencficio mftitutioni ammaliu 
preftatur: atque etiam iecur Sc lien muat ad cibi concodione : 
cj>enimfanguineafunt;calidam babent naturam. Renesad 









excrementum quod in ueficam fecedit opitulantur. Sed enim 
cor & iecur omnibus animalibus neceffana funt:alterum pro/ 
prercalorisoriginem.)locumenim adeffealiquemquafi lares 
focumqj oportet:quo naturj fomites: &c primordia ignis nati 
ui conrinuantur:& fcruentuneundemqj tutum effe ueluti arce 
corporis totms neceffe eftjalteruin iecur:dico cibi concoquen- 
digrariaadeft, 6cquidemnullum fanguinepteditumiisduo 
bus carere poteft,quamobrem omnia quibus faguis : duo bjc 
uifcerababenc:Queautem(pirant:tertiumeriam babent pul- 
mone.lien per accidens neceffarius eft:quomodo excremeta : 
tualui:mmucflce.exquofit:utinnonulh'sdeficiacmagnitudi 
ne:ut uolucrum quibufdam que uentriculum babent feruenti/ 
orem:uelut columbo:acdpitri:miluo : Quinetiam inouiparis 
quadrupedibus parimodo boc pardpi potefh babet eni gqui 
exiguum.multis etiam fquamatis exiguus : que uefica etia ca/ 
renc:quoniam excrementum per camem laxiorem in pennas et 
fquamas tranfeat.lien enim uapores uacantes diuertit: 8c attra 
bit ex uemriculo: 8C concoquere eos poteft: ut qui fanguineus 
fit:quodfiplusexcremencifit:parumq5calonsbabeat,lien:co£ fc ,,„ 
pus pre- alimento lmmodico languefcit : 8C propter confluuiu 
bucbuorisfepeacadit.-utlienofis uenrrespduri efficiaf:quo 
modo iis qui fupra modum minguc ex diuerticulo bumoris : 
Atquibusparumexcremericonfiftit:utauibusatquepifclb' 
iis auc non magnus aut note graria duntaxat babetur.Quadru 
pedibus eriam ouipans lien exiguus rigidus & reni fimilis eft 
fcilicer ob eam rem:q> pulmo eorum fungofus eft: parumque 
potus defiderat:8c quantum excrementi conftiterit: ln corpus 
8C corticem uerritur ut auibus i pennas . Sed in iis que ueficam 
babent:Sc pulmonem fanguineum :bumiduseft:tum ob eam 
quam modo diximus caufam;tum quia partis finiftre natura 
bumidior 8e frigidior eft:contrarium enim quodcjj ad fibi co 
gnatum ordinem dipofitum e:uerbi gratia ; dextrum finiftro 
contrarium eft: 8c calidum contrarium fiigido : itaque modo 
quem diximus:fociancur.Renes nulla neceffitate babenf :fed 
ut melius Sdocupleciusfit.bumorisenim excremeticiigratia 



MK<», ru^olJt<l 






quf cofluit in uefica adiundti fut ex fua natura : in quibus pl? 
buiufcemodi fedimeti fieri folet: ut uefica meli9 fuo munere 
fugeret ,Scd cu ufus eiufde caufa renes atqs uefica babeant;dif 
ferendum nuc de uefica eftiptermiffa fequente ptiu enumera/ 
tione.de pcordiis enl nondu docuimusique. gs uifceru rationi 
coiuncJta eft.uefica no omnibuf aialibusdata eft;fed iis tantu 
tribuere uoluiiTe natura uidet :cj pulmone baberent fanguineii 
Idqj redra ratione.caloris eni exceffu qui in eo rpo mebro con 
tinetunfitibuda bec omniu pcipue animahu fut: cibicp idiget 
no modo ficci ueru etia bumidi copiofioris:itacB excrementu 
eria copiofms contrabi neceffe e;nec folu tantu quantu a uen/ 
tre cocoqui cxceiniq; cum eius excremento poffit. ergo buius 
quoqj excrementi coceptaculu quodda baberi neceffe eft, qua 
obrcm omnia que. tale babent pulmone:uefica optinet:q aute 
tali careat pulmone; Sc uel paru bibut:quoma fungofu pulmo 
nem babeant:uel omnino potu affumuttno potus fed cibi gra 
tia: ut infecjra;et pifcesmeletia pena aut fquama aut corticein 
teguntur :bec tum propter bumoris affupti exiguitate: tum ga 
quatu excrementi cotrabitur in ea ipfa abfumat;uefica omnia 
caretexcepta teftudine:inter corticata. m bac enim tatumodo 
natura caftrata eft;Cuius rei caufa eft;quod maring teftudines 
pulmone babent carnofu fanguineu; &c fimilem bubulo.terre 
ftres auteiri proportione maiore. fugficies etia cp obdefa pdu/ 
racpmodofilicise;facitnebumor difrlari euaporancp poffit 
percarnelaxiore.utauibus ferpentibus cejtenfcp optis cortice 
euemtiatq; ita excremeti copia tata fubfidetmt eorum natura 
coceptaculu 8c uas quodda capax bumoris defiderct.ueficam 
igit teftudo fola lterb^c babct;ea de caufaXmarinaamplam: 
terreftris exiguam admodum* 

>gj ^kEnu etia ratio fimilis e.nullu eni penatumullu fquama/ 
&_Btum:nullu corticatu:excepta teftudine renes babet. quan 

<qua m nonullis auibus carucule qdam fint latiufcule:fpeciere 
num oftendetes: quafi ea caro que/renibus delegata eft locum 
nobabeatfedin pluradifperfafit:genustame tcftudinisqua 
lutariam uocant;6c uefica & renibus caret; fit enim propter 69 









molUtucunem tegmims: ut bumor facile diffl etur .lutaria igif 
ob ea caufam neutra earu partiu babet:cjteris animalibus qug 
fanguincujut dictu eftjbabet pulmone:renes omnibus natura 
tribuerat;quippe cj fimul et ad uenas cotinedas iis uteref : & ad 
bumorem fuguacuu excernendu abuteref .Meatus eni de uena 
maiore ad renes ufcp gferf ; cauum in omnib? ieft renibus: aut 
aplius:aut arctius:pter qua in uitulo marino. eius eni renes bu 
bulis fimilcs:omniu firmiffimi acfohdiflimi funt.bominum 
etia renes bubulis fimiles fut.quippe g taqua copofiti ex mul/ 
tis renibusexiguis conftent:nec$ jquabiles funt.quomo renes 
ouiu ceteraruqj quadrupedu babef .quo fit ut morbus eorum 
difficile curari bominib?pofiit:etia f i nuper egrotare lceperinc 
accidit enl ut quafi multis renibus laboret cufficilius remediu 
adbibeaf :g fi uno infeftaretur.Meatus qui ex uena gtedit: no 
cauu fubit renu:fed in eoru corpus abfumif .quaobre in cauis 
eoru nibil fanguinis c5tinetur:neq5 cocrefdt mortuis.Mcatus 
uerodecauisrenu exmguesduoinfignesadueficam ferutur 
fmguli ex fmgulis ; atqj etia alii ex uena aborta ualidi frequen 
tefqj eodcm deueniut:quf ita natura iftituit:ut ex uena bumo 
ris excremetum ad renes ueniret.in renibus aute fedime bumo 
ribus g corp9 renu colacisa mediu cofl ueret : ubiplurimi cauu 
cocinec. quo fit ut rcnes omniu maxime uifceru foedu reddac 
odore: tu deide ex medio f> eos meatus in uefica;ia magis ma 
gifqi tancj exctemetu fecernif atcj reiicif .uefica ipa ex renibus 
depedet: tendut enl in ea)ut didtu eftjualidi meatus.Renes bis 
decaufisbabenf:8cuirtutesquasdiximusoptinent.Ommbus 
aut que renes babet dexter fupfor finiftro eft.q; eni motus ex 
partedcxtra^pueniat.-naturaq; dextreprolde ualidiorfit:ideo 
gtes omnes mouedi caufa regat ad fitu potius fupiore: opor^ 
tet.na 8£ fufraliu dextru magisattollif :&arcuatu magis qua 
fmiftru babetur.Tagitur in omnibus a iccore dexter cp elatior 
eftilecurenim partedextrapofituefbpinguepleniusrenes am 
bit:g reliqua uifcera:quod & neceflano fit:cu excrementu per 
rmestrafmiflumcoletur.quatu enirelinquiturfanguinispu^ 
ri facile cocog poteftfinis autem probe cococtionis faguine^ 

fz 



adeps:&: feuu e.Vt enim incobuftis ficcis uelut cinere aliquid 
ignis relmquif :fic I cococtis bumidis no nibil caloris qm effe 
cerit relmqmtur : quo fit ut pinguc leue fit & bumonbus refi, 
dcatatcjiftuitecfitln6Itraiposrenes:quoniadefumbocuifa 
fit:fed circu renes efbuidelicer aut adeps in iis que pinguefcere 
adipc folent:aut feuu in us que feuo opimaf .quoru differetia 
alio loco explicata cft.neceflario igif ea de caufa pingucfcunt 
fcilicet ex lis que neceflauo eueniuc alalibus:cj rencs babere de 
bucrut.Salutis aute caufa ut renu natura calida fit.Cii enl pofi 
ti loco ultimo ficteporedefiderat apliore.tergu.n.carnofu e: 
ut cor ic reliqua gris fupiotis uifceraptegat: At lubi carneua/ 
cat:ut flecti poflint.omniu cni flexus excarnes fut. itaqj uice 
camis adipe renes obfe pti muniuf :Quineria bumore melisdi 
fcerniit: Sc cocoquuc fua plguedine.pinguc eni omne calidu e, 
Calor aut concoquit renes bis de caufis pingui ogiunf : dextet 
omnibusminuspinguis.cuiusrei caulaeft: qmaturadextreo 
ris ficcior e:8c mobilior.motus aut cotrarius eft.liquat enl pin 
guedine: &c cofumit.fed cu ceteris alahb? renes babere plgues 
jpficiattft pleruqj totos obffos babcat:ouib9boc letalc e:quo 
fit ut quaq plgues admodu fint:tame abqd dcfi t: &c{mo utri 
que dextero quide:caufa cur boc folis:aut maxie ouibns acci/ 
dat:cj) iis que adipe pinguefcere folent: pingue bumidii e.itaqj 
no £ que flatus Iterclufi dolore faciut : quod caufa fideratiois 
eft.quaobre bolbus etia qui uicio renum laborant: quaqpin/ 
guefcereiuuatitamefipinguesadmoduerFicianturdolores^p 
fecto accidut letales.Cf teris aute bc fi fcuo pinguefcucramen 
ffuu minus denfu qua ouibus fit. Copia etia feui gcnus omii 
longe excedit.ommum cnl alaliu oues celeri renu obf fitate op 
plenturutacj; bumore flatucp Iterclufo celenter pre fideratione 
ltereuntmaq; per uenam abortam bc maiore ftarim uitium ad 
cordis fede tranfuebitur.meatus enl ex iis uenis ad renes conti 
nui £tedut:fed de pulmone:de cordeide iccore:de liene: de re/ 
nibus dictum iam eft. 

lEparantur bf c inter fe fepto tranf uerfo quod nonnulli 
) precordia appellaudifterminat boc a reliquis pulmone< 










^«rUftS 



3 4 5 6 7 



11 12 13 14 15 16 17 18 19 



prfditis ut mo dixi uocatur.babet boc ola q fanguine optinet 
eque ut cor dc iecur.cuius rei caufa eft:q- ideo babetur: ut fede 
cordis a uentre dirimat.-uidehcet ut anime fentietis origo Lof 
fenfa feruet :nec facile occupef exbalacione abi: 5C caloris ad- 
ueticii copia. bac eni caufa natura Itercepit precordioruiquafi 
parietis fepifcp lceruetu.-diftinxitqj parte nobiliore ab lgnobi/ 
liori:iqbus fuperiorisinfaiorifcpratiopoffetbaberi.lugius 
e eni cums gratia reliqua fint: quodqj melius fit. inferius aute 
quodeiusgratiafit:8cc6ceptacuIucibineceiTariu.Anne(ftitur 
boc feptu fiue cm&9 coftis gte fui carnofiore uahdioieqj.me 
dia aut c5ftat mebrana exiliori.ita eni dc ad robur: Sc ad ptetu 
comodius cft.cotra calore fe efterenre :boc ueluci fobole effei* 
argumetu ex iis qug plerucp accidut ducif :ubi enijjpter uicini 
tate attraxerint bumore calidii atqj excrcmeticifucotinuo me 
tem fefiicp plane perrurbat:quaobre pbrenes appellatur:quafi 
parciapes prudentie. fint: Atqui nullatenus particepes fut: Sed 
qifpinquffutiisqueuimoptlet illa(Cordieniptedufjbu'ic 
mencis mutationem aperiunt, quaobrem tenues parte fui me/ 
dia fut:no modo de neceffitate:q> cum carnofe fmt pte fui co 
ftis Smota carnofiores effe neceffe fit:uerum etia ut mmus ua 
pons excipianrma fi camepleniore conftarent : copiauaporis 
6C baberent &c traberet.-parte banc calefacta celeriter fenfrj ape/ 
nreindicatmelidquodtirillatu euenit:rident eniceleriter:qui 
titillatur:cp mot? celeriter ad eu locu pueniat: qui quag leuiter 
calefaciat:tame aperit:8c mente mouet pter uolutate.cauff aiit 
cur bomo animahum uuus titillef :bc cutis tenuitas e:dc q> fo/ 
lus omnium animalium rjdear.cft enl tirillatio rifus per eiuf/ 
modi mocum partis:quf ala coplet: id:u etia traiecta pcordia 
in prelns nfum attulifle prodimm eft fcilicet calore quem mo 
ueac uulnus. bocenIuerifimili9credi poteft qquoddecapite 
referiit :ut abfciilum loqui potuerit.Siit enim qui boc dicant : 
bomeruqj tefte adbibeant:quafi ob ea rem ulud dixerit.ipfeqj 
dii loquitur mifceturpuluere uertex.noenimdum ipfe bomo: 
fed dum iple uertex intelligi uoluntan terra caria:res adeb pro 
uera babica eft;ut reum quedam ex incolis egennt, Cum enirri 

t jfi 



C K&U+f**' « 



M **1 \ 

■ , 



iouis boplofmii facerdos effet occifus:et a quo non coftaret: 
nonnulli fefe audiuiffe retulerunt: capite pre_ cifo dicete fepi^: 
uirumfuperuirocercidas occidit:itaqj bominemcui nomen 
Cercidas I prouincia quefierunt:comDtumqj in iudicium dux 
erunt fed fieri non poteft: ut caput precifa arteria:et fine motu 
pulmonisloquatur;necapudbarbarosqui capitai fumma ca 
celentate abfindunt:tale quid unquam eueniffe accepim?. A4 
bg c m ce-teris animalibus cur id non aliquando fiat. rifum eni 
iisnunquam pr^cordiis traiecfas moueri confentaneum eft: 
cum ridendi ui careant: At capite abfcifo ne fua uocem aliqui 
do emittannquid nam probibeat l Corpustamendetradto ca 
pite .pgiedi quoq no temerc credi poteft. na ea quidem que 
iagufe caret ;uel uiuere diuti9poffut trucata capite:cui?rei cau 
fam alio loco docmmus.Sed.cuius nam gratia fingula uifce/ 
runm babeantur explicatum lam eft. 

eXtremis aute uenarum Iterioribus bee neceffario adiun 
giitur.uaporem enim prodire ;eumq* fanguineu necelfe 
eft ex quo confiftete concrefenteq*, uifcerum corpus cotrabat 
et coaugmententur:quapropter fangumea bgc funt omnia et 
natura fibi cofimilem cercris diffimilem babent . 
^^^mbranisomniauifcerarcluduntur-.protegmine enim 
^p3j^ P us eft:quo illefa feruetur:eoc£ leuiora.menbrana aute 
< talisfuapte natura eft. quippe quj et denfa fit ut arcere poffit : 
et carne uacetmt uapore nec trabat nec babeat: et tenuis prete/ 
datunut leuis fit; & nibil pondcns afferat, Maxime inter menv 
branas et robuftiffime. funt:que. cor aut cerebrum abiuntadcp 
optima ratioe: bee enim precipuam tutelam defiderant; tutela 
enim partibus adbibenda principalibus eft;bee autem principa 
tum maxime uitg optinent. 

BAbetanimalium quf da omnem uifcerum numeru qdl 
no omnem:q fint b£c;5C qua ob caufam dictu laeft: & 
■ uane uerb bec babentur; neqj enim cor fimile babet ea q corde 
predita funtmecjj aliud ( ppe dixerim ullu .Tam enim iecur aliis 
multifidum eft;aliis fimplicius in eom genei'e : qu? fanguine 
babent & uiuipara funt : fed longe magis pifcium iecinera: SC 






11 12 13 14 15 16 17 



^m 



quadrupedum:S£ ouiparomm:tum iter feipfa : tum ab iis qug 
modo diximus diflident. Auium iecur maxime fimile eft ie/ 
coriuiuiparorum.puroeniSc fanguineo coloreexbilaraf:ut 
illud cuius rei caufa eft: ct> auium corpora difflari euaporaricp 
optime poflint: nec multum babeat excrementimtiofi.quo 
etii fitsut nonulla ex uiuiparis fellecareant.Iecur enim ad tepe/ 
riem fanitatemqj corporis multum coferr. finis niqj eorum in 
fanguineponflimumfituseft.Iecurautem omnium mfcerii 
excepto corde fanguine refertiflimii eft. At uero quadmpedu 
ouiparorum 8c pifcui ieanora maxfa parte pallidiufcula funt: 
nonulloru etia uiciata omnino ut corpora quocp eorfidem pra 
uum teperametii fortiiitur: uelut rupete : teftudmis 8t firmliu 

Blenem bifulca inter cornigera babent rotundii ut capra 
ouis Sc reliqua omniamifi aliqua pro fua magnitudine 
~»J«i in longitudinem babeant : ut boues. At multifidis 
,plixus omnibus eft:ut bomini:cani.Sollipedibus aute mcdiu 
tenet:SC,pmiCcuus eft.partemcnimaltera babetlata.alteraan/ 
guftamuit equo:mulo:afino. 
*<f^j Ifferunt uifcera a carne no modo fua corpulentia. Veru 
,i»l_Jretia eo q> caro fonspofita e.uifcera mtus continef. cuiJ 
rei caufa eft cp natura comune cii uenis babeant: 8c gts uenaru 
gratia fmt:pardm no fine uenis effepoflint. 

""""Vbeft precord iis ucnter qua gula dcfinit:Si babetur: fi 
tninus ori adiungitur. 
Entri iteftrnu anncxu e: fed qua ob caufa gtes bas aialia 



Bbabeat oiamulli dubiu e . Cibu enim & igeftu recipe &c 
7"'euapoYatii eiiceremecp eiide locu effe cibi cococT:i:& excremed 
neceffe e.coceptaculu etia adeffe in quo dbus mutef oportet. 
pars enim alia cibum igeftu complcd:i:alia excremetu materia 
que fuperuacua cage debet. quarum adtionu ut tepus diuerfu 
eft :fic loca etia diuetfa baben neceffe eft.Sed de iis aptius diC 
feremus:cu degeneratione: & alimeto agetur. niic de differen 
da uentris 8c gtuij eode rjtinetiu cofideradii e. Vetres eni nec 
magmtudiue neqj fpccie funiles iter fe fiiufed q in fanguinco 
gencre utrinqj dentata 84 uiuipara funt : bec fimplicem babenc 

f 4- 



•li««r» ■'*« 



<< 



/- vvi-^S 



uentre;ut bomo:canis:leo:& reIiqua;quoru pedes in pluresdi 
gitos fundutur: & que aut follipeda funt:ut equus: mulus: afi 
nus^iut bifulca gdem': fed utracp parte dentata :ut fusmifi ali/ 
quaprc-fuicorporismagnitudine aut difficultate cibinonad 
cococfaone idonei fed fpinofi 6C hgnei: multiplice babeat; ut 
camel9;queadmodu cornigera bnt.gppe q nofutracp parte de/ 
tata fint. Sc camel? quidem (quacj cormbus caret) ideo no fug 
nedetatae:c^eimagisnecefTariuef£ uetretale babereqdetes 
priores.cum itaqj uentre fimile no utrincp detatis;babeat; den 
tes etia fimili modofortitur:utpoteparu neceflarios.quinetia 
cum cib?dirus fpmofufcp fit;& tame lingua effe carnofam ne 
ceffe fit:natura detiu portione terrena ad palati callu atqj duri 
cia abufa e. Ruminat etia camelus m ore comigeroru;qu6n15 
uentres fimiles cornigeris babeat. babent bee fmgula pfysres jjj; 
tresait ouis capra: ccruus:8c fimilia: ut cu officiu ons no fatis 
m moledociboadbibeturf^ppterinopia detiu:munusuentriu 
expleat.du alius ab alio cibu recipit.f .primus incofe&u.fecun 
dusaliquatulu cofe&u;tef rius plenius: quartus pquaplene co 
fed:u.ita fit:ut gen9boc animaliu receptacula cibi babeat plurSf 
quibuf nomina bec:aut indita fut:aut indere licet.uenter &rn> 
neu;fiue rericulu;omafum:ab<>mafu.Quonamodo bec fe ba 
beant:tum fitu:tum etia fpe: ex biftoria diflecltioecp animaliu 
petendu efbbac eade caufa e:ut auium quocp genus pte^ua ci 
bum recipitmarie babeat.cum eni id oris officio quodcifccTc?) 
ficiendo tribuir omnmo careatmt quod nullos babeat djetes: 
H neqj quo dirimat neqs quo molat cibu optineat: idcirco aut 
ate uetre finu bent:cj igluuies appellatun p oris ofrJcio:aut gu 
la patentiore aut ate uetre pte aliqua/ gulg ipius finuofa u qua 
ciburecete: & lcofedtu recodat:aut uetris ipi?pte aliqua^pmi/ 
nete:aut etia uentre ipm ualidu SC camofu ut cibu lmolitu diu 
cotinere^&cocoqrepofTinf.boniseniuiribus uetns: cxcalore 
natura defetfu oris repedit & copefat; Sut q mbil ex iis beant: 
fed igluuie r plixa utar. f.ea gb? crura ploga & leuia fiit :_ppt & 
bi bumiditate.caufa igit e cp cibusiis oibus moli & cofici faci 
le polTit; ut eoru uetres g facilem cibi cocoftione bumefcant . 



ttttttttT 



13 14 15 16 



fp 



!llllll|llllllll 

21 22 



^lfcmgeneridati futdentesifedferrati ^ppe dixerim orft 
'nes.genus enl quodda exiguu e: quod no ferratos beat 
' dentesmt qui fcarus uoca£:cj unus 3t ruminare merito ob ea re 
crecut. q enl no utrinqj dentata cornigera funt ruminat; babet 
oesacutos:cjb9& fi cibu fecare poffut:tame male fecattq? diu 
tius imorari neqant .quaobre nec planos bent detes. no eni fie 
ri p5t;ut deterat cibii.itaqj fruftra baberet.Item ftomacbu alii 
liullu oino bent:alii breue:fed enl ad cococtione iuuanda alii 
modo auiu uetncul os bent:<5<: carnofos ut mugilis, Maior aut 
numerus appedices iuxta uetre frequetes optinet t ut i iis quafi 

' ' lacuiiiscibuc6ditumaceret;atqjc6coquat:fedpifcescontra5 
aues eas appedices fitas bent.cjppe q fugne beant ad uetre;Cu 
aues cjbus datu boc eanfra pte Iteftwi extrema difLumet.uiui/ 
paroru etia nonullis appedices Iteftinales Ifra eade de caufa ba 
bent.genus pifciu omne quonia ctbu min? coficere poffit ;cru 
dacp egerat/Si uorax & gulof u efbcetera etia omnia cjbus inte 
ftina funt recta:ciboru auida funt .cum eni dbus celeriter ege-- 
ratun^pldecpbreuis ufus fruedi fit:breui repetat cibum f auida 
neceiTe e; Qi£ utrincp dentata funt :guum babere uetre dictu 
ia e.differentia aut duphce fere ola recipiut.alia.n.canino fimi 
lem bent;alia fuillo.aplior uetcr fuillus e flexuofufcpmt diuti> 
usc6coquat.cam"nusjDuuse;necmulto aphormteftino. leuif 

j queintus . 

\jt3fVettenaturainteiHnoru pofitaeinolbus alahbus.bec 
Ki ff£c ea dirFeretiamt ueter numerofiorem.alus eni fimplex 

,_ " teftinu fibicp fimile refoluitaliis diflimile.cjbufda.n.pte qua 
uetri iugit laxi?e:qua definit:arcti9.Quaobre canes uebemeti 
mxu nec fine cruciatu eam gte leuat exa-emeto;fed tame maio/ 
ra 1 alaliu nuero arCtius gte fupiori e;lati9 Iferiori.maioramulti 
phcabihonq}futIteftiajCormgeroruuetriS£tiafin9eoruapli 
or q> auctiora fmt.cornigera.n.^ppe dixerl ola aphora funt pa 
buh ratioe ut coficiaty quod fibi lga-ut IcSfeCtu.Quib? aut Ite 
ftinu no chrectu:iis olbus apli 9 tedinqua dc quod colu uocat" 
bent;& cecu:ac tumidu cjdda.mox artat :6i coplicat .ab boc re 
ctu ad exitu ufqj excremeti gtedit.q cjde gs qua podice uocat 



U. 



i / 



aliis pinguis:aliis fine pingui e.Que oianatura follers molita 
eadcogruacibi cofecfaonem:&excremenriufu: &ttamiffio 
ne t| pcedeti.n.defcedetiqjexcremero:autfubfifteri:utimutef 
i aialibus:q p magnitudine aut locoru calore uegetiora: cibicp 
pleniorisindigetiora fmt uia apliaf .Tu ut uetre iteftinii angu 

aftius excipicfic a colo quod laxu iteftinu uocaf : & alui aplitu 
dinexurfus femita anguftioire clauicula a flexuofis orbibSdi- 
Cta fubit excrementu la penit? euaporatli: ut natura feruef :nec 
uniuerfim exitusfiatexcremeri. Queigif aialiacorinetioraee 
ad cibi defideriu couenic:bee fua i aluo laxiores finus no bent: 
fed anfradtus orbefqj plures cotinet: nec redto iteftino utuf .la 
xitas eni Iteftini auidi tate auget cibi:recl:itudo accelerat auidi/ 
tate.quaobre aialia q uel fimplex bent ftcftinu : uel coceptacu 
cula apla cibii aut copiofu capiut:aut celerius repetunt.Sed cii 
in uetre fugiore cibu igeftu recete eife neceife fit:in unu aut de 
lapfu feculetu euaporatucp locu eria alique Iterpofitu ee:i quo 
imutef ic nec reces adbucmecp ia exaftus in fterc9fit neceffe e. 
ltaqs genus id alahu omne bec ea gte q ieiuruu uocaf :pofitain 
eo quod a uetre tenue tedit I teftinoJboc eni mediii e iter uetre 
fupiore in quo cibus crudus adbuc fit:et Iferiore in quo ia fup/ 
uacuu excremetii corineaf :boc cii I oibus ita fit:tu in iis patet: 
q lc maiora ffc & leiunarfnt. ita.n.itefcftitiu loci utriufcfs cofpi 
citur.na fiederintmutationi paru temporis fuppetit. Sedfoe 
minis ps nulla certa fugioris inteftini ieiuna e: alia eni aliis : ut 
fors tulerit.Maribus aute jpxime ante cecu aluumqs oibus eft. 
ff^^Abet quod coagulu uocaf :oia q plures connet uenttes : 
_|{__garet q unu bent: excepto lepore.bent gb?boc datu e:no 
ln magno uentremec Irericulo: necp i ulrimo : quod abonufii 
appellauimus:fedineoquiiter ultimuScduos primospofit? 
eft:quod omafii uocaf .bent bee ola coagulu ,ppter lactis craf 
fametu.caret gbus fingulisuecres:g> eorii lac tenue fit.quaob 
re cotnigeroru lac fpiifaf :murilorii nequagJepori coagulii fit 
quonia berba fucci ladtei pafcaf '. talis ent bumor lac in uetricu/ 
lo infantium ftringit :facitcp eolloftriucur coagulu in omafo 
multiuentrium confiftat explicatum in problematibus eft. 



-■ 



ARISTOTELIS DE PARTIBVS ANIMALI 
VM LIBER QVARTVS INTERPRETE 
THEODORO 




rrSCERA:VENTER:ET RELIqu? 

quas expofuim? gtes-modo eode I quadru 

pedibus ouiparis:6c in iis q pedibus caret: ut 

I ferpentlbusbentur. natura enim ferpentu co 

I gnataiiseft.quippecj fimillsfitlaccrrf plon 

\gf:acexpedi.bis uero &pifcibusoiafimilia 

it:rul'i cp pulmo Yerpenabus datus eft:quonia terta uta tur.pi 

fces eo caret H bracbias uice pulmonis fortiuf . Vefica nec pi/ 

fcibusmeqj eorii ulli quf modo dixi:adiuc*a e: nifi teftudini; 

bumor enfiis in cortice tegente:ut auibus in penas abfumitur. 

cuexiguo potucotetafint^prerexanguepulmonisnaturam. 

SC gdem excremetu alui.iis quoqs oibus albicat : queadmodu 

auibus.itaq; iis q ucficS bent:exempta urina:falfugo quedam 

terrcna in uafis fubfidet:quatu eni dulce Si potuletu fit: in car 

nem p fua leuitate abfumitur.uipere Iter ferpentes eadea cete/ 

ris fuigeneris difteretia dlfcrepat:qua lter pifces carrilaginea a 

Cfterisfuigeneris.Na8icartilaginea:&uiperearaI fdutlluce 

ubi primii itra fe oua pepererint:uenrres fmgulos bf c quoque 

oia bentmt cf tera q utrinqj detata fut.liene eria admodu guu: 

ut cf tera q caret uefica.fetpetesjppter corpis forma q loga e:et 

angufta:fpem quoqj uifceru bent_plixa: 8c cf teris aialibstfifli/ 

mile ut qui ad fui corpis opificiu cjfiformula eff lgiataforttat. 

tt ^Merijlai<3:es: & ite ftinoru natura: atqj ctii feptu 8£ cor : 

Sj^^omnia animalia fanguine predira optinent . 

»~rf'~ > 8k Vlmone arq; arteriam omnia prf ter pifces : fitum etiam 

J^JIartmz gulf q;:omnia quibus bf c data fiit fimilem tenet: 

' propter caufas fupradictas. 

H ~^8 t'l etiam babet maior parsanimalium:quibus fanguis: 

ff^Udque aut in iecore:aut inteftinis fcpofitum: u t quod fu 

'sm naturam non minus aluo familiarem babeat . boc lta efle 

maxime in pifcibus conftat:Cumenimpifces fael babeant 



omnesitum magna ex paite fuis iteftinis annexum continent: 
nonulli etii toto intefhno ptextuiut bamia. Nec no ferpetum 
pats maxima eode mo babere cernitur.quiobre qui ff llis natu 
ram fenfus alicums gratia efle opinif : non recle fentiut.uolut 
enim ideo ff 1 adeffeiut gtcm animf fira in iecore mordedo ex 
citet:laxando exbilaret.Quf di fflle omnino carent.ut equus: 
mulus:afinus:cermis:dama .camelus no drfcretu : fed uenulis 
cjbufda cofufu bet.uitulus ctia marinus carct:8c Iter pifces ma 
nnos delpbinus.Sut 8c quf ptim beant.-gtim no beant eodein 
gencre:utmures:quod idem bominietiamaccidicaliquieni 
f f 1 in iecore babere uifuturalig caier. itacp de toto genere ibi/ 
gitur,qenialterutruc6perierint:ideoibustnbuunt. quafloes 
eode babeit modo: quo aliq.boc ide ouib? etii captifqj eueit. 
gs enfearu maxima bet ffl:8c gde terris qbufdi adeo large: ut 
exugantia .pdigii loco beaf : ut innaxo. fed aliis gbufda locis 
oino careatiut apud calcbideeuboicigtequadiagri. Adbec 
pifciu fel ut dicte e:longc remotu a iecore e. Anaxagoras erro 
re opinari uidef :ff 1 ce morboru caufi acutoru.cu eni abudat : 
afggi i pulmonejSC uenas:8c coftas afleuerat.iis niqs fereacci' 
dunt ca uicia ammalibus quf ff Ue carent.diffectis etia id pate/ 
retrfi ita eflet. Ad bfc copia bumoris cj per abfcefliis decubit : 
coferri no p6t,cu eo quod ex ff Uis conceptaculo afpergaf .Sed 
eni ut bilis cj qualibet alia corporis gte glgnitur : excremetum 
quoddi Iiquamentuq? eft:fic ffl iecori adiuncxu no rci cuiqui 
delegatum:fedexcrementueiTeuidef:quomodo8caluiitefti/ 
noruqj fedimen:Attamenatura comodeuelexcrcmentisfuis 
interduabutitunfedno jppterea querere oia alicuius caufade, 
bemus.cu enialiquaeiufmodifmtiritutaliacoplura neceffa/ 
rio caufa eoru pueniit. Quibus igitur iecoris coftitutio falu/ 
bris e:Sc fanguinis natura q iecur fubeat dulcis accedit:bf c aut 
nullu ff 1 fuo in iecore babent:aut uenulis gbufdi idufum c6/ 
tinentlaut partim babent:pal'tim non babet.quiobrem iecino 
ra eoru quf ff lle uacat dulcia ftinprobcq; colorata prope dixe 
rim omniu.gticula ecii iecotif quf ff lli fubdita e dulciflia e.at 
uero q faguine min? puro cofiftut: bf c excrementum id quod 



wm 



11 12 13 14 15 16 17 18 



felappeUamus.-femouer.excremetuenlcontrariurn alimento 
effe uult; Sc amaru dulci:& fanguis integer dulcis eft.fel igitur 
n5 alicuius gratia:fed purgamecu atcp lutile effe materiarn co^ 
ftac.quaobre pulcbre a ueteribus dicif illis qui caufam:cur diu. 
tius uiuaf .-felus uacuitate effe aiut.argumeto ex follipedu;cer 
uoriicp genere deducto:bec enim K fflle uacant: Sc diu uiuunt. 
Quinetia ea cj illi no uiderint fflle carere:ut delpbinus ut came 
lus longeua funt.iecoris enim naturi ut oportunam ac neceffa 
riam oibus fanguineis animalib? caufamjj fua qualitate affer 
rei uiuedi plus minufue teporis,ratio eft. excremetu etiam tale 
buius uifceris effe: Ceteroruautenullu ratio exigit. Cordi.n. 
nullus eiufmodi' bumor approqinquare pocquonia lllud affey 
ctum nulluparif uioletu.ceteroru aute uifcerum nullu neceffa 
rium animalibus e;nifi lecur.abfurdu aut fttmifi ubicuqj pitu 
itam aut alui fedimenuideris:excremetu id effe putes.parique 
modo debile felleue cefeas:fedlocis difcrimeelicereuelis, At 
de felle qua ob caufa alia babeant:alia no babeat:fatis dictu e 
fT$ Eftatutdelactibus:8comento differamus, beceniboc 

Jg Bin loco Sc cum iteftinis cotinetur.Ometum mebrana eft 

aut iciiofa:aut adipofa.f .utromodo piguefcere animal foler: 
Quena difrcreria fter bec ficdictu ia eft:oritur id de medio ue 
tretauniuentriquamulriuetrigeneri:qua ueluti futuradefcri 
bitur.ineft eni 6c in uentrc ut in corde future ueftigium quod.- 
dam:undeomentumexorfum reliquamuentrisprem cuncta 
que inteftina coplectitunin omnibus fanguine preditis : tii ter 
reftribus:tu aquaticis aialibus ortus ometi talis neceffario eue 
nit:cu enl Cica aut bumida miftela calefcit.mltimu feper cutis 
mebrancue fpem recipit.bic aut locus plen9 alimeti emfmodi 
eft.Ite^ppter mebrane defitate quod fanguinei alimeti trafmif 
fum colatuqs e: id pingue efle neceffe e. tenuiffimu eni boc e i 
8C calore loci lftius cococtu ^p carnofa & fanguinea coagmeta 
tione in feuum auc adipem euadere neceffc eft: Omcntu ratioe 
bac gignif :fednatura eo abutif ad cibi meliore cococrione:ut 
facili? celeriufqj cib^cocoquaf .calor.n.uim bec cocdquedi. pi 
gueautcalidueft:8< ometupinguee;itaqjdcmedio uetreonf 






quonia reliqua uetriculi pte iecur infides fouet:bec de ometo. 
«^^Vod aute lactes uocat:mebrana cV ipfu e gtedcns conti 
VL^tinuaide inteftinoru tenore ad uena ufqj maiore: &C abor 
tam:plcna uenaru multaru;atqj frequctiu : queab inteftinisad 
uena maioreabortaqj pmeat;Ortu eius fimiliter atqj ceteraru 
gtiuneceffarioelTecoperiemus.Sedquaobcaufadatafitamli 
bus fanguine pditisxofideradu e. cii.n. necelTe fitmt aialia ci 
bum extrinfecus capiat:rurfufcp ex boc alimentu fiat :quod in 
oes corpis ptes digerat.quodi exaguib^noie uacat.i faguineis 
faguisappellat:ideoaliquidadefieoportet:quo taqua radice 
cibus de uetre ad uenas deferar Jtaqj ut ftirpes radicibus terrae 
innixc cibu inde bauriut: fic alahbus uenter & Iteftinoru uires 
( p terra fmt: a quibus capiant ahmcntu.quaobrelactes fut:ue/ 
nas fibi iditas babetes:quafi radices.Sed cuius rei na gratia k/ 
ctes babeatundictu. ia eft.Queadmodu aute capiat alimentu: 
& quona pacto per ucnas ex alimento igefto fubeat eas ptes : 
quod in uenas digerit :explicabit ;cum de generatioe alimetocp 
animalium agemus. Sedenimutanimaha fanguine prediti 
coftat ptibus;que declarate adbuc fut:& quas ob caufas dictu 
ia e.fequit quod dc reliquu cft:ut q ad generatonepdnet qbus 
focminadifFeratamareexponamus^fedquoniadegeneratoc 
tractadu eft:de iis quoqs tunc diflerere;cum de illis traCtamus 
coneruum eft. 

i VE aiir mollia quf qj cruftata uocat :plurimu ab iis q ex 
pUcauim.9 cufferut,ia.n. omne uifceru natura ea no bent: 
i ex reliqs q faguie caret:q duo gencra fut. alteru quod 
tefta cotegit :alteru quod IfeCtu uocat .fanguine eni ex quo ui 
fcerunaturac6ftat:nulluexiisoptinet,quoniamafrectuseiuf 
modiqdaeorum eiTentie^ppriuseft:erenirn fanguinemalia 
babere;alia no babere in ratioe recipit:q effentia eoru definiat. 
nibil etia ex iis quoru gratia uifcera bent aialia fanguic pdita: 
datu eiufmodi animalibus eft.no eni uenasbec bent: nonuefi 
ca:no ufu fpiradi.*fed unu quod corch^pportioet ;id babeat ne 
ceffe e. uis eni anime fentiedi uiteqj caufa: pte aliqua corporis 
principiu aialibus omnibus e. At uero gtes ad uictu pertinetes 






11 12 13 14 15 16 



-■ 



ea quoqj oia necefiario babet : quag uarie: r ppter loca gb^cibfi 
recrpiant.babet molliu genus pte:quod os uocaf :btnos detes: 
atqjforeplinguacarnofuquiddaquouoluptate efculetorii 
difcernat. Cruftata etia parimodo binos detes bent primores: 
X carnofum illud quod lingue jpporcionetur: nec no cruftata 
ola pce eiufmodi babet eade caufa qua fanguinea uidelicet ad 
cibii fentiedu:Quonii etia Ifecta fimili ratoe.autjpmufcidem 
bent ore,pdeute:ut apu:mufcaruqs genus ut dictu ia eft:aut in 
ore codita gte eiufmodi poflidet ut formice:ac fi qua alia fmt 
genens eiufde.Detes qdi ex iis babet:quig diuerfosmt apum 
mufcaruq}gcn?:qda nobentquecibo utaf buido.ifedtorum 
eni coplura no uicc? fed armoru gri:detes optinet * Teftatoru 
aut cjdi ut principio diximus : hngua appelkta bent robufti i 
cocbf detibus etii binis fulciutmt cruftata.ftomacb? fiue gu.- 
la ab ore plonga mollibus e:qua igluuies excipit:qiio auibus: 
tii ueter coiugitur: & iteftinii uetri anexu: fimplex ufqs ad exi/ 
tii tedit.fepiis igif 8d polypis ueter fimilisitii figura:tti tadru e. 
Atiisquaslolligines appellam? bina gde coceptacula uentris 
fpem gerut.Sed alterii min?igluuie imitaf :& tactu difcrepat: 
quonii corpus ecii totii came molliore coftat.bent bec ita eas 
ptes eade ci qua aues:neqj.n.eoru ullu pot comolere cibu. Ita 
quelgluuiesuetnpiacet.bentetia pfidiifalutifqigratiaquod 
atrametii uocaf ^Tunica cotetu mebranea exitii fineq; babens: 
qua alui excremeca emittut:pte q fiftula uocaf :q i fupinis po/ 
fita e.Sed cii atrametu boc mollia beant oia: tu precipue pluri 
mticp fepia cotinet.Quoties eni metu pterretur: boc effufo bu 
moreaqui Ifufcic^fibicpnigtore^fepttypponiit: 8cturbuletii 
quafi quo fe abfcodit:babet boc atrametu lolligines:6t polly 
pi fupra:apud mutim potiuspofitii.fepif ifra ad aluii.topio/ 
fius eni bennquonii magis utif :quod iis r ppterea euenit:quia 
uita littorale traducut:3c tame nibil quo fibi auxilief aliyd ba 
bent : quomodo polypi dc bracbiis fibi furticiunt : Sc colorif' 
mutatione : quae ficipfa accidit ei per mctum : ut effuiio atra/ 
metiJolligo fola ex bis gaudet alto,uitamquc pelagicam agit. 
fepiaigiturplusconrinecatramenri:&infra:quoniicopiofius 



rr 



facilius eni St longius ^pfundere maiori ex copia poterit. iltin 
boc genere atramentum: ut in auibus:quod p cxcremetu albu 
terrcnu fubfidat.na ld quocp caret uefica:quatuqj terrenu ma- 
xime iitun atrametum fecemit: 8c plurimu fepie cofiftit.quo/ 
niam plurimu terrenc matenc. babeacargumeto fepiu e: quod 
tale tanrucp fit.boc eni polypus caret. lolligo carrjJaginoiii ac 
tenue gerit.Qua ob caufam boc alia babeant:alia careat:quale 
queinutroa^babeaturgeneredKftuiam eft. Sedcuexangwa 
fint fic ob ea rem refngerata &C pamda: bic ut bominu nonullis 
per metu fundic aluus;aut excrementu uefice^piluittfic iis acci 
dit qde neccfTario:ut metu pculfji effudat; Sed natura boc ex/ 
crcmetpad pfidiu 6c tutela eorum abutitur. 

ORuftata etia tu locuftacea:tum cacri binos detes babet 
rimores:8c inter detes caruncula lingue effigieilla ut di 
ivtum la eft: tum ftomacbum oricotinuo iun#um; exiguum 
^pporrione fuorum corporum magnitudinis. buc excipit uen 
tcr in quo locufte 8c cacrorum nonulli detes alios babet; quo 
nia fugiores illi fecare no latis queat.bic lteftinufimplexufcp 
adeximmexcrementi dingitur. 

^[^jVinetiam iingulateftatorugenera baseafde oprinent 
^gj^rjtes.fed alia explanati9;aha obfcurius: quag maiora co 
fpKcuearu prebeat euideriore. Cocblee: lgit &i dentes pduros 
acutofqj babec;ut didtum ia c:Si quod Iteriacet dentibus: car/ 
nofum fimiliter:ut molka fic cruftata.^pmufcidem etiam ut di 
Cfaim e inter aculeu fic kngua. Ori aut iugitur;quafi ingluuies 
auiu:aquaftomacbuse : queexcipitueter. inquo ficuequod 
papauer uocat:moxiteftinu contmuu tedit fimplex:originea 
papauere ullo duces;in omnibus eni teftaceis left boc excreme 
tum:quod uel e fculentum effe preripue fentitur. 
igVAetera etiam turbinata ut purpure buccina; fimilic ut co 
^ijcblee- coftat, fut teftatoru generaplura: alia.n. turbinata 
lutut ea que. mo dixix alia biualuia;alia uniualuia.fed turbiata 
quoque biualuibus quodammodo affimilatur . quippe quae 
omma operculo quodam congenito : carm patuleappofito 
claudantur : ut purpurae ; buccina; natices : 6c reliqua generis 



emfdendcj pCidii caufa.qua eni tefta no^ptegit; facile offendi 
poffct ab iis q extrinfecus lcideret.Ce.teru uniualue gen^ <$ fa 
xis tefta in dorfum data adberet:feruari pSt.fitq; alieno fepto 
quodamodobiualuemtqpatell^uocarbiualuefecocludedo 
tuetunut pettinesmt mituliiturbinatu crufta illa ptcnui que a 
fr5re ltegitunquafi biualue ex uniualli efficitur. Ecbmus om/ 
nium maxle a natura munitus eft.-quippe cj tefta undiq; fpinis 
frequetibus circiiuallata celetunqua re peculiare buc m genere 
teftaco fortiri diximus.Narura autecruftatorum cotraquam 
mollmm coftat. Altera eni carnis mollicia extra babent; altera 
iter bunc foris terrena duricia optinecquacj ecbinus nibil beat 
carnis.igitur cg tera quocp teftaca ola ut didum e: babet &C os 
&C lingu^ effigie &£ uecre Sc oftium excremeti.Sed Iter e fitu S£ 
magnitudincq fmgula queadmodum fe beant ex cometatio 
nediffe&ioeqjaialmm petedumeft.qdameniratione; qdam 
co fpedtu ipforum potius declarada funt.Ecbini et eorum que, 
uertibula fiue tubera appellaui gen9 peculiari modo pre ceteris 
coftat teftatis.babec ecbini detes qnos : &C carucula lter pofica 
decibus iJla:quf in oibus fupradidtis eft:cui ftomacbus mgit : 
ab boc uerer in plura diducitus:perinde ac fi plures numero ue 
tresbocafalbabeat, Sutenim omnescuirinctt.-plenicp uacatis 
materie:;ex ftomacbo uno depedeci untlqj oftui excremeti fi' 
niunc. carofut did:u eft)nulla e circa uentre:fed qu£ oua appel 
lantnuerofiora teftc; adberet:mebranulis fmgula obuoluta:et 
panbus diftincta interuallismigraetiaqda circuaborefufim 
fparguturmoleadbuc millo appellata:fed cuno unu fed plura 
genera ecbinoru fint;omniu partes qde eas omnes fortiuc;fed 
oua appellata: nec oes abo idonea: &c pua admodu continet : 
exceptis iisqui uada icolut:omnino id ipm ceteris quoqs tefta 
tis euenit.caro.n. no c-que oium eTculeta e:8c excremetu quod 
papauer iiocat:cjbufda cibo idoncu: gbufda non idoneum e. 
cocment boc turbinata omnia fua clauiculamniualuia fuo fun 
do ut pacellc: biualuia qua nodo ligantur.quod autem ouum 
uocatur latere dcxtro biualuia babent * altcro latere oftium 
excrementi contment, Sederrore ouumiduocitatur;quippc 



quod tale fit:quale eft pingue in fanguineo genere cum uiget, 
quaobre fieri folet g id tepus anni quo uigent.f .uere; & autun 
no.laborantemteftataomniapfi-igus6deftu;atqjexupantu 
tpis pati nequeut.argumento eft:quod ecbinis euenit.bent.n. 
id iam inde ab ortu nature;& plemluniis uberius : no qa per id 
tepus copiofms pafcutur:ut quida putant: fed quod nodtes tt 
pidiores fint;propter luce pleniore.Calore eni dcfiderant:quo 
niam frigori patentmtpote que. fanguine careat : exquo fit; ut 
eftate potius ubicjj uigeant:p ter qua in pyrenfi euripo.nam ibi 
non rmnus tepore byberno.pbatur. Cuius rei caufa eft:q> tunc 
uberius pabuletuncum pifces g id tepus ea loca relinquant.ba 
bet ecbini omnes oua eode numero atcp impari omnes : quina 
enim:dentes etiauentrefq; totide.Ratio: q* no ouum e quod 
ouu uocatur: ut modo cuxi:fcd quodbona animalis enutriti/ 
one:alimoniaq$£ueniat.£it oftras qde m altcro tatumodo U 
tere:id quod oui nole appellatur:ideq; eft:quod ecbmosbabe 
xc dicim9;fed cu tefta ecbini n5 modo ceteroru oftreoru orbe 
colligat unumifed in globu circuagatur :ut no partim tahs:t> 
tim no tahs formetur: fed ufcpquaq? ftmilis fit(undicp enlife 
nuribus fuis coglobatur)idcirco ouum quotpfirmlimobeac 
necefle eft.No enim abitu ut cetera diffimili coftat ecbm? .na 
que lis omnibus caput I medio fitu eft.quacjde corpis gte fitu 
tenere fupiorecertu eft.nec uero ouii babere cotinuum poteft: 
quado necp cetera generis eiufde fic bent:fed altero latere tatu 
fui orbis.ergo cuidcomue olum fit^ppriu autilliusmtglobi 
fpecie gerat:Oua numero Ipari fmt necefle e. na fi pari eent; g 
diametru difpofita baberet :cu fimile binc;atq$ inde fcruari ra 
tione ltemalh conueniat. Sic aut difpofitis utroqj latere orbis 
ouu baberet;quod I ceteris oftreis no e.altero.n. latere fuf org 
id bent : & oftrec: Sc pectmes . itacp terna aut qna aut quolibet 
alio numero ipari ee neceffe e. At fi tema eent.-diducbainterfe 
laxo amodu iteruallo baberer :fi plura g gnaxotinuu^ppe ouu 
redderct:quoru alteru no meli?e:alteru fieri non pot . Quina 
igitur oua ecbinos babere necefTe e:qua ob caufa ueter quotp 
gnqs pattitus eft; & dentes totidem babet. fmgula eni oua;cu 



^■i 



quafi corpa qda aialfs fint:modu quoqj uiuedi fimile babeat 
neceffe eft.binc eni capi£ Icremetii.na fi ueter unus tatumodo 
effer:oua aut loge diftaretuut totu alueii occuparet:ut ecbin?: 
& diflicile moueref :et cibi minus Ipleref .Cu aute gnqj rtume/ 
t o interualla fint:uentre fmgulis adiiictum: gnqj fjtitum ee ne 
ceffe efbeadeqj de caufa detes etia totide babef : ita eni natura 
fimile ratione pdidtis mebris reddiderit . Sed qua ob caufam 
oua numero ipari:totqj numero ecbinus babeat diccu eft . cur 
aute alii parua imoduialii magnaxaufa e q> natura c6ftat:alii 
aliiscalidiore.calorenlcibuconcoquere pleniuspor.quaobre 
qui cibo inutiles fut:in iis excremeri plus e.mobiliores etia fa/ 
cit natura caloris:utpafcatur:nec ftabiles maneatxuius rei fcb> 
cium e: q> eoru fpfnfs aliquid femp adbereat: tang aebro mo 
. ueantur.fpims enim ut pedibus utuntur. 
£l TjFErtibula aute pariifua natura a plantis differut: Sunt ta/ 
^H_J(rnenfpoiigiisuiuaciora.quippecufpongieuiresbabeat 
plantematura enim cotinue ab ianimatis ad animalia trafit pet 
ea quguiuant quide;Sed no fmt animalia:ita ut paru admodii 
differre alteru ab altero uideaf JJpter fua^ppinquitate, fpongia 
ijritur ut diccum eft: cum adberendo tantum uiuere poffit: ab 
foluta autem neqat uiuere fimflfsplaris omnino eft. Queaut 
tubera uocat:& pulmones : atqj eria plura eiufmodi alia I mari 
piru ab iis differu t fua ipfa abfoluri oe: uiuiit enl fine ullo fen 
fu pfnde ac plante abfolute.na & in terreftribus platis fut uon 
nulla eiufmodnq & uiuant & gignatunaut in aliis plantis:aut 
abfoluta:qualeetfa eft:quod mo parnafus fett: uocatu a gbuf 
dam epipetrum.boc enim diu uiuere poteft fufpenfuiSC uerti/ 
bulu igif :5c quicqd generfs ciufde fimile platg e:quia adberen 
do tatiimodo uiuit. Sedcualigdbabeatcarnis:fefuah'queba 
bcie uideri pot.itaqj utro na mo ftatuedu fit incertu eft:babet 
bocammaIisgenusduoforamina:rimamqjuna:quarecipiat 
bumorem cibo accommodatum:&qua rurfus emittat quatu 
bumorisremaneat.nibil enim excremeti ut cetera cruftata boc 
fe babcre oftendit.exquo fitporifiimuiut & boc:& quicquid 
funilein araliu genereeft:plantain re appellan poflit.Nec eif 






planta ulla babet excrementum.precingi uero per medium tt/ 
lada mebrana in qua uite- principatus fit ratio congrua e 

OVas autem urticas appellantmon tefta operiuntur : fed 
excluf £ omnino funt iis que. in genera diuifimus:ancipi 
ti natura boc genus efbambigens &c platg 6c animali. abfolui 
enim &C efcam perere nonnullas &C fentire occurrentia poife:at 
quc etiam afperitate corporis uti: ad fe tuedum animalis e. At 
uero q> impfedtu fit &c faxis celeriter adbereat : nec aliquid ex 
crementi emittat manifefte : quang os babeat: plantaru generi 
fimileeft. 

kj-JTpllanim etiam genus fimile eft.quippe quod concaru 
jPz2j complures aggrediens exugat . Ratio eorum qug inter 
exanguia abfoluta uiuatmt mollium cruftatorumqj eadeatqt 
teftatorumeft.partesigituradcibumaccomodatas:quasom 
nibus ineffe neceffe eft:eo quo expKcauimus modo fefe bent. 
Sed babeat certe illud quocp oportet:quod ei parti proporcio/ 
netur:cui fentiendi principatus in fanguineo genere mandatus 
e.boc enim in omnibus animalibus meffe neceffe e;ergo mol 
libus id membrana continetur bumidum :per quod gula in ue 
trem pertendit:admota potius tergo:mutis id a nonnulhs uo/ 
catur.Cruftatis etiam tale quid alrerum adiunctum eft: quod 
&C ipfum mutis nomine appellatunbumida corpulentaque ea 
parseft:tedi'tpcreammediam:utmododiximusfromacbus 
fiue gula.Na fi inter ea &C tcrgum pofitus efTetJCuftedi eqj no 
polTet:ciboingrediente:propterdorfiduriciam.inteftinuma 
mute natura femouit: extraqj pofuit : &c atramentum iteftino 
anexuitmt cj plurimum diftaret ab aditu:& pars fordida a no 
bili: &c principe procul baberet :partcm bac cordi proportiona 
ri &c fitus ipfe oftendit.Cum idem fit &c dulredo bumorkti/ 
qttam cancoCtat&c fanguinea quedam:incruftatis etiam eode 
modo fentiendi principatus babetur:fed minus patet. attame 
in medio femper quetendum boc principium eft : aut fcilicet 
inter partes qua cibum recipiunt;3c qua excremetum emittut . 
Si fixa degunt:aut intcr dextram partem: &c fmiftram:Si icef 
filiafunt:Infe<ftis principiieiufmodiparsutante dixim^iter 



TTTTTTTT}! 



11 12 13 14 15 16 17 18 19 



caput «£ alueum eft:que & fi magna tx parte fimplex ertamcn 
nonulusmultiplex eft:ut iulis:& fimilibus prelongis: quo fit 
utprecifauiuerepoffiint.naturaenim partembanc fimplicem 
unamqs tantum fe cere ln omnibus uult.itaqs ubi poteft fimpli 
cem &cit:ubi no poteft multiphcem.idqi in aliis minus:! aliis 
magis apertum eft.partes autem que cibum adminiftrat : non 
pan rarione datf ommbus funt:fed plurimum difterunt, qui/ 
bufdam enim in ore eft quod aculeus appellatunquafi compo 
fitum:3cunalingueaclabiorum oprinenspoteftatcm.quibus 
autem aculeus nonparte priore babettir:iis mtra den tes tale fen 
forium continetur:idq-, excipit lteftinum rectum : fimplex ad 
oftium ufqs excrementi porrectum.quibufdam boc retortum 
in anfactum eft. Sunt eriam qu£ uentrem otiri adiunCr.um:in 
teftinuq; a uentre reuolutum babeant: ut quf edaciora:maiora 
quefunt:conceptaculum cibi optineant copiofioris. 
^^Enuscicadarumpeculiarem maximeomnium iftorum 
\|J)ruturamfortitumeft.quippequodparremeandeinufu 
tum oris:tum linguf conftitutam aptiitime babeat:qua ueluti 
radice cibum ex bumonbus trabat. nempe omnc infecTorum 
genus minimo alimento contcntum e( t: a prope fibi ipfa fuf/ 
ficiunt:non ram corporisexiguitate:qua frigiditate. quod eni 
calidum eft:cibum dc defiderat: & concoquit cito.cotra quod 
fngidum eft:cibo carere facile patitur.fed omnium maxime d 
cadarum genus leiunum eft. fatis enim iis alimeto eft: bumor 
qui in corporeremanet:ficut animalibus poticis:que non diu/ 
tiuf qdiem unum uiuerequeunt:quaqillisuita dieuno pqua/ 
breui temporis fpacio defcnbitur:bis plustemporis datur:ta/ 
mcn id quoqs breue eft:Sed cum de partibus ammalrum iterio 
ribus dictaim iam fit:ad reliquas exteriores redeundum leftjn 
cip iendumq; non unde digreffi fumus:fed ab iis ipfis quf mo 
do expofui:ut iis expeditis quf mora exigut bremore: aplius f 
genere animaliu pfecto:& fanguine pdito iinoremur.ergo ife 
cta animalia quag no ptibus numcrofis coftat:tame lpfa inter 
fe diiTidet.quippe que cu omnia multos babeat pedes:quonia 
contra tarditatem frigiditateqs naturj eorum numerus exaud? 



pedummotionem efficiatftciuorem:tam?uane numembuc 
fortiitur. Quf enim plunmum pro fui corporis longitudine 
fnget:numeroprfcipue fupetitmtiulorumgenus. Quinetia 
j prmcipia plura babeant:binc & lnfetftiones funt: 8c numerS 
pedu m proinde augetur:quibus afit pedes pauriores:bf c uolu 
cresfunt:utpeduminopia:adiumentopennarumcompenfef: 
ipfarum autemjiolucru quf pafcuis uiuat: Scpabulicaufane/ 
cefle babcant euagari bf quadripennes funt:8c corpulentia ba/ 
bentleuiorem:utapes£*reliquageneriseiufdem:binasutrocj 
fui corporis latere pennas gerunt: At uero quf corpore exiguo 
funt bipenes conftant.-utgcnus mufcarfi. Quf aute parua fut: 
SC uitam ftabilem agunt: multis fulcmntur pennis: ut apes: 8£ 
crufta pennas obtectas gerunt:uelut gallerucf 8c cftera id gen? 
infedta fcilicet ut pennarum uires Itegras tueatur. CG enim fta 
bilia fintxorrupi fecilius poftunt:g quf motu cititur agiliori 
itacp fepto propofito muniutur. Quinetii penna eoru caret K 
fiflura & caule.non eni pena:fed mebrana cutis f mula eibquf 
p ficcitate neceflario abfoluaf corpore eoru : cu camis portio 
frigeat. infecta aute ffi t:tu ob caufas pdictas: tfi etii ut fefe tu 
to inflexu feruarc poflint:c6glomerif enl qtif cficj ex iis,plixo 
corpore ffit: quod effici nifi Ifectis no poflet. Quf afit glome 
rari neqant:cotrabfit feincifuras quod patet:cum taguf melut 
ea q cantbari uocif .ubi enim metuerinr:motu ceflant: totoqj 
corporelndurefcut.infecta uerohfc effe neceflariu _ppterea e 
cj> in eorii eflentia ineft:ut multa principia babeant: eacp ratioe 
faneplantis aflimilanf:utenim plantf lpaquoqspcifauiuere 
poflunfed bf c aliquidiu:ille uel pfid poflut:ac duf ex una at/ 
que etii plures numero jxreanf : aculeis etia armanf nonulla ife 
<fta cotra animalia noxia.gerif aculeus:aliis ote priore: aliis po 
fteriore:aut eni oreiaut aluo extrema.nam ut elepbantis ps de/ 
legata odoribusxomoda etii :tu ad pugnandu:tu ad cibi ufii 
fcabef :fic lnfectorfi gbufdam lingua plunbus officiis fugitur: 
cjppeq&cibufentiat fufcipiat.admoueatqj: 8idefendatcon 
tra aliorfi iniurias.Quibus aut non in orc aculeus:bf c detes ba 
bent;cibi fcilicet aut conficiendi: aut capiendi: ammouendt<f 



13 14 15 16 17 



m 



gratia:ut formicerar apes. At uero cj aculeo maluo armata fut 

bec ut animofa aculeu pro armis optinuere : qui aut intra aluu 

conditus eft :ut in apibus 8C uefpis :quonia uolucres fut. nam 

fiprecenuis fragilifqs aculeus extra pateret:facile corruperef : 

Sed fi ut in fcorpione diftaret:ouus ita afferret.fcorpio,pfeel o 

q> non uolatu:fed greffu fe moueaticaudamcp fortit' fit:acu/ 

leumcaudf adiuetugeratmelinutilem adpugnam babeatme 

ceffe eftnulli aculeus in aluo cui penne bing. q> enim imbecilla 

pamacp funt:ideo binas babent.quippe cu uel a paudoribus ef 

ferre poffint que parua fut.quod idem caufeeft :ettam cur acu 

leus parte prioregerat, cu enim lmbedlla fmtiuixparte priore 

ferire poffut. At uero que pluribus penis pdita fut: quia aucti. 

ora funt:merito pennas plures optinuere:parteq? pofteriore ua 

lenr. fftrumentu aute non ide ad ufus diffimiles baberi:fi fierl 

poteft: fed ad defendendu acutiftimu:ad guftandu fugofuin 

& cibi attrabens melius eft. Vbi emm licet duobus uti ad duo 

operamec aliud impeditur:nibil tale natura facere folet : quale 

per mopia ars excufforia ob eli fcolycbniu ex ueru lucernaque 

copom cattamen id fi fieri non pot:eodem ad plura opa abuti 

niKpedespriores nonulla ex iis longiores ideo babcnr:ut quo 

mam ,ppter oculoru duriciam no exquifite cernat.-cruribus iis 

lonjioribusabfterganrincidentemolelteatqjarceanttquod 

8C facere mufcas uidemus:& apes:&reliqua generis eiufdem. 

femg enim prioribus cruribus uallJc: &,ptegut .pofteriora me 

diis longiora fut:ut abulent melius: 5£ attollant facilius de ter 

ra:cu auolare libet: quod plani? ea oftedut q faliutmt locufte: 

uc culices.cu eni inflexa rurfus conixa extedut: attolli de terra 

neceffeeft.locufte no parte priore:fed pofteriore babent crura 

lllaad gubernaculoru effigie codita : fuffragine enim intus fl e 

Cl:i neceffe e.quod nulli cruru pnorii datu e. omnibus bis feni 

pedesuis etia quorii enixu faliut connumeratis. 

F*"T" Eftatoni corpus no multiplex exuius rei caufa e:q> eoru 

\i natura ftabilis e.Que enim mobiliora fut: becplures ba 

beantpartes neceffe eftiquonii actones eorum fiiit:& officia. 

plura enl defiderat iftrumenta ea que plures mo tiones exercet 

t z 



JUl,< 









At bf c aut omnino Imobilia fut:aut paru mot? adipifcuntur, 
ueru natura cofulens eoru faluti durida teftf obduxit, fiitalia 
uniualuia:aliabiualuia:aliaturbinata:utdicT:uiame.turbuiati 
ctiam generis:alia I anfractti intorta f ut: ut buccina:alia in glo 
bum tantum drcuacta:uc ecbinorfi genusmec no biualuiu.alia 
refcratilia ffir ut pecrines &c mituli.ab altero eni latere nodo li< 
gantunquedi urroqs latere conexa funt ut unguium genus.ba 
bent omnia teftata caput infra:plantaru modo. cuius rei caufa 
eft:cp cibum de imo capiant: ut plantf radidbus fuis baununt. 
itacpiisufueuenit:utinferiorababeant fupra: fupcriora infrj. 
membrana obducittqua portio potulenta bumoris tranfmifla 
liquataqs dbo afliimitur. nullum ex iis eft quod capite rareat. 

Ocorporis gces nomine uacant:pcer ea que cibum recipit.' 
Kiiftata ommaingredi poffut:itaqs pedescoplures opti 
luerut.Summa eorfi genera quattuor numero fut:locu/ 
lt5:cammari:fqmlle: cacn: quc; fmgula ln plures fpccies diftin 
gufir: quf n5 modo formamerfi magnitudine etia multo iter 
fe differant.-alia enim magna:alia parua admodfi funt.genftgi 
tirr caaarifi U locuftariu fimlia iter fe ffit:eo q? utrfiqs bracbia 
forcipibus dcticulatis babeat: fed bec no lngrediendi caufa ba 
bentur:fed ut iis quafi manibus capiat &c retineat. quaobre co 
tra qua pedes ea fleCtere folet: bos enlf cauu:illa I orbe flectut 
& circuagunafic enim ad cibfi capiendfi amouedumq; como' 
dius agitunSed ' '-cfbcp locuft? caudi babet: cancri no bent. 
locuftis eni ut nacibus cauda utilis eft. natat enim cauda:quafi 
remo lnitendo. At cancrisiutilis eft : quonia uita agere terrena 
cauerna fqs fubire foleant . qui tamc ex iis pelagii funtui pedcs 
babent loge retardiores ad abuladum .funt cnim cetetis ipfi na 
tiotesmtmaie^&quiberacleoticiappellatur.crui-aiisbreuia:^ 
parum mouetur.fed falus eorfi benefido crufte firmioris con 
tingitutacp maiis crura tenuiora:beradeoticis breuiora. 
^"^Ancelli aute qui perquaexigui in piftiailis repiuntur : pe 
^^Jldes nouiflimos latiufculos babet:ut ad nadfi utiles fint: 
quafiprp pinnulis:aut remis pedcs babercntur. 

IQuille; a cancrario genere differfit : eo g> cauda babeant. 



alo eruftario g> forcipe careat.idcp quoma plures babeat pedes 
eo naqj redtitia llla abfumitur: pedes optinet plures: q> no ma 
gis ad nandu q ad ingrediendu fmt fuapte natura propefiores 
ptes fupinas & capitis ita babent;ut altere ad accipienda redde 
damcp aqua brancbiarum fpecie condite fmt : altere planiores 
tabellatiorefqjinfoeminis cruftatigeneris omnibuscpnmari 
buscoftent:8;interiorauero ogculiapplicati birtiora apliora 
que foeminf cancri babent:qua mares.quonia oua in ea edunt 
non procul ut pifces:Sc cetera qu£ parere folet;quo eni amplio 
ra fint:eo locum ouis pftare poterut capaciore. locuft^ cacriqj 
omnes forcipe dextru gradiore ualetioreqj bent.pte enl dextra 
ertlcaciora fuapte natura fiit animalia omnia.reddit aute ( emp 
a natura cuiq? ucl foli uel pcipue id quo uti poteftmt detes:eos 
que aut exertos;aut lerratos:aut continuos: 5c cornua &c calca^ 
ria;& rehquas eiufmodi gtes.quaru ufus ad defendedu: aut di 
micandu.ciman foli no certu fedalterutru c que ut fors tulerit 
forcipe babet gradiore:ta mares g foemine.caufa aute cur for 
cipem babeat:q> ex eo genere fint:quod forcipe babet. cur alte 
rum gradiorem incerte;tj> non ftegra fui generis natura tenet : 
fed ita degenerat:utquodad aliud deftinatumeft;eo no eode 
fed ad greiTum utacur. Quifna. ficus rjtiu fmguhru fit: dc qua 
difrerentia inter fe difcrepentrSC quo mares cum foeminis dilTi 
deatrex commentatone: diftec^ionequeanimaliu petendueft. 

^011^111 gtes interiores ate cum cf tetorum expofui nunc 
exterioru ordinem pfcquemur.babentbec: foris alueum 
corporis Idifcretu :& pedes pti priori iun£tos:circu caput: Ifra 
oculos:circa os et dcntes.fed cum cetera animalia qmb^pedes: 
aut rjte priore poftenoreqj eos babeat:aut latere:ut eaque mul 
tis pedibus innitut ; &c fanguine carent;boc unu genus:pedes p 
te qua priore m eo capimus:omnes cotinet.cumsrei caufa eft : 
cp pars eius pofterior ad priore addudra eft : extremaqs coeunt 
&c6fundut:quomodo turbinatis inter teftata accidit. Genus 
eni teftatu ommno ptim cruftatis;parrim mollibus fimileeft : 
qua enim foris tenrcna portione: intus carnea babent: cruftatis 
aftimilarunqua autcm forma eiufmodi corporis confta&cum 

t 5- 



mollibus couenit omnequodamodotfed pcipue que ex turbi 
natis cuniculo in anfractu cotorquetur.natura enl eoruutrom 
que pinde fe babet quafi qs directa hnea fut in quadrupedu & 
bominu generceit}primu extrema linec pte fupiore os fituin/ 
tclligat.qua.a.moxftomacbuqua.b.tuuetrequa.c.deindein 
teftinu ufqj in oftiu excremeti qua.d. bec lta in fanguineo gc/ 
nercdifpofitafunt.&caputpec^urqilocuoptincntprimu.reli 
qua eoru ipforu gratia :aut motus caufa a natura adiecta funt ; 
ut priora pofteriora qj crura. In cruftatis etiam i lectifqj ordo 
interiorum eodem modo c6ftarcuult:fedofticiis exteriom 
motionu differt a fangunieo genere. At uero molha Sc turbi/ 
nata intcr fe quidem proxime conftat; fed iis econuerfo. finis 
enim ad principium flectitur quafi quis lineam efledtendo ad/ 
ducat .d.ad ,a. Cum emm ita partes interiores iis collocentur 
ambit alueus:qui in polypis tantii caput uocat: qualis in tefta 
to genere turbo efl.nec aliud intere: nifi q> alteris moUe quod 
ambitefbalterisduro tegmine carnemnaturacomplexaefb 
ut feruetunCum dirFiculter moueant .binc fit ut excrementu 
tam mollibus cj turbinatis meatu ori uicino emittat: qq mol/ 
libus mfra tuibinatis a latere . bac de caufa pedes molhum ita 
pofiti funt:5c contra q ceterorum. 

{T"~^(Epi^ atqj lolligines no fimili ut polypi modo coftat; 
Sj ^y quonia uim nandi tantumodo babencum polypi uel 
" ingtedi poflmt.babent enim fcpie; Sc lolligines pedes fujiac^ 
tes fenos exiguos : eorumque nouitTimos duos maioies. reli • 
quosautem odtonotum duosinfraommumaximos.utenL 
quadrupedibus crura pofteriora firmiora ualidioracp funt:ita 
iis quoque maximi qiii infra babentur. bis enim onus fuftmef 
motufqj potiffimum agitur.duo /etiam llli nomffimi maio/ 
res fuis mediis fut; quiaillis miniftrent.polypus medios qua/ 
tuor babet maximos. Ommbus igifbis pedes octoni.fed fe^ 
piis Sc lolligimbus breues.polypis magni .aluium cnim corpo 
ris fepie; Sc lolligines babet magnii: polypi pamu. itaqj quod 
natura polypis cx corporedcmpferat:id I pedum lcngitudmc 
addit;cp fepiis Sc lolliginibus de pedibus abftulerat;eo corpis 



magnirudineauxit. quaobre polypis pedes no folu ad nandu 
uciles fiic: fed ena ad abuladii.fepiis aut 5C lolliginibus lutiles 
fiit.parui fut eni:cii alueii beant magnii. cu ltaqs pedes babeat 
breues.-arqs iutiles:nc cftu mans tempeftateqs exturber ( faxis: 
utqj de loginquo admoueat : ideo,pmufddes binas prelongas 
beiicqbus ueluti ancboris inicar: feq> ftabilianmo nauigii tepe 
ftatc urgece-.uenecurecia^pcuboriqjeloginquo admoueac.po/ 
lyprpmufcide carecquonia pedes ad ufii eiide comodos babe 
anLquorii aute pedibus acetabula cirrameraqs adfunt.bec uim 
cocexctiqscalebencquale Iplicamecaillagbusdigicosanciqui 
medici indere folebac.ica eni fibris iplexa liiccibus caruculas : 
cereraqs cedentia crabac.quippe que lapfa pbedacinteta pm.it: 
&c retineac;cu pars Icerior coca cocingaciacqs apleftac.icaqs cum 
aliud no babcanc: quo cage admouereqj poffincnifi aut pedes 
autpmufcides.becj? manibus optinent ad uinvtii iferendaicu 
_ppulfanda atqs etia ad cecera uite munera neceflarra. fed cu ce. 
tera ota geimnis acetabulis ferie a capice i excremos ufqj cirros 
beant ordinata: gen? unupolypi quodda fimplici ifpergif ace 
tabulo.:cuius rci caufa adlogicudine cenuicaceqs bracbii refere 
da eic.cti em anguftii fit:fimplicis acecabuli ordme racti capiat 
neceflee.no igif lca coftaccc necefle ficj>pria fubftacie racioe. 
^^^Innula bec ola babet circudance alueu:que cu in ceceris : 
J&^frtii i gridui lolliginu genere iucta:ppecuaqj geftac . mino 
resueroquaslolliginesuocaclaciorebancbabecmecaguftam 
uc polypi &c lepiemeque circiiacta g cotii alueii : fed de medio 
orfarmcaufa cur ea babeac e;ut natenc: Sc fe dirigat uc uolucres 
cauda ipenis condica:pifces pcne carcilaginaca regunc. polypis 
boc mminui e:mimmeque c6fpicuti:quonia puu beanc alueu : 
que ( acis fuis pedib^dingere poffint.atqj de Ifectisidereftatis: 
de moUib9:dictii ia eft:ca de iterionbus q de exreriorib^ptib? 
-^^^lE genere fanguineo umiparo denuo difleredu e inicio re 
J^J^etitoja relicis pciii earii q ate expofice func :quas ubi dif 
fmienmusicocinuo de fanguincis ouiparis parimodo dicem?. 
pces qbus caput aialni coftat 5C ceruix:et collti explicacc ia fiic. 
benc aucem caput aialia oia fanguine pdira. exanguiu nonullis 

t 4." 






HtM-t «*f/mv 



X 



«**!**•# 



indifcretu hoc e";ut cacris.collu omnibus uiuiparis efbouiparo 
rum aliis eft:aliis deeft.Que eni pulmone bent: collu etia opti 
nent.Que aut fpiritu extrinfecus no accipiut:caret bac pte, Ca 
put cerebri gratia potiffimu eft.bac enl parte genus omne fan/ 
guineum babeat neceffe e: 5C quide loco obiedto cordi ob eas 
quasexpofuimuscas:fednaturafenfuuetianonullosieoeol 
locauit: quonia fanguis eius mebri tepatus modice Qt:SC ido 
neus:tu ad cerebru tepefaciendu :tu ad fenfuu tranqllitate;atqj 
integritate.Tertia itepte fubiccit ea quf aditu cibo pberet.bic 
enic6modecolJocaret;quippccuncq;fupracor:6cuitaleprin/ 
cipiummeter coftitui polfet. necp fi mferius q nuc eft jponeret 
fieri poffctmt eque aditus abo pateret.corporis eni ^plixior 16 
gitudo faceretjut longe a principio mouendi dc cocoquedi di/ 
ftaret. Sed eni caput ea caufa coditu eft.collu aut arterie gratia 
betur. qppe quod ea atcp etia gula ( ptegat: aplexucp fuo tueat: 
boc cetens animalibus ftexibile:di uertebris copadtu eft. At lu 
po Sc leoni offe perpetuo rigencomodius eni ad robur q ad ce_ 
teros ufus collu lis ee natura uoluit.a collo Sc capite crura prio 
ra pedtufqj bent:fed bo uice pedu prioru bracbia &C quas man? 
dicimusbet.Solus enl alaliu omniu eredruse. Quonia eius na 
tura atqj fubftantia diuma eftjofEciu au t dmmi eft mtelligere: 
atqj fapere:quod no facileeet:fi uafta corpis moles affideret j 
pondus eni tardiore reddit: 5c mete 8t ( enfu comune.quaobre 
c6cretione:& pondercgrauiorc opprimete : corpora uergere in 
terra neceffe eft.itaqj natura tute cofulens t v> bracbiis: & mani/ 
bus crura pnoraquadrupedibus fulto fubdidit: na pofteriora 
bina ommbus greffilibus effe neceffc e.quoru igit anima pon 
dus fuftinereno poffcnbec quadrupeda fadta funt, alaha na$ 
oiaiexceptobomine;formagemtpomilionis;eenimpomiho 
cuius pars fupior magna eftnnferior q fuftinet podus m otucp 
exercet:parua:minimeqj refpodens fupiori. fuperiore intelligi 
ea uolo :que. a capite uf qj ad excremeri oftium gtendinqua pe 
dtus etiam continerur.bominibus igitur ber pars modice ad in 
feriorem conditaeft,multoq?minoradultisiam perfectifque 
euadit.infanribus enim e diuerfo eftjfuperior magna; inferior 



mmor eft.quaobre ferpunt mfantes nec ambulare poffut: iam 
principioneferperequidepoffunt:fedrmobilesiacer.omnes 
cnim mfantes pomilioes funt:tum profeftu ctatis<bomimb9 
parsinfmoraugetur:quadrupedibuscontra:inferiorprimum 
maxima cft .tum ( pcefiu teporis fupaior cref cit:quf fcilicet ea 
eft:que ab ano ad caput porrecta e.unde fit ut pulli equini pau 
lo fuisparetib' fmt fummifuores:acqi adulticrurepofteriore 
caput attmgcrc nequeut:quod nouelli faale actigut. Solhpeda 
& bifulca ita fe babet.digitata aute cornuqj uacua: forma gde 
&c ipa pomilioms fut:fed minus.quaobre parseoru iferior ad 
fuperiorem defectus ratione incremetum capeiTic. Auium etii 
8c pifcium genus omneque fanguine pre-ditii.-forma pomiliois 
eft.-ut dixi. Quaobre bruta bomimbus fut dcmentiora : ctenl 
inter bomines:pueri mris: 8c mtet uiros pomiliones mete defi/ 
ciunc.quaq alus uinbus forte ualeant.cuius rei caufa qua dixi^ 
mus efbcp principium animi admodu difficile motu : corpule 
tumqueiniiseft.addoetiam q>cum minus remaneac caloris: 
qui efferat .plus auce terrenf portionis fuperfit:efficitur ut cor^ 
pusanimalis:tumminus:tucciammulcipesformet:demuque 
expes.* ( pftratuquei:i terra pre inopia caloris ( pueniat:fenfimqj 
^>cededoicadegenerat:utprincipiummcalecaputqueintraba' 
beat:adpoftiemumimmobilefit:a<:fenfuuacuum:plantaque 
eft : uice mutata : ut fuperiora infra;inferiora fupra babeat. ra/ 
dixcnim plantarum uim optinet oris: H capitis. fcmen contra 
fupra: extremifqj ramis confiftit. Sed qua ob caufa ammaliu 
aliud bipes:aliud multipes:aliud omnino expes:8i cur alia pli/ 
te:alia animantes conftiterint:explicatum lam eft. atque etiam 
qua de caufa bomo animaliii unus ercctus eft: utcp erecxus fua 
pte natura:no defiderat crura priora: fed ( p iis bracbia Si man? 
a natura recepic: Annaxagoras lgitur bomtne prudentiffimum 
omnium animaliumeffeait:quoniamunus ommummanus 
optinet.-fedrecta ratio exigiciuc quoniam prudencifiimus om 
nium eftudeo manus receperit.manus emm lnftrumentu funt. 
naturaautemutbomo prudens: ita tribuere folet cuique rem 
qua uti poffic.rectius emm tibia dabicur peri to tibie:g tibiam 

t <," 






babenti : gicia ribif addetur. rem enl minore maiori potioricp 
naturaaddiditmon maiorenobilioremque mmori:quod fiita 
melius e-.natura autem ex iis que fieri poffiit facere folet quod 
melius fit.bomo non propter manus prudentifiimus eft : fed 
quia prudentiflimus omnium ammalium eft:ideo manus op/ 
tinet.quieni prudentiffimus e.redte plurimisuti inftrumetis 
pot.manus aute effe uidef no unum iuftrumentu : fed multa. 
eft enim(ut italoquarjinftrumenrum ante inftrumcnta.natura 
igitureiquiartes plurimas reciperepoteft:manumreddiditcj 
ad plura inftrumenta utiiis eft.Qui autem bommem no bene : 
fed deterrime omnium animalium conftare aiunt :nudum eni 
atque inermem creatum referuntmon redte ii fentiur.cetera eni 
animalia unum auxilium babentridcpnullo padto poflunt pa 
mutare:fed quafi calceata femper dormire:ac omnia agere:nec 
ueftitum unquam deponere pleniorem :neqs arma mutare que 
femel accepmc neccfle e. At bomini multa babere auxilia licct: 
eaqj fubmde mutarearma etia quf uelit:8c ubi ueht capere pot. 
manus enim 8c unguis e:8£ ungula: 8C comu: Sc bafta:8£ enfis : 
8f quoduis aliud genusarmorum:aut iftrumentorum-.quippe 
que omniabec fit: quonia omnia &£ fumere poteft:8c fenere, 
cuimanusnamreformaetiamadbibitaeftcongrua.diuifaeni 
8£multitida e.nam in eiusdiuifione: componendi facultase. 
in compofitione uis diuidendi efle non poflet : uti etia eadem 
modo fimplici:mo duplici:8c omnino miutifaria licet . Quin 
8c flexus digitorum ad capiendum premenducp comodiiTime 
babec.unus a latere adiuncTrus eft digitusnfqf breuis:& craflus 
fednonlongus:ut enim fi manus omnino deeflet:poteftasca 
piendi non fieret:fic nifi digitus bica laterc adeflet : no cadem 
illa facultas probe daretur.bic enim a parteiferiori furfum prc/ 
mit.-ut cfteri a fuperiore deorf um:quod fieri ita oportet fi uali 
de quafi copula forti colligandum fit. pollet bic plunmum ut 
unus mulcis equiparet.breues etiam eft:ut robuftus fit,'8c quo 
niam nulla preftaret commoditatcm fi longus efi "et. reclre etia 
nouiflimus digitus paruus eft: 8c medius longus:tanquam re/ 
mus nauigii medius:quod enim officio capicuncircu g mediu 
digitum compleiti potiflimum neceffe eft.Sed enim pollexet 






magnus qui a latere iunctus eftudeo appellanmquauis paruus 
fi t:quia cfteri fme eo inutiles fere funt.ungues etiam recte na/ 
tura molita eft.quippe quj ceteris animalibus eos uel ad ufum 
aliumdederit.bomimautemoperimmtitantumgratiaexco/ 
gitant.digitosenim extremos integunt&tuentur.flexusbra 
cbiorum bominritum ad cibum ammouendium: tum ad cete/ 
ros ufus cotra qua quadrupedu generi agunf .illis nacg itrorfus 
poplites flecti neceffe eft:ut ad greffum utiles fmt.ufu emm pe 
du prcftant aitus priores :quag illius etia generis ea q digitata 
funt no modo ad greffum ututur prioribus cruribus:uerii etia 
ad manus officia uti nituntur.quippe que Sc capiant pnoribuj 
cruribus 8C iepugnent:quod follipedes poftcrioribus faciunt . 
nonemmcniraeorum prioracubitis manibufqs proportione 
refpSdentmt nonullorum ex iis:quoru pcdes i chgitos finduf : 
ob id pedes priores quinis diftinctos digitis babet :pofteriores 
quaternis:ut leones:et canesatque etia lupi:& Pantbere.qntus 
enim eorum quinto magnoqj manus refpodet. Scd quj parua 
Icerdigitata funt:poftenoresetiaquinqs digitos optinet:quo 
mam ferpere folent fdlicet ut unguibus niierofioribus appre/ 
bedendo facilius obnimpant ad fublimiora. 
>^JljkEctus inter lacertos bomini coftitutum eft : ceteris inter 
fl^Jpcrura prioraJatum id effe in bomine ratone permittitur: 
(cum nibil lacerti adiuncb latcribus impediant. At quadnipedi 
bus q> ante fe crura cum ambulant locumqs mutantiprotedut: 
pars bf c coartata eft .unde fit: nc quadrupedes eo loco babeat 
mammas.nam bomira cf 8C fpacii laxitas permittit : & carno' 
fa ea pars eft:cum operiri fedem cordis conueniat:mamme pe/ 
ctori afformatg funt:carnulentf.maribus quidem ob eam qua 
diximuscaufam:fedfoeminisadalterumquoq! opus natura 
mammis aburitunquod ea fepe facere dicimus-.cibum enim in 
iis recondit fuis paruulis.bing bomini mamnic quoniam bine/ 
fut partes dexrra 8c firuftra:duriufculae:fpacio mterpofito di/ 
fterminantur:quod SCcoftf eodcmloco fibicoeantffineulla 
moleftia . ceteris animalibusmammaeinpectorebabcri inter 
crura non poffunt:Itaenim greffum impedirent.-plurribus 



iA,y*/cX4 



autemlocis aliisbabenturfineuUoimpedimeto.quibusenim 
iolida ungula: aut cornua: Scparcus numeto parciori:bec mi 
mas inter femora babet:eafq; binas.Que aut numerofo partu: 
di pede multifido funubgc aut pluresper uetrem duplia ordi/ 
ne utroque de iatere geruntmt fues:ut canes:aut binas tantum 
mcdio uentremtleo .cuiusrei caufa efbnon cpparciffimegene 
rat:nam plures qua duos interdum edit:fed quod minus lacte 
abundac. cibu emm que raro affumic:quorua carniuoru eft; in 
corpus abfumit.Elepbas duas tatu bet: eafcp fub armis. caufa 
cur duas babeac:q> uniprolis e:cur no iter femora quod multi/ 
fidum e.nullu emm in ter femora bet:cui pedes difcreti m digi/ 
tos funt.cur fupra fub armis:cp in iis q plures optinent mamas 
Scprimf funt £cplurimu lactosbaliriut:qeapartec6tinecur.ar 
gumento eihquodfcrofe faccreailolent.porcis enim editis pri 
mis mamas pbet : primas ergo cui unu e quod pnmii m lucem 
.pditud primas beat mamas neceffe eft:pnme auc q fub armis 
babet ur. clepbas bac de caufa duas: eoqs loco mamas babecq 
aute multiprolia fiit: bec toto uentre exuberant.cuius rei caufa 
e.cp ea que jsle numerofiore educatura fint: mSmas defiderat 
numerofiores: quas cii p latitudinem no mfi duasbabere pof 
imt.uidelicet rationebipartiti corporis:m dexcru finiirruq, pcr 
longitudine babeant neceffe eft. Locus aute unus g iter pnora 
U pofteriora crura interiacet:porreccus p longitudine eft.Que 
aut no multifida fed dejjla fut:aut cornuta:r>£c inf femora ma 
mas babentmt equa :afina:camclus. bec cnim fingulos pariut: 
& pes equo 6c afino folid?:camelo bifulc^.cerua: etiam capra: 
uacca:et reliqua generis eiufdem:mammas partc cademgeriit. 
cuius rei caufa eft;q> bec furfum uerfus capiant fui corporisin 
ciemeca:itaque ubi confluuium Sc copia excremeci fanguims: 
quilocusfaneinfraeft:d£circaeffluencifmatcneoftia:ibimS 
me a natura pofite funt.qua enim parte motus agitur alimena 
inde etia capi alimentu poteft. fed.n.bomo 8c foemma & mas 
babec n» mammas:in ceteris mares nonnulh carent: ut equi.no 
enim omnes fed tantum qui macri fimiles procuere babent. de 
mammis dictum iam eft. 



JPectore ueter fubiacet coftis no clufilissob ea quam ate 
reddidimus caufa fcilicet ne aut cibi titnore qui g calore 
. — irio euenit: aut uteros plenos ipediat.finem aut tboracis 
appellati faciimt gtes:que oftiu excrementi:tu ficci:tu bumidi 
cotinent.natura uero gte eade tu ad bumidi excremeti exitum: 
tuadreuenereautiturifexujtu foeminino:tuetia mafculmo 
omni fanguineo: exceptis paucis: in omniqs uiuiparo genere : 
nulloexcepto.aiiusreicaufaeft:q>genitura bumorgda excre 
mentiaus eft:fed boc ita eflemuc fubiiciaf :poft demoftrabif . 
foemme etii parimodo meftrua ritc eadem cmittut: fed de iis 
quoqj poftea diffiniem9:nuc illud fubiaceat.meftruaetia foc/ 
minaru excremerii effe ec uacate materia. bumida aute fuapte 
naturafunt meftrua 8C genitura:itaqj eorii profufione fimili/ 
bus eifdeq? tribui partibus ratio eft. intus aute queadmodii fe 
babeant:8Cquadifferatrat6ne:femegenitale:&geftatiouten: 
ex animalm biftoria :c6metationeqs agtu e:8C cu de generatioe 
agemus dicetur.formasetiabarum partiu tales neceffanoad 
offlciu propofitu effe debere: quales li funt obfcuru no e.fed 
mans inftnimctii alteru ab altero differt:j> difcrimine corpo/ 
ium.noenimequeneruofanaturaomniacoftant.aHgetureria 
8C minuitur boc unu mebru: fine ulla morbi mutatione. borfi 
enim alteru utilead coitu:aIterii ad ceteros corporis ufus com 
inodiieft.na fi femp fimili mo febaberetnpedimeto nimium 
effe co ftat. boc mebru ex euifmodi ptib?: ut eorii que modo 
dixiutrucppofliteuerare.partimenineruu:pattim cartilaginf 
bet:icacp £c contrabi pot:& extedi:atqj etia ftatus capax e. Sed 
quadrupedes focmine omnes ln auerfu mingut/ Quippe q ge/ 
nicalenon alibi comodius babere poffint ad coitu.Mares ucro 
pcrpauci i auerfii mingiit:ut lynx:leo:cameIus:lepus. Sollipes 
nullu fic mmgit.bominis partes pofteriores:S: crura: pcculiari 
modo prc quadrupedlbus babentur.caudam omnia ferc no fo 
lum uiuipara:fed etiam ouipara babet.nam 8c fi plerifque ma.. 
gnitudmemebrii id caret:rame aliquid prominet:quod cauda 
defcribere poflit. bomo unus cauda uacat. nates babet : quod 
nulh quadtupedum datum e. crura etia bomini femore fur,iqs 



earnuleta fuc.cu cgtera animalia oia no modo uiuipara:uerum 
etia qcuq? cruribus coftat:uacua came bec beant .neruofa eni m 
ofVulenta:fpinofa:rigida :quoru caufa una eft: ( ppe dixerl om 
nium:q* bomo folus aialiu erecXus e.ut igicfacile fulrinerefu/ 
periora pofTccnacura corpulecia pti fupiori depfit: iferion ad 
didiciraque naces carnofas fecic: &C femora Sf furas; fed nates 
uel ad corporis requie utilesreddidit.quadrupedes.n.ftare diu 
infatigacis uinbus poffuncuccp quafi laceaccu quacernis fuL- 
tis lmcatur, At uero bomines no facile erecto corpe ftando du 
rancfedreqmefedilecp defiderar.bomo igit nates:& cruracar 
nofababecobeaqua dixjm9caufa:& cauda ob ea re uacac.ali 
metu eni quod cauda adit m bec lpa abfumit.' ufufcp caudf ne 
ceffarius defuicquonia nates fua corpuletia fatis operiunt. At 
quadrupedes &C reliqua aiaha ecotrario.cii.n.forma pomiliois 
degenerecparcefui fuperiorejpodus omneqjcorpuleciafufti/ 
nenC.f,depta.partiiferiori.icacpcrurababecrigidiora;6£naCib9 
uacua:fed ut pars cj exitu excremenco miniftrat: ( ptegeret &C cu 
ftodiref; caudaiisnaturarcddidicfublaCo quod adcrurade 
ferrec alimeco. Simia cj> forma ambigua fit:ut et i ncutro et m 
utrocp genere fic coftirueda: ideo ncc cauda babet: necp nates: 
uidelicecucbipescaudauacat;utquadrupesnatibus. 

GXudaru autpluresdifreretiffucdtnacura risquoqueab 
ucic;cu no modo ad ftegendam cuendaqj fedem ucacur : 
uerum eciam ad reliqui corporis ulum atque ucilitatem. 
-^T^kEdcs quadrupedu Iter fe dirreiut;aliis.n.folidi;aliis mul 
A^mfidi.folidi fut eom qb? p corpis magmcudme: copiacp 
i^rrene^ortioms:£cornu:aucdece: maieriaadunguis nacura 
feceffericfed enim ex ea copia pro plunbus unguibusunus un 
guis fcilicet ugula coalefcic.Talo etia ob ea recarec(quod ma 
gna ex pCe dixeri)arcp etia cp f 1 tal^adeffeccrura pofteriora dif 
ficilius fl cjteref .celerius eni &c agiurur &C clauducq fingulis an 
gulis coftenCq q plunbus.Talusaut ut q dauus efhtaqua alie 
nus arcus duobus bifce Iferitur.podus qde affcrens: fed gradu 
efBciens tuciorem. binc enim &i ea quae talum babentnion in 
prionbusfedpofterioribustantum crunbus cum continent: 



— * 



10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 



quonia leuiora flexibilioracp effe debet:que pcedant.firmiora 
aute cotenrioraqj efle pofteriora cogruit:ad repugnadu etia m 
feredumcp idtu uebemetiore comodius ita coftant.genusaute 
boc animaliu cruribus ita uti pofterioribus folctv bifulca talu 
babere ccrtu eftnis eni pofteriora funt pleniora.SC quonia talu 
babeac follipedaefle no poflllt: quafi os quod pedi deeft: ma 
neac in furTragine . digitatis talus noneft. nam (i clTet: digtca 
tano eeac.fed tacu latitudinis finderet:quatu talus occuparet . 
quaqbrem ca que. talum babent:magna ex parCe bifulca func * 
Iff^Xv Ominipedes ommu maximi proportioe magnitudims 
ift__ wnerito;iolus enlercdtus eft:ita qui duo podus corpons 
totu YuTcepturi eflenc:I6gitudine latitudinecp optinere debueJ 
runt.digicom cria mamis magnicudo contraqua pedis cft rari 
oncmantiseni ofFiciu eft capc atcg pmere;icaq; longos babeat 
digicosoportet.mausenimpartequaferled:itc6pbedic:pedis 
auc orficiu. e tute conftare:quodea pte pedis etfici putacm e:q 
infilTaeft.extremuautfilTuquainulTuefremeliuseft. nam fi 
pes totus infiiTus clTet: totus cofencirec parte aliqua lafccJtate : 
quodfilTo indigitoseque acciderenopot, breues eria rn*inus 
offendi lgdiq} pofliit.quaobre bominu pedes mulcifidi &c bre 
uldigici func. Vngmu genuseade caufa pedes qua manus op 
tinenc.extrema enim opcrienda muniendaq; potilTimum funt 
pi'OpteribeciUitatem.deanimalibusfanguineis;uiuiparis:terre 
ftribus:fere omnibus dicjtum iam eft; 
/£~TjAnguiea uero ouipara gcim quadrupeda fut:prim expeda 
v^j)quale unumtantumodo genusferpentueft.caufaquaob 
'rem id pedibus uacet:reddidimus:cu de greffu alaliu agerem^. 
cetera ei9forma fimili quadrupedib?ouipis fiic.benc bcc aialfa 
capucjptefqj capitis eifde de caufis qb^cetera fagmnea genei a. 
~TInguam etiam in ore contmet omnia: excepco uno cro 
icodilo fluuiacili.buncenim non nifi locum tantummo 
LTngue babere putaueris.aiius rei caufacft q> idem &C rerre- 
ftris: &C aquacilis quodammodoeftiergouttcrreftrisloaim 
optinet iingufmt aquaric? ehnguis eft.pifces enim uc dietii e : 
aut nulla babere linguam uidetur:nifi ualde refupinentur : aii t 



explanatam babent:caufa eft:g> iis linguf ufus pergexiguus e: 
quonia maderepguftareqs nonpoffmnfedideuoradofenfu 
uoluptateqjcibicapiant.linguaenimfenfum mouet faporu. 
efculentorum aure omniuuofupcas i defcedendo cotingic:du 
eni deglutimus pinguia:fencimus:SC falfa:8c dulcia: &c reliqua 
gencris eiufde.fenfum igitur bunc animalia etia ouipara bent: 
&c omniu ferc codimetoru efculentoruqj in deuorado gulf ta/ 
dtione { uauitas exiftit: Sc gratia.quaobre no qui potionu fapo 
rumqj incocinetes futaide etia codimecis ac cibo luxuriar.Sed 
cum ceteris animalibus fenfus quoqs guftandi adiunclusHic : 
illis quid em alter quafi unus tributus eft. 

[Acercis ex quadrupedibus ouiparis: lingua bifida:ut fer/ 
l^j^petibusiparteqsextremapilofaadmodu^utdictuiaeft: 
qumetia uitulis marims lingua bifulca efbquaobre bf c amma 
Ua omnia tenuia funt. 

Erratis etia decibus quadrupedes ouiparf funt modo pi 

_'fcium 

^Ehforiaautomniafimilimodo:atq5ceteraanimaliaba/ 

"jbent:uerbi gratia nares olfaciendi:oculos uidendi: aures 
aiidiendi fenfonu: no tamebeceminent: quomodo neauibus 
gdem fed foramina tantum babcnf :caufe utnfqs duricia cutis 
eft,arceraenipena:alcera corticeltegiif. cortexlocofquamf 5C 
fimile eft:fed fua natura ngidior atqj dunor quod 1 teftudine 
acq; ferpecibus magnis & crocodilo fl umarili pala fit. firmior 
enl ofte euadit:ut qui tale naturam fortiatur. 

ft Alpebra fupiore bec aiaha no mouec:ut ne aucs gde.icrf 
Ij. j* fnferiore coniuedea de caufa qua cu deillis ageiem?; red 
tictim9:fed cu auiu nonulle ab agulis mebrana obeure nictef : 
bf c no nictantur.Sut eni oculis durioribus g aues:caufa e:g> ll 
lis utpoce uolucribus acumen cernedi comodius ad uitf mune 
rr fit.bf c aute quoniam cauemas fubire omnia folent : minus 
cernendi ufum exquificum requirunt. 
jLJEd cum caput in partes duas diuidatur falicet fuperiore 
4^_J^ mferiorem:inaxilla:bomo Scuimparae quadrupedes: 
maxilla furfii: deorfu :acqs I lacera agicanc. pifces uero & aues 



10 11 12 13 14 15 16 



17 18 19 



21 22 23 



& ouiparf quadnipedes;furfumdeorfuqs tatu mouet.caufa e 
q> eiufmodi motus utilis ad mordcndu fecanduqj e. qui aute 
inlatusagitur.-adcibumolenducoficieduqjaccomodat.Quf 
igitur deces babet maxillaresms motus comode agitur in lat?. 
Quf aut maxillaribus carent:iis nullo pacto utihs mot? bic e . 
quaobre fublatus lis omnibus eft:nibil enim natura fuguacuu 
facit.Cetera omnia maxillam mouet Iferiore;crocodilus fluui 
atilis unus fugiore.cuius rei caufa eic:<p pedes ad capiendu reti 
nenduq; iuutilesbet.parui enladmodu funnitacp ad bunc ufu 
natura os ei pro pedibus utile codidit. Ad retinedu uero unde 
ictus iferri uebemetius poteft: inde m otus comodius agit .Ifer 
tur aute uebementms defuD q de parte inferiore.ergo cu utriuf 
que:tum capiedi:tu mordendi ufus oreadminiftret :magis aut 
necelTariu retinedi officiii fit.cui nec man? fmt: neqs pedes ido 
nei:comodius iis eft mouere fuperiorem maxilla q inferiorem 

QVod idem cauf f eft:cur etia cancri fugiore fui forcvpis 
parte moueatmon Iferiore.bent enlji manu forcipe: lllu 
ltaqs ucile ad capiendu no ad mordedu forcipem efle oportet. 
mordendi aute fecadiqj officium detis e.cancns igit" cf terifqs 
quibuslicet otiofiuscibum cape:quoniam in bumore no fmt: 
onsufus parti tus eft:ut manibus aut pedibus capia t:ore fccet: 
K mordeant. at crocodilis os ia utrunqj ufu utile factum efta 
naturararm ita maxillf moueantur. 

OOllu etia omnia buiufcemodi animalia opcinec:proprer 
Dulmonem.quippe quf aerem per arcerif fiftulajpductio 
rem:sc accipiant et reddant.collii enim ld appellamus quodin 
ter caput et armos bumerofue intefiacet.Serpens Iter bf c collu 
minime:Scd r pportionale colli babere uideri poteft.fi qnidem 
extremis qug modo dixi pars bec defcribenda eft.^ppriiiferpe 
tibusprfcfterisciufdegeneris animalibuseft.utcaput uertere 
in auerfum:reliquo quiefcente corpore ualeant.cuiusrei caufa 
eft:cf modo lnfectorum ftructura uolubili conftant: ut uerte 
bras cartilaginofas: Sc flexibiles babeant.euenit igitur id ferpe 
tibus neceflario:bac de caufa:ad melius uero ut ita uitare pof/ 
fint:quae ab auerfo noceant.cum enim prf longo fmt corpore 



& pedibus careant:inepti fut ad fe c5uertendu:tuendumqj co/ 
tra ea que a tergo mcurrant. nibil enim utilitatis eiTet: fi caput 
erigeregiiidem poflent.Sedcircuagerenequirent. 
» ~ V» Abent bec Sc ea que pectori^pportionet ptem:mammas: 
Jg y nec ea partemec ufpiam fui corporis contincnt : aues etia 
mamiscarent.cuiusreicaufa e:q> nullu ex iisbabeat lac.mama 
enim coceptaculu:8c tanqua uas lactis eft:nec folii bec fed etia 
cjcucp no uiuipara inrra fe fut:lacteuacat: quonia oua pariiit. 
in ouoautem lacteusillccibusingcnitusouiparis cotinet: fed 
de his planius dicetur: cum degenerarione agemus. de mflexu 
curuarum partiu cofideratu ia cft:cu de communi animalium 

C" lageremus. 
Auda etia genus id animahii babet:partimplixiore:par/ 
cim breuiorem.cuius rci caufam ante in uniuerfum reddi 
ctimus.Omniu uero ouiparoru pedeftriutenuiflimus cbame, 
leo eft:quippe <j omniu maximeinopia fanguinis rigeat:cau(a 
ad mores animc eius refereda eft.p nimio niqs metu:mulnfor 
mis efficitur.metus enim refngeratio per inopia fanguinis ca/ 
lorifq; cft.Departibus animaliu faguinei gcnerisitu expedum: 
tumquadrupedu^autbipedu.Quenafinrextra:Srquadecau 
fa dictum fere eft. 
£JVrs autem difcrimine inter fe difcrepant : eo cp m excef 
ffajjfu defectu uepartiurmSc in pluris minorifq; ratione uav 
fan gcipimus.Siir enim earii alie longe crure:alie breui. lingui 
eriam alig latiufculam babent:alie anguftam. eodemq; modp 
reliquis partibusdiffemnt. At priuatim interfepaulo ratione 
parrium differunt.-quag a ceteris forma etiam partium difcre/ 
pent.pennamm enim genus omuium anium cft: idq; pprium 
babet ad cctera animalia.cum emm alia fquama: aut cortice te 
gantunaues penna operte funt:pennamqs babent filfam :nec fi 
mili fpe.MtCf ea que totfpenna a penne cotinuirate appello. bis 
enim fifla: illis infifla e penna. Sc altera excaulis: altera caulara 
e.gnetia capite roftn naturi figulare acjspria p ceteris gerunt. 
tlepbarjs.n.naris p manib? e.ifectisqbufda ligua oris officio 
fugif :ac bis uice detiu maufq;:roftru ofleu datu eft. de fefuu 















- 




locis dictum iam eft. collum auibus quoqs porredtu : cadeqj 






- 




de caufa qua cetens eft.boc aliis breue:aliis logum: 5c fere pro 






E 




crurum modo:magna ex parte def criptu eft. Quibus enl lon- 






1 




ga funt crura:iis collum 1 ongum: cotra quibus breuia crura iis 






= 




collu breue: pter qua palmipedibus. Collu enl nec breue: cum 










crunbus longis : nec logu cum brembus:paftum adminiftrare 






— 




ex terra poteft.camiuoris etia uolucribus longitudo colli i co 






| 




moda eft.ibecille emm quodjdixu eft.iis aute uicf beneficio 






|- 




uinum coparat :qnaobre nulli collu longurmcui ungues adun 






| 




ci.palmipedes: 8c cj diuifis quide:fed paru diducjtis digitis fiit: 






— 




ucqueeodegenere cumpalmipedibus cotineatcollulongius 






| 




babent.tale enim ad cibu ex bumore petendu comodius e: fed 






jj 




crura iis breuiamc melius natare poifint. R oftra etia Iter fe dif 




! 


1 




ferunt uictus ratione : aliis enim rectum: aliis uncum roftrum 






i 




eft.rectum iis que cibi capiendi gratia tantu id babet. uncii car 






= 




niuoris.Tale enim utile eft ad retinendu:iis que raptu uiuattet 






= 




cibum ex animalibus petere necefle babeant.quibus aute uict9 




| 




ratioplacidaberbifqjcomparadaeft:iisroftmlatum.boceni 




| 




& ad effodiedum pabulu:SC ad euellendu:c- ad tondendu c5/ 




1 




modius eft. nonnulhs longu: ut & collu :quonia cibu ex alto 


ijij 


=■ 




cape foleat:5c quide bona pars: tum earu: tum etia palmipedu: 




" 




aut fimpliciter aut parte eade captura beftiolaru quaruda aqua 




= 




tihum uiuit.ltaqj fit ut collo quafi barudine pifcatoria:roftro 




r 




aute ueluti linea 8. bamo utantur.gtes uero prone fupine qs: 8c 




i 




tborax appellatusfquadrupedu cofufius in genere auiu babet. 




_ 




ale enlpro brancbiis 8C prioribus pedibus dependec. mebrii pe 




§_ 




cujiare auiu:quaobre jp fpatulis extrema alaru dorfo adberet. 




- 




ij| Rura ut in bomine bina:fed intro flectendamc quadru/ 




i- 




B 1 pedum fuffragines: non ut bominis poplices foras.alas 




_ 




autemquasuicemcrurum priorum complere mododixim?: 




— 




in orbem agunt.bipes neceflario eft genus auium: inter ea quj 


= 




fanguinem babent:atque etiam aligeru. Cum enim fanguinca 


=~ 




queqj non pluribus g quaternis no tis moueat :mebra pedentia 


= 




quaterna:auibusquoqsfut:utceterisgreflilibus:S;pedeftrib2 


F~ 




quacj illis bracbia aut crura quatern_:auib9 uice cruru priorum 


§- 




l ' 


i_ 




= 








| 












= 











br»cbioruiie:aU cSmune datut» eft mJbrum.bacenim uolati 
les fut:quc: quide uoladi uisin auis effentia cotinctur. ltacjj ne 
ceffario reftatmt bipcdes fint.ita enim notis fiue fignis quater 
nisalisfcilicetadditismoueantur. 

OEcT:us acutii carnofu mqj omnibus eftiacutu ut meli?uo 
ent.lata enim q; multu aeris jpellunt:difticibus mouef .' 
.„ iiimiq: quod acutu eft:nifi plene optu fit: ibecillum eft. 
"IJ^LEdtori ucnter fubiacet ad oftiu ufqs excrementi:& fuffra 
i(^_Jsine trudes:no aliter g in quadrupedu atqs bominu gene 

re,~igitu r irer alas:& crura partesbg pofitg funt. 
3 TIMbilicu oia babent.-qug uel utero uiuiparisjduntur: uel 
Sji^ Jwmo ouipis excludut. fed auibus ia adultis bic dehtefcit: 
iccrtufcp eft:uc patet per generatone eoru. iteibni naqj coalitu 
umbil ic9auiu cofiftit:n6 uenaru gs ulla eut I uiuiparo genere. 
H Tem auiu alieuolacesialifqj gradibus:atq3 ualidis funt: 
la u t que ungucs bab et aduncos: & carne uefcutur.uolaces 
(enim tota ui ta effe neceffe entaqj penis abudac: & alaru magni 
tudine pftant.fed no modo qug uncis fut unguibus : uerii aha 
quoqj genera uoluci u uolatu fuperant:uidelicet ea que uel per/ 
nicitate uolandi fefe tueanf :uel loca mutarefoleant.func que 
no uolaces: fed graues fmt:quibus uica terrena:& aut fruge ui/ 
uunt autnant:3c apud aquasimorantur. Corpora uncungmu 
exigua fuc.-exceptis alis:qiionia alimenti copia ln alas;& arma 
pfidiiiqj abfumif :cocra qug uolaccs no fut:iis corpora imole 
euadunxgrandioiemiatque ita efticituriut fint grauiores. 
(f"~^Edgrauiunonullispficuocalcare:quoduicealarufuis 
gr^taiiribus gerut:eade uero que. & calcar babeat: &: ungucs 
aduncos:nulla eft. caufa eft tj> natura nibil fupuacuu iacit.uo/ 
laci aute uncungui generi calcar ufui effe no poc. utile eni tatfi 
1 pedeftri certamine e:quaobre grauiii nonullis adiuftu e: qui 
bus ungues adunci no folu iuriles:fed etia nocui cffent: cii ad 
folu bererent:8e contra fgtcffu infixi reniterenf .quaobre uncu 
gues omnes difficulter ambulat:necl faxis cofiftut. natura.n. 
eiufmodi unguiu cotrai ia in umiqi eft: euenit ld p generatone 
neceffario: cu quod terrenu S£ jpcax m corpore eft:forma gtiu 



eommodarum ad pugnam recipiat :itaque ubi furfum prorue 
rit:roftriduriciamaut magmtudinem facitmbi deorfii lapfii 
eft:calcaria cruribus ualida efFingit:aut pedibus unguium ma/ 
gnitudine&robur. Simulautembecfingula locisdmerfisef 
ficere non poteft.diftracta cnim excrementi eius natura inuali/ 
da redditur. Item aliis crurum longitudinem condidit: aliis pe 
dum mterualla compIct:digitofquein palme efEgiem cotexit: 
quo fit neccflariomt aues aptead nandum:aut omnino palmi/ 
pedes fint : aut difcretos quidem babeant digitos:fed fingulis 
anexa latitudine cutis.-ueluci fpadiculas ductu pcrpetuo gerlt. 
bec neceflario bis de caufis uenmnt.q uod autem ad notf meli 
ons rationem attinet pedes eiufmodi babent : uite qua degunt 
gratiamc cum in bumorc uiuannnec pennis utantur : pedesad 
nandum utiles babeant.iis enim pennde utuntur: ut remis nau 
tj:3c pinnulis fius pifces.quaobrem fi uel pifcium pinnulamel 
aumm pedibus interiecta cutis dcftruetmare non poterut.Sut 
ln gcnere auium quflongis crunbus mnitantur.cuius rei caufa, 
eft:cj- uita camm paluftris eft.natura enim inftrumenta ad of5 
riu:no officiii ad inftrumera accomodar.quonia igitur nantes 
non fmt;ideo no palmipedes funt.qj in folo prf molli Sc lubri/ 
co degant : binclonga iis crura: gc digiti productiores. flexus 
etiam plures ldigi tis magna ex parte :fed cum u olaces no fintr 
8c camen ex cadem materia omnes conftent.-efficitur ut alimeri 
tum quod ceteris ad caudam tranfmittatuniis in crura:id abfii 
pctim reddat eam partem auctiorem:quapropter in uolatu pro 
cauda iis utuntur. porrcctis enim cruribus in auerfum uolant : 
iraenimficiutinter uolandum non impediat pedu prolixitas 
fed iuuet. At quibus crura breuia funt:bee ad uentrem contra/ 
ccis crunbus uolant.cum enim nullis earum impcdimeco fint: 
pedes lta pofiti:tum unguibus:ueladraptum babenturexpe/ 
Qitiores. 

a\ Ve longo funt collo :fi id craflius babent: uolant collo 
"j3orrecto:fi tenue:curuato feruntur:cum enim tenueprg 
iHIne quatitur:facile frangi poteft. 
Lunis auibus omnibus eft: quaquam non clunem : fed 



: ■ 



femorabinababercpropterlongitudincclunfsuidcatur.quip 
pecum ad mediumufque uentrcmporrigatur,Caufaeft:a>ge 
nus boc ammalium bipes eft: non eredtum. nam fi modo bo/ 
minum aut quadrupedum clunem breuem a fede.crufq.; deide 
dire&aftruefubditubaberetiomninoftarcnonpoflet.bomo 
enim quia erectus efbftarc poteft.Quadrupedib? crura priora 
ad corporis podus fuftinendum fubdita funt. At auesnec ere^ 
c£e funt:quoniam fuanatura in pomibonem degeneratmeque 
crura babent priora:quomam alas uice eorum fortiuntur.itacp 
naturaproiisclunem longiorem emolitaduxitad medium: 
corpufque pronum fulciuit:8c crura fubdidit eaparte qua pon 
dere equilibrante: ££ ambulare equilibno poflent ; dc conftare, 
Scd quam ob caufam genus auium bipes non eredtu fit: expli/ 
catum lam eft.cur autem ctura carnofa non babeat:eadem cau 
faeffcguam de quadrupedum crunbus reddidimus. 
ft _J\Vnt auibus digiti quaterni eque omnibus.tam mulrifi/ 
\gj-*~%do:qua palmipedi genen.nam deftru&ioneterre. africg 

^mcola poftea difFiniemus: ut bifulc9 eft una cum reliquis qug 
adaummgeuus babetcontrariis. Sedcumommbusquaterni 
digiu fint:tres parte priore babetununus pofteriore pro calce : 
ut tute fit quiminutus feft:in iis quf longa babent crura: ut in 
creceeuenit, neceft quodplures babeatdigitos;fedcum talis 
digitorum pofitio in ceteris fmln I>Tice una qua turbinem ap 
pellatam dixi;utrincp binitcaufa eft :cf eius corpus minus qua 
ceterarum propenfum eft in aduerfum* 
"2 7 ** cs oninibus auibus elTe certum eft: fed intus lumbis 
^^adberent. cuiusreicaufamingeneratiois rationeanima 
hum explicabimus:partes auium ita fe babent. 

*m ^fclfcium genusmultilatiusite:acimpeifecl:iusgauiu par^ 
Jfr^Jribus extericribus eft.Non enim crura: non manus: noti 

Gilas hoc babet :cur ita:caufa iam expofitaeft.Sed corinuo fim 
plicicorpore a capite in caudam ufque porrigitur. 
J^TAuda uero ipfa no omnib? fimilis eft : fed cu ceteris n5 
%^WarieCplanoru m n onnul lis fpina co nftat : & 1 onga eft : ' 
incrementum enim eius partis ad pifcis laritudmem tranfit: ut* 



i torpedine:paftinaca:5c fi qutdaliudeiufmodi cartilagineum 
eft .borura igitur cauda fpinofa &C longa eft; quorundam caiv 
nofa quidem; fed breuis : eadem caufa qua dc torpedini, nibil 
enim iefcrt;breuis camofaqj fit:an longa atque rigidior, cotra 
^ccidit ranis: cp enim latitudo earum parte priore minus carno 
fa eftadeo natura quantum corpulentif-priori ademcrat:tantu 
pofteriori 6ccaudeaddidit.pifcibusnulla membra depedent . 
quoniam eorum natura nadlis efbratione fuf fubftant!e.,nibil 
enim fuperiucaneum; nibil fmftra natura agit.Sed cu fua fub/ 
ftantia fanguinem babeant.-S: tamen natiles non grefliles funt 
pinnulas babcnt;ut nante&pedibus caretmt non pedeftres; fed 
aquatiles.pedumenim additioutibsadmotum quiinpedo: 
boc eft folo agatununde & nomen mditum pedibus e. Ad be-C 
fieri non poteft ut fimul &c quatemas babeant pinnulas: &C pe/ 
des aut aliud eiufmodi membrum cum fangmnem babeant. 
ij| Orduli quanuis bracbiis prediti:pedes babent: quoniam 
%c lpennacarent;cauda.etiambabentlaxam: Sclatam. pifces 
quinon lati funt modo raif aut paftinace; : quatemaspmnulas 
babent:binasparteprona:fi«:binasfupina,nequecftquibabeat 
pliires.fangiiineentcareret.binasqufpartepronalateribusge^ 
runtur omnes fercbabennreliquis que fubditc funt. carent no 
nulli ex longis 6c corpulentis ut angmllamt conger: et mugilu 
gen9:quodinlacufipbarumnafcitur:nulleomnmo pinne pr^ ' 
longis &C ferpentis fpeciemrefercntibusiut murenf ;fed flexuo 
fo impulfu corporum;itabumore utuntur; ut terrajferpentes: 
modo naque eodem ferpentesnatant:quo in ficco reput.Cauv 
fa ctu - id genus pi fcium pinnis careatieadem eft: qua ferpcntes 
pedibus uacent.cuius rei caufam explicauimus:cum de inceffu 
6C motu animalium agercmus:aut enim male mouerentur; aut 
nullo pacto moueripofTent:fiquaternasmouendinotasbabe 
rent.uix enim m ouerentur:fiue propinquas inter fe baberent: fi 
ueremotas:propterlongiusmteruallum;fed fiplures moucn. 
dinotasfanguinisuacua effent:beceadem caula bipennibus 
quoquepifcibus reddenda eft.ferpentisenim ea quoque facie 
refemnt;6C fui corporis flexu pro duabus pinms utuntur.unde 



fit ut f ficco H repere poflint: & diuti?uiuere.i'taqs alteri nopti 
nus.alteri cum pedeftris naturf familiares fmt.mimisexarriina 
tur.Qui autem binis tautumodo pinnis natant:eas babent:quf 
parti pronf adbfrent. nifi latitudo probibeat:eafq; iuxta caput 
pofitas gerunt qui babent:quonia eo loco longitudine careat: 
quauice pennarumoueaf.corpus.n.eiusgenerispifciu cxpor 
redtum in caudam eft.Raia: ic fimilespro pennis extrema fui 
corporis latitudinenatant:Squatina:&rana: penaslaterib? ao 
c5modatasinfragemnt:proptcraplitudine paras fupcrioris. 
queautem parti fupinf comiflf funt:eas iuxta caput adiucras 
babent.nibil enim latitudo impedit:quo minus moueanf :fed 
jrofuperis lllis bas gerunt minorcs iis quf ad latera applicaf . 
Orpedo duas iuxta caudam pcnnas babet:pro religs lati 

^udine utif : 8i utroqs fui corporis femicirculo: quafi ge 

rmnis penis natat.de partibus capitis et fenforiis antea dictu e. 
"^ Ifcium autem genus prf ceteris quae fanguinem babent 
_ "animalibuspropriamfibibranbiorum naturam fortitu 
eft. Cur ita caufam cum de fpiratione ageremus reddidimus . 
Quf autem brancbias babent:aut ftecras gerunt:aut detectas : 
ut genus omne cartilagineum:caufa eft q> cartilagine tum bra^ 
cbif :rum earum tegmcnta conftSt. Gen? autcm boc omne car 
tilagineam babet fpinam.motus etiam cartilaginei generis len 
tus pigcrqj eft:quomam non fpma aut neruo corroboratur. co 
tra genus fpinatum celeriter fertut.tegmetum autem quod bra 
cbias opiat.-celeriter mouen oportet.cum brancbiarum natura 
quafl ad fpirandi ufum pifcibus dara fit. qimobrem ifpinatis 
nomodotegmentummerum etiam ir-ft brancbiarum meatus 
cotrabuf : ut celerius agatur. babent bracbias : alii multas : alii 
paucas:& alii duplicesiahi fimplices: fed nouiffima fimplice : 
magnaexpartemerum cognitio diligentiorexconfetfionib» 
commentationeq; animalium petenda cft.caufa copif Sc fopif 
brancbiarum caloris cordi miirricopia aut mopia eftin quib? 
enim plus meft caloris:bf c celerms moueri oportet:& uebeme 
tms.geminfautembrancbif atq)duplices:talem naturampo/ 
tmsqu5fimplicespauciorefqueoptment.undefit:utnonnulli 



10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 



e x iis qui brancbias babenfcpauciores minufqs cotinentes: diu 
cxnaaquamuiuerepoflrnt.ucanguilla.-&qmcunqueferpetis 
ftedem refemnt:non enim multum re&igeraaonis defiderat . 
^^(Vnt & oris difcrimina.aliis enim os ante : Sc promptum 
j^J c:aliisinfra:parte fupinamt delpbinis:8c camlagineo ge/ 
nen.quamofcrem bec nifi conuerfa refupmentur: cibum corri/ 
pcre nequeunc.cp natura non modo falutisgratia : ceteroru pi/ 
fciu fecifle uidetur;dum erum fefe ifta couertunt : mora fterce 
dic.-qua pifcis quem infeccantur.-euadercpoflit.nam omnia id 
genus rapma pifcium uiuuc.uerum eciam ne nimis fuam deuo 
randi auidicacem explerent. Cum enim facilius caperent breui 
per immodicam facietatem pcrirent.Quoniam ctiam cu roftrfi 
eorum ftrudcura tereti:ac tenui finfacile fcindi in ons babitum 
non poteft. Ad bec difrerenciaexiftit:cj> aliis os refcifTum:aliis 
fubinde ln acutius comprelfum: carne ucfcentibus refaflum : 
ut iis quibus fe peilinatim ftipat dentium feries. iis enim uires 
ore continentur. compreflum : & ut modo dixi coartatum lis 

Om carne uefcantur 
^risaliisfquamatafccenimfquama pierigidicatetenui 
jtcque defiftes fumma corporis occupacjabis afpera:ut 
ie:raie:&:reliquisgencriscmfdem:aluslcnis:fedpaucif 
fimis.caralagmea fquamis carent: fed afpera cute muniuncur : 
quoniam fpina catnlaginea conftant.terrenam enim portione 
natura inde ad cutem iranftulit:incp eius afperitate abfumpfit. 
f^*~VEftes pifcium null?;nec intusinec foris babetmec fcrpe- 
^J tcs:aut ex iis aliquid que pedibus carec:partcm eam babe 
re comparcum eft. Sed cius uice meatum excremento &c genera 
tionis ufui accommodacum babenc eundem:quem cetera quo 
que ouipjra:eadcmque quadrupeda omnia continent.quoma 
necueficambabentmequeexcrementumbumidumfecernunt. 
pifcium genus bis a ce teris ammalibus curFerentiis difcrepac. 
>|JWLElpbini balene di reliquum cetarium genus: brancbiis ca 
|3 Jfrenc:fed fiftulam fui pulmonis caufa continent : qua bu 
' motem quem in ore acccperint: refpuant. nam 5c bumoremad 
mitaneccfleeft:cumcibumin aqua fummerfum capiant : St 



admiflum emittinecefle eft.brancbif igitur iis quf fpirant: c5 
mode babentur.caufam uero cum de fpiratione ageremus:red 
didimus.baud enim fleri potefhut idem 8f brancbias bafceat : 
&fpiret.fedenimiisad refpuendam aquam fiftula data eft:q 
anteceretru fitaeftmcpoftpofitaid interciperetafpina.caufa 
uero curpulmonem becbabeant:8cfpirent:g?maio a anima' 
liaplus caloris fibi requiriit:ut poffmt moueri.quaproptcr pul 
moiisinditusefbplenuscaloris fanguinei.funtbec quodam^ 
modo & terreftria 5c aquarilia. utenim aere terreftrium more 
trabunt:ficpedibusuacant:S<cibuniiiibumore:modoaquati 

^Jium capiunt. 

« jjltuli etiam marini & uefpertiliones:quoniam ambigat. 
V_ J^alteri cum aquatilibus & tcneftnbus:alteri cum uolucri/ 
busH pedeftribus: ideo participes & utrorunqs 8c neutrorum 
f unt.uituli nancp marim fi ut aquatiles ifpe&atur: pedes bent : 
flutpcdeftres:pinnas.quippcquipedes pofteriores pifceosad 
modu babeat:atcp etia detes oes ferratcs:acutofcp.uefptilioes 
etia pedes ut uolucres babet : fed ut qdruf cdes non bnt.cauda 
etia ta qdrupedis g uolucris caret.na q: uolucres ftmcauda qua 
drupedis uacant:quiapedeftres : uolucris. quod iis neceffario 
accidit.-bafcentenim cuteas pennas.nullu autem uolatilecauda 
babet:nifi penna fcifia uolatile fit.Genuscnim id caudeex pe 
na eiufmodi coftat:cauda uero quadmpedis generi uolatili ad 
iuncta:uel impedimento eius pennis proculdubio effet. 
ji-jtrrucio etiam afric? eodem modo:partim auem: partim 
C~_J>quadnipederefert.quippequinoniitquadrupespernas 

'oaBeatuit non auis fublimis non uolet : nec pennasad uoladu 
commodasgerit:fcdpilisfimiles.Itemquafiquadrupesfit:pi 
losbabetpalpebrefuperioris:*;glabercapite:Kpartecollifu/ 
pcnoreeft.itaque cilia babct pilofiora.fed quafi auis fit : infra 
pennis integrcur.bipes etiam tanquam auis : bifulcus tanquam 
quadrupes e.no emm digitos bafcet: fed ungulam biparotam : 
quarum rcrum caufa eft:q> magnitudine non auis:fed quadru 
pedis eft.magnitudinem enim auium minima effe prope dixe/ 
tim neceffe e.corpons emm molcm fublimem moucri nequag 



■^ 










=~ 




= 






| 






=T 




6cikcjl: 


L 




C^fa departibusanimaliumquam ob caufam quf qs fmt : 


1 




V_jFJd.<rtum lam eft:per omnia animalium genera.Quf cum 


1- 




'expEcata finc.SequH: uc de generarionib? ammahii diffcram? . 


L 




ARISTOTELIS DE GENERATIONE ANI 






MALIVM LIBERPRIMVS INTERPRE 


i~ 




TETHEODORO. 


L 




K ^^f WU DE CAETERIS ANIMA 


1 




K ' 


lium parcib?:tum fummatim.tum fmgu/ 


1 




fjj e 


lacim feorfum de propriis generis cuiulqs 


L 






dictu iam fit : quemadmodum 8- qua de 


% 






caufaunumquodqsefTeceam caufamdi.- 


§~ 




>\. A 


co:cuiusgra_iaquippiamfir.ponim?en_ | , 


f 




^s^^^^^caufaru genera quaccuornumero:pnmu l _„,„,-. ..—. .- 
cuiusgratraut finem.fecundumfubftatie rationem: quf quafi 
unum quoddam fere exiftimanda funt . Tertiu uero quartucp > 


_r 




=r 




r 




materiam Sc id unde principium mocus:fed cum de caeceris di/ 


L 




ctum iam fit:Racio enim 8C id cuius gratia ut finis ide eft.ma^ 


= 




tcria uero animalibusparribus funt totis diflimilares : diflimi 


L 




lanbus Cmilaresaifo^ ea quf elementa corporum appellantur. 


| 




*jf____' Eftat ut de partibus quf ad generationem pertincnt diffe 


L 




HVaramus:de quibus mbil adbuc diffmitum eft: atque etiam 


f 




■decauia mouete qufna fit: feddeeaipfacaufacofideraieide 


=- 




quodammodo eft :atq. degeneratione cuiufque agere.Quam 


= 




obrem noftra bf c difputatio in idem ea coniecit cum 8C partes: 


L 




quf ad generationem accommodantunultimas difpofuuTet : 


= 




. & generationis principium ab iisproxunum collocaflec. 


= 




^LJBNimalium alia per coitum foeminf 8_ maris gignuntur: 


L 




ffi ftfalicetin quibus generibus fexus uterqueeftmonenim 


I- 




'finomnibus fedinprfdicisfanguine:paucis quibufdamexce. 


=- 




' pcis alterum mas:alcerum foemia perfedtum euadit. exanguiu 


I 




uero qufdam marem 8_ foemmam babenrmt fobolem eiufde 


§- 




gencris pro _recnc:a..a procreanc quidem fed no fui generis ple 


= 




* * 


r 






i 




= 






l 






=r 




_____ §J 











fcilicet que non ex coitu animalium prodeunt fcd ex teira putri 
aut excrementis. quod aut in uniuerlu dixerim:eoru qu£ locum 
mutare folent: aut nando;aut uolando:aut gradiendo;uidelicet 
proutquodque adtum fuo corporeemonnulla toto genere fuo 
fcxum utrunque optinent.non modo fangume prfdita : uerum 
eaamexanguiaqucdam.nam eorumquoque aliistoto genere 
fexus uterque eft ut molIibus:ut cruftatis ; aliis maxima parte 
utgeneriinfedomm.eorumautem ipforumqu^ex coituco^ 
gnatomm animalium gignuntur ipfa quoque fibi cognata pro 
generant, 

Tuero que non cx coitvi fed putri materia oriunturieage 
|ncrantguidem:fedgenuscuuerfum quodqueprodiitnec 
1 mas elFneque foemina, Talia funt nonulla mgenere Ifedroru . 
quod mfta euenit ratione.nam fiexcoitueomm quf noexani 
malibusorta futanimalia onretur : bfcfieiufdem genenseent: 
primum quoque ortum parentum: talemelTe oporterct ; quod 
recTre ita cenfemus.quando fic euenire in cf tens animalibus pa/ 
tetfed fi diffimilia quidem:fed qug coire iter fe poiTent gignc 
rentur. rurfus ex iis alia qugdam natura procrcaretur: £v alia ex 
ea udque I infinitum procederet: At naaira infiniaim uitare fo 
letanfinittim enim fine caret;naoira autem femper finem qrit , 
Qu£ autemnon grelTiliafunt.-utteftatum animalium genus ; 
Scqug faxis adb-rentia uiuut:quo;uam natura fimili platis c6/ 
ftant;bic ut in illis; Sic in his mas deeft & foemina;fed fimili/ 
tudmeproportionequenomenfexusaccipiunt.babeteniparu 
eiufmodidifferentieiquoddam etenim in ilirpium genere : fut 
codem m generearboresqu? frucjtum ferant: 8c que ipfe quide 
non ferat ; fed ferentes adiuuant lllas ad maturandum:ut inter 
ficum &c caprificum euenit. generationisctiam raoo eadcm in 
ftirpibus quocp e;cu alie femine^pdeanalie fpote naturg , oriut 
ema putrefcete uelbumo uel ptealiqua plate.fut eni q ipa p fe 
nuqfcorfuc6fiftat:fedialiisarbonb9dico foleat generanut 
uifcu.fed de ftirpib9 fiue platis feorfu oge g fe ipis dicato age 
dumeft. 
*& H^ nc ^ e a khugeneratione differedu ejput cuicp ratio co 



petit deducenda ex iis que diita la fut.generatiois enf principi* 
utreculimus.illapotiiiimu qmsftatuencmace Scfoemina.ma 
remurquodmomsSCgencracionisorigmeceneac:foeminauc 
quod macene:qua re ita elTe potiifimu credes:fi queadmodu: 
udcqj feme gemtale fiat Icellexeris. Ex boc enl cj natura oriunf 
coiiltair.id auc queadmodu ex mareac foeminapdeat nequacj 
latere oportec.cp eni ea pars de foemina mareqs feccrnif : Sc I us 
atqjexusbecfecretio fic.-ideomas etfemina prlcipui cofeiirt 
gmeratioms.mare naqj id aial dicimus quod i alio gignit.foe/ 
mina quod I fe rpo:quaobre I umuerfo quoqj natura terre qua 
fi foemina macreqs ftacuur. Celii auc Si fo!e sc reliqua generis 
eiufdenolegeniconsparrifqjappellac.masaut&foeminalrer. 
fe diiferiic rarioe: q> facultas utnufqj dmerfa e.fenfu aiic pcib» 
corgisgbufdadifcrepac.racioisdifcrimeica exulcac ucmasfic 
quod ln altero generare pot ut didru e.foemina quod m fe lpo 
& exquo fic quod gencrac coretu in eo quod gencrat: Sed cum 
faculcace 8C munere quoda bec diftmguaf -,ad omne auc orcicu 
functionelftrumenco opus fic inftrumecaqs faculcanbus gtes 
corpisacc6modef:ad ( pcreationequoqs Sccoitupartes aliquas 
pe accomoda tas neceile eieafqs Iter fe diuerfas qbus m is a foe 
mma difFerat.na SC fi de toto animali mas auc f oemina dicif :ta 
men no quauis fui oce potetiaqj ide mas aut foemina e.fed cec 
ta quada uircuce fiue poteria: Si parte: ficuc Sc uim cernedi gra/ 
diedicp opt!et:ut fefu patet. p_tes uero eiufmoi fut femine uceri 
& uulue : maris ceftes 6C coles:I olb? fagule pdicis. eorii.n.aliis 
teftes: aliis meac? eiufmoi qda fiicin genereecia exagundifcri/ 
menmaris&foemineeiqbusbecfexuscotranecasdacae.dif/ 
feriic forma Iter fe ptes ad coitii delegate I fagumeo genere:fed 
icelligedu fic e ut pnncipio uel exiguo Imutaco: multa ex iis q 
a pnncipio fiit Imutari foleac.pacet boc I exedtis gbus pte geni 
cali tacu corrupca coCa fere forma ufqj eo comutaf :uc auc feuria 
eflfe uideantur : aut parum abfint : tanquam non qualibet fui 
corporis parteaut potentiaanimalfit foeminaautmas.con/ 
ftatigiturprincipiumquoddam eflemaremac foeminamita 
que merito fit:utmulta commutentur : Cum ammal qua 



^ 



femina aut mas e immucatur quafi prineipium cumoueatur. 
«JjTlEftes &c uteri aut uuluemon pari ratione in ommbus fan 
^tlguiue preditis animalibus funt. iam enimf ut primum de 
teftibusdicam)ariaomnino teftibus carentineogenereiutpi/ 
fces:ut ferpetes:meacufqj tantum geminos femini genitali prf 
fcnptos optmenc:alia babent quidem teftes fed itus lumbis ad; 
berentes:qua renes concinentur: meatufq; ab eorum utroqj fo/ 
ras tenduncut m lis que teftibus carencqui in idem co rugatur: 
quomodoinillisconfticucume:icaauesomnesbabenc:6cqua 
drupedes quf oua pariuncuncer eas qug aerem accipiuc pulmo/ 
nemqj opcinec:bis enim omnibus cefces lumbis mtus adberet : 
meatufqj gemmi ab bis fimiliter atqj ferpentibus tedunt ut la/ 
ccrto teftudmi:atqj omnib? cortice intecxis. Que aute animal 
gignunt:omnia teftes in aducrfo babec : fed nonnulla intus ul 
timaconditosaluomtdelpbinusmecmeatuyledpenemperce/ 
dentem babetucboues:aliaforisgerunt quorum afiapenden 
tesutbomines:aliaannexos adfedem felTilesutfucsifedde 
bis diligentius diftmctum eft in libris quos de biftoria anima 
lium fcripfimus.uteri omnium bipartia funt ut teftes gemini : 
oibus maribus babent fed aliis mxra genitale: ut mulieribus 'H 
ommbus quf aial no folu foras fed etiam intra fe generant. lc 
pifcibusqui ouaedunt:aliisiuxca feptum trafuerfu Cuecinctu 
urauib'oibus 8c pifcibus gaial pariuc.cruftacis etii uuluf bifi 
df funt:atque eria mollibus:qu£ enim oua eoru uocaturo uul 
uababentmebranafquibus continentur. Sedbocmaximein 
difcretum eft in polypis ut fimplex effe uideatur. cui? rei caufa 
e forma corporis que: fimilis undiqs eft. in fectis etia quib? ali 
quid magnicudinis bifide fuc minoribus incerte propter corpo 
ns exiguitatem.partes quas explicandas propofui:ira fe babet; 
De dirferenna inftrumentom gemtalium quj in maribsfuc qui 
quasobcaufasfintconfideret:accipiatpnmuneceilee:cuiuC 
namreigratia teftium conftitutio babeatur. ergo fi naturare 
quaciiqj facit auc ga neceffana e : aut ga melius lta eft.boc etii 
mebru ob eoru alterucru ee debet: fed no neceffanu id ee ad ge 
ncraronepacec. oibJ.n.cjgenerit adiucftueec fineceificarisro 



w 



babcretur .nuc ucro nec ferpentibus teftes funtmeque pifciWt 
Bifi fut enim coire plenofcp feminis genitahs babere fuos mea/ 
ms. reftat igitur ut melioris cumfpiam not? gratia teftes babea 
tnr.Sedenim maxime animaliu partis mun!> nullum fere aliud 
e(t ni fi quod plantarum fcmen ic fructus.-utque in rationc cibi 
uor.iciora auidioraqj funt quibus fteftinum redum: fic ea quf. 
tcftibuscarentmeatufqjtantum babent:autnon caret fed rtus 
babennomma propenfiora celerioraq; ad uenerem fut. At uero 
q»ccafHoraeflec5iienit:u'sutincibiufu,inteftinoopusenon 
rccto: fic meatus illi reuolutionem anfractufque babet: ne libi 
do uebemens crebraqjcitetur.teftesautadbacrem emolitana 
tura efhmotum enim excrementi genitalisftabiliorem faciunt 
inuiuiparisaitequiscfterifqjeiufmodiutqsetiambominibus'. 
cum replicationem feruent.Sedquemadmodumfebabeatipe/ 
tendii ex animahum biftoriis eft.nulla eni partem meatuum te 
ftescomplentifedadiecftpendenteomodo quopoderatextri 
ces telts annedtunt.bis enim detraftif meatus intro fe retrabut: 
qMofitneexecTapoflWgeneraremamnifutaretrabcreturpof 
fentgenerare'. & iam Taurusquidam cum ftatim a caftratione 
inufl~ernmpIeuit:quoni'am nondum retracti eflent meatus. 



I Vmm ucro Sc quadrupcdu omparorum teftesexcremen 
iltu m rccipiunr genitale itacj; tardius lis g pifcibus femen 
l/prodiit.patet bocinauium generecumtemporecoitus;teftes 
multo babcant grandioresquf certo tempore coeat; At ubi id 
temptis preterierit:adeo exiguos babet:ut incertum fere an ba/ 
beant fiticum tamen eo tempore quo coeunt gerat prfgrades . 
celenus itaq; ea coeunt:qu{ teftes intra fe continent.quae enim 
. extrabibent:non prius femen emittunt g retrabant teftes. 

SNftrumentum etiam accommodatumadcoitumqua/ 
drupedes optinet; babere enim id poflunt . Aues & quf 
pedibus uacant babere nequeunt.-quoniam altens crura fub me 
diaaluo pofita funt: alteris nulla funt crura. natura aute pems 
bmc pendet &c fitum bunc tenet: SC gde ob eam re euenit: ut in 
coeildo crura contedatur.na &c inftrumentu boc neruo coftat ; 
& auru natura neruofa cft.itaqj cum babere id nequeant. teftes 



■..'. ' 



quocpaut non babere aur non eo loco babere neceiTeeft.Idcm 
enim fituspenis &C teftmm e m iis qu£ babent utrucp: quinetia 
ea quomm teftesfuntextra:cumpenispermotu calefanfeme 
genitale proinde colle&um emittunt: no parato lam feminj co 
trecftant ut pifces.Omnibus qii£ animal generant: teftes ate ba 
bentur uel intus uel extra preterg berinacco.bic enim unus lum 
bisadberentes continet ob eandem qua aues caufam. coitum 
enl berinaceorum celeriter fieri neceffe eft: cum non more qua 
drupedumfuperuenianttergis;federeCl;iconiuganturpropter 
aculeos.caufa quamobrem teftes babec quf membrum boc op 
tinent;& curalia intus alia extra declaratum iam eft. 
ijj^? autem carent eo mebromo quiameli9fit carereideo 
^$L ^^rent:fed tantum quia neceffarium ut dictum efbquo/ 
rnamcelenter pcragatur eorum coitus neceffceft.qualis natura 
pifcium &c ferpentum eft.pifces enim incurrentes attingunt ab 
foluunturq^ ociffime.nam utl bominum 6; eiufmodi omnm 
genere femen genitale fpintu reteto emitti neceffe e; fic m pifci 
bus mari non in bracbiis accepto emittitur.facile au tem geunt: 
nifi id affidue faciantntaqj no iis femen tantifper concoquedu 
efhcum coeunt utpedeftnbus &C umiparis:fed tepcftatis tcpc 
rc iam concocftum coanet umuerfum; ita nc dum c6tingut:co 
ficiant fed concodtum paratumq- emittant.-quaobrcm teftibus 
carent meatufcp fimplices redrofcp babet: qualis particula qda 
circa teftes quadrupedum eft: rephcationis enim meatus pars 
altera fanguinea e quarccipit matena feminis:altera exanguis: 
qua tadtu iam femen tranfit.itaq; cum gemtura eo deuenit: ce/ 
leriter ea quoqsabfoluuntur: At pifcibus tahs totus meatus efr. 
qualisinbominecgtaiftpeiufmodi ammalib9 parsreplicatio 
nisalteraefh 

^"^ppentes complexu mutuo cocunt carent teftibus & pe/ 
)J^^ ne ut ch&um iam eft.Pene quia cruribus caret.Teftibus 
*-"J>pter fuicorporis logitudin&meat? mo pifcm babet. cj> enim 
eorum natura porre&a m longu eft: fi pterea in teftes r ptrabcre 
turrefrigerarefgenitura propter moralogiorisitineris:quod 
iis quocp accidit <jb9 penis imodic? eft. fut.n.infecudiores iis 



w 



quibusmedioau proptereacp femeTrigiduinfecundue.refri 
geratur autem quod longeadmodum fertur:fedqua ob caufi 
jmimahum aha babent teftes:alia non babent.-declaratu li eft . 
£ y Oeunt ferpentes c5plexu mutuo .pptcr ineptam fui cor- 
ft_^porisformaadapp]icandum.cumenim exigua quadi 
fui gte conmngantunnequeunt pre nimia ptolixirate adaptarii 
cuqs membnsquibusiplectatur careir:pro iisagilitate corgis 
utuntur complexuqs mutuo fefe obuoluentcs expediunt uene 
rem .unde fit ut lentius abfolui g pifces uideanturmon folum 
meatum, phxitate fcd etii ea ipfa:qua utuntur follertia. 
*gg E uteris aut uuluis quemadmodu fe babeant ambiges : 
^^Jnnagnaeftenimeiuspartisdiuerfitas^nam neqs uiuipara 
omnia babent fimili fitu:Sed cumbomines omncqj genus ter 
reftre infta ad genitale babeant: cai tllaglnea fupra continet iu/ 
xta feptumeqj ouipara fibi c5ucniut:fed pifces ifra ut bommcs 
U quadrupcdes umipare babent . aues bi quadrupedes oniparf 
fupra:attamen ipfi quocji fitus contrani no fut a ratione remo 
ti.Iam eniquf oua pariunt dmerfepariut. etenim alia impcrfe 
ctaemittutoua:utpifces.forisenipifciumouaperficiunturet 
augenrur.aiiusreicaufacft q. magnafecunditase:idqs mun? 
eorum ut ftirpium eftcp fi intra fe foetum perficcret pauciora 
necefianoederent.nunc uero&tot continent ut uulua unum 
effe ouum m paruis qmdem pifciculis uideatur.Sut emm ii fe/ 
cundiflimimt in ceterisquoque tum plantis tum aialibus eue/ 
nit;quorumnaairaiisproportionef:iniisenim magnitudinis ' 
iucrementum uertitur m feminis copiam.aues & quadmpedes 
oiiipare|Ouae-dunrperfectaque.urferuaripoflint:duroiicon 
ftentputamineoportct.funtenimquandiu increfcuntmollio 
ra:tefta autem effirirurcalore externoeuaporanteibumorem. 
itaquc calidum efle locum in quo id fiarneceiTe e. tahs aut lo/ 
cus fepti trifuerfi e gppe g abu coeoquendo pfiaat: Quod fl 
oua cotineri in uulua necefl e e:uulua eoru cj oua edut pfecta fi 
ta ce ad feptu necefle e.eoru aut q ipfecta ifra:ita eni m,pmptu 
erit.Sc fua uero natura uulua propenfior adfituinfenorequi 
ad fupcriorem eft: nifi quid aliud opus nature. impedit.infra e 



mim exirus eius officium. 
'iTlpuipara criam mcer fe differunt.alia enim non modo fo/ 
Xjjjjkras uerum eciam itra fc animal gcneranc : uc bomines ut 
eg ut canes denique omnia quf pihs teguntur & mter aquatilia 

OH balenf H reliqua Cftarn generis. 
krtilaginca uero 8C uiperf cum itra fe oua generantimox 
nimalforaspariunnpertectumgenerir ouum.itaenim 
animal gignitur : ex lmperfcdro nullum. non extra bf c 
pariuntouaquii natura frigidafuncnonquiacalida utquidi 
uolunfi^ , 

^CYVte molli inrecta generanc oua.cy enl caloris exigui firt 

V^Hultimum ficcare natura corum no poteft.Quia igicur fti 

gidafunt molle gencranc quia molle no extra.periret emm pro 

pcer fuam molliciem.Cum autem ex ouo animal gignitur : eo 

dem quo in auibus modo paneplurima gencratur.defcendunc 

oua i lmum erriciuncurque animalia infra adgenicale : quomo 

iniisficque iamindeaprimp ortu animal generanc . quiobre 

uuluaquoqueeorum diilimis:tumuiuiparis:tum ouipanse: 

quoniam utriufque confortiii genens babent. nam & fupra ad 

feptli & infra porretM gen? omne carrilagincu ber. fed ti de ca 

qui decf teris uulue- aur ureri genenb? queadmodu fe babeat: 

pbiftoriasdiffedoncfqi animalm ldagadu gcipiedLiqs e.itaqs 

boc genus K fupra concmec uului:qi ouiparii gfectorii ouoai 

eft; H infra quia uiuiparii eft arqj gticeps utriufq) euadit: At ue 

ro ea que prinus animal generant omnia infra babet -. nullo eni 

nararf opereimpediucurmecgtugeminit.Adbfcfierinopot 

ut aialia iuxta feptu gignif .foetu eni podus Sc motri babere ne 

eeffe cft.is aute loc9cii uitalis fit bec pati no pot. difficultatem 

etii pariedi ica accidere neceflc e .ppcer delacione logiore : nam 

8£ niic mulieres fi i parcu uel ofcicido uel aliqua eiufmodi cau 

fa recrabiic:difficili9 pariiit. Inanes etii uteri aut uuluf furfum 

adiuctf ftrangulatmec no ualidioresce eas q animal cotineant 

necefle e.quamobrem omnesef carnofc fiit.Quf aiit ad fcptii 

liigunf mebrana conftant:tum etii in lis ipfis animalibus quf 

geminant partum planum boc idem fic. oua enim fupra arque 



adlatuscontinent.animaliauero parteinferauulufgerunc fed 
quam ob caufam fitu concrario uuluas nonnulla animalia ba/ 
bent: & omnino quamobrem alus infta :aliis fupra ad feptum 
contineturdictum iam eft, 

O/r autem uteros aut uuluas omnia intus babeac.Teftes 
aliaextraialiaintus caufa eftqjcumutero contineatur 
quodgigmcur.idquecuftodiam openmencum Sccoftionem 
defideret bmc uteri:aut «ulue omnium intus funt. locus enim 
excerior corporis Sc fiigid? eft & ofFenfioni expofitus. Teftes 
aliisinrus aliis extra : propterea q> iis quoque operimento 8C 
uelamine opus eft:tum ut feruentur:tum ut femen genitale pfi 
cere poffmt.baud enim fieri poteft ut frigetes 8C gelidi poffinc 
retrabi atque cmittere genituram.quam obrem quibus teftes in 
propatulo funt:babent operimentum cuteum : quod fcortum 
uocatur.Sedquibusnaturacutis prjfuadiricia obftatnemol 
lis cutea & ad compleftendum babilis fit: ut iis quf aut pifcea 
cute aut cortice teguntur :iis intus babeantur necefle eft : qua/ 
proptcr delpbini St queamque cetarii genens babec teftes int? 
contmentatque etiam ouiparf quadrupedes corticati generis . 
cutis etiam auium dura eft ut magnitudini debitf inbabilis fit: 
fed ad comprebendendum caufam bis omnibus defignari 
necefle eft:una cum iis quas antea diximus exiis quae per 
initum 6C rem ucneream accidunc.bec eadem caufa eft:SC ut ele 
pbantus ac berinaceus teftes babeant Itus. cutis enim tis quoqs 
inepta ad babendam parciculam qu£ operiat.Situs etiam utero 
ru m con trarius in iis quf animal intra fe generac ad ea que oua 
ed ut : atque etiam eius ouipari generis in iis quae uterum infra 
babent:ad ea que ftipra ad feptu . uerbi gratia pifcibus ad aues 
quadrupedcfque ouiparas:atque etiam iis que modo utroque 
generantufouaintrafepariant:animaledantinlucem.quc-eni 
intra fe Sc foris animal generant utru babec in aluo: uc bomo : 
bos:canis:cVreliquageneriseiufde:naadfoetus:tufalute:tum 
incremetu expedit nibil ponderis infidete uteris, 
™%Eatusetiadmerfus iis oibus e: quo excrementu ficcu 8£ 
guo bumidu exit.quaobre omnia ld gen? ta foemine 3 



maresgenitalebabentrquo exerementum bumidum fecernaf; 
quoquemaribus gemtura foemims partus emittatur parte prio 
re fuperioreque meatus is continetur. Que autem panunt qui-* 
dem oua fed lperfedta: ut pifces ouiparis i iis non fub aluo fed 
lumbis adberens uulua continctur. nec enim incrementum oui 
impedimcntoeft. quoniam incboatumprodiensouumforis 
perficitur: &c meatus idem excrementarius ahmenti ficci &C int? 
eft ommbus quf genitali carent.ouipansetiamiisque_ babent 
ueficam ut teftudinibus . Generationis enim caufa non excrev 
menti emittendi duplex meatus e; fed quia feminis natura bu 
rmda eftndeo meatus idem communiscum excremcnto bu/ 
midialimenti babetur. conftatbocita efleeocpcumgenitale 
femen omnia ammalia ferant excrcmentum tamen bumidum 
illud non omnia reddunt:fed cum 6c mans feminales meatus 
& foeminguterum firmari nec oberrare oportcat: ldque aut m 
partepriorecorporis:autin pofteriore ad prona effici neceffe 
fitiidcirco uiuiparis propter foetum uterus in partepriore pofi 
tus eft:ouiparis ad lumbos &c prona .Que; autem animal edut 
in lucermcum intra. fe oua generannt:iis fitus uterq;: quoniam 
utrunque refcrunt genus:& eadem tu uiuipara: tu ouipara fiit . 
partemenimuuluffuperiorem inqua oua gignuntur;fubfe/ 
pto ad lumbos &c prona batenninferiorcm ad aluumi bac enl 
iam procreantanimal.Meatusidemiis quoque ficci ahmenti 
& coitus eftmulli enim ex iis genitalc pendet :ut antea dicftum 
eft.meatus etiam genitales marium:tum eorum quoru proprii 
fuht:tu uero eorum qu? teftes babet f lmili modo atque uulug 
ouiparorumbabent,omnibus enim ad prona &c fpinc locum 
adberaitmonenimuagarifed ftabileseflcoportet. talisaute 
locus pofterior eft;is enim eft qui continentiam prebeat: &c fta 
bilitatem.Quibus itaque teftes intus continentur:iis protinus 
cum meatibus firmanturmec fecus iis eft quibus extra tii eode 
deueniuntfcilicetin locum genitaliscommunique excipiunt 
meatu :fimilis &C delpbino meatum modus eft ;fed teftes fub 
aluo occulti.fedquemna fitum partes ad generationem acco/ 
modatf : & quas ob caufas tenuerint i bis genenbus dicitu ia e; 



Jeteris que fangume uacant animalibus non idem mem 
Drum ad generationem ptincntium modus:fed tu int? 
Tum etiam cum fanguineis diflident.funt bec reliqua 
genera quattuor numeromnum cruftatum:fecundum molle : 
tertium I fedtum: quartum teftatum:Anquarti genefls ulla co 
eantnncertum efbplurima tamen non coire apertum eft.Que, 
admodumconfiftantpofteadicemus.cruftatacoeuntmodo 
eorum que in auerfum mingunt:cum alterum fupinu m:alterij 
pronum applicaueiint.caudaseteni ne parte fupina fuguemat 
pronam impediunt caude pre fuarum pinnaru prohxa appendi 
ce.babent m boc genere mares tenues genitales meatus foemig 
uuluas membranas ad inteftinu fiifas:binc atcp inde in quibus 

§tur ouum. 
Ollia ore coeunt renixu complcxucp mutuo bracbiorum 
Sic enim coniiigi necefle e quonia natura exitu excreme 
< a m os in flectendo adduxerit:ut antea di&um eft cum de par 
tibus ageremus:babere foeminas oes in boc genere membrum 
uulualc apertu eft.continent enim ouu primo indifcretu: mox 
difcretum in plura: tc pariunt omnia impfedra modo ouiparo 
rum pifcium:meatus ille mterior idem excrcmeti Sc uulue e:tu 
in iis:tum etiam in cruftaos. cft enim qua fcme genitale g mea 
tum emittat :idq; parte corporis fupina:qua putamen diftat X 
mare illabitur faciunt.quaobrem ea parte mas cum foemina c'o 
pulatur. nam fi mas fme feme fiuc membru aut aliqua uirtute 
fiueuimaliammittitadmoueriadmcatum uulualem necefle 
eft.crinis uero in fertio maris polypi g fiftulam quapifcatores 
crine coire polypis aiunt coplexus gratia fit : no quafi Iftrume 
tuidfitutilead generationem : etenim extra meatucorpufqs 
eft.interdum tcrgis quoqj mollia copulantur: fed generatonis 
negratiaan alia caufa nodum exploratum babetur. 

|Nfectomaliquacoeunt:atqjexanimalibuseiufdegene 
iH ri s oriutur modo eorumquibus eft fanguis ut locuftexi 
cade:pbalangia:nefpe:formicf . aliqua coeunt quidem bt gene^ 
tat : fed non fui generis animal:fed uetmiculos tantum.neque 
ex animalibus procreantur fed ex puttefcetc bumido aut ficco 



utpulices:mufcf:fcarabei.qufdamnecexanimalibusnafcunf 
neque coeutmt culices dc uermicuIi:Sc plura eiufmodi genera . 
inter ea uero quf coeunt femina-maxima ex parte maiores mav 
nbus funt : nec meatus ulli feminales in manbus eiTe uiden/ 
tur: nullum parte plurima dixerim membrum foemine; a mare 
lnfcritur : fed mari a foemina furfum de parte inferiore quod 
ccnfpccftum in plunbus eft;nec de fuperuentu ambigitur ; fed 
contra ut mas fcming inferat uifum in paucis eft:neque adbuc 
xra exploratum babetur ut genei-e polTimus difbnguere . 

fclOc idem fere in pifcibus quoq; onipans maxima ex par/ 
fte:5<.m quadrupedibusouipariseftut foemme. maiores 
fint maribus : quoniam id prommodum eft ad uterum magna 
ouorum copia extumefcentem.foeminis in eo genere membru 
quodpro uulua babetur fiffu iuxtaiteftinum ut c^tetis pofitu 
eft :in quo foetus gencrat .patet boc in locuftis; & reliquis quo 
rum magnitudo aliqua fit:dc natriia coitu recipiat.maxima.n. 
pars generis infedti perexigua eftnnftrumenta generationiac- 
comodata:de quibus non antea diiferuimusuta febabent . 
"(Imilarium partum femen gemtale & lac reliquim9;de qui>- 
J)bus nuuc oportune dicem?.8c primum de femine:poft m 
-^leguentibusdelac^te. 
£~~j(Emen alia aperte emittunt:ut ea quc fut natura faguinea : 
\£^j)alia ideft infecfta fic mollia emittant nec ue mccrtu eft:itaqj 
-^confiderandum boc cftmtmm mares omnes femen emittat; an 
non omnes.fic fi nonomnes:cur alii emittant: aln non, Tu etia 
utmm foemmf femen aliqucd conferant ad procrcationcm :an 
non.Sc fi non femenmtrum necaliud qmcquam adbibeant:an 
<juisnonfemen:tamenaliqubdconferant.Adbecqiudnamco 
ducant ca qtic femen emittiit:fuo femine ad generatione querev 
dum eft.atque ommno que natura fit feminis;8c eoru qu£ me/ 
ftiuauocantunfcilicetiniisanimalibus queidbumoris genus 
emittunt;Omnia ex femine gigni.femen autem ipfum pi ofici/ 
fd a generantibus uidetur.Quamobrem eiufdem ftudii eft que. 
ftio.utrumambo mas &c foemina emittant;an alter tantum ; dc 
utrum ex toto corpore fecermtur;an non ex tot o. nam fr no ex 



fTTTTTTTjnTTTTTTTPTTTl 



10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 



toto: nec ex ambobus quide parentibus prodire probabile cft. 
quapropter primum de boc : quemadmodum fe babeat inqui/ 
rcndum eft. Su t enim qm dicanc ld ex toto corpore prouerure ; 
Quibus autem argumentis ptobent: ut femen ex unaquacp cor 
pons parte fecernatunquatuor fere numcro funt.primum uebe 
metia uoluptatis.magis enim fuaue eft: quod idem amplions 
fitartectus.amplius auce eft:quod ommbus membns:g quod 
paucisaccidat.Secundum q> ex mancismancaprocrcencur. fe. 
men enim ab ea que deeft parte proficif ci ncgac.unde autem no 
accefleritud ne procreetur accidic. Terciu limili tudo parentu. 
fimiles enim gignutur.-ut toto corpore toti-Iicparticulacim fm 
gulis partib?;quod fi caufa eft:ut tomm fimile fit: q> ex tali to 
to:femengenitaIeprodierit:partibusquoquecaufafimilitudi 
nis eriticp ex unaquaqs parte aliquid uenent.Quartum quod ra 
tio eile uidetur :ut quemadmodum totiusaliquid eft :ex quo 
pnmum generetur.fic parcis quoque cuiufqs fic feme aliquod 
proprium.fidem etiam illa faciunt buic opinioni uerifimilem: 
nofolumenimrebus naturf infitis c* natiuis : libri fimiles pa 
rentibus prodeunt.fed etiam aduenticias atque externas prefen 
tant.iam enim cum parentes cicatrices baberet.-filii quida parte 
eadem fui corporis idcm babuerunt: Sc cbalcedone cum pater 
bracbio efle compuncto.filiusidem retulit.confufa tamen no 
ta:minufqueexplanata.bis fere rationibus quidam potiflimu 
credidetunt:femena toto corporcproficifci. 
(f^JEd cum fcmcamur:5c diligentius rem difcutimus : cotra 
v*^l potiusefleuidetur.nec fupradidfcaquattuorillafoluere 
cfifficileeit. Scquedamaliafequuntur impoflJbilia:exeaipfa 
opircione.primum igitur : fimilitudo nullum luciicium afrerc : 
uc feme genicale cx toto corpore fecedat: quadoquidem &£ uo 
ce:5C unguibus:Sc pilis:et motu flmilesprocreantur:cx qulbus 
nibil proueniat-nonnulla etiam nondum babent cum generat: 
uc canos;aut barba: maioribus item fuis plecuque fimiles fut: 
ex qutbus nibil feceflic.redditur enim pofl: plura genera fimili 
tudo:ut elide quecum ecbiope concubueracmon tiliam forma 
etbiopis pepent:lednatus ex filra erac etbiops.Inftirpibus etia 







eadem ratio eft. nam fi boc lta effetun iis quoque ab omnibus 
partibus feme proculdubio proficifceretur. atplerafquepartes 
aut ille non babent aut quifque abfcindere poteffcaut poft geni 
tas babet.quin etiam ex frudtibus nibil fecedit:S< tamen ii quo 
que forma eadem prouenmnt, ad baec utrum ex unaquaque fi 
milariparretantumprodit;Verbigratiacatne:offe:nemo:An 
eDamexdiifimilanbus;utfacie:&cmanu.namfiexillis taturrr. 
Sirmles autem parentibus funt t partium potms difTimilarium 
forma:ut faciei:manuum:pedu ;Quid nam obftet neillequo/ 
quefimiles fmt feceitli ex toto t fed aha caufa;quado nec I lpis 
quidemfimilitudo:proptereafit:quiaextoto corporefemen 
genitale fecefTeric:fed fi ex diffimilanbus tancunr.ergo non ex 
to to &c partibus omnibus. A t ex fimilaribus magis conueniat ; 
Sunt enim priores:& difTimilares ex fimilanbus conftanc: &ut 
facie ac manibus fimiles procreantunfic 6c carne bc unguibus ♦ 
At uero fi ex utrifquequifnam modus (it generationis; coftat 
enim partes diffimilares ex fimilaribus:itaque cp ex bis fecedit: 
ex illis quoque fecefferitiatque ex ipfa compofitione;perinde : 
quafi a nomine fcnpto quippia profictfcatur:fi a toto uel a qua 
uis fyllabaproftcifcecur; quod fi a fyllabis ab elemecis compo 
fitioneque prodierit: itaque fi ex igne &C reliquisemfraodi car/ 
nes offarie conftant:ex elementfs potius fucrint- nam ex copo^ 
fitione quona padto poflint! At qui fineea fimile effe nibil po 
terit:quod f 1 quid ea poftea creat:id caufa fimilitudinis fuerit : 
no feceffio ex toto.Item fi partes diftraftfin femine fmt:quo 
nampadbo umat:fed fi comuncftaeparuum quoddam animal 
fuerit . genitales etiam partes quonam pacffco confiftant: no enl 
fimile eft quod a mare bc foemine fecedtt. item fi utnufque fe/ 
menfqueextotouemt:duoanimaliagenerabuncur;uminque 
ernm omnia babebicquaobrem empedocles maximeffi ita di/ 
cedum eftjconfentaneabincratiomfcripfrffe uideturbocqui 
dem locomam fi alibi diuerfamon bene.dicit enim maris ac ff 
mine quafi fymbolum ee:totum uero a neutro proficifci: Sed 
difcerpta geruntmas ipfeSc foeminamembra.curenjmfoe/ 
mina non ex fe ipfa generet : fujuidem femen ex toto fecedit : 



10 11 12 13 



— 



19 20 21 22 23 



K conceptaculum optinet.Sed ut uidetur: aut non ex toto fece 
dit: aut lta ut ilie ait: non ex utroque eadem fecedunt . quapro, 
pter alterum alterius coicum defiderat.fed Ipoffibile lllud quo 
quc occurritmec enim maiora poffunt diftraara feruari:anima, 
taque effe:quomodo empcdocles generat amore: cu dicit mul 
taque ponuntur capita abfque fuaceruice:mox enim coalefce, 
re coagmrctarique ait: quod fieri no poffe apertum eft: quado 
nec anima uitaquc omm uacua femari poffec.ncque ueluti plu 
ra animalia coalefcere 61 unum. & lis qm ex toto fecedere aiut : 
accidit: ut eodem modo quo ille dicanc . nam ut tum amore 10 
tetra: fic iis in corpore agitur.no emm fien poteft:ut partes co, 
iungatur:commeandoque:eodemdcueniant.Tum etiam quo 
nam pacto dirimantur fupenora:iferiora:dextra; finiftra.-prio 
ra:poftenora. bec emm omma carent ratione. item cum partiu 
aliffacultate.-aliaartecbbMiftinguanturjuidelicetdiffimilares 
eo g> efficere aliquid poffmtmt knguamt manus.Similares du 
ricia:mollicia:cVreliqui.ieiufmodiaffe<ftionibi!s:nonenimut 
cumque febabetifanguis eft:aut caro.Coftat ob eam rem fieri 
non poffemt quod fecefferit uniuocum fitieum partib? corpo 
nsluerbi graria ut fanguis a fangume : caro a carne proueniat . 
At fi ex diuerfo quodam fanguis fiacmon ea caufa fimiiitudl 
nisfueric:q'exomnib?partib9deceflerit:utaiut.'quiitaopina 
tur.Satis eft enim ex una tancum fecedere : quandoquidem no 
fanguisexfanguinegrgnitut.curenim nonomma uclexuno 
gignanf . bec cnim fentenriaeadem ee uidetut: atqueillaanaxa 
gore:ut fimilategignatunnifi quod llle commune id de omni/ 
bus afferit.bi uero generatiom tatum aniroalium tnbuunt. Ad 
becquonam pacto rfta augeantuncum ex toto fecefferint. ana 
xagoras enim probe ait.xarnes ex alimento carni acccdere : fed 
iis qm eadem non dicunt:& tamen fecedere ex toto pronutiat : 
quonam pacto alio accedete maius quicquam efficietur: fi qd' 
accefferit maneat. At fi mutari quod accelferit poteft :cur non 
iamindeabinkio femenfittale:ut gigniexeo poffitfanguis 
& caroino lpfu fit fanguis & cato.nec ucro dici pot: tegatione 



poftaugeri : perinde ut uinum aqua adieda* ita enim principio 
maxime fincerum meratuque efTet unumquodcp.nunc uero et 
caro &Cosdc quems alia pars quod dicitur:idpofcmodum ma 
giseft. Seminisautempartem aliquam dici ncruu efTe : aut os 
longe plus e c[ ut nofter fenfus affequi poffit.ad bec fi foemina 
& mas differunt inter fe uteri ratione:ut empedocles ait. Fudit 
in puris mas:foemma frigore iito.mutari uidemus tam uiros § 
rnulieres:ut queadmodum ex infecudis f? cundi fic ex babilib? 
foemine procreandead maris procreationem propenfi euadat: 
quafi no fit caufa in fecededo ex toto nec ne:fed m moderatioe 
lmoderatoeueeius qcTexmuliere uiroqjfecedat:aut ob aliqua 
eiufmodi caufam : fi boc inqua ita effe ponamus; conftat non 
proptereaeffefemina: quiaexquodam fecefferit. itacp necpte 
quidem quam propriam babet mas:aut foemina fecefTu confi^ 
ftere;Siquidemfemen ideet mas effici poteft &foemina:tanc[ 
no alterutra pars in femine fit. Quid igitur referat:de bac parte 
ita dicatur: an de c^teris >nam fi femen ab utcro non prouenit : 
eadem cfterisquoq; partibusratio feruandaeft , Itemnonulh 
animalia onuntur ex nullis uel eiufdem uel diuerfi generis ani^ 
malibusmt mufce; &genera p:?pilionum:exquibusgignuntur 
quidem animalia: fed non fimihs naturg : fed genus quoddam 
uermiculi.patet igitur non femine quod ex cundtis partibus fe^ 
cefTerit generari quecuque diueifi generis funt: nam fimilia ef 
fenr.fiquidem fimilitudo indicio effet:<j> ex cundtis fecelTerit. 
quf dam etiam animalia uno coitu plura generant.plantas uero 
ommnomotueodem:omnem annuufmdtum afferre cetrum 
eft: quod fieri non poffet : fi ex cuwihs partibus femen fecer^ 
neretur.fmgulas eni e fmgulis uel coitibusmel feceffibus : fieri 
(ecretiones necetTe e. nec uero fieri poteft : ut in utero diuidat. 
iam enim tanqua a planta nouella aut animali nuper editomon 
feminefeparetur.Itemqufauulfionefemntur:femeafferut:er 
go 5c prius qua a uulfa fererentur : ex eadem fui magnitudine 
fiructificafTe no ex tota plataideftndtu feme tuliffe certum eft • 
Omniu uero maximu argumetu 1 genere Ifedotu aladuertim? 



nPTTTTTTPnTTT 



11 12 13 14 15 16 17 1B 19 20 21 22 23 



fatis:cf> & fi non omnium.tamen plurimorum.femina per coi/ 
tum particulam quandam fuam lnferit in marem: & quide coi 
tum lta agunt quod antea diaum eft.Subiecta enim m fupera 
mdcre uifuntur.-quanquam non omnia: fed plurimaexiis que 
explorata babemus.itaque in lis ctia maribus qui femineemit/ 
tunt:noncaufageneracioniseft: q> extoto feceffent: fedaiio 
quodammodo de quo poftea uidebimus.nam fi caufe eifet fe 
ceflusmc putantmon ex cunetis fecederepambus cefendum ef 
fecifed ab agente creatnceqj tancummeluca fabro no a materia: 
fcd u fimtle aiunt: ut fi uel a calccis proficifci dicant: fih? enim 
qui patri fimihs eft fimili fere cultu cotporis ucicur. caufa aute 
ut uoluptas rei ueneree uebementior fitmon cj> ex toto feceffe/ 
riteft:fedquiaprurigo uebemensaccidic. quamobremfiquis 
frequenter ea re utitur: minus afficitur uoluptate. Ite uoluptas 
ueneris in fme coit9 pociffimum eft. At fi ex toto fecernerctur : 
non fimul:fed firtgulispartibus:aiiis prius:akis poft exultaret. 
caufa uero quamobrem ex mancis manca proueniunt:cade eft: 
8i cur filii fimiles parenabusprodeunt : fed non manca etiam 
ex mancis gignunturmt & diffimiles fuis patentibus. quorum 
caufam poftea confiderabimusxadem ennn queftio eft. Item 
fi femen non a foemina emitticur.eadem rationeprofectomec 
extoto fecedereprobari poreic.&finon cxtoto fecedmnibil 
rationi repugnatifi a foemma quoqj no fecedercfed alio quo^ 
dam modo caufam generatoms preftari a foemina ftatuemus. 
qua de re ut differamus:proximum eibcum femen non ex cun 
cfas fecerni partibus apertum iam fit. imtium uero tu ei? ipfius 
propofici:tum etiam fequencis totius difputationis: ut primu 
de femine quidnam fit:accipiamus:ita enim & officia lpla : 8c 
queofficiisaccidunn&ciliusconfiderarepoterimus.Taleaute 
fuanaturafemeneilcrequirir.-utexeoprimo onatureaque; fe 
cundum naturam conftituuntunnon q> ex illo; uerbi gratia,bo 
mine aliquid fit quod agat:fit enim aliquid ex boc : quia feme 
eius eft.Scd cum multifariam aliudex alio fiat: alio cni mo:cu 
ex dic noftem fieri dicimus:aut ex puero uirum : quoniam boc 
poft bocalio cum ex f re ftatuarmaut ex ligno lechim: & qcucp 







ex materia ficri dicimus : ut ex aliquo quod infit: & formetur : 
totum fit: alio cum ex muficoimmuficu: autexfano fgrum : 
«c omnino c5trarium excontrario. prftereaut epicarmus facit 
fuam exaggeratonemxx calfiniis maledida:ex maledidtispu/ 
gna: quf omnia eo referuntur : unde pnncipium motus. quale 
id quoque quod modo diximus eft. pars enim quedam totius 
difcordif calfiniae:fedaliquorum extraquod moueriteft:ut 
ars extra fuum opus eft:fi< lucema extra domus mcendium. cu 
itaque tot modis aliud ex alio fiat : femen in altero de duobus 
bis effe apertum eft.-aut enim ex eo ut materia:aut ut ex primo 
quod mouerit eft ; quod gignitur. non enim ut boc poft boc : 
quomodocxpanatbeneisnauigat6:nequeutexcontrariocon 
trariu; gignitur enim contrarifi ex contrario quod corrumpit : 
Sfaliud quippiam fubiicioportet:exquoprimo immanente 
fit.Igitur in utronam de duobis illis conftituendum fit feme: 
confiderandum eft.-utrum ut materia:5i patiens : an ut forma: 
Si agens:an etiam ut utrfiqs. una enim cum iis fortaffe declara/ 
bitur:3cquonampaCcoexcontrariisgeneratiofit:omnibusiis 
quf ex femine onuntur.nam ea quoqs generatio quf ex contra 
riis fitmaturalis eft.alia enim ex contranis oriuntur: maredico 
&C foemrna:alia ex uno tantum:ut plantf omnes: Sc animalium 
nonulla in quibus no diftindtus feorfumqj confticutus e fexus 
maris 3c foeminf .Gemtura igitur id uocatur quod a generante 
^pueniens caufa eftiquf prima optineat principifi generationis : 
uidelicet in iis quej coire natura uoluit.Semen autem e quod ex 
ambobus coeuntibus illis onginem trabit : quale fcme plararu 
omniii e:& animahfi nonulloru in quibus fexus diftincxus no 
eft.uelut id quod ex mare ac foemina primfi mifcetur:quaf i co 
ceptus promifcuus quidam:aut animal. bfc eni iam babet qcf 
ex ibobus requirit. Seme 8c frufjtus iter fe difFerut:prioris po - 
fteriorifqj ratoe.frocjtus eni quod ex alio e: feme ex quo alid". 
namaliasaboidem funt. NaturaautemprimaeiusqcTfemen 
uocatur:qnam fit exponeda lati? eft . Quodciicp in corpore ac 
cipimusjaut partem effetfecudfi naturamel diflimilare uel fimi 
lare neceffe eft:aut preter naturam:ut uel papul5:uel excremetu 



— 



13 14 15 16 17 1B 19 20 21 22 23 



uel colliquamentum uel alimentum. excremetu appello rel iqas 
ahmenri.-colliquamentuquodexincremmcofecemiturreiolu 
rioneipreternatura. Sednullaideuepartemuel rimilaremuel 
diflimilarem apertum eft. mbil emm ex eo quams fim.lari con 
ftituicur.-ut cx neruo aut carne. Quoma edam cum ceterc om, 
nespartes feparate fint:,pfum feparatum non efbnec uero P re 
ter naturam eft neqj naturae oblefe urcmm cum in omnib? ifit: 
« natura cx eo lpfo onatur.a]imentum plane res aduenricia eft: 
Itaqj aut colhquamentum aut excrementum effe neceffe eft.ue 
teres quidcm auctores opmari uidentur:id effe colhquarr.entii 
Quod enim ex roto fecedere:.ppter motus calorem dicut: uim 
babec colliquamenci .colhquamenta autem preter naturam fut: 
nec qiucquam lecundum naturam onri poteft ex lis que prftet 
naturamfut.excrementumigitureffeneceffeeft: Adomneex/ 
crcmetum:autahmentunutilise:aututilis.Inutilcdico:aquo 
nibilpr ? tcreanatur f fuppeditetur:fedquopl?atfumif:coma 
gis natuta uiciaf .unleconrra :fed emm non calc exoren-encu id 
efle conftat:eo cp usiqui uel etate uel morbo peffime fe babet : 
geniisboccxcrementiplurimumineft:femenmiiume:aurenI 
nulluomnino:aucnonprohficurn:proprermuti!isacmorbidi 
excremcntipermixtionem.ergoutilisexcremecipars aliqua fe 
meneft: utihffimum autcm quod ultunumeft: SCexquoram 
unuquodcp gignitur membrum:eft enim tum prius tum pofte 
nus. pnmi igitut ahmeci excremetu pituita eft: & fi quid aiiud 
eiu fmodi eft. pituita enim ahmenti uahs excremecum eft.cui' 
rci indicium cp per mixtum cum cibo puro alere potefbSc labo 
reabfurnimr.ultimum autem pamm admodum ex plurimo re 
linquiturahmento.feditelligendumperexiguoaugeri quoti/ • 
dle ammalia et plantas.nam mfi ita effetadditione pluiis cade 
uelminimamoduexcederecmagnitudinis.igifcotragueteies 
purarutdicendueft. Cflenillhquodextoto lecedat:fenieefle 
fateif: Nosquodadcocu fuapteuamrafaciacffcmeeflefatebi 
mur.Ciiqs llh colliquam etu dicant: nos excremcntum poti^ee 
ftatuimus.quodeni ultimii acccdac:fic excremetu ultimi fit: id 
fimileee r pbabiliuse: ( pmdeucpi(a:onbusfepenumei'oaiiquid 



7JC 



a;i 






,L_X 






andriceli:idcft purpuriffi rcmanet fimile eius quod cofumpfe- 
rinf. Tabcfccns aute quodcp &C colliquefcens corrupitur :8c de 
generac.argumentummon colliquametum:fcd excrementu po 
tius efifc lllud eft:q> ammalia magni incerementi minus fecuda: 
parua fecundiftima funt.plusenim colhquamenri ce in magnis 
necefteeft:fedminusexcrementi.quipp:cumicorpusrnagnu 
copia abfumimr alimenri;itacp parum fit exaementi.Item loc? 
fecundum natura nullus colhquamcto datus eft: fed ftuit quo 
eunqj faolius ferri poteft. At naruralib? excremcntis omnibus 
locus prefcnptus eft: uerbigratia ahmeti ficci excremetis alu9 . 
bumidiuefica:utilisuentnculus:feminalisuterus:gcnitalc;ma 
rne. in ca enim loca fe colligunt atque confluunt. 

nEftimoniu etiam faciunt eaque eueniut : ut femcn quod 
L dixirnusnd fit:que ideo acciduntt. quia talis excrementi 
ira efhdiflolu to enim U imbecillitas rcanifefta cofequitur; 
ubiuel minimu id feceffentiut quafi corpus eo fme priuet ; qui 
demu ab alimeto afferatur. pauci uero quida &c breui tempore 
per etate leuanr": cu id fecedit:uidehcet nbi copia fugarit ;quo^ 
mo alimetu. primu fi ubi modu cxceffcrit emittitur: meli9 cor 
pcn cedit. leuat etiam cu feaim alia trabit exaementa; non eni 
folum femen cft quod exit:Sed etiam alif permixt£ facultates 
cum eo fecedunt;queinfalubres funt;quaobrcm nonnullis im, 
prole aliquado eiquod emittit :quia parum feminis babet . fed 
enim plurimis &c magna ex parte ita accidit: ut uenere exoluanf 
debihtentura;. ob eam quam dixim? caufam. Adbec feme nec 
in prima gtate necp in feneCJtute ncqj 1 morbis eft.caret boc egri 
^ppter ibectllitate.fenes cpno fatis eoru natura poteft c5coqre . 
pueri ,ppter incremetu.abfu mitur eni totu alimentu 1 corporis 
defiderium:priufq ahquid excreinetiremaneat.qnquenio nacp 
fere corpus in bomine quidem dimidiu capere uidetur omnis 
magnitudinis:que: reliquo toto tepore copctur. multis aute &C 
animalibus &C platis euenit.differeria in iis lpis tu generi cu ge^ 
nere;rii etiam I eode genere cofortibus fpeciei lter f e:ut bomini 
cu bomine:& uiti cu uite.alia enim multu feminisedGt:alia pa^ 
rum:alia nibil omninoud^ no pre imbecillitate:fed corra non 



Tl rTTTTTTi TTJl rTTTTTT rTjTTTT| [TTi TTTTi iTTTiTTi rTTi ^TTi rTTTTTTl T 

10 11 12 13 14 15 16 17 1B 19 20 21 22 23 



— i 



nullis euenit:abfumitur enim in corpus ut bominu nonulhs: g 
ubi pcr babitum corporis bonum carnuleti: aut pinguiorcs eua 
ferint:minus femcn emittuntminufqs rem ueneream expetut . 
fnnilis &c uitibus affe&io incidit:que nimia alimeti copia luxu 
nant:8C bircire tantifpcr dicuntur: nam 8( birci pinguefcentes : 
minus feminis babent.quamobrem eos folent ante extenuare : 
bc uites bircire ab ea ipa bircorum affedtione dixcrunt.uiri etia 
mulierefque pingues minus fecundf effe g non pingues uidet ; 
quoniam in uegetioribus excrementum concoctu trafit in pm 
gue:nam &pinguedoexcremencumeft bonitate fubftantiffa 
lubrg.funt quj nullum afferant femen:utfalix:ut popul^.Itaqs 
alij quoque eius affectionis cauff reddi poffunt.nam 8£ pet im 
becillitatem no concoquut:8c per uirium bonitatem abfumut : 
utdictum eft.Similimodo ffcundiffima quoque bc fertiliffi, 
ma funtfalia propter uires: alia propter imbeculitatem: multii 
enim atque inutile excrementum permifcetur : ut uel morbi no 
nullis contrabanrunCum non benc purgatio ccffit: 8c alii eua^ 
dnnt:alii obcunt mortenr.tabefcuntenim eo;quomodo peruri 
neprofl uuiu:nam id quoqj uicium iam aliquibus accidiffe cer 
tum eft.Item meatus ldem excrementi & feminis eft: quibufqj 
excrcmentum amboru tam ficci g bumidi alimenti: iis quo bu 
midi eodem feminis quoqj fecretio agitur. bumidi enim excre 
mentum eft.nanqs omnium alimentu bumidum potius eft, At 
uero quibus boc deeft iis ea parte:qua cibi ficci fedimetu tedit: 
femen quoqs fecemitnr.addo etiam <j> colliquatio:8£ tabes feg 
morbofa eft.excremeti emiffio femg urilis eft.feminis feceffio 
in acipitiuerfatur:quoniamaliquidalimctiIutilis affumit. At 
fi coltiquatio effet:femg noceret:quod non facir.femen igitur 
excrcmentueealimentiutilisatq5ultimi:fiueomniafemeemit 
tunt:fiueno. in iis tame q emittut:ita ee apertum iam eft. 
Ij^pft baec cmufnam alimcnti fit excrementum:8C de me- 
R^flftrms differedu t^fiunt eni in nonullis umiparis meftrua) 
nabis declararis aptu ent:fic utru feia feme cmittat ut mas:fiat 
que unu ex ambob? femibus mixtu: An nullu feme a foemina 



',„.!.. 



L 



fecernatur;& fi mdlummtrum aliud quippiam conferat femfa 
ad generationem:fed locum tantumdo pbeat. An aliquidcofe 
rat:idcj5 quo nam pacto &C quomodo. Sed enim fanguineeffe 
ultimum alimetum in fanguinario genere animalium.propoi/ 
tionale autem in exangui diCtum atea eft. Veru cu feme quoqj 
excremetum fit alimenti eiufcp ultimfiaut fanguis ^pportiona/ 
lcueeftautexiisaliquid: fed cum ex fanguine concocto dige/ 
ftoquemodoquodaparsquccpgignaturrfcmenauteconcoclu 
diuafu a fanguine fecernatur ; na mcocoCtu aut per uim emif/ 
f um uidclicet cum ultra modu quis re uenerea utitur : cruetu ia 
akquibus prodnt.conftat femen ciTeexcrementu alimenti fan/ 
guinei quod ultimii in membra digeritur.et quide uim magna 
ob ea re optinet '. Sanguinis eni finceri falubnfcp feceifio refol 
ucre poceft ;utcp filu fimiles parentibus fmt ratio exjgir.fimile 
eft enim quod ad partes accejXerit ei quodremanet.itaq; femen 
manus aut faciei aut totius animalis:eft manus indiffinita : aut 
faciesiaut animal totum ldiffinitum; bi quale quodcuqs ltlom 
eactu:taleifemenpotentiaeft:autcorpulcntiafua:aut faculta/ 
te fme uirtute qua m fe ipfo contineat. Id enim nondum ex us 
quf expofuimuspatet:utrufeminiscorpuscaufafitgefteratio 
ms: An babitum alique & principium mot? gemtale optineat . 
neqjenim manus neqjaliudquoduis membrum fiueanimali 
aut alia facultate eft manus:aut quodlibet membrum: fed equi/ 
uocetantum.Coftatetiamcolliquationemquocpfeminanam 
ubi acciditiexcremetum elTe;quod uicium euenit cum refoluit 
quodacceiTerit.quomodocum^ptinus deciditquod tectom 
opaismodo iUitum fuetit.ldemenimultimum cxcrementu 
cum primo excremeto eft :atque de bis ad bunc modum difle 
ruiffe £atis fit. 

fEd cum infirmion plus excrementi minufque concoctu 

Bfiermdcpcopia" cruenti bumoris efTeneceffe fit.infirmius 

autefecildu naturam eft quod minus caloris adipifatuntalecp 
fcmina fit ut a tea^dictu e;binc fecretione quoqp iUa:fauguinea 
foemiiif excrementum elTe necefle eft.Talis aut eiectio e eoru 
quae meftrua appeUantur.meftrua igitur cxcrementum efle U 



ttPttttttjtttttttt 



16 17 1B 19 20 21 22 23 



proportone ut maribus genituram fic foeminis meftnupueire 
apei tum eft.Recte autem ita dici indicant ea qne in iis ipfis eue 
munt. eadem enim etate maribus gemtura fieri Icipit & fecernr. 
foeminis mcftrua erumpunt.uox etiam mutatur: 8c mammf in 
tumefcunt: nec non definente f tateaboletur maribus generidi 
facultas.-foeminis meftruorum confluuium. Ad bec indicium 
illa faciunt ut exaementum fic bf c fecretio foeminarum q> n5 
marifcf : non profluuium enaribus fanguinis-.non uarices: no 
ule quid mulieribus magna ex parte accidere folet quadiu me/ 
ftrua profluunt:et fi quid tale accidit deteriores fiunt purgatio 
nes quafi bec materia meftrua confumpta in ea fueritmin? eria 
uenoff funt foemine qua mares & lautiores leuiorefque funt : 
quoniam excrementum quod eo tendat coftuere I meftrua fo/ 
lct.banceandemcaufameffe putandum St ut corpora minora 
fint foeminarum q marium in uiuiparo genere. in boc eni uno 
meftrua profluunt: 8c omnium apertiffime in muUere.plurimu 
nanqs meftrui excrementi mulier emittit:exquo fit ut euidentif 
fimepalleat:8£obfcurioresbcatuenas:gccorporeplaneadma/ 
rem deficiat.Sedcum meftrua fint quod foeminis fiat groide 
ut maribus genituramec fieri poflit ut due fimul feaetiones fe 
minales agantur:ideo femcn a foemina non conferri ad genera 
tionem apertum cir.nam fi femen effet: meftrua no effent; nuc 
ldeo lllud deeft quia bfc funt.Sed meftrua cffe excremetu ut fe , 
men explicatum iam eft.Teftimonio autem eodem accipi pof 
func:aliqua ex iis quf animalibus accidunt.pinguia enim min? 
f eminis babent g macflenta:ut antea diftum eftr. cuius rei caufa 
eft q> 8c pinguedo excrementum ut femen 8c fanguis cococtus 
eft:quan§ non eodem modo quo femen: itaque ratione optia 
fitut cum materia fupcruacua confumptainpinguitudinefir: 
deflciat genitura. generis etia exaguis mollia: 8C cruftata optia 
fuccu utcro gerunt:g> eni fanguine carent: nec pinguedo in iis 
confiftit: binc proportionale pinguedinis fecernicur: in femina 
leexcrementum. Iudicioautemeftnontale femen a foemina 
emitti :quale a maremec amborum mixrura generari : ut aliqui 
uolunt q> fepf numero foeminf concipiat fine ea cj pcr coitu fit 



■ 



■ 















uoluptate.rurfufqjcumcaipfauoluptatepariquecoarfupro/ 
fufionis utriufquelnibilo magis concipiturinifi meftruoru bu 
mor fit modice tcmpaiatus.quamobrem nec nullis omnino ui 
cibus meftruorum foemina generatmeque cum effluur magna 
expartefcda purgatione.ms enimquf inmarisgenitura conti 
netur: Aut caret alnnento 8c materia:ex qua iftituat ammal.-aut 
mmia copia femen cum bumore eluitunfed ubi efrluxcrint 
fatis quod remanet.-confiftit. Quae autem nullis meftmorum 
uicibus concipiunt:aut ln tcr ea dum agitantur St effluunt: non 
poftearum altcris caufa eft q> tantum bumoris contincnt:qui 
tum prolificis remanet a purgarione. quaquam non ita fuperat 
ut effluere poilit.alteris:q> a purgatone os uteri comprimatur . 
Cum igitur multum quidem efHuxit;fed adbuc eftJuit: tamen 
non tantum ut femenelabatur tunc concipiunt: nec uero abfur 
dum quicquam fi a conceptu item effluut meftrua. na uel poft 
aliquandiu prodeunt quaquam parce:nec femper: fed id mor/ 
bidum eft quamborem paucis &L raro accidit.Quf autemagna 
ex partefiuntcamaxime fecundum naturam funt.afoemina 
lgitur conferri ad generationem materiam que; in meftruorum 
conftitutione fit:meftrua autem ipa efle excrementum-apertu 
iameft. 

QVodautem femencoferriafoeminapercoitum nonulli 
exiftimant:propterea q> mterdum fimiii uoluptate effici 
aturmt mas fimulquealiquid bumoris fecemat: id no bumor 
feminalis eft:fed loci proprius. uteri enl excretio e q aliis eueit 
aliis noxuenit(qcTplurimu dixeri)iis q nitide:feminarefcr> fut . 
non euenitiiis que; fufcc atque mragines. copia uero quibus eue 
nit non pro feminis emi ffione iterdum eft:fed multo excedic : 
mm etiam ciborum diuerfa ratio plurimum facitmt plus mm9 
ueeius bumorisexcernaturmtquedaacrisfaporis augetplane 
ex ccrnedi modu.uoluptas aut q g coitu fentit :no f olu femine 
exeunteaccidit:fed etiamfpirituexquoconfiftente:femeemic 
titur.quod patet :tum in adolefcetulis qui nodti emittere que< 
unt: i ppeq;etatefunt:tuinuirisgenitur5exp_tibus:uoluptas.n. 
iis oibus fcalpedo excitat :8c quoru deprauata e generato. Ali^ 



10 11 12 13 14 15 16 



jwfl^^^flffl 



19 20 21 22 23 



interdumfoluitur:proptereac£ excrementmeo feceditquoct 
concoqui atque effici femen non poiTit.fortna etia fimdis mu 
liens8<adoIefcentulieft:& mulier quafimasinfeminiseimv 
potenna cnim quadam foemina eft: eo <$ femen ex ultimo ali/ 
mento concoquere nequeat:quod alimentum aut fanguis e auc 
fanguinis proporttonalei m lis quf fanguine carent propter na 
turf frigiditatem.-utigiturinaluo profluuium accidit crudita 
te:Sic ln uenis tum cetera profl uuia fanguinis:tum meftrua ue 
niunt.nam ea quoque fanguinis profluuium funtjfed illa mor 
bo citantur boc naturale eft . itaque generationem ex co ratioe 
optima fieri apertum eft. Suntemmmeftruafemen nonpuru 
fed indigens confectionis: quomodo in fructuum generatioe 
adbuc imperfecTra ineft quidem alimentum : Sed confecTrione 
ad puritatem defiderat:quamobre ut mcftrua geniture ad mi, 
xta generant: fic alimentum I fructibus gignendis mixtum ali 
mento lincero alit.indicio etiam eft fcmcn non emitti a foemi 
na:cp cum per coitum feminis uoluptas cotrectatione locieiuf 
dem atque maribus ueniat: tamen bumor Ule no bac emittitur. 
Icem non omnibus foeminis ld excernitur: fed fanguineis tatu 
ufque non omnibus : fed quibus utcrus nonad feptii tranfuer 
fumeft:necpartuscxouo.Adbeciisqugnonfanguinem:fcd 
pi oportionale fanguinis babent no emittitur ille bumor:ut eni 
ln aliis fanguis fic in bis alia ineft miftela . caufaautcm ne aut 
bis aut fupradictis fanguineis fiat purgatio:ficcitas corpons e 
que parum excrementi relinquic quatumqs fatis dutaxat ad ge 
neratone fit: no ut etiam aliquid foras mittatur. At uero quf ui 
uipara funt:fine oui partionemt bomo & quadrupedum quae 
fufFragiues lntus fl eitun t.bfc enim omnia animal procreant : 
fineouo.iis omnibuseapurgatio fitnifi quid lgfum pergene/ 
rarioncm fit:nt mula:tamen nullis tam purgarionesredundant 
q bomini: fed quemadmodum cuique animali bec eueniant ia 
libris de biftoriis aialiu fcriptu e.plunma ex omnib^animalib? 
purgatio mulieribus fit:maribus etiam plurimum emittitur fe 
minis rnagnitudinis ratione. cuius rei caufa e coftitutio corpis 



|)ll>r. f nrif 



•••'"/•• "- 



quaehumida &i calidaeft. plurimum emm excremenri fieri in 
emfmodi eorpore neceffc eft. carent eriam parribus iis in quas 
uerriturexaemcntumnncacreris animalibus.nonenim piloru 
copiam gerunt per corpusmo oflmm:aut comuum;aut dentiu 
cxcretiones.indiciumfemen eflein meftruisgjfimul (utante 
dixi)maribus feme fieri incipit &C foeminis meftrua rhotcfcut ( 
eadem etareaanquam fimul ea loca diftendantur qu? utrunque 
recipiant excremenrum - Cuque tempus diftendendi inftat: lo 
cainrumefcunta fpiritu:quod manum teftes aperti? oftedut; 
quanquam 6C mamme/ :fed foeminamm mamme. poriusindi/ 
cant.cumenim binodigitoextolluntLir: tuncplurimisincipiut 
meftrua.igiturinquibusuita preditis fexus marisacfocmine. 
diftindus non efbin iis femen ueluti conceptus iam eft. conce 
ptum appello:pnmam ex mare ac femma mixturam : quamob 
remexuno femineunum gigniturcorpus. uerbigratiaexuno 
tririci grano unus fundus:ut ex un o ouo unum animal : gemi-- 
num enim ouu:duo eft oua: At i quibus genenbus mas bc f oe 
mina diftinguiturnn iis plura animaha ex eodem femine gigni 
pofluntiquafinaturadiiFerat.femeninplantarum&animalm 
genere indicium efttcp uno initu plura gignunrur in iis quf plu 
raquaunumpofluntgenerareiquoai^umento conftar etiam 
non omni ex parte corporis gemturam prouenire, neque enim 
diftindra ftarim mdeex eadem parte fecerncrenrurmeqj poftc[ 
fimul ad uterum deueniffent ibi diftingucretunfed euemtpor.- 
ro quod ex redta ratioe eft :ut cum mas formam et prmcipium 
momsprfbeatifocminacorpusatque materiam (quemadmo/ 
dum in lacitis concrerione corpus lac ipfum eft : fuccus aur coa 
galum principium fpiffandi cogedicp optmet ific quod a mare 
in foemina diftinguitur itelligi debeat. cur in plura paucioraue 
partiatur aut fingulare Iftituat alia ratio eft :f ed quia no diffc 
rat forma quod diuidmfi modo fe babeat modice ad materia: 
ut neqn minus fit:ut cocoquere denfareqj nequeatmcqjamplius 
utexiccare poffit:fit ob eam rem ut plurj generet .Cf teru ex eo 
quod primu conftituitiex uno ia unu tatu i pcreat.fed genitura 



fTPTTTTTTTjTTTTTTTT 



16 17 1B 19 20 21 22 23 



a foemina non conferri ad generandum : tamen aliquid con, 
fcrrndqueeffemeftruorumconftitutionemautproportiona/ 
le m gcnere exanguutum ex fupradi(ftis:tum etiam ratione uni 
uerf akque lndagatione conftat .effe enim quod generet : & ex 
quogeneret:neceffeeft.idquequanuis unum foimaquidem 
difFerre Sirationisdiuerfitateoportet.Atuero inus quediftin 
ctaseaspotcntiasoptinent:corpusetiam Stnaturam dmerfam 
effc agentis K patientis . Quod fi maseft ut mouens & agens: 
foemina:qua foemina ut patiens. Sequif ut ad maris geni rura 
foemma non genituram fed materiam conferat : quod & fieri 
ita uidetur-.natura enim meftruorum pro prima materia c: Atcp 
de bis lta docuiffe fatis fit. Apertum una cum iis eft de quo dil 
ferendumdefncepsfitiquemadmodumfciliceradgeneratiorie 
masconferat^&quonampaftofemenmariscaufaemsqiiod 
gignitut fit:utrum ut infitum & protinus inde pars corpons gi 
gnedi mixtum cum materia foemine : an feme nibil commune 
cum corpore babeat fed motus : uifquein eo contenta fit quae 
communicet: baec eft enim quf agat.quod autem confiftat & 
formam recipiat reliquum excrementi foemine efhatque ut rari 
one fic efrectis quoqs probari uidetur. nam cum in umuerfum 
animo compleccimunnon ita efFici unum ex patiente agenteq; 
uidetut:ut quod agit in eo quod efficitur infit:nec ommno ex 
eo quod mouet Sc quod mouetur quicquam confhtui. At foe/ 
mina quidem qua foemina patiens efbmas qua mas ages: Sc u n 
de mouendi principium eft.itaque fi extrema umufque fumaf 
qua alterum agens Sc moues -.alterum patiens &£ quod moueaf 
fit:noexiisunumquodgignitare:feditautexfabro8digno 
lectus : aut ex cera & forma globus eft.patet igitur nibil fecerni 
a maris femine ee neceffe :neqj fi quid accedit : idcirco cx eo u t 
infitoeffequod gignitur:fed ut exeoquodmouerit:8<forma 
utque a medicma qui fanatus eft. facta etiam tationi conicnti - 
unt: binc enim mares nonulli per coitum ncc membrum ql . i e 
ullii in ffmina indere uifiif ;Sed cotra fcmfa i mare ut f qbufda 
infectis fit:quod enf m iis cj indut efficif feminne in focmina: 
ide I mare ipo uapor uirmfcjj efficit, fef a admouere fua pticula 



q femirus capax eft ; unde fit ut genus id animaliuui diu coeac 
abfolutumquebreuigeneret. coniuncta lgiturmanentquouf 
que conftitujnt permde ut genitura conftituit: fed abiun&a ci 
to £ dunt conceptum: quoniam 8; imperfe&um quod pariunt 
eft;quippequ£ uermiculum omnia idgenus progenerenc.ma/ 
ximo fane iudicio eft :qu od auibus 8c pifcibus ouiparis euenic 
femenmec omni ex parte corpons uenue neque tale quid emic 
ti amare:quod infit m eo quod genitum cft : fed uircute tatum 
con tenta in genitura uiuifican : ut modo diximus de infe&is : 
quorum foemma tranfigit in rnarem.Nam fiue accidit ut auis 
bypenenria ideft fubuentanea oua fetat : fi poftea coit nodum 
mutatoouo exluCeoinalbum:fecundaexfubuencidis reddu 
tur-fiue cocepta ex coicuf fi adbuc luceis cu alio mare coniecic : 
Simileeiusquo cumpofccacoiuic proueruc omne gen9pullo 
rum: quapropcer nonnulli ex ris qui uc gallinf generofe procre 
encunoperam danr.ica mucatis admiflanis faciunc:canqua non 
mifceatur:conftitutionemqjfubeacfemen*,neque omniexpte 
uenerit.ex ambobus enim ueniffec:icaque bis parces eafdem ba 
beret fed f ua facultate fcme maris maceria cotenta in foemina: 
8c dbum qualitate quadam articiacid enim efficerepoteft ubi 
fecundum prguenerit : tepefadendo & cocoquendo .cibus enl 
ab ouo abfumicur : quamdiu crefdt .boc idem in generatione 
quoque ouiparorum pifcium euenicubicnifoemmaouaedi/ 
deric mas femen afpergit: 8£ quf cunqs accigic:ff cunda efficiuf. 
qu£ non actigit remanent infecunda: quali non ad quatitatem 
mas conferat fed ad qualicacem.pacec lgicur ex iis: nec omni ex 
parce femen fecedere : neque foeminam lCa uc marem conferre 
ad gcnerarionemifed marem principium mot9 foeminam ma 
tcriam prefcare. bac enim caufa nec per feipfa foemina generac. 
principium enim 8cid quod moueat difcematque : deliderat. 
Sed nonullis ut auib? aliquatenus natura gignere poreft. Aues 
enim confticuunc quidem oua:fed imperfecca qu^ fubuetanea 
uocanf :8c orcus eius quod generacin foemina agif :nec m mare 
fcmcn emictit:aut mas:auc foemina :fed abo 1 fe; mma coferunc 
quod fuu ucriqs fit:quonia i femia macena e ex q coftaC;quod 



11 12 13 14 15 16 17 1B 19 20 21 22 23 



creatunac protmus partim baberi paratam materia neceffe eftj 

ex qua pnmus conceptus confiftat.partim fubfde accedere qua 

nutriatur : 8£ crefcat. itaque partum m foemina continen necef 

fe eft: nam dc faber adeft ligno & figulis limo: denique omnis 

actio &motio ultima luxtamateriam emtedificatio iniisquf 

fdificatur . bincetiam quemadmodum mas conferat adgene, 

ratonem accepensmec enim mas omne femen emittit:8c qmb? 

emitti tur manbus nulla gs foetus boc e:ficut nec a fibro quic, 

quamfecedit adlignorummateriameque parsullaartisfabri 

lis m eo quod efficif e:fed forma & fpesab illo per motu in ma 

teriaexiftit:atqueanimaiquaforma&fcientiaeft:mouetma 

nus:aut aliud mebrum motu certe qualitatis uel diuerfo:a gb? 

cfficitur diuerfum: uel eodem a quibus idem.manus aute Iftru 

mentaque materiam mouet.Ita natura etiam maris feme emit 

tentis utitur eo f emine quafi lnftrumcnto : 8C actu babente mo 

tum: ut in operibus artium inftrumenta mouentur : i illis enim 

quodammodo motio artis eft.Quj igitur femen emittut:boc 

modo ad generationem conferunt. Que autem non emittunt: 

fed foemina particulam fui quandam inferit in marem : bf c fi 

mile ficere uidentur quafi quis materiam ad opificem afferat . 

namob imbedllitatem eorum marium nibilpcraliudnatura 

efficerepoteft : fcd uix affidete ipfa mo tus ualent &c fimilis fin 

genti non fabricanti eft: quippe quj no per aliud attingens fcd 

lpfa fuis membris rcm condat inftituendam.Sexusigiturma.- 

ris acfoeminf diftmftus in genere omnium animalium grefli 

lium eft : 8c quaqua diuerfa funt animalia mas 8i foeminarta/ 

men fpecie idem funt; Verbi gratia bomo utrunque. At in pli 

tis faculcates ifte mifcetur : nec mas a foemina feparatur: qua/ 

obrem ex fe ipfe progenerant nec genituram emittunt :fed con 

ceptu : quod femen uocatur: affemnt.idquc empedocles bene 

retulit fuo carmine: deinde etiam ouiparo gcnus arboreum tu 

litortu.ouumenimconceptuseftacanimal exparte eiuscreaf: 

reliquu alimentu eft . animalis femis etia aliqua ex pte cofiftit 

quod orifcreliquu alimetu germmi radiciqj primc efhboc idem 

quodamodoIiisquoq5eueitaralibus:cJfexudiftrguuf.cueni 









umuntur & generant ireperata redduntur ut plante : idque natu 
ra eorum mtitur ut unum fiat:quod cum cocunt bt coiungunt 
confpicitur unum effici animal ex abobus ; atcp ea cj femen no 
emittunt diu complexa funguntur uenereidum conceptum co 
ftituant: ut mfeCta quf f olen t coire:alia tam diu exigut.-donec 
partem aduenticiam quandam mittant qu£ conceptum confti 
ftituat fpacio temporis logiore q in fanguineo genere agatur ; 
bec emm parte quadam diei coberentgenitura mtra plures dies 
conftituit.moxubieamemiferikpartemabfoluumrprofecT:o 
animalia: tanqua plate diuife eftc uidentur:perinde quafi illas 
quoque poftquam femen acculere dilTbluas & fepares in fextl 
in fitum maris ac foeminf . Atque bec omnia redte ita a natura 
condita funt.platarum enim fubftantie non aliud munus nub 
la actio nifi generatio feminis eft;Quod cum maris ac focmi/ 
nf coitu efficiatur:mifcuit ea natura:Indifcretuqj fexum maris 
&C f oemine; plantarum generi tribuit:Sed de bis alibi difputatii 
anobis eft. At animalis munus non folum generare : quod 
commune omnium uiuentium eft;fed etia cognitionis alicui? 
particeps unumquodqj eft:aliud maioris aliud minoris: aliud 
minime:fenfum etenim babent. fenfus autem cogoitio queda 
eft;cuius fiue nobilis fiue ignobilis nota plunmu referet:ad bo 
minis ne pruderiam an ad genus in animu cofi deretur, nam ad 
prudetiam nibil eiTe uidebituntactum guftuqj tatum adipifci. 
At ad fenfus uacuitatem fum mu id effe putabitur: Caru enim 
cenfueriscopoteeiusetTecognitionistnec emortuu experteqj 
cffentie omnis iacere.fenfu aute animalia differut ab iis q tatu 
uiuunt fed cum uiuat etiam quod animal eft neceffe fit cu fun 
gi uiuentis munere opus eft tunc coeunt; & mifcentur bi quafi 
plante erTiciuntur ut didtum eft.Ceterum genus animaliumte 
fta in teCtum quoniam inter auimalia & platas ambiguum eft 
ut in ambobus conftitutum generib? munere neutrius fungit : 
nam ut planta fexu maris & foeming caret nec 1 altero generat: 
utautemanimal.nullumexfetmCtum affertmodo plantae: 
fcdconfifttmt & generantur ex terrena Scbumida quadam co 
cretioncfed de eorum generatione poftea difleremus. 




do cxpli 



ARISTOTELIS DE GENERATIONE 
ANIMALIVM LIBER SEC VNDVS IN 
TERPRETE THEODORO. 

Arem ac foeminameffe principia generationis 

i & q nam eoru effentie uis atcp rario effeadicbl 

I ia e.Sed quaobrem gignatur.ac fit alteru mas: 

alterumfoemia utneceffario: & quoniprimo 

mouente & quali materia id efficiatur procede 

licareconabimur. Atuero quodadmelionsrarionem 
& caufam cuius graria pertineticcjitiis pricipium ducitur . Cu 
enim reru alie fmt fempiterne:fummeqj dmine : alie que; pof 
fint & efle & non effe.Pulcbrum autcm diuinumcp illud cau 
fafemperfuanaturamelioris conditionisin rebus continge 
tibus fit:quod uero fempitemum non eft:id & effe & gticcps 
tum deterioris conditionis:tum melioris effe poffit. cuq; ani 
ma fic corpore melior animatiiqj tn animato preftet propter a, 
nimam:8£effegnoneffe:&uiueregnon uiueremeliusfit. & 
erficicur bis de caufis ut generatio fit animalium . Cum enim 
natura eius generis fempiterna effe no poffit : quomodo fiai 
poteftleo fempicernu quod gignitur efhnumero igitur n5 po 
teffcfubftantia enim reru I fingularibus eft: quf fi talia effent 
fempitema effent:fpecie uero poteft:itacp genus bominu fem 
per 8! beftiarum 8£ plantaram eft . Sed cum principium fiteo/ 
rii mas atcp foemina:fit ut generatiois gratia fit mas 8i foemi 
na i rerum natura.Cuqj fua natura melior magifqj diuina cau 
fa flt eajque prima mouet cui ratio ineft & formalq materia '. 
Cunq? melius etiam fit feparari a deteriori quod melius eft . 
Ideo in gbufcunqj fieri poteft:& quoad eius fieri poteft^mai 
a foemia feparatur.melius enim:magifqj diuinu eft principiu 
motusquod pergeneratione mas oprinetlfoemiaenimmate 
riaeffcfed coit 8f iungitur ad generationis officium mas cum 
foemina:id enim commune ambobus eft. Qua igitur ratione 
fexu mans ac foemine parricipant : uiuunt. quaobremplant£ 
quoqjuiteparticipesfunt.quaautefenfus adeftgenus aialiu 



V 



eft:Quorum iceffilibus fere omnibus mas a foemina feparat 
ob cas quas modo reddidimus caufaseorumcp alia ut didtu e 
femen emitcunt:alia non emittunt cum coeunt:cuius rei caula 
eft:q? quf nobihora funt:eadem fua naturamagnitudine fibi 
poftulat; quod non nifi calore antmali fieri poteft .Quod eni 
raaius eft;id a facultate ampliore moueri neceffe e; mouere au 
tem calor poteft;quaobrem in uniuerfum prope dixerim: ma 
iora qiif fanguine babent;g ea quf non babent : & incedentia 
c[ ftabilia maiora:que femen genitale propter calore ac magni 
tudine emittunt;de mare Scfoemina qua ob caufam fmtdictu 
iameft. 
Va Tt Nimaliu uero alia perficiunt partum forafcp mittut Cbi 
w ^^H^ mile^ut ea qu£ animal edut in luce:alia no du explana 
fftumiuamcp formam adeptii pariut . Quorum fanguinea ouu 
pariunt;exanguia uermem. Inter ouum & uerme boc intereft: 
ouum e cuius ex parte animal gignitur: reliquu cibus ei quod 
gignitur efbuermisex quo toto animal gignitur.eorum aute 
qugperfeCtumfibifimile eduntiniucem:atcjs uiuipara funt : 
alia ftatim intra feanimal gignunt ut bomo; equus;bos; &C ex 
maiinis delpbinus: Si reliqua generis emfdemt alia ubi primu 
intra te ouum genuerintrmox animal £ dunt foras: ut que^ carti 
laginea appellantur. 
^owS^iparorii alia ouu edut pfettu: ut aues & qu£ quadru 
ij^jfiedes ouu pariut:ut lacerte & teftudies:aut q pedibus ca 
rentmt ferpentu pars plurima.oua.n. eoru poftcj ^pdierunt nul 
lu infup. capiunt icrementu: alia imperfedtu edunt; ut pikes 
&c cruftata & mollia nominernanqj eorum oua edita augetur, 
Oia q aut animal pariunt aut ouu fanguine babet: & q fangui 
nebabet:aut atal pariut:aut ouumifi 010 improla fint. 
ipyXaguiu jfedta uermiculii pariut:q aut ex coitu generat: 
^_J^aut ipa coeut.Sut.n.nonulla ifecta q fpote naturf gigna 
tur:fed fexu maris ac foemie babeat coiuCTracp^pcreet aliquid 
quod tamg generamt Iperfedtum eft:caufam antea reddidi. 
CLMagnapmutatiogeneribuseuenit:neceni btpedes omnes 
uel animalpariutuel ouum:auesenimouum;bomoanimal 



pant .ncq; quadrupedes oes aut ouu pariunt aut animal.equus 
enf Scbos & akeplurimeanimal pariuntdacertf crocodih K 
alie coplures ouu.nec uerri in babendis pedibus: nec ne ratio g 
tus cotinetur. n i expedu alie animal pariunt : ut uipere & carti 
laginea.alie ouiu: ut pifciu genus:ac cctere ferpentes pedes ba 
bentiu multe:& ouum3< animal pariunt:ut quadrupedcs quas 
modo enumerauimus: necno intra fe pariut tum pedata ut bo 
mo:tutnexpeda ut balene delpbini.fic lgitur diuidi non pot: 
necdifaiminiseiuscaufambabet iftrumentu ullum inceffiii 
delegatu.Sedenieapariuntanfmal quenaturapfectiore funt 
acpnncipiufinceriusobtinent.nulluenim intra fegignit aial 
nift quodaererecipit & fpirat. perfectiora aute funt:que uatu 
ra calidiora «c bumidiora nec terrena coftant. Caloris uero na 
turalisratioe pulmone defcribitur fanguinis copote.quc enim 
pulmone babet:oio calidiora funt iis que non babent: & inte 
rea fuperant que non fungofumaut retorridfi: K paru fangui 
nis continente babet pulmonetfed fanguinulentii & mollem : 
utqj animal res perfecta-. uermis aute & ouu iperfecta eft:Cc g 
fectu nafci folet a perfectiore.Que atite calidiora quide funt 
propter pulmone fed natura coftant ficciore: aut que fiigidio 
taquide fed btimidiora funt:eoru altera ouii edut perfectum: 
altera intra fe Si ouii 8i animal pariunt . Ni & aues K cortice l 
tecta calore fuo petfjciunt: fed pte ficcitate ouu pariunt: carti 
lagineacumminusiiscalidamagisbuimda fmttutroq; paiti 
cipant.qppe que Siouu & aialitra fe pariunt.ouu:quia frigfda 
funt.animal:quiabumida.bumoreniuiuificuseft:ficcitaflon 
ge a uita remota eft. fed cu no penna non cortice non fquama 
teganf:que indicia funt nature ficce atqj terrene:fdcirco mol 
le generit oufi:ut eni ipfis fic eorii ouis nulla fatis lnfidet ficci 
tas:atqj ob ei rem intra fe pariunt oua. ni ii ouii foras pdiret 
facile periret : carens putamine quod protegat duriore.ftigida 
ficaoraq; pariunt quide ouuifed imperfectu.Crufta etia duri 
ufcula opertii propter naturi terreni fui generismtqj lperfectfi 
exienspofTitferuari tutelaoperimetiteftacei.pifces itacpcum 
fquamati fint: & genus cruftatu: ut renena coftitutum natura 

aa Z. 






oua putamine duriore generat.Sed molliu genus ut ipfum na 
tura corporis lenta eft;fic oua qu£ lperfeCta gdere folet tuetur 
& ferua t.plmimfi enim lentoris fua cum foetura emittunt, 
""^Nfedta oia uermiculum pariunt: eadecp omnia fanguie 
carent;unde fit ut que; extra uermiculu pariunt fanguine 
f uatent;quauc[ exanguia non oua uerme pariant: comutant ent 
inter fe uiccs infecta; & qu£ ouu pariunt iperfeCtummt pifccs 
fquimari:& cruftata;&; mollia; borum enl oia uerme imitat ; 
quippe que foris icrementum recipiancillorum uermiculi tem 
pore ^pcedente.-in fpecie oui tranfeunt: quod queadmodu fiat 
poftea explicabimus , Nunc prius intelligendu qbene miroqj 
deinceps ordine natura reddit generatione. perfeCtiora eni cali 
dioraqj ammalia ^ple rcddunt perfeCta qualitate.na quantitate 
nullu olo animal perfeCte^pgenerat. ola eni poftca c[ nata fiuit 
incrementu recipiunt: & generant quocpeaipfaarumaliaintra 
fe ftatim.cetera ab us proxima loco fecudo coftitutamo ftatl 
pfectaintra fe generant.cu.n.prius intrafe ouupegerintimox 
animal £ dunt m luce. Alia non perfectum animal generant fed 
ouum idqj |>feCtu,que auteiis frigidi ora coftant natura; gcnc 
rant quide ouum lcd non DfeCtum:ueru quod forispernciat':: 
ut genus pifciu fquamata &c cruftata & moUia.Quintu genus 
quod fngidiftimueme ouu qdeex fefe parere poteft; fedb^e 
affeCtio foris eueit ei ut dictu e, InfeCta eni primo uermiculu 
pariut;qui addito tempore fpecie accipit oui. Aurelia enim ap 
pelkta:ouioptinetfacultate;tum exeo ammalnafciturtertia 
mutatione fine redpiens generatiois.Sunt igitur que no femle 
genitali procrcentur ut antea dictum eft.Sangiunca tamen oia 
femine procreantur:uidelicet ea qu£ per coitum onuntur emif 
fa a mare in foemina genitura;qua in gefta aiaha conftituunt ; 
fuacp forma recipiunt aut intra ipfa animalia; quae folent afal 
generare;aut in ouo aut in femine:& eiufmodi alia fecrctione. 
de qmbus queftio longedubia ontur: quona pacto ex femine 
genereturautplantaautanimal:quod erum gignitur &exali 
quo &i ab aliquo Si aliquid gigni necetfe eft;ex quo gigrutur 
materiaeftquamnonnullafecum babentpnmam acceptaex 



foemina: Verbi gratia:ea quj non forma animalis nafcuntut 
fed uamiculi aut oui:quedam diu ex foemina capiut quonii 
Uctentiuteaqujnon modo foras:uerum etiam lntus forma 
aramalis gignantur-.Talis id ex quo onuntur materia cft : fed 
boc loco non ex quo orianmr quenmus:Sed a quo partes cor 
ooris generetur:aut enim extrinfecus aliqiudaut I genitura 8c 
iemine infitumagitndqj aut pars ahqua animf :aut anima:aut 
babens anima eft:fed ab aliquo extrinfecus agente effici queqj 
aut ui fcera: aut alia mebra remotum a ratioe uidef :fiai emm 
no poteft:ut moueat quod no tagit:S< quicquam ab eo quod 
non moueat. affiaatur.igitur i ipib conceptu aliquid iam ieft 
quod autparseiusfit:aut feorfumcontineatur.Sedaluid quic 
quam effe abiuctum irratioabile eft;eteni generato ia animali 
comipatur ne lllud an maneat. At nibil I effe uidetur:quod no 
totius pars fit:aut plantf aut animalis : Qum etiam comimpi 
poftj uel omnes uel aliquot partes effecit abfurdum e; Quid 
enim efficiat reliquasma fi lllud pofteag effecaat coranteriit: 
Cor autem ipfum pattem aliam effirit.-eiufdem ranois eft: ut 
uel oia intereant uel omnia feruenf :ergo feruari ncceffe cft.ps 
igif eiuseid quod protinus ifemine lneft.fedfimbilaif eft,- 
quod non aliqua in parte fit corporis:ut ammata quocp pars a 
liqua ^ptinus fit:c6fequitur.Sed Cf tera quona pacto effiria lf : 
Aut emm fimul omnes partes generatur y Verbi gratia:cor:pul 
mo;iecur:oculus:8i reliqua oia:aut ordme deiceps:ut in iis car 
rmnibus qug ad orpbeii aucnore referunf . Similiter enim ut re 
tis iplexum coftitui animal lbi fcribitur . Sed enim non fimul 
oia effici: uel fenfu parcipi poteft:Cum partes alie- iam in effe: 
ali? nodum ad effe canaf : nec dici poteft eas prf fua exiguita 
telatae.pulmo enim qui aplioris quam cor magnitudims eft: 
poftenor corde m pnmo ortu confpicif .Sed cuin aliudpnus: 
aliud poftenus fiatmtrum altaum efficiat alteru;& fit propter 
proximum:an potius boc poft boc fiat! Verbi caufa.-non cor 
iam ortum;efriat iecurudqj aliud quippiam:fed boc poft boc 
ut poftcj puer factus eftiuir efficitur:nona puero agente uir ef 
ficicur.Cuiusreiranoillaeft.-cpabeo quodactu eftndquod 

aa ?■ 



' <l fr/i^'"/» 






potctia eft cfficiatuntum m nature:tum in artis openbus jtacp 
fpeaem &c forma efle in illo opoitebit , Verbi gratia in corde 
formaiocinens:quac[aliasquocpiIla opinio abfurda 8c con/ 
meticia eft.Quin etia ut in femine protinus pars aliqua anima 
hs aut plantc facla contmeatiinSiue que ceteras efficere poffit 
fiue quf nonpoffit JmpofTibileeft; quando ex femine &C geni 
tura omma generantur.ab eo enim qm femen fecerit: creatum 
id procul dubio eft.-fiquide protmus ineft . At uero femen pri 
us fiat oportetrldqi officium generantis e.nulla igitur pars co 
dita ieflepotcft;ergo quod agitnullam ife babetpartem : At 
ne extra quide^alteruaum autem fit necelle eft. Hee igitur fo! 
uere conadum eft:fortaffe enim aliquid ex iis que diximus no 
fimpelx eft:ut ab extero nibil effici poffe.na &e ut poitit: &C e 
ut non pofTit:fed femen anidaquofemendicamus nibilo re 
fert:fcilicetquamotum:quemillud mouebat,femein feipm 
c6tinet:£icri autem potett:ut boc ab boc moueatur:&bocab 
bocfitcp perindcrquafi admirabiliailla fpontina;partes enim 
babent uim modo quodam : etiam cum quiefcunt : quarum 
primam ubi extrifecus aliquid mouent;ftatim proxima adu 
efFicitur:utigiturinfpontimsillis quodammodo illud mo 
uetquod nibil nunc tangit;fed ante tetigit:fic id a quo femen 
aut quod femen eftedt mouet:cum aliquid tetigerit ; quac[ no 
adbuc tangit:& motus qui meft quoda effrcit modo: ut edifi 
catio edes.igitur aliqiud effe quod efficiat ;fed non ita ut boc 
quiccpnec perfedtu inefTe:pnmu agens apertii ia efbqueadmo 
dumaute unuquodcp fiat accipiendu binceft boc micio.oia 
quecuncpautnatura;autarteefficiuntur:ab eoquodactu eft 
fiunt ex eojquod potentia tale efhSeme igitur tale eft;motuqj 
babet & pritipiu talemt motu peracto gs exiftat quecp: eadeqj 
fit animata.non eft enim facies nifi animam babeat necp caro: 
fed cormpta equiuoce dicetur facies aut caro: perinde quali la 
pidea:aut lignea facta fit.fnnul autem partes fimilaies & iftru 
mentales fme officialcs efficiuntiir;& queadmodu non fecuif 
non aliud inftrumentudixerimus factu effe ab igne folo: fic 
nonpedemnonmanum.eodemc£-modo necarnem quidem; 



™ 



naiti efus quoqj aliquod officium eft.duraigitur molliajenta: 
rigida:&quimnq;aliiaffect:iispambus mfunt animatisacali 
ditateifrigiditateue effici poffunt, At ratiq qua ia caro aut os 
eftnonpoteft:fedamotuproficifcentecfficimrabeotquod 
genuiciquodqj actu eflid : quod potentia eftid ex quo gigni 
uu':quomodoiniisquoqjagitur:que^rteefficiuntur:femi,n. 
dummaut molleefficiturcaloreuel fngore:Atuerocfisamo 
tu lnftrumentoru qui artis optinet ratione. Ars enim prfcipiu, 
Formacp eius quod efficitur efbfcd m alio , Motus autem na 
■tur^mipfo eab altcra profectus natura q actu optinet forma. 
(IfjEd babeat ne femen animamcc nc racio eadem atqj de g 
\~^J)tibjs reddeda eft.nec enim animaulla effe poteft ialio: 

•^rruiieocuiuse:necpr)s ullaeffepotefhquod patticepsanime 
non eft:ni fi equiuoce ut mortui oculus.femen igitur & babere 
arumaSieffepotentiapalameft , Propiusautem& rcmotius 
idemafapfopotentiaeffepotcft:utgeometradormiesremo 
aiisguigilanseft:ifcpremotius:qii.igiamconcemplatur.Sed 
enim buius nulla pars caufa eft generationis: fed quod primu 
extrffecus mouirud caufaeft.nibil enim feipfum generac: fed 
poftqgeneratueft.-feipfum la augct.quaobre nonfimul oes 
partes generanf . fed unaprfmu eamqj primum piiri necefTe e: 
quf principiuaugendi conrineatifmeenimplanta fmeanimal 
eft:eqiieomnibusineft:quoduimbabeatuegetadi fiue nutri 
endi.idautemeftquodtalealterum generetquale ipfumeft. 
bocenimcmufqjperfeCJti;rumammalis:tumftirpisfccudum 
natura officiu e.neceffi tatis aute ratio eft:q> cu aliquid ortfi e: 
auf geri idem necefTe eft.Generat igitur quod eft uniuocfi : ut 
bomobomine:fedperfeipfum augetunergoipfumcu aliqd 
frtauget.-quodfiunumqufdidqj pnmum fit; id primfi gene 
rarinecefleefhftaqjficorprfmumin nonullis ontur animali 
busiaut cord is proportionale in iis que corde carent : ex corde 
principium lllud eftdn iis qu£ cor babetxeteris cx^pporrioali. 
expofui iam ad ea que ante quj rebanrur.Quid caufa fit ut pri 
cjpiu generarionis cuiufqj mouens pnmum & procreans. 

~gd gjE feminis natura dubitaucrit quifpia:feme enim prodit 



deanimalicraffum &albummox retrigeracumbumidurruad 
aque fpcciem reddiruncolore eriam accipic aqug , Abfurdum 
lgicuridpucaueris.-aquaemmnoncraflefcircalore.Idautemi 
trmfecuselococalido proficrfcicur.-craflum refrigeracuqjbu 
mefcir. Acqui omnia aquofa concrefcunc fngore:femen uero 
poficum in gelu fub diuo non concrefcic fed bumefcitrquafi a 
contrano craflum cofticenc.Sed neqj a calore craffari rario £ 
babilis efbque emm plus cerrf concinec : ea confiftunt craflan 
curqj per cocfrone uc lac.igicur refrigeracu folidefcere debuic: 
acnibilofolidiusfit:fcdrocummodoaqu£ liquefcic. bccigi 
cur dubiu eft.nam fi aqua eft cum aqua no uideacur pofle a a 
lore craflariiboc camen ex corpore calido craflum & calidum 
exir.Sed fi ex cerra conftac auc fi mixcti cerrf & aque. eft : no co 
. tum refo lui in bumore &c aqua debuic. 
^aJSN non omnia que- accidunc diximus: non folum enim 
iPttqu od ex aqua & terra burmdti conftat craflacur : fed eci 
jjamquod ex aqua & fpiricu ut fpuma craflior albacp exiftit: & 
quo ampulle- pauciores mcerciorefq) func:eo & albiorer rigidi 
or faftus confpicicur:quod ldem in oleo quoq; fic.-craflefcit e 
mmmixtucufpiiicu.Quaobreciafliusredditurquod albef 
ciccum bumorleo concencus difcernaruracaloreefficiacurcp 
fpiritus.Galena etiam aque mixca auc oleo amplu ex paruo e/ 
rigic faftu:& fpiffum ex hquido:& album exnigro. caufa eft 
g> fpiricus imifcecur:qui faftii efEcic;8£ albedine diluddeapic: 
ut I fpuma & niuema & nix fpuma cfbaqua etia lpa pei mixca 
cum oleo crafla albacp reddicunper concufliim enim acrncuq? 
includicur fpiricus;& lpfum oleum quocp mulcu fpiricus con,- 
tmecpigue emm nec tenc eft neq; aque:fed fpincus.cx quo fit: 
uc per fumma aque. flui tet:aer enim contentus in eo ueluci 1 ua 
ieefFerc:per fummaq;fuftinec;&caufamleuicacis prebet.qui 
etiam fiigore & gclu craflefcit: oleum:non congelafcit: calof 
enim facic ne gelu cogacunaer nacp calidus & icongelabilis e : 
fed quoma a fngore is quoq; conliftic & defacur: bmc oleuni 
craflius reddicur.bis de caufis femen quoq; cxic quidem intri 
fecus fpifliim & album calore inrenoremulnim fpiricus calidi 



li 



eontinaisrfed egreffum ubi calor euanuit 8c aer refrigeraf : bu 
midu rugruoj euadit.remanet eni aqua: 8C fi quid parii tarene 
poraorus continetunut inpituita: fic i femie cum Gcafat.Se 
miigiturcomune eft fpinms 8Caque:fpiritusauteaercalida5 
eft:quiobre natura bumidu efbquonti ex aqua conftat.Ctefi 
as Crudius plane mentitur ea que de femine elepbanti fcnbit : 
ait enim ufqj adeo durari ficccfcens ut electo:o.i.fiiccino firm 
le efficjatunquod nimcj fit.magis enim alteru al tero feme effe 
terrenuneceaeeft:8Cprecipuetaleeorumeft:quomincorpore 
multum matenf cerrene babef . CraiTum aute albumcp eft fpi 
ntrs mixcioe. Semeemm omniu album eft . Herodotus uera 
non fcribit : cum nigri effe etbiopu genituram dicat:quafi ne 
ceffe fit omnia nigra effe eorrl quibus nigra eft cutis: At g. den 
tcs eoru albos effe cernere potuit.caufa ut album fit femen: cp 
genimra fpuma eft.fpuma aute alba eft: & maxie quae ex pau 
ciffimis partibus conftent: Sc ti paruis ut ccrm ipulle ncqueit: 
quodinoleoquocp&aquaeueniucumifcentur&iconcutiunf 
utantediximus. 
"g n gEcuerobominesantiquoslatuiffeuidetur naturi femi 
^LJpusee fpumofi. dei enique rei uenerec prceft: ab eaipfa 
facurtateriominarut . Caufa propofi te quc ftionis explicata ia 
eft.Congelafcere aute feme non poffe ob eam rem apcrtu lam 
eftuerenim incongelabilis eft. 

QjJJEquitur ut SC dubitemus Sc dicamus:fi in iis que femen 
)CZyemitt'intinfoermna;nullapars conftituendi conccptus 
Ct: quod fubierit:quoni uertatur corpuletiaeius:quido ipfii 
facultate qui i fe cotmet agit.dffiniedu igifprius e utru quod 
infoeminaconftituitur accipiataliquidabeo quod fubierit: 
an mbil acdpiat. Atcp etii de anima qua animal dicitur ( Eft 
aute animal parte arame fenfuali)utru i femine 8C conceptu in,- 
eft: an non: 8i unde.coceptu enim inanimatii effe nemo ftatue 
ntuitaoibusmodispriuatu:quippe cunibilominus femia 6C 
conceptrisarumahiiuiuat:gftiipes8cau'quadiu prolifica fiit. 
ergo animi in iis baberi uegetale pali eft.fed quiobre eam pri 
mii baberi neceffe fit ex iis q alibi de aia cufferuirrrus aprii c. 

aa s" 






*/> gf*vn* 



Senfuale etiam qua aial eft:tepore ( peedentereeipi:5<: rationale 
qua borao ccrtii eft. non eni fimul & animal fit & bomo:nec a 
nimal &i equus: eadecp i ceteris aialibus ro eft, fmis em poftea 
conongir.propriu aute cftfinis cuiufcp generationis;quaobre 
dc mece raam quonam tepore:8c quomodo: & unde eam reci 
piant:qufpnncipiumidparticipant:plurimudubitatur.Sede 
nitedu pro uiribus & quoad fieri poteft accepiffe operepreciu 
eft. Anima igitur uegetale infemimbus &c conceptibusX non. 
dum leparatis babrapotentiaftatuendueft;non atftu.priufg 
eomodoquoconceptus quiiam fepai-antur:abii trabant:& 
officio eius anime; mngant .principio eni bec oia uitam ftirpis 
uiuere uidentur.de anima quoqj fenfuali pari modo dicedum 
eft:atqj etia de intellec£uah:oes.n.potentiaprius baben jjadtu 
neceffe eft:fed aut oes contingere cum ante no fuerint neceffe 
eft:aut oes cum ante furant:aut parti cu ate no fuerint & cotin 
gere:aut in materia non fubeuntes feme maris: aut eo gdem in 
de uenientes: fed in mare aut oes extrinfecus cotingere: aut nul 
lam:aut partim extrinfecus:partimno extrinfecus . ceteru oes 
ante effe fpoffibile rationibus bis effe oftendit. Quoru enim 
principioruacftio efticorporahsbec finecorpore ldleno pof 
fe cerm eft^ Verbi graria abulare finepedibusjtacp extrinfecus 
ea uenire Ipoffibile eftmec enfm rpeper fe accedere poffunt:ai 
Ifeparabilia fmtmeqj cu corpore:femen enim excremetu alime/ 
ti mutati eft.Reftat igic ut mes fola extrinfccus accedat: eaqj 
fola diuina fit:nibil enim eu eius actione comumcat actio cor 
porahs , Sed enim ois aie; fiue uirtus fiue potentia corpus ali 
ud participare uidetunidcp magis diuinum q e a que elcmenta 
appellantur.uerumproutnobihtateignobihtatcue anime iter 
fe differuntnta Si natura eius corporis differt.Ineft enim in fe, 
mine ommu quod facit ut foecuda fint femla:uidehcet quod 
calor uocaturudcp non ignis non talis facultas aliqua eft ; fed 
fpirirus ; qui m femine fpumofocp corpore continetur:& natu 
raqueineofpiritueftproportionerefpondes elemento ftella 
rurn.quaobrem lgnis nullii animal gcneratmeqj conftitui:gcg 
denfis uel bumidis uel ficcis uidetur; at uero folis calor di am 



malium non modo qui femine cotinetur: ueru ecii fi gd excre 
mencifitquigcliucrfuma natura:tameidquoqsprincipTU bi 
bet uitale.ceceru calore iualalibus contentu :nec igne effe necp 
ab lgne origine duccre apercu ex bis eft . corpus aute geniture I 
quo femen aialis principii contentu una prouenit: partim fepa 
rabile a corporeun qbus diuina pars coprebendtf : qualis e que: 
mens appellitunpartim ifeparabile: borincj geniture feme dif 
foluit:uerfumqs infpiritu euanefcit:cunaturibumidaaquo 
famcp babeat.quaobre an femper id foras exeat -juerendu non 
eft:necpanparsullaficformec6fticuce:quomodo nec defuc 
co 3. quo lac cogicur qucri tale quid couenictni bis quocp mu 
tat:&nullaparsconftitutfmigrutudiniseft,Deaiaqueadmo 
duconcepcus & gemturababeantea:8iqu«dmodunonbabe 
ant diffmicum ii eft.potentia eni babent:adu non babent. Se 
men auce cum exctemecum fmeodemq! moueatur mo tu quo 
augetur corpus,digeftione ultimi abmetsubi uteru fubiitxon 
ftituit&mouetexcrementafoeminf eodemotu quo ipfum 
mouec.nailludquoqjexcrementu eft:babetqjoespartcs poce 
cia:a£tu nulli.baberenieas partespotctia:quibus diffcrt foe 
mina a mare:ni ut ex lefis interdu lefa;interdu non lefa gigiu 
tur:fic ex foemina parciin foemina:alias no foemina:fed mas 
generac. foemia eni quafi mas lefus eft.tV meftrua feme funt: 
quignonp&u:VnumIilludnonbabentorigine & princrpi 
affl animg.quaobre quibus animakbus oua fubuecicia gignii 
tunparces quide ucrorucp optinet ouii iftitutu:Sed pricipio ca 
ret:qua jjp animatu no eftad eni a maris femie affertur: quod 
principiu ubi foeminf excremetu receperitxocepcus fic . bumi 
dis uero corpulentiis cu incalefcunt obducif :ucin pulte refrige / 
racxcruftula.Corpa auce oia cobf ret Sc continenf lentore:que 
indies licp adauctis corporibus natura accipit neruiquf partes 
alaliu concinec:In aliis neruoualiis eo q> neruo proportionef. 
cutis etii formc eiufde e:& uena et mebrana:& omne eiufmo 
di genus.differunt bec enim inter fe maioris minorifqj raaoe: 
& omnino exceiTu defecfaiue. 
IJfcsBNimalia uero quoru natura imperfe&ior efticocepcum 



cum perfectus iam cft:fed'nodu animal perfecTu foras mittut: 
quod quas ob caufas lta fiat ante diximus.perfecTu aute c aial 
cum coceptusiamautmasaut foemmaeft.f.inquibusfexus 
becdifferentiababet', Suntenim quf necmare neqjfoemina 
gcnerent:uidelicet que & lpfa non ex foermna marcqj & coitu 
ammaliu procreantunfed de eoru generatioe poftea dicemus . 
Qu£ autemanimal itra fe generant.f.nature perfecTe ammaha 
quoufqjatalpariat:forafqjemittant:gerunt intrafe innexum 
quod gignif .At uero qugforas animal pariu tf cu Itra fe pnus 
ouum genucribeoru nonullis ouum iam perfecTu abfoluit : ut 
eoruqueYoraspariuntouu:atqjitaaialexouo inrra foemina 
nafciturahis.Cumalimentuinouo contentu abfumptu iae: 
repietiirabutero&perficitunatqjobearem ouumutero non 
abiungif .bec caitilagineoru pifciucUfferetia eft : de gbus poft 
feorfum per fe differemus. 

*4frT\Vnc a primis incipiendu eft;prima aute funt que perfe 
H « fcueiufmodi aute funt que animal generant: eorucp pri 

' mumcomo eft:deceffio igitur feminis omniu no aliterg ce te 
rorumexCTemerafierifolet;fertureniunumquodqjfuumilo 
cum no uim fpiritu inferenteno alia eiufinodi caufa cogete:ut 
quidaateftibiLstrabimodo cucuibitaru medicinaliuper uim 
fpiritus opinanf .-quafi fieri poffit ut nifi uis inferatunalio ten 
ckt excrementu alimemaut bumidi aut ficci:quonia reteto fpi 
ritu ita uniuerfo excernaf ; At id comune omniu eftique moue 
re uoluimus:uifes enim reteto fpirim augeturma & fme ea I ex 
cremeta g fomnu exeunt fi meatus laxi pleniqj excremeti funt. 
fimile ab iis dicitur ut fi quis plantaru femia dixerir quot anis 
a fpiritu fecemi;eo ubi frucTu afferrefolet . Sed cni caufa eius 
rei ut diximus eft:cf excrementis partes capaces defcripte a na 
cui-a babentur omnibus:tum in utilibiis illis Ccco &i bumido: 
tufanguiniqueueneuocanf.foeminf itacpuenis duabus ma 
iorc atcp aborta fiffis firpne uenaru multitudo teniuu in uterii 
definir:cjbus alimeto expletis naturacj pre fua frigiditate facul 
tatis cocoquedi indiga tranffunchtur i uterurgg uenarii tenui 
tate:cu pre. fua anguftia nequeat exuperantia continere . Itaqj 




9 10 11 12 13 14 15 16 17 1B 19 20 21 22 23 24 



affedtus bic ueluci marifi'e:aut alia jjfufio fanguinis eueic.Cf 
tetu meftma nullo citcmtu cetto defctibuncut.tendunt tameti 
moueindeciefcente menfeudcjs tatione tecta;funt eni cotpota 
animalium fngidiota cum euenit uc contines aencalis efficiac 
mefium aute coicusfiigidi funt ptoptet lunc defedtum •. icaqj 
fic ut fines menfiu q media fmc frigidiores.igitur poftcj exae 
mcncum mutatuimnfanguineeibmefiiuamouen tenduntt 
eo quem modo dixi ciiciutu.atfi concoctum non eft : paulati 
aliqmd fubinde leccmitucquiobtem quc alba uocatur paruis 
adbuc 8£ puellis proueniunc.Seruatcorporaintegrauterq; ex 
crementotu bic fecelliis cum modice fitmtpote cii ab excteme 
tisuindicecur:qu9 caufc cotpotibus funt ut egtotet . Sed fi uel 
no fit uel in modice fic dantim cuenit.aut emm morbi oriunt': 
aut corpus emarceffit & cxtenuatunquiobtem & ea alba cum 
frequentet mouent t& fupeianrinaementu aufcrunt puellatu. 
Fitigitutneceffatioexctemetuboc obeasquas diximuscau 
fas.Cum enim natuta concoquete nequeat:excrementu fiat ne 
celTe eft : no folu alimenti Iutills:fed etiam lii uenis & Btenuif 
fimasuenasexilndandofupctet. fedmeliorisnot£ firufqj gra 
tia natura eo abuticur I bunc locii.f. generationis caufa ut qua 
le erat futuru tale alterli oriatur.ia eui talepotetla e:quale e cot 
puscuiusfectecioe.foeminisigif oibusexciemetu fiat necef 
fe e; Sed fangumeis iplius:eatuqj mulimbus plurimiimmu 
ceteris quoqj aliquid colligi I uuluatiu locu neceffc e: caufam 
quaobtefanguineisapliuseotuq; botnini plutimuanteexpo 
fui:fed cur i foeimnis oibus excremetu boc ieft:i matlbus no 
oibus ieftlfqdameninon emittuntgenicuiajfedutqueemit 
tuntmotufuegenitureaeantquod Iftrcuifexmaccna coteta 
i foemina:fic ca motu ftio Itemo in ea gte cotento:unde feme 
fecetnitut lde faciunt Sc cofiicuunc.pats ea locus fepti ttanfuei 
fi e I omnibus id babenribus.principium enim nature cor pro 
poraonaleueeft;caufainquamcuiomnibusmaribus non fit 
excremetugeicale:cuoibusfoemimsfit: Quodaial eorpuse 
aiacum ad quod Iftituendu foemia femg materia pbet:mas ui 
aeandi:banc enim eotum utticjj facultate cribuimus ; idqj eft: 



UL. 






x-wyW 



quo alterum mas alterum foemfna fit.itacp corpus & magiiitu 
ctinepreberiafoeminaneceiTeeft:amari nibil tale neceflario 
defideratur.nec enim inftrumenta tn iis qug efficiuntur I efle : 
neqiipfumefBciensnecelTeeft.corpus igiturex foeminaeft: 
amina ex marcfubftantia erum corporisalicuius anima eft : & 
ldco quf non unigena coeunt:quodea faciunts quorum tepus 
par &C uteri geftatio proxima & corporis magnitudomon mul 
to difcrepas i h$c primos partus fimiles fibi £ dunucomuni ge 
neris utriufcp fpecie:quales ex uulpe dc cane generantur: aut ex 
perdice 8C gallinaceo:fed tipore procedente diuerfi ex diuerfis 
prouenientes:demum forma foemine inftituti euadunt : quo 
modo femina peregrina ad poftremu pro terrf natura reddut» 
bec enim materia corpufqj femimbus preflat. quaobrem pars 
foeminarum ea que_ femen recipitmon meatus traie&ufcp qui 
da eft: fed uterus apliorjnares qui femen emittunt:meatus ad 
id emittendu babet exangues.excremetu aute quoduis timul 
8c fuo in loco eft;& excrementu efficitunnec prius ullum: nifi 
uismagnacogit& cotranaturadiuertitur.fedquaob caufam 
exaementa animaliu genitalia fecemuntur: declaratu iam eft* 
oJautefemendemareacceiTitin foemin^ uteru parte puriiTi 
ma excrementi conftitui t.PIunmu enim in meftruis quoqj bu 
morisinutilis continetur: ut 1 mans genitura quod bumidifTi 
mum eft:tum eadem emiffi6e:tum I diuerfis. prior enim emif 
fiominusf5Cunda§pofterioreft:minusenim caloris anima 
liscontinetproptercruditate:Atueroquod coneo&um eftr 
craiTum 8C corpulentius eft.Quibus autem uel mulieribus uel 
ceterorum animaliu focminis nibil foras emittitur ; quoniam 
non multum exerementi inunlis cotinetur : iis tantunde quod 
comgitiuteroe;§tuiisqforasemittut;remanet quod maris 
facultas conftituit;aut in femine decedente contenta:aut mare 
fubeunteparticulafoeminf:quf proportione refpondeat uul 
uismtinquibufdaminfcctisfieri cernitur.bumore aute quia 
foeminis cum uoluptate emittitunnibil ad conceptu conferre: 
didtu eft ante.fed potrffimu inde uideri pot:cp ut manbus fic 
8C foeminis accidat no<Jtu g <jete quod pollutionem appellant 



uerum boc nullum indicium eftmam & adokfcentibus idem 
euemt:g Sc fi emifluri aliqu.ido funt:tame nondum emsttut : 
& ns g uel emittiit uel emifluri funt ifoecudmres ita fe babet 
ut fme mansemiflione concipr fpoflibile fit: atqs etfi fme me 
ftruom excreme«to:quod aut redundis effluat foras: aut ftus 
fatis flt. At fi fme ea uoluptate q foeminis per coitum euenire 
folet concipitur.-Sl locus turget & uulua defcendit propiusuie 
rum tamen magna ex parte fic accidit:ut cum profufione foe 
mine agatunquonia os uten fe copnmat: cu profudit :i qua g 
dem profufioc uoluptas Sc mari & focmine- contmgere fokt : 
femen etiam maris mehus ita dirigitur & iuuaf : profufio aute 
no intus fit ut quida uolunf.Os emm uteri anguftum eft: fed 
aneequo foemina mittit uaporcm : illud nonnullarum recre 
mentum:eodemenimmasetiammittit quod fuderit : 5£ aut 
ibidem manet femen erniiTumjaut itus ab utero trabitur fi ca 
lidus eft:S£ modice tcmperatus. Cuius rei indicium cp locus g 
modo madebat:reficcatus mox fentiatur. Animalibusetiam 
quomm precordiis uulua iungitur ut auibus K pifcibus qiu a 
nimal pariunt ne femen illuc nabatur : fed profufum deuemat 
ipfum fpoflibik eft . Trabit gemtura bic locus fuo calore.me 
ftruorum etiam deceflio : cV confluuium fomitem in ea parte 
caloris paratutaqs ut uafa no lllita calido diluta bumore aqua 
in fe trabunt ore inuerfo ita atu-abimr:nec audiendi funt qui P 
tibus accommodatis ad coitum officialibus id fieri opinant : 
nulloenimpacloficfimpoteft.contiaetiameuenit iisqui fe 
men a muliere quoqj emitti aiunt: Accidit enim ut poftq foras 
emifemnt retrabant mtus:fiquidem quod emiflum eft mifce 
ridebetcummarisgenitura:quodita freri fuperuacaneu eft. 
At uero natura nullam rem fupemacaneii fecit : cum autem ex 
crementii foemine ln utero conftiterit a maris genitura:que fl 
mile facit ut lactis coagulu'.Coagulu enim lac eft cotines calo 
re uitaleg ptes fimiles duciteode:& unit atcp coftimit : SV gei 
tura ita fe bet ad meftruorfi natura:cade enf natura ladisK me 
fnuorue:iraqjcoa<itisiaptibus corpuletusbiior excerninob 
ducuntqj circu pte reficcefcece terrena mebraertu neceflario m 



etiaaHcuiusgraria.na&calefcentis frigefccntifue raextrema 
ficceflfere neceffe eft ; &c animal non m bumiclo : fed feorfum 
corineri oportet,uocantur ea quibus obuolutus eft foetus par 
rim mebrane;alic_ fecundf qu£ maioris minorifue ratione dif 
ferunt,bee paii modo in oibus tara ouigis cj uiuigis babentur: 
fed eni cum conceptus lftitutus eft-fadtfimileiis quf ferunt. 
prmcipiu enim primu femina quoqj intra fe conrinecquod po 
taitiaprimo contentum;ubi fecretummox efbgermen mittit 
dc radicem qua alimentu aifumitunincrementu enim defidcra 
tLir.Sicinconceptuquodamodocum partes corporis omnes 
potentia infint;principiu maxime promptum babetur: quaob 
rem cor primum adu fecermtur;quod non modo feniii lta fie 
ri conftat:uerum etia ratioe.Cum enim quod gignitur de abo 
bus abinnctu ia efbfeipfum gerere gubemare bc difpenfare de 
bet:peride quafi filius a patre emancipatus:feorfurnq$ colloca 
tus.itacppnncipiubaberi oportet:aquo etia poftordomem 
broru deicnbat;& qcunqj ad abfoluendu aial pertinet; difpo 
nat.nafi extrinfecus aliquadoaderit;&:poft ineffe ieipiet;no 
folu dubitaueris;&: quona tepore accedat qfieris; fed eoa cum 
pars quems diftinguitur;id pnmu fubftare neceiTe eft; ex quo 
& incremetum 6c motus ce teris partibus conringat.quaobrem 
qui ita ut democritus aiut exteriora primum alalis difcerm; tu 
interiora; quafi lapideum aut ligneum aial condant: non redte 
dicut, res enim talis nullum prindpium babet:at alalia omnia 
babent: atqj intra fe cotinent: quapropter cor primu diftmctu 
inomnibusinfpicituranimalibusquacfangmne babencid.n» 
principiu eft & fimilarium &C diffimilarium parrium . iam eni 
prinapium idaccepiffe animalisconftituticpfoetusdecet;cu 
alimentu defiderat, quod,n. iam animal eft augetur,alimentu 
autem ultimum animalis fanguis eft: aut quod fanguini pro/ 
portionetur : quorum uafa dc conceptacula uene^ funt. quam 
obre uearu quocp pridpiu cor e. patet boc eX biftoriis &C difie 
dtioibus aialiu.fed cum potcria quide afal fit; fed imperfectu 
aliunde accipiat alimentumneceffeeft:quamobremutero &c 
parente:ut terra planta uriturad cibum bauriendum donec 






perficiatur:Sc ia fit atal potenria greffile quo ctrca ex eorde f ri 
mii uenas lllas duasnatura defcnpfit:dc qbus uemile depedec 
in u teru:ex quibus: qui umbilicus uocatur conftat. umbilrcus 
eni uena in aliis fimplex I alrrs miutrplex eft: qua ueni putame 
ciiQailare abrc:quod umbilrcus uocatur:quonia uaiaru Ibecil 
litas tutela openmenoiq; defiderec.uene aute quafi racuces co 
tingilnt ad uterii:per qitas alimenm baurit foetusxius eram rei 
grana animal in utero manetnron tit dcmocntus ait: ut mebra 
formentur fecundii mebra parenris.apcrtli boc in ourparis eft; 
Na rlla ln ouis diftmguuf feparata a uulua parenus:fed di ibita 
ueris.Cii primii cor onatut fanguine prcditii •. Sanguis autem 
ii alrmeirtu quod extrmiecus uemt:unde naprimu alimentum 
fiibient:Aniduaainodicif:aumentliomneefleextnnfecus: 
fed procinusmt m plantaru femmrbus icft alrqurd tale pnmu: 
quod lacteii uocat :Sic in animaliri matena excrementii conftr 
tuaonisaUmentiieft.Incrementurgitfoetuiumbiiicumcorin 
git:eode quo planris modo per radices:atq; etiam animalibus 
ipis ubi abfoluta la Crnt:ex eo quod contincf ahmeito ide ac 
ccdit:de q'ubus poft fuo loco cucendii eft . Diftmctio autem 
parrium no(utquida opinarf Jpropterea fit quia iimrie fuapte 
nar. rra a i firmle feratur.nam preter alias multas quas rario ifta 
babet difficultates:accidetjut quis pars fimilaris.-feorfum crce 
tunuerbi graria ofla perfe:& nerui & catnes:Si quis ea caufam 
approbet:Sed quonia excrementri foemine poteria tale e: qua,< 
le natura animal eft:gtefcg poteria infuntactu nulia ineft ideo 
ps q lccjj exiftit: Quonia etra agens Si patiens cri fe muice teti 
gerunc:quenda in modii alcerii agensralteni pariens eft.modu 
bunc ita intelligi uolo ut coiidiriombus:iic:ubi:quado:defcri 
baf :ita eni conrinuo alteru agit alterum paritur.matena igitur 
foemma prebet:principrum morionis mas. & queadmodu q 
ab arte efficiunf :per Iftrumeta efficiunf : fed uenus dixenm p 
mociieoruquiarrisoperatioeit:arsauteforma eoru quaeef 
ficiucure inalioific afacultatcfiue uirtute animae uegetalis 
agicunutq; I animalrbus ipfis Si planris poftea ex alimento uis 
eadein efficic incrementu utendo caliditate & fhgidrtate;quafi 



inftiwnetis(motuseniminiis eonfiftit& rationealiquaunu 
quodq; cffirit )fic ctia pridpio coftituit id quod natura efficit 
cadcm cnim materia cft ex qua augetur:& ex qua coftiruit pri 
mum.Itacp facultas quocp agens eadem que principio eft: fed 
inaior: quod fi baec uegetalis anima eft:eade q generet quocp 
eft.idq; natura cuiufcg eft infita &t in plantis & in animahbus 
olbus.cctere anime partes aliis infunt aliis defunt animalibus: 
fed cum in plantaru genere nullo difcerniculo fexus mas diftin 
guatur a foemina;in animalibus quaq non omnibus diftingui 
tur:& mas ob eam redefiderat foemina. Atqui quefieritcjfpia 
qua de caufa foemina defideret mare nec ex feipfa generet, 
Quadocjde aiam babet eande:et materia excrementu f oeminf 
eft:fed caufe illud e q? aial fenfu differat a planta: nec fieri pot 
ut uel facies uel manus uel caro ucl alia pars fit rufi anima fen 
fualis infit aut acitu aut potetia: &c aut ahquatenus aut fimplid 
ter.erit eru ut mortuus aut pars mortui:quod fi mas e efficiens 
talis aif upofTibile e ut foemina ex fe ipfa alal generet:ubi mas 
a foemina feparat;eo enim quod diximus mas diffmitur:qua 
mas eft ratioe.Queftione uero^ppofita ratioe no carere patet i 
iis auibus cj oua fubueranea panut;cu foemia aliquatenus pof 
fitgenerare:quod & ipfiimredpitcjftionem. Quonamo oua 
eorii dicuntuiueremec.n.ita ut oua fecuda poffunt fic.n.adtu 
aiatu exiis efficcretur.necpitafebabetiftautlignu autlapis. 
Quippe q corruptoe aliq pereat;ut q uita quodamo ante rjtid 
r^ent.Conftatigimrb^caliquababerepotetiaaiam.fedqua 
iftaiVltimam prorfus babeant anima neceffe eft:que uegeta 
bilis eft . baec enim eque in oibus tam animalibus g planos in^ 
eft . Sed cur partes animal non efficiant! Quia fenfualcm ani 
mababereeaoportet:nonenim animaiium partes ita funtut 
plantarum . Quaobrem maris focietate opus eft, rnas emm a 
foemina feparatus in iis eft:& quidem fic ufu euenit.Subueta 
n.ea enim illa feeuda redduntur: fi mas coiuit tempore quoda 
fed de eorum caufa poft.Si quod autem genus eft cj> foemina 
fit & marem difttndtum non babeat:id ex fe ipfo animal gene 
rare poteft.Quod & fi non du fide digna exploratu babemu* 



tamen farit uc 111 gena-e pifdum dubitecur.eoram enim quos 
rubcos fiue mbelliones uocicmas nullus adbuc uifus e : fcd 
f oemine. omnes foecu plenf reperiuncur, Veru de bis no dum 
compercu babemus:quod fide faciat fatis.quod aute nec mas 
neq; foemina uc I genere quoqj pifciu eft.ut anguilla K genus 
mugilum quoddamin fluuiis luculencis . Atueroinquibus 
fexus maris U focmine diftinctusbabetunfieri non poteft ut 
foemma rpa per fe generet pafecte.ica enim mas fruftra eflet: 
qulobreminusmasfemperja-ficitgenerationc.bicenimfen 
fualem datanima autper fe genituram.fed cum partes omnes 
potenria in materia infint:cum prindpium morionisarTuic g 
indeutin ipontinisillis miraculis:quodfubindefequicur ex 
citatur.& quod nonulli naturales auctores exponere uolunt , 
Cum dicanc iimile ferri ad limile.dicendu partes moueri non 
mutantes locum fed manentes:& alterafcentes: mollicie:duri 
cie:colore:& reliquis parrium fimilanu diffcrentiis facte iam 
acTra:quod ante erat poteria.fic aut primo principium:quod I 
fangumeo generecoreft:in ccterisproportionaleut fepius di 
Ctum eft:Idqs erfici primum non modo fenfu percipinir: fed 
eriam quodperobitumuitabic ultimodefirit.euenitniqjin 
omrubusmt quod ulrimu fit:id primum deficiat. & quod pri 
mumidultimumquafinaturadecurfionereducemagat:&a 
calce ad carca-esnmde prorait redeat . Eft eni generatio ex no 
eite i ens: corraprio contra ex ente in non ens. Gignutur poft 
prindpiu ut dictu eft lteriora priufq exteriora.Sed prius maio 
ra q miora uifunt: c[uis nonullaprius no onancprimu fumo 
raprecordiis formant :eadeqj magnitudine preftacna iferiora 
& minorafunt& minusdifcretaadqj inomnibusquae parte 
fuperiore inferioreq? diftinguuntunexceptis infectis.Quf em 
ex lis uermicule nafcuntunparte infenore amplius crefcunt fu 
paiore iam inde a primo ortu minora funcGreflilium molli 
busfolisnullumdifcrimeneft fuperioris & inferioris.qucd 
autem de pat te fuperiore diximus priufq infaiore cofticui idc 
in plancaru eriam genae euenit:femina eni prius miccunt radi 
cem <j ramos. diftmguutur ammaliu parccs fpiritu fed no auc 






■ 



■ ■ 



parentis aut fuo:ut quidam naturc interpretes nolucre.bocn. 
rn genere auium &C pifcium &C lnfe&oium palam fit;quc; pam 
femnCtaaparentenafcunturexouo inquoformant&; expla 
nantur:partim no lpirat omnmo:& tamen aut ouo aut ueimi 
culo enafcuntur . aLa quanq fpirant &C m utero capiut explana 
tione;tamennonpriusfpirare lncipiuntgpulmo perficiatur , 
Arnculatur &c bic &c omnes priores partes anteq aimal fpiret . 
Item quadrupedu:que muldfida funt ut canis: leo: lupusmul 
pes:!upus ceruarius:omnia cecos generac; poft palpebre debif 
cunt.Itacp conftat I c^tens quocp omnibus ut qtitate fic qbta 
te potetiaatitefubftantecffici:actii poft ab eifde caufis a qui 
bus diftinguitur quantitas &C duo ex uno efFicitunlpiritu uero 
in cfte e quonia bumidus &c calidus eft; Cum alterum agatial 
terumpatiatur.Iamantiquorumnonulli naturc. interpretum : 
que. poftjj efficeretur pars temptarunt quidem cxponere . fed 
parum ufu periti earum qu£ accidunt rerii . partium enim alie 
priores aliis funt;quod in cf teris etiam rebus eft . Prius autem 
mulriplex iam e.id.n.cuius caufa:& quod eius caufa difrerut . 
&C alterum generatoe: alterum eftenria prius efbQuin &c quod 
eius caufa duplicem recipit difr~ereriam;aut emm eft unde mo 
tus;aut quo utatur ld cuius caufa:uerbi gratia genitale &c Iftru 
mentale rei generate.borum enim alterii id eft generans &c ages 
pefle oportet.utquoddoceatpnufq;quod difcat*. Sedtibias 
poft eum qui ribiis diftat:fruftra emm ademnt ubie lis qui uri 
nefciat tibiis.Cum itacp tria bec fint;primum fims quem efle 
id dicimusjcuius caufa.fecudu quod eius caufa.f.pnncipium 
generans &C mouens: efftciens enim &c gencrans qua talia funt 
ad id pertinent quod efficitur & generatur.Tcttiu unle 6C quo 
finis utatur.primu eam partem babere neceffe efbin qua pnnci 
pium motuscontinetur.Hgcenimprorinuspars fmisprima 
&C poriftima eft:tum poft eam totum &c finem.tertmm ucro ix 
jltimupartesiisaccomodatasiftrumetalesadufus nonullos, 
Itacp fi quid tale efbquod in alalibus uieffe necefle iitt quod 
totius nature; principium &c finem cotineat: id effici; primu ne 
cefteeft^quaenimmouensiprimum oriri;quapars finiseftoi 



toto orin debet.icaqs inftnimentaliii paitiu que fua natura gei 
tales funtxas femper effe priores oportebic : alterius enim cau 
fa funt tang pnncipia: At uero quc tales ex iis q alterius gratia 
coftitno funt:easeffepoftmorescongruic:quaobre utre-ni 
partes pnores fmt:Que altenus caufa:an cuius caufaipfc fmc 
diftingui non facile poteft.incidit eni ut partes mouentes prio 
res fmt generatione cj fmis:mouentes aute ab lnftrumetalibus 
diftmgui non facile eft: Atqui ca fpfa uia racioeqn Qiud poft 
quod fiat:querendum eft.finis enim quorunda pofterior eft. 
Quaobre ea pars qug pricipiu continecexiftit. mox tota fupe 
riormolesquaproptercaput&ocuufoetusmaximi inter ini 
na apparenr.Inferiora ab umbilico:crura dico exigua cemunt : 
Farcis enim fuperioris gratia ifenor eft. Ec neqj pars fmis neqs „ 
genitahs eftieius.neceflitate etia cur ita fic: non bene reddunc: 
qui cf femper ita fit dicuntudqs principiu in bis e«iftimant:ut 
Democntus abderitanus opinatuncf fempicerni 8c infmici pri 
cipiunullumeft.caufaaucemciirica!principiueft:&infinicum 
quodfempicemueft.Icacpincerrogaredeeiufmodi rebus cur 
e lcajquerere inquic principiu infiniti. Atqui ea ipfa rarioe qua 
cenieanc no effe qufrmdumullius rei fempicerne demoftratio 
effe poterit:cV came effe coplurium uidecur.-quaru alif femper 
fiunc:ali? femper funt.na & criangula figura duobus rcctos eq 
lesfemperbabeciacdiametruincomenfui-abileeffecumcofta 
fempicernu eftatcamen caufa eoru.aliqua & demonftratio eft. 
Igicur non omniii rerum principiu qufredu effe refte dicitur : 
ac reru quj femper auc func auc fiuntmullu pricipium effe qre 
dum non bene affericunfed ea ducaxat principia non recipiunt 
examen eiufmodi:qu£ reru fempitemorum funt . principii enl 
auacognirionondemonictarioefbprincipium ueioin rebus 
fmobihbusquiddicase.Inrebusautequf fiunciam plura ba/ 
bcncur principia:fed modo diuerfomec omnia modo eodem 
quorum principiorum unum numero eft:unde mocus.quaob 
tem omnia quf fanguine babenc aialia cor primum poffid-nc: 
uc inccr imria noftrf difputacionis dictum eft:in ceteris primii 
gignicur:quod propomonale fic cordis.uene ex corde tedunt 

bb 



c. **,*** •»r.*"r 



'•Ayt*tat 



diducte- modo riuorum quiin parietibus proficifcentcsab eo 
dem fonte pingun tur; partes enim coiuncte iis funtmtpote q 
ex us coaugmentet atcp confiftant.Ortus fimilariu fiigore ca 
lorcuc agitur; confiftunt coquuturqj alia frigido; alia calido . 
Quariimrcmmdifferentias alibi expofuimus ante.f.quebu 
moieignccprefolubilescqugbumoreinrefolubiles ignecp illi 
quabilesfmt.pcruenasigiturflc meatulos quofcp alimentum 
refudans;qLieadmodu aqua per crudiufculam futem: in carne 
aut camis proporrionale conuertitur fhgore confiftes:ex quo 
fiLutcaroabignerefoluatur.Sed que tcrrena admodum oriu 
tLir parii bumoris calorifcp adepta;bfc dum refrigefcut bumo 
re cu calore euaporate dura terrenacp forma capiut;ut ungues: 
comua;ungule;roftra.quaobremignebecmoUiuntur.Sedbu 
more nonnulla liquefcunt ut ouoru putamina . Nerui Si. oifa 
calore interiore confiriuntur ficceffente bumore. quamobrem 
olfarefoluiabigncnonpoffunt:quomodo tefta indiffolubi 
lis eft.quafi enim in fornace excocta a calore generationis: ita 
conftat*bic aute calor ntc ex quolibet carne aut os facit : neqs 
quolibet modo aut tepore;fed ex materia apta 8c utapte cW cu 
apteerFicipoteft.necpenimquodefficipoteft efficietura mo 
iientequodaCtucareat:nccp;quodactum oprinet efficere ex 
quoli bet poteritjficut nec faber arcam nifi ex ligno facerc pot: 
necp arca efBri ex lignis poteft line fuo artifice ,lneft bic ealor 
lnexcremento feminali tantam talemqs babcns motionem & 
actione:quanta modice ad quauis corporis partem accomode 
tur:Quod fi uel deficit uel exceditrem que fit aut deteriorem 
effirit ; aut lefam &i mancam: fimiliter ut m iis .agitur qu£ fo 
ris igne coquuntur ad cibu aut ad alium ufumrfed in iis motii 
caloris nos moderamur ; in lllis natura gignentis accomodat. 
Inrisautemquf fponteoriunturcaufeeft motjs temporis: fic 
caloririgoi;priuatiocaloriseft;uritur bisambobus natura ui 
l?abentibus neceffario:ut alterii boCalterii illudfariat: fed iiis 
q aiicuius graria gigmit ;acridit ut alteni frigefadat alteru cale 
faaat:atqj ita £s queqs qlitate certa efficiat ut caro mollis; pri 
neceffano talis exinde facta;parti alicuius graria:ncruus ficcus 



tc duituli s .osf l ccu& fragilecutiscarne Cccefcente efficitur: 
qaomoio ipolentis cmftula qui uetulam uocant: ne; fol .m 
propterextrcmugeneratio eiuseuemt:fedetiac{> lentitudo re 
iideatrcu euapan ,16 poiiitrueru in ceteris lentu id fquahdu i. 
ita 9 ritutexnreaexa S uiuaialiuteftacruftaueconftet:atrfan 
Suincogeneieletubocpiguiuse-.8C 9 deq«enaturan6teiTeua 
admoiu iut eom pigue fub cutis ogimeto colligif i qfi cutis 
exeiulmoiletitateconfiftatj P igueenibabetal.quidlentitatis: 
led bcc oiaut diximus gti ncceiTano gti no nccio:fed alicuiuf 
gtatia effici affereda e.primu igif moles fugior g generatione 
cuftiguif : mfenor tempore ,pcedente:recipit icremetu i fangui . 
neo ge,iere.oia uero lineamentis pnmum defcnbuntundeinde 
coioresrecipiunt:&mollitie8idiincie:quafi picloris officio 
fuiigamr natura cu condit & creat.pia:or eni ubi Imeis pnmii 
defcripfent ammante:moxuano llhnit colorc ac perficit: aim 
itaqi pricipiu fenfu totius cganimalis ln corde c6tmeatur:boc 
ob ei rem primu gignftur: mox ob eius calore frigiditas fupra 
ubi definunt uenj refpondens cordis calcri conftituit cerebru; 
>«q;caputacordeconrineogeneraf:&magm'tudine ceteris p 
ftat.-Pricipio emm cerebru multu & bumidii eft.-fed reripit du 
bitationequod ooilisanimaliu euenit.-piicipio enim maximi 
uifimf;S<i pedeftri &inatatili& in uolariligenere.ultimiue 
ro omniu partiii perficiuntumnterim enim cocidunt.caufa au 
tee.cpoculorufenforiupofitum qmdemefhut cetera fenfo 
na aput meatu:fed cii fenfonu tigedi guftandiqs protmus fit: 
aut corpus aut ahquid propnu corpons animalium:Qlfaaen 
diueroaudicndicpmeatus cpnringant aerem externum-.pleni 
fpiritus natiui' oitiqs a corde tendant:ac defmant ad uenulas ce 
rebroaiiunctas.-oculisfoluspropriuni corpus preceteris ba 
bet fenforus:quod bumidu & frigidu eft.necante contentum 
eo m loco potentia ut cetere. paites:tum deinde aitu exiftens: 
fedacerebnbumorefecernicurpars puriflima gmeatus gab 
cculis lpiis tendcre ad membranam cerebri uifuntur . cuiusrci 
argumentu cg nec alia pars bumida & frigida eft m capite. pter 
oadaiim:* oculus fngidus atqj bunnduseft.itacj! neceiTario 

bb :£ 



,. 



"i/. *.""- 



locus bic magnitudine pnmii capit poft confidit.na & in eere 
bro eodemcuenit modomt primum prebumidum multucp 
fit.moxbumoreefflatoconcocrocp corporatur magis fubfi 
detcp:& cerebrum Si magnitudo oculoru. principio igitur a 
putptcgrandeproptercerebrum:oculigrandespropter bumo 
re in ipfis contentum apparent.ultimi uero perficiunf : quonia 
cerebrumquoojuixconfiftat:fero enima frigiditate bumidi 
tatecp ueYiicaf in omnibus quideifed precipue in b omine : na 
& finciput inter oifa utamit cofirmatur.Iam enim cum partus 
in lucem ueni t mo) le boc infantis os eft.caufa ut boc maxime 
bominibusaccicstjijuauacerebru bumidiflimucV maximii 
omniu animalium Homines babeant.cuius rei caufa eft : <j> ca/ 
lorem etiam cordiApuriffimum optinet: quodtcperamentum 
intelleclus planc fi^nificaf.bomo enim omnium aialium pru 
dentiiTimuseftiPueriietiamlongotempore ncqueunt conti 
nere caput : pre pondere cerebri:nec fccus partes quas moucre 
oporter.principium enim mouendi fero fuperionbus domina 
tur:& ad poftremum iis quorum motus non iungitur cu priii 
cipioutcruribus. 
p^iAlpebraetiamtalispars eft:fedcu naturanibil fuperua 
Jf caneum mibilfruftra faccre foleat;C6ftat nec prius necp 
bfteriuscfufiisexigatabeaefrici quicquam.ficemm quod 
tactameftifruftraautfuperuacaneum fiieritritacp palpebrasfi 
mul 8< diftingui & pofle moueri neceffe eft . Sero igitut ocu 
U animalium perficiuntur propter copiam bumoris conco 
quendi in cerebro. Vltimi autem cp mouendi tacultas nifi in 
creuericnequeat moucre eas partcs:que tam remote a pricipio 
refrigeratecpfiint.decrarantbocidem palpebre/ fuanatura:cu 
cnim ucl quatalibergrauitate caput temptatur : aut ex fomno: 
aut temulentia:aut alia eiufmodi caufa palpebras attollere non 
poifumus:quac[ leui pondere aggrauentur.Sed de oculis u di 
(ftim eft:Queadmodii onantur:8c qua ob caufam ultimi arti 
cuientur & abfoluantur. 
g^cXActerarupartiumunaquecpexalimento gignitur nobi 
^l^i liflima quecp et pooflimi^principii patticepsex cocodo 



fmccriffimo pnmoqj alimento. reliq neceffaiie acillaru gra 
tumifacuendeexdetraore&rehquisememmnfqj.Perindee 
mm natura atqj paterfamilias prudens mbil amittere folct ! ex 
quo facereahquid commodi poffit. difpenfatur autein cura 
rei ftrniharis itarut cibus optimus detur hberis:deterior feruis: 
uihllimK focus animahbus.ut igirur incremento iam addito: 
mensaduena facitbcc:ficinortu ipfonaturaex materiafin/ 
cmflima carne cperoru fenforioru corpa conficitex recreme 
tisoflameruos.-pilos: ungues:ugulas:&reli'quageneris eiufde 
coitituit. Quaobre bec efficiuntur cum iam fuppetit excreme 
tum naturj.ofla igitur in pnma paitiu conftitutione gignutur 
ex feminali excremento. Cucp animal augetur bec incrementu 
exalimento capiuntnaturaluquo partesprincipales augcntur: 
ems tamen ipfius ahmenti funti& rehquie & exaementa.fit.n. 
m quouis primum & feamdu:alimentiqj ratio duplex eftalte 
ranumendi:alteraaugendi: nutriensefbquodefleprjbeat 6C 
toti & partibus.augens quod acceffione ad magnitudine faci 
at:de quibus poftea diflerendu latius eft . Nerui etiam eodem 
modo:quooffainftituuntur:&ex eodeuidelicetex femina, 
h excrrmeto SC nutritiuo.fed ungues:pih:cornua:roftra auiu: 
& calcaria:& fi quid eiufmodi ahud eft:ex cibo gignuntur ad 
uenticio 8i auctiuo:que tum a foemim:tum de fons fibi acq 
runt.quiobre offaquo*datenus capiuntincrementu. olbus.n. 
animalibus exims magnitudinis eft.itaqj offa quocp certo au, 
gendi termino defcribunmrmam fi bf c femper augerentur aia , 
haquoqjiinquibusosautoffis proportionale eft augerentur 
quidiu uiuerent.maghimdinisanimahiimfta&terminus bis 
defcribimr.-fed qui ob caufam non fempcr capiant inaemetu: 
pofteadeclaridu eft.pili autem & eorum cognata omnia qui 
diiiinfunttamdiuaugentun&magiscum corporaaut cgro^ 
tant:aut fenefcunt atqj decrefcunt:quonii plus excrementi tan 
tifperremanet cumminusinpartesprecipuasconfumatur gg 
fenium aut morburmnam ubi id quoq; ob etatemdefecertf:pi 
li quoqj deficiunt.at ofla contraidecreicunt enimcum corpo 
rc & membris.defuctis etiam pih augentur:fed nafci nequeuu 

bb £ 






De deribus dubitauais: funtenim eiufdenVnaturf cuius offa 
g,gnuturcpexoffibus.utungues:piu:comua:&fimilia.ex cu 
te;quo fit ut lpfa colorem panter cum cute Imutent. alba emm 
& nigta cx uario moiio diuerfapro colore curis redduntur. At 
dences nibil tak recipiunt:oflibus enim annumeranf : in iis am 
mabbus quf ofla babent 8c dentes.accrefcunt foh omniii ofli 
um tota uita:quod patet in us dentrbus qui mutuii tacJtum de 
clinanccaufaincremenueft quoadpernnetadidcuius granai 
ut fungi officio poflinnbreui emm tempore attritu cofuir.ere 
tur rafi fubmde repararentunquado uel nunc fmefcennbus no 
nullis edacibus dente non magno preditis: admodu perteruf . 
plus enim idies adimitur g additunquaobre bcne id quoqs ad 
rem que accidit emolita natura eft:quippe que in feneclute ui 
teqj exitu:defectu dentiu proferat: & pro uite fpacio pfcnpfe 
nt modu.Sed fi deciefmilies aut deciefceties annis uita femare 
tur:& pregrades primos onri oporccret 8c fepius renafci: Qua 
uis.n.aflidue reciperent iaementu:tame detriti plufijacaefce 
rent|lnutiles demum ad cibiim conficiendu euadetent.Sed cu 
ius nam gratia capiant incrementu di&um lam eft. Accidit au 
te ut neqj eande natura qua ccteia offa dentes babeant . cetera 
enim in pnma conftitutione oii gignuntur : neqj e quod poft 
onatunAtdentespoit enafaintunquamobre cii deadeiitde 
nuo poflunt onn.tangunt eni offamo conrinuant :ex eo tame 
gignunturalimeto:quodm otTaadmmutraf.quapropterean 
dem qua ofla babent natura: & tunc cu llla iam fuum numeni 
receperunt:fedcumciteraanimalia dentibus:aut denu^ppor 
tionauprcditaenafcantiirrmfi quidpreternatura accidit . Per 
fecxiora eni q bomo genaatione abfoluunf ; bomo dennbus 
carens uenit m ltice nili quid precer natura iterceflent.fed qua 
ob caufam dentes:alii decidant: aiu nompoft explicabimus. 
Quod autem ciufmodi paites excremeco coftituunf :ea caufa 
bomo iobfepto £cnudiflimoomruuanimaltucorporeeft:& 
unguesminimospromagnitudine babef.minimu naqjin eo 
eft exaemetum tenenuxum emm excrementumquodqj fit: 
quod inconcocxu remaneat:Tum quod cenenu i corgibus e> 



oTiriiu maxime e incocoiftu : queadmodu partes qucqj cofti 
_ tuanmnScqufnamcaufa generationis fit declaratum laeft. 
^a^BVgentur foetus qui forma animalis nafcuntur: per u m 
B TBJbi lici annexumiut ate diximus.Cum enim uis quoqj nu 
Jtnendt m animaltbus infit:umbilicum ftatim quafi radicem 
ag'mtmuteram:umbilicumuenj contentjin putamine com 
plent . plures m maioribus animalibus : ut boue ceterifqj gene 
ris eiufde.binf m mecliocribus.fingule I minimis. boc fangui 
neumbaiuiutahmentiuterusenimexituseftuenarammulta/ 
tarum.animalia igifnon utrinqjdentata omnia:&: dentatoru 
utrmqj quorum utaus uena non fmgularem babet pertmente 
grande:fedprounapkuesfrequentesc6tinet;bec inutero ba^ 
bentqueacetabulaappellantut:inque umbilicusdeuenit atcp 
adberec.Tenduntur enim uenj umbilicares undiqj laterum fif . 
feqj fparguntur ufqjquaqj pcr uterum:& qua definunt bec llla 
acetabula exiftunt curuamine fuo coniuncta cum uteroxauo 
aute ad foetum conuerfa.Secundf ttao & mebrane. inter foe/ 
tu tt Saiterampofitffunt: Acetabula foetu acaefcente profi 
cifcenteqj ad exitum minora fubinderedduntur:dernumqj ob/ 
literatuncum perfectus iam eft.in ea enim ueluti mammas re 
poimr a natura foetui alimentu fanguineu quod dum colligi 
t x:K paulatim ex multis confiftit:quafipuftula ac Iffamaaof 
corpusacetabuloriSexiftit.itaqjquadiu foetusfit minonnec 
multu cibi affumere pofiit cofpicua maioraqj funt:Sed aucto 
iam foetu eonfidunt & exolefcunt, Minuta &: utruqj dentata 
animalia magna ex patte acetabulis uteri carent: tendit umbili 
aisitiiisu) uena fmgulare qu^per uterum maiufcula fertur. 
Cucj eiufmodi animalia:aliu unum alia plura pariant:quom5 
unum eode plura babentur.Sed bec & diiTectionu exeplis : 8i — 
biftoriaru comcntariis infpicienda explorandaqj funt . berent 
enim Si cotinentur animalia ex umbilico qui ex uena depedet 
per equilibriu direccu ad uenamquafi aqucducettm fluentem. 
tbetus mebtanis & fccundzs obuolutuscontinettir.Qui infan 
tes ali in utero aiunt fuggentcs carunculam quandam non re> 
clre dicunt;Idem enim eV cetais atakbus eueniretiQuod tame 

bb 4-"' 



I! ■ 



m 



nufjjj uidemus : at qui faale pa diffettioncs uideretur fi effet, 
Omncs ctiam foetus;tum uolucresitum aquaoles SX pedeftres 
panmodo rncbranc tcnues ambiunt:feparantesab utcro di bu 
monbusadmiiTis.Sednecmiisipfistalequicquameffe uide 
mus;neqjrienpoteft:uc pacorum aliquod alimentum fcauri 
ant.jamqufouonafcunturoiaincremetum foris recipere ab 
mnctaab uteio apertum eft.itacpno redteaiuntquiitadicunt; 
utDemocntus, Coeuntaialiagenensciufdem iecundu natu 
ram:fcd ca ctiam quoru genus diuafum quide: fed naturano 
multum diftat;ii modo par magnitudo fit;& temporaequent 
grauiditatis.raro id fit: fed tame fieri &C in canibus & m uulpi 
bus &£ i lupis certu e.canes etia mdici ex belua quada fimili & 
cane generaturmecno in auibus falacionbus ide fieri uifum e : 
ut perdicibus &i gallmis . Quin etia aduncoru accipitres fped 
em diuafi coire lnta fe putantur . Idemcp in nonuliis aliis aui 
bus euenire animaduerlum eft.m mannis mbil adbuc explora 
tum babemus dignu mem oratiuqtu tamen rbinobati appella 
tur maxime gigni creduntur ex fquatinafii raia. Ad bec quod 
de Afiica i jpuabio e; fempa aliquid noui Africa affemrppte 
rea dicitunq? diuafa etia genaa coeancnam ob aquf penuria 
terrg ilhus uel alienigcna libidine ccpulantur^Cum in loca 
pauciffiaiigua c6greget;fed cu cetera fic orta rurfus ipfa Iter 
ie coeat generareqj poffint;genus unu nudomm ftcnle eft; qp 
pe quod neqj fecum necp cum>aliis iun&um gencret.Qucftio 
igitur in uninerfum quaobcaufam ftailis aut mas aut foemia 
fit.funt enim fteriks & muheres & uiri ;atqj etiam ice tcromm 
aialiu genae: ut equomm: ut ouiu funt que. nullS faciant^ple; 
fed muloiu genus totii ftenle e.Caufg uero fterilitatis i cg tens 
ammalibus plures f un t.na & a pnmo ortu nature; locis ad coi 
tum comodis oblefis ftailes & muheres & uiri rcdduntur: ut 
altag non pubcfcant:alten non barbefcant:fcd fpadones cjcia 
fmt:aliis m procefl u e tatis idem accidit affedtus ; aut propter 
cqrporis nutncationc pleiore. muliaibus emm pinguioribus 
factis.uitis corpore melius fcabito excrementu ieminaleicor 
pus abfumicur.itaqj fit ut illis meftrua defunt: bis geitura:auC 



ex morbo mris bumidum frigidumcp emittitur femen s mulie 
«buspurgationesuraanmipleneqj excrementorti morbifico, 
rumredduntur.Multisctiam:tum uiris:tum mulierrbus boc 
ldem acadit malum.-oblefis partibus & locis accomodaris ad 
uenerermquc uraa partim curabilia funt:partim icurabiha:fed 
maxune fteriles tunc perfeuerant:cum primo nature oitu tales 
conftiterunc.gignuntur enim & mulieres uiragines & uiri foe 
minaresalteris meftruadefunt.-alterisfemenexile frigidumqs 
eft;Quaobrem ratioerccSa experimento in aqua probatur foe 
cunditas feminis:quod enim tenue ac fngidum eft:cito diffu 
fumper fummainnatar.Quodfoecundueftinimum defcen 
dit.calidum enim quod concoctum eft.conccCtum autetn e: 
quodfpiffumcraffumqjeft: mulierum probatio fuffitu :ut 
odores fubeuntes utemm efferantur ad locum fpirandi : &c 
afficiant balitum.atcpetiam lllituutcolores ocuiis lmpofiti 
faliuam perficiant ons. nam nifi baec ita fiantimeatus corpo/ 
. ris pec quos excrementum decedit confufos obfeptosetob, 
cecatoseffefigmficatLu-ffedesenim oculoru maxime omniii 
locomm capitis feminalis eft: quod patet cum fola ipa per coi 
tum uenereum marufefte imutetur: & uf .1 imodico rel ueneree. 
oculi aperte langueant SC fubfedeant.caufa e q> natura geniture: 
fimihs cerebro efr.-aquofa enim materia eius eibcalorqj aduen 
ticius:purgationes autem feminales a fepto tieniunt:prmcjpiu 
enim nature bic eft-.Itaqs fit ut moms a gcnitali ad peitus de- 
ueniant:binc odores per fpirationem fenfum effidunt.bomini 
btis igitur cfterifq; generibus( ut ante retulimus )paiticularim 
. bgclefio obuenit. 

iSLOjTgenus mu i omm totum fterileeft: cuius rei cmfa non 
B°°*Bbe neab empedocle & Democrito redditur. obfcure epe 
"docies:planius democritus fcribibfed neuter bene.afferunt.n. 
demonftrationeequedeomnibusque preter fuam cognatio/ 
nemcoeant.Democritusmeatus mulorum corruptosluteris 
dicit.-quomam non ex cognatis principiu eomm confiftit: fed 
id cum aliiscriam animalibus accidat:tamen mbilominus'pof 
iuntgcnerare.-atquifiid caufae effet fterilitatis: cerera quoqs 

bb 5: 



/Mv/. 



1 -oi «t 



i „Mii- 



jIVHj yMlit 



fterilia effe deberent:que ita coeunt.empedocles mixturam fe 
minumcaufatur:qucdenfaexmolliutraq} genitura cofiftac. 
Caiuenim &denfacoaptari uidflimfieriqj exiisdurum ex" 
moilibus:ut fi es ftagno mifceat :fed nec i ftagno et g re cam re 
cte aiTignat.dixi de bis in problematis.necp prmcipia ex rebus 
ullomodocogniasaccipit.cauaenim&folida coaptata uicif 
fim:quonam modo fadant mixtionem:aut uini cV aquae: aut 
alius cuiufpiam.boc enim fupra bommis captum dicitur.nam 
queadmodum caua uini Si aque debeant accipi:prf ter fenfum 
ommno eft.Item cuni ua fit.-ut &c equi ex equis gignantur : & 
afini exafmis:& mulusex equo & afmo : alterutro mare aut 
foemmajCur ex bis tam denfum confiftat ut fterile fit: quod 
prodierit.ex equo autem foemina &i mare:aut afmo foemina 
&marefterilenonproueniat ! . Atqm molle & maris cqui & 
foeminf feme eft.coit aute equus cu afmo:rum mare tum foe 
mina t pro differentia fui fexusadeoqj gigni ex iis fterile ait: cp 
unu ex abobus feminibus molbbus conficiatunergo & quod 
ex equo mare ac foemina gigmtur ftenle effe debebit . nam fi 
alterum caufam effe ftenlitansmt diffimile geiture afini:Nuc 
uero quali illius femim tali & cognati mifcetur.ad bec demon 
ftratioequedeambobus tammaregfbemina recce affertur . 
Sed intereft cp mas feptennis dutaxat generat(ut aiunt) foemi 
na improlis omnino eft.-idq; propterea quia perducere ad fine 
quodconceperitnequcat.nam cocepifleqmdem iam mulam 
conftat:fedfoitaffe uerifimilioriis demonftratio logica illa 
uidebitur.logicamappello:q:quo umuerfalioreo rcmotiora 
propriis prindpiiseft : fi ex mareac foemina fpeciei eiufdem 
proles fpedei eiufde gigni folet:aut mas aut foemina:u t ex ca 
ne mare &c foemina cams aut mas aut foemina.ex diuerlis coi 
fpeciebus diuerfum fpccie proueniat neceffc eft. Verbi gratia 
fi cams dmerfum eft a leone ex cane marc &c leone foemina di 
uerfum prouem'et:8c ex leone mare & cane foemina diuerfum. 
Cum itaqj mulus mas & foemina fine fpecid differctia gigni 
tur"exequo& afmo quediuerfa fpecicfunc:Impofiibile eft 
ut aliqiud ex mulis gignaturmec eni diuerfum fpecie proueire 



pot:quadoexmareacfoeiruafpcrieierafdeidefpeciegenera£ 
neqj lde boc e mulus.gignitur eni mulus ex equo K afmo que 
diuerfa fpecie fut. ex diuerfis aute fpccie diuerfu afal gigni po 
fitue.ledeni bec ratio admodu unmerfalis ianifqj e. rones.n. 
qnoexppnisducuntpricipiisianesfut & rerfi effeuidefxa 
longe aberrent.funt profeito geometrice rationes: quf ex prl 
apnsgmmeaiciisafFeruntur.Idemqjin ceteriseft intelligen 
dum.Uidentor tamen eiufmodi rationes quSuis inanes aliquid 
effe.nam & inane fmc uacuu lllud aliquid cffe uidef : cu tame 
nibil omnino fitinec ueriun eft quod concludi tur.multa emm 
ex ils:q'4f non eadem fpecie progenerantur:foeafera prodeQt: 
ut ante expofui.boc igitur modo: nec de cccensrebus neqj de 
naturalibus indagandum eft.Sed ex iis que in genere:tu equo 
ram:tum afmoram infunt confiderando potius acceperis ca! i 
fam.primumeiumutruqjeommfmgularemparitintercogna 
taaminauapluranurnero:tumfoemine non femper cocipere 
pofli!nt:& quidem equi interpofito tepore admittuntur : quo 
niam fene continue nequeant:fcd equa mcftruofa non eftam 
mo minimu inter quadrupedes emittere folet.afina conceptus 
incontinens effcgenituram uriqj iniectam emingit: quamobre 
uerbenbus eam fectantes cogunt ne id fadat . Ad bec frigidu 
animal afmus efbquaobrem locis frigidls gigni non poteft : 
utpotefuanaturaipaties frigons uelutapud fcytbasK eoru 
finitimosmec uero apud gallos q fupra Hifpania coluc geuus 
id alalis e.ni ea quoqj prouincia frigida e:binc admiffanos et 
no ut equeific afine equinoctio amouecfed eftiuo folftino : 
ut tepore calido pulli nafcaf .eodeeni teporeparit:quo coierit 
Annu uterum fert & afina & equa. Cum igitur natura fit frigi 
d'.imanimalutdiclumeft:femen quoqj genitaleeiusfrigidu 
effenecefieeft-.Cuius rei indicium cp fiequus fuperuenent 
afinam quam iierit afmus: no peruertet afini initum:fed fi afi 
mis fupemcnerit equam quam equus inierit: peruertet propter 
femims fui frigiditatem . Cu igitur iter fe ipfa iungunf feruaf 
feme rjc» alterius calore:calidius e eni quod ab equo fecernlt' : 
na afmi & materia &c genitura frigida efbeg calidior eft : cum 






i/l"V» 



„ ; * * * 



autem mixtum uel calidum cum frigido uel frigidum cu cab 
do eft.*eucnit ut conceptus ex iis feruetur eaqj uiciiTim ex fe ip 
fafocaindafint.Atueroquodexiisprodiit:non infuper fbe 
cundii fed mfoecudu ad perfeCtam foetificatione eft*omnino; 
cum utruqj aptum propenfumqj fit ad fterihtate.funt cmm in 
afino mm ea que diximus:tum etiam ut mfi a prima dendum 
mutatione generarc indpiat nung poft generet:fed fterilis oio 
perduret.ita in exiguo continetur generandi uis ccrporis afint 
ni.-facillieqj labif ad ftenlitate.equus etia. fimili mo idoneus e 
ad fteri li tate tatoqj deeft ut fterijis fit;quanto ut quod ex ipo 
prodeiitjfemenfngidiusrcddatur;quodtunc effidtur.-cuafi 
ni excremento rmfcetur.afinus quccp parum deeft quin fui ge 
nerisinitiifterilegeneret.ltacpcumacceiTerit quodpreter na> 
turamefttfiateuixunumpaitunaturf legitimiipoterat gene 
rare iam quod peregrino ex tis prodiit fterilius rubil deerit ; ut 
ftenle ftt fed neceffario fterile erit.euenit eoam ut corpora mu 
loru magna efficianmnquonia mcftmoiudeceffus ad corpo 
risincrementuuertaturXuqj partus eorii annuus fit:non mo 
do cocipiatifed etia enutriat:nulla opus e quod fieri no poteft 
fme meftruis.mulis aute meftrua defunt:fed quantu inutile e: 
cu excremento uefice abigit. Vnde fi t ne muli genitale foemi 
narufedipfumexcrementuolfaciant.reliquuin coi-poris kre 
mentu 6i magnitudine uertitur.:taqj concipere quidem aliqua 
do mula poteft;quod iam factum eft:fed enutnre atqj m fine 
perducerenonpoteft»masgenerare interdum poteft ;quonia 
&c calidioris nature cj foemina mas eft:& nibil corporis per coi 
tum confert ad generatione:quod autem facit gynnus e. qiud 
mulus oblefus eft;nam ex equo & afino gynni proueniunt:cu 
concepms in utero egrotauit.eft enim gynnus idem quod roe 
tacboerum in porcis;quod enim lbi If fum deprauatumq; i ute 
roemetacboerumuocatur;quafi aporcellu dixeris:idqjcuili 
bet porco acddere poteft. pygmeorumetiamid eftnanorum 
pormlionu & pufilloru gcneratio fimilis eft. nam eotu quoqj 
mebra & magnimdines uiciant inutero:& funtueluti aroicel 
h dc gynni bactenus de mulomm ftenlitate. 




ARISTOTELIS DE GENERATIONE 
ANIMA.L1VM LIBER.IIUNTERPRETE 
THEODORO. 

EMVLORVMSTERILITATE 

dicuimiameibatcpetiamdeiisqueaiumal dc 
.f orasSdn tra fe panunt. 

U N fanguineo aute ouipato genere parti 
^JBLjimilis generaciomt i pedeftnbus eudecp 
deolbusaliquidaccipipotelibparti difterena'a:tu inter ipfa: 
tum ad pedeftaa exi! "ht . Oriuatur omnia coitu mare in foe 
minaemittecefemegeitale:fcd aues ouu cdunr DfeCtu:cmfta 
lntectum durauuii nioibo iedaciatqs oia auium ouabicolora 
funt.pifciu cartihginci(ut fepius dixi)cu intra fe oua pepcrerit 
animal exdudunt ouo i alui uteri locu ex alio tranfiato.molle 
boc ouii e & unicolor.unus cxiis atal non parit: q rana uocat: 
cuius caufam poft expona:ceteri pifces qui oua pamint; ouii 
umcolorcdunt:quodiperfectueft.quippequod extra capiat 
mcrementil:eade caufa qua &: quod uitus perficitur. 
'ifd \ E uteris qua iter fc differeacia dlfcrepent: & quas ob cau 
J^_J' fas lta lit declaratu e atc. Viurparoru.n. alia fupra tuxta 
cinccu uteru continent;alia infia iuxta genitale.fupra cartilagi 
nea babent; infra quc animal cV intra fe & foras generit:ut bo 
mo;equus:8< reliqua genens eiufde . omparorii ena alia mfra: 
ut pifces qui oua patiunt:alia fupra ut aues.confiftunt uel fpo 
te coceptus in auiii genete quos fubuetaneos et Zepbirios a fa 
uonio quida appellat:qui profecto in iis fiunt auibus que non 
uolaces fiit:aut unce fed multipare:quonia excremeto ipe abu 
dant.uncis i alas cV pehas id uertit corpufqj exiguu ficcu & ca 
hdu babet.deccffus aute meftruorii cV genicura excrementum 
funt.cu lgit 8i peharu natura cV feminis excremeto gignat : ne* 
qtnamralargeatroqjuerfusj3fudere:beceade cae:cVut aues 
unce nec faiaces iinc nec mulcipare: fed graues uolacefqs: qua* 
nim corpus grandiufculum:ut columba U fimiles:aut graues 
non uolaces:quarum corpus grande ut gallina coitu fupeitnt: 
& parm.grauibus eni non uolacibusiut gallinis perdicibus: & 



reliquiis:id genus muitu eius excrementi ht . quapropter ma 
res eomm falaces funt; & foemine; multu materic; fuggerut &c 
quidcm pariunt,ex lis alie c6plura;ali£ ffpe coplura gallinarg 
dix;ftrutio, fcpeaute columbariu genus.Tcd no multa tjppe; 
quoct mediu fit iteraduncugenus & graue.uolaxeni utadun 
cum eibcorpulentu ut graue.itaqj quonia uolax eft:excremen 
tuqj eo tranfit:pauca parit.fed fcpe corporis magnitudine; &C 
uentris calore;&: fecultate concoquedi maxima; atqj etia q> ci. 
bum facile fibi acquirant:adunca eni difficulter id faciunt. 
-S^fT^Vrue etiam aues £ahccs prefbecundeqj funt: quomodo 
J^^jfcnterduplantf minorcs funtfertib ores.quod enim incre 
mento corporis dcefbin excrementu leminale exundat,quaob 
rem galling adrian^ multa admodum pariilt . fitenim propter 
corporis exiguitatemt alimentu ad partione fumptitetur , uul 
gares etiam galline. foecundiores funt generofts.corpora enim 
alteris bumidiora;alteris grandiora & ficciora:animus genero 
fus in eiufmodi corporibus potius confiftit ; quin & tenuitas 
ac becillitas crurium facitmt eorum natura et falacior fit & foe 
cundionquomodo di bomirubus eueit , ahmentu enim quod 
crura fubiret in fermnale excrementu tranffertun quodquod 
emmindenaturaadimit;bicacucit:nam unguesauespede fut 
firmiore & crure cralTiore caufa uictus , itatp omnibus bis de 
caufismecp falaces lunt neqj prf foccud^ ,Tmnunculus poriffi 
mu 1 eo gena - efoecimdiffimus e:c|folus fere aducaruet bibit* 
bumor aute & natiuus et aduenticius femmahs cu calore Idito 
e:fed ne ipfe cjde multa admodu pariuueru cuplunmu qtuor, 
cuculus paru generat;quacj aducus no e;quia nature frigidf e; 
qUodipfmspauoreiudicat;Seminaleauteanimal calidu elTe 
6c bumidii oportet;pauida elTe banc aue aptu e;cum ab oibus 
ambus fuget : & in alienis panatnidis,Columbaiium genus 
bina magna ex parte parere foletmec cnim uniparum cfticum 
nullaainspariatunum:exceptocuculo:qui& ipfeduo inter, 
dum paritmec multa parit ;fed faepe bina aut ternaj cumpluri 
mum:fedbinamagnaexparte,funtenimu numen iterunum. 
8i multa.dbu in femen conuerti in iis qii£ abunde foetificant; 



plunbus declaraf eaentis.arbom enim mulce:cum adniodu 
copiofetulerintexarefcuntfmaificati6e:niii corpori alimen 
tum remifait . Amrrjis etra ide euenicmt leguminibus: ut &u 
mentis:t< reliquis buiufcemodi:crbu enim omne in feme con 
fumunt.Quippe cum genus ld fertile admodii fi tmecnon gal 
linaruiTinoniule/.cumadeoualde peperiflentmt etiambisdie 
peperamt:mox a tanto partu n lteriere. Hypennf enim.i.erFoe 
tpic aues & plantf fiunt:quo d uicni mmia excremeri feceflio 
eftaitexbaufte sffbetfcjsdicantur.queica afficiunf . bgc eade 
affecTrio caufg leeng ctla eftmt ftenlefcat . pnmu enim quinqj 
aut fex pant catulos;mni anno fecundo quatuonmox tres. de 
indeparimodopaannosfingulosminus uno:abuno poftre 
mo nullu.-cum lc exaementu omne confumpm iam fit:& eta 
te defmente femen una defecerif.Quibufna ambus fubueranei 
partus confiftant:& que prefoecude paruiie foecundc quafqs 
ob caufas diccum iam eft .fiunt fubuentanea oua ut ante retuli 
mus:quoniamateriafemmalisin foemina eftinec meftruoru 
deceflio fit auibusmc uiuiparis fanguine predicis.iis enim om 
nibusfit:aliismagis:aliis minus.-auisquanciireindicec. Pifci/ 
bus eciam ut auibus meftrua nulla ptodeutsquaobre iis quoqj 
cocepms confiftit fme coim ut auibus.-fed minus aperte. fiigi 
dior enim namra pifcui eft . deceflio igitur meftruorii quae ul 
uiparisfit:eadem coliftitinauibusperdebicaexacmenti tem 
pora.-a< quia locus fepto propinquus calidus eftmiagnitudine 
nixta perficiunmr:fed adgenaacioiie ipafecr.a;mm bec: tum 
llla pifciu luntmifi femen marisaccedat . Cuius rei caufam Ste 
expofui.uolacibus fubuentanea non gignunf . f. eadem caufa 
qua uec multa ncc ab iisipiis generant .unguibus emm parii cx 
aementi ieft:& mare defidaanc ad excremenci comotionem. 
gignunflubuentanea ouaplura numero gque foecundafunc: 
iedmioiaobunaeadecpcaufam.q>eni Ipafecta func:minus 
augenf ;quod minus augef plura nuero exiftucmiinus etia fua/ 
ma funt:quonia minus cococca.c6cocr.ii eni in quonis genere 
dulcius e: fed oua auiii aut pifciu no p_fici ad generatione fme 
mare iias exploramm babemus. Aninpifabus quoqj fiat 



r 



coceptus fine mare:non $quf apertu eft;fed potiflimu i" fluuia 
tiligenererubellionibusid accidereuifumefbeteni nonnulli 
ftatim babere oua uidentur .ut de bis in biftoriis fcripfimus: 
omnino in auium gencremc ea quidem oua que per coitu oriu 
tur poffuntmagnaex:paiTeaugeri;nificoitusauis contir.uet: 
cuius rei caufa eft:q> ut m mulieribus coitu mans detrabif men 
fium excrementufTrabit enim bumore uterjus tfpefactus; £t 
meatusaperiunt)ficinauibuseuenit;dum paulatim meftruu 
excremen tii accedit:quod foras decedere non poteft : quonia 
parum eft & fuperne ad cinctum continetur; fed in uteru ipfu 
collabitur.Hoc enim ouum augetur ficut foetus uiuiparorum 
eo q> per umbilicum arfiuit.nam cum femel aues coierunt: oia 
fere oua femper babere perfeuerantifed parua admodu.quaob 
rem de fubuentaneis dicere non folent oriri fponte;fcd reliqui 
as effe pregreffi coitus:quod falfum eft.fatis eni cofpcctu e in 
nouella:tum gallmattum anfere gigni fme coitu ; tum etiam g 
dices foeminf :& que. nondum coierint:& quexoierint( quaru 
ufus in aucupiis)cum oltadunt marcm uocemqj eius audiut : 
alter^ iplentunaltere. ftatimpariunt:Cuius affeCtionis caufa 
eft eadem quf in bominc &c quadrupede. nam fi foite eorum 
corpora accenfa Iibidine turgent ad coitum:alia cum primum 
uiderunt 4 Alia cum leuiter tetigerunt ; femen emittunt : eft 
boc auium genus fua natura libidinofum: ut leui cgeat motu 
cumtui-getcitocpfecemat:utiniis que^non coierint fubueta 
nea confiftancin us que_ coierint:oua breui augeantur & perfi 
ciantur. Aues ex iis qug ouu pariunt f oras:perfectu boc edut: 
pifcesiperfectu:quodexnarecipitincremetuutantediximus. 
caufa efhcp genus pifciu foecundu admodu eft.Itacp fieri no 
poteft:ut multa intus fine recipiat; quapropter foras deponut. 
idcpagitcito:q»uteruseorupifciuqui ouu pariut foras iuxta 
geitale pofitus e.Sut auiu ouabicolora;pifdu unicolora.om 
nium coloris caufam uideris ex facultate partis candidae atqj 
lueec/ :fecernitur enim a fanguine quod eo uenitmullum enim 
exangue animal ouum generat.fanguinem autem materia eife 
corporu dictum iam ff pius eft.pars igitur eius que; calida eft; 



11 12 13 



15 16 17 18 19 



TTTTTTTTyTTTTTTTTTPT|ffl 
22 23 24 



propius ad formam in mebris inftituendis aecedit.que autem 
terroiioreftcorponsmftitutioneprcbetjKremonoreft.qua 
obremmbicolonbusouisanimal miriumfue generarioms a 
cancudoeftfumit.Imciumenimanimalein candido cibuma 
hiteocapit.calidioribusitacp animalibus feorfum ifta baben 
twdiftmclta.-exquoprincipmm ortus : & exquo alimentum 
atqjalterum candidualterumluteumeft:8iplus candidi f n 
fericp femper eft quam lurei 8i terreni . Ac minus cahdis &: bu 
midionbus concra<plus lutei idqs bumidius eft: quod m plau 
ftnbusaccidicauibiis.CumiUlefuanaturabumidiorcs fint: 
tum frigidiores cerrenis auibus conftant. Icaq) ouaearu multti 
eiusquoduitelluuocatur:babent:minufq) luteu: quoniamca 
didum minus ab eo feparecur.Que iam fuanatura frigida icer 
ouipara funt:ea longe bumidiora conftancq-.iale genus pifaii 
eft:necrandidumbabent<uftinclu:quia exiguum boceft & 
frigide terrencqj qualitaris copia impedit.quamobrem omnia 
pifaum oua unicolora funt atq; ad lutea : candidaad candida 
lucea efle dixeris;auium uel fubuentanea oua colorem eum du 
pliceoprinent.babentenimexqiioutruq)fit:e<;undeprincipi 
um:&undeabus:fedbecimperfecta funt:& maris indiga. fi 
untemm foecunda:fi quo temporeineuntur a mare. nec uero 
fexus caufe colons duplicis eft : ut candidu a mareduteu a foe 
mina fit:fed ambo a foemina proficifcuntur : Veru alterii fri 
gidii alteriicalidu eft:in qmbusmultu caloriseft diftinguu 
tur:in qmbus parum:diftmgui non poffunt:S6 obeam rem co 
ceptus eomm funt umcolores:ucdictum eft.femen autem ma 
ris conftituit tanrir.ideo primum exiguus albufcp conceptus a, 
uium cemitur:mox tempore _pcedente luteus cocusvCum iam 
plusfanguinisadmifcetur:poftremofecedente calorepars ci/ 
didacircum mfiftic:quaG bumoreeq feruete quoquo uerfus: 
candida enim gs oui fua natura bumida efV.Caloremcp anima 
Je itra fe corinct : cjobre circii ipfa difcernif lutea 8i terrea ltus 
manet . & fi plura oua eoiedta i parina.-aut tale aliquod uas eo 
gs igne:ita ne motus caloris citatior fit cj ouorii diftictio: Ide 
i uniuerfis ouis quod f fmgulis euenit:uc lucea ciicta 1 medio 



coftituantur candica circitcr ambiant:fed qua ob caufam alia 
unicoiota aiiabicolorafunt ouadictum iam eft, 
f cr^fc aniturin ouopnncir ium gcmtale mans ea parte qua 
Y^^u;miutaoaabaet;ntq;rromded.flimiie quod bico 
'iorctt:nccplar.erotundurn:fed altaa parteacunus quomam 
tfttt eam difterre oportetunqua pnncipium lllud continetur. 
quaobrem durius ea lpfa parte eft ouum:qua mfenore . pnnci 
pium enim opaiendum cuftod;enduqj eftrexit eoam pars oui 
acuta poft:quod enim adberetud exire poftea conuenit , adbe 
ret autem ea parte:qua prmcipiu continetur:et pnncipiu lpfum 
ln parte acuta e. Ide in plantaru etia icmirubus modus e . prid 
pium enim femims adbe ret:aut ramoautputaminnaut pulpe 
ut in legumine patet,qua enim biualuis fabaru ftrues:&: cetero 
mm id genus comungitunbac pdcipium femims adberet.Sed 
queres de incremento ouorii quonam modo ex utero ueniat. 
aiaha eni per umbiUcum capiunt cibum:ouaquo cu no modo 
uermium ipfa per fe recipiat incrementu. At fi quid eft quo ad 
berentud quonam tranfeat perfecto lam ouo: mbil enim tale 
exitcuouo:utumbiucuscumammali:quodenim cirater am 
bitf teftererfccloiamouo efficitur.recteigjrur bocita que 
ritur.Sed latet;primo mebranam mollem id effe: quod poftre 
mo teftacffiatur.I-afeCtoenimouodurumac ngidum eua 
dititamodiccutexeat adbucmolle. doloreenlrr.oueretnifi 
ita exiret : cgreiVum ftatim refrigeratu duratur euaporato bu 
more quapnmumquiexiguus lneftuelictaqs portice tencna, 
Huius ltaqj membrae parncula quedam umbilicans parte acu 
ta pricipio c6tinetur:tenditqj paruis adbuc uelun fiftula quod 
in eiccticiis incboatis ouis patet.na fi auis madefacta aut aba 
caufa inalgcfcens eiecit cruentus adbuc cemitur concepnis;ba 
benfqi fibi annexam appendicula ubilicare;q ouo aplius laef 
centeobtenditurlatiusatqjminuit.pfecto^ mucro exitu co 
plet.mebrana ltenor fub boc ubilico efbque uitcllu albumecp 
ab eo difterrrunet.ubi lam ad confumationem uetum efhouu 
abfoluimrtotum;& umbilicusraaonenonlfuper apparet: ex 
tremu enl ulomu eius eft. Partus ouoru cotra atcp aialiu eueit. 



11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 



mPTTTTTTJTTTTTTTTT 



21 22 23 24 



an, mal enim uerfurn m capuc iuumq, prmcipium nafcitur. At 
ouum quafi i pedes co.merfum exir:cuiusra caufe quod dixi 
mus eft: cp ouum ea paite qua prmtipium contmecur adbcret. 
Cieneracio amum ex ouo ita euenmut incubante & concoque 
teaueanimalexpaLteouifecernatur^useaturexreHquapite 
K conficiacur.nacura cnrm fimul & matenam ammalis m ouo 
ieponit:& fatis cibi ad mcrementu.Cum emm auis mtra fe pfi 
ceieneq U eatabumunapantiouo.namusque forma amma 
lis nai cuntur y Cibus in alia corporis parce paratur.-quod lac uo 
cacuruudelicennmSmis.Atauibusbocideinouonacuraco 
ftimic:fed c6cragbominespucanc:& alcmeon croconiacesaic: 
nonmimalbumeombiceirfeduicellu:bocenim pulbs pro 
cibo eftulli albumen pro abo effe cxiftimant:propter colons 
attirucace.Oaturpullusincubantcaueut dictumeifcd fiaut 
tempus fic bcne cempaacu : aut locus in quo oua mancnt tepi 
dusconcoquunt,& auium oua Si quadrupedii ouiparum fine 
parencis mcubitu.bec emm oia m terra parmnt concoquuturqs 
oua tepore terre.na fi quc quadrupedcs ouipare frequencances 
fouentquaeedidermt oua:cuftodiegracia potmsid faciunr. 
gigiuntur uero eode modo oua quadrupedum: quo aiiium. 
crufta emm dura icedta & bicolora funt: & iuxta cmccum co 
fiftunt:utauium &reliquacadem:cuniincus: cumextra eueni 
unc.Icaqj omniii caufe cadem confidcracionc cocmentur . fed 
qnadrupedum oua:ut ualidiora tempore concoquunt : auium 
ibecilliora fimtiatq; ob ei re parente defiderac.Tum ena natu 
ra attenda-e mdccunuc fenfum prouidum curamqj diligetem 
eiga prolem parentes babeant: fed ln genere detenore boc fa/ 
cic:quoufqj panant.-m aliis qmbufdam etia donec perfkiant . 
Pmdentionbus uero plus cure mandatur: ut etiam cnucrianc. 
poftremo usqiiae prudentiaiam maxrme predica func : con 
luetudo amor: & caricas m prolcm eciam adulcam feruacur ut 
bomim : & qaadrupedu nonulhs auibuscura donec panant 
Sc cnucnanc : quamobrein & ab lncubitu laborant m prok 
mumenda.apartuuero deterius affiauncunquafipriuaceali 
quo fibi naauo geftamine.perfidcuranimalinouocdenus 



dfebus tepic&teporc cnim iuuarunnam concoctio eft calor g 
dam.terra enim fuo calore concoqmt:&. que icubant: boc ide 
faciunt:adbibentenim fuumcaloie.detrauantur etia oua & d 
unt:queurinaappcllant:teporepotiuscalidoidcjiratione:ute 
nim uina temponbus calidis coacefcunt fcce fubuerfa(boc eni 
cauff eft ut depraiientur)fic oua pereunt uitello coriupto . ide 
nim in utrifqj terrena portio eft.quaobrem & uinum obturba 
turfecepermixta:8iouumuiteIlodifFufo.multiparisigitboc 
acciditimerito cum non facile omnibus calor coueniens rcddi 
poflit:fedaliisdrfidat:aliisfuperet;&cjuafi putrefaciedo ob 
turbet. uncunguibus etiam quauis paru foecundis : nibilomi> 
nus tame idem euenit.Sepeenim uel alterum ex duobus urinu 
fit:fed tertium fempcr fere. Cum enim calida fua natura fmt : 
faciututquafiferueatfupramodubiur.orouoru.Ia.n.natura 
quocp cotraria luteu & cadidu babet.luteu naqj gelu durat 6c 
coincalorecontrabumefcifcquajjptercuuelin tenauelg icu 
bitu concoquitur;bumefcit atcp lta pro cibo animalibus nafce 
tibuseft.Necueio aimigmturaffamrqsdurefcitiquonia na 
ture terrene eft ut cera.Ideoqs cum plus mfto calefcunt:nifi ex 
recremento bumido fint faniefcunt reddunturcp urina. At can 
didum gelu non concrefrit:fed magis bumefcit: caufam ante 
reddidi:ignitu folidefcit:quaobrem aim ad gcneratione aiali 
um concoquitur craftefcitxji boc enim confiftit animal. lute 
um autem pro cibo eft:8< mebris fubinde inftituendis iaeme 
tum binc adminiftratur.quo circa luteum & candidu mebra 
nis inter fe diftinguuntunquafi natura babeant diuafam.Sed 
queadmodu bec inter fe babeant:tum initio generationis : tu 
confiftentibusanimalibus:atq;etiamde mebranis & umbili 
cis diligentius ex iis quf per biftoriam fcripfimus: confideran 
dum annotadumqs eft. Ad id autem quod i prefennaru tiacTa 
mus:tantumaperuiIIefatiseft.Pnncipio cordeconftituto & 
uena maiore ab eo diftinctaiumbilici duo de uena eadem per 
tendunt.alteradmebranam:quf luteum continet:alterad me 
brana:cuifeamdarumfpecieseft;quaanimal obuolutum co 
cinetur:quf rirca tefte membrana eft . Altero igitur umbihco 



11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 






21 22 23 24 



frj 



abu,«e x lateoafr U m lteffici - tul . lutea(: iofm 

eft^^dumeffeoporcet^uau.plantffuppecutaturTunmnt 
a Kempinap.o:* quemows: &qucinanimahbus grgnunf 

&al™entu:alterumb 1 hcusadfecundastend 1 t. 1 taen.m I „n s 
qu^uonafcunturammahbuspullumutnuteoexffimandu: 
ut toetus muiparus fua parente utitunquadiu intraparente c5 
tmetur.Cum erum non mtra parente' numantur: que ouo trne 
muncparte emsacapiunt aliqua:babentq ! fecu ."abo . M&ra 
naueroextenorc nouiffimafangumulenta becpermde ut.lla 
utero umntur.fimul aute & luteum & fecundas tefta oui com 

plect 1 turuter 1 proport 1 one:perrdeq t ufiquidunumobdurtu 
ampleclaturfoetum parenteq, totam:quod ita effcquoma foe 

tumeffemutero&cumparent £ necelTeeft.Itaq s mum 1 p 1 sute 
rusm parente eftun omparis e dmerlb fit:quaf, ILxerisparente 
elle m utero.luteum eftenim cibus q U1 a parente prcftatjcaufa 
elt <p toetus numcatio non intra parente eft:Crefcentibus um 
Dihcuspnmu confidec qui fecundis ad.ung.tur.bac enim r ul 
lum cxclud. couenit. rehquu lutei ic umbihcus ad luteu m nar 
tines poft collabicur.cibum emm babeat ftatim oportetjquod 
«clutumeftmecen 1 maparentenutritur:&perfeipfum ftatf 
capere cibum non poteft : quapropter luteum fubit cum umbi 
hco:& caro adnafcitur.Tahs ortus eorum eft: que ex oms per 
feasfonsgenerantur^tumin auibus:tum in quadropedi, 
busq ouum crufta in tectum dura pariunt: Sed bec euidentio 
ra m aucTnonbus funt animahbusmam in minonbus obfoira 
ptefijaexiguitate babentur. 
g g^Enus etiam pifcium ouiparum eft:cuius ea que infra co 
Vtftment uterum imperfecTii pariunt ouum: caufa qua ante 
reddidmvus.Que autecartilaginea nuncupaturperfectu intra 
fe ouum pariunt:mox animal foras edunt uno excepto:quam 
ranam uocant.bec enim una foras ouum perefe&um pancrau 
fanaturacorpons eft.caputcnimlongegrandius reliquocor 
porebabetudqsaculeatuualdecji afperu : quaobre nec poftea 



^^~ 



fuos catulos Itra fe recipitmecp principio alal paric.Capitis eni 
magnitudo 8c afperitas ut aditumjfic exitum lmpedit.Et cum 
cartilagmeorum ouu cute molli operiatur: cj eium frigidiora 
q aues fmr : nequeunt partem circundantem lndiuare : ideo 
ouum unum ranarum folidum durumqs cft:ut forisferuetur. 
cctei orum bumida funt natura & molhiopcriuntur enim itus 
corpore fue parentis:ortus ex ouo idem ranisquf extra perfici 
tur:S< nsquf mtus fed eommatqjauiumorcusparrimfimuis 
partim dmerfus e. primu enim altero caret umbilicoiqui ad fe 
cundas potinetfque fub tefta ambiete pofitf funt. cuius rei ci 
cft q> teftam illam circundante non babenticum nibilo bis uti 
lis elfe poflit: parens enim lpfa inregit & fcruat.Tefta in ouis 
edendis tutela eft contradetrimenta que de foris ueniant . Tu 
generatioiisquoqjcxouiparte extrcmaeft:fed noqua uteto 
adbcrait .aues eram ex cacumine onuntur:qua ouum adberct. 
caufa cft q> auium ouum feparatur ab urero. At eorum quang 
non omniii tame plurimomm ouum perfcctu utero adbcret * 
Cticjiammalextremoinnafciruriouumconfumiturtotuquo 
modo in auibus ceterifcp quoru omnium abfoluitur:dcmuip 
uteroumbilicusiamperfedtoru adberet.Cmilis mcdus coiu 
ctiam eft:quorum oua utero abfoluunrur, nonullis enim eortt 
ouum perabfoluitur cum perfectum eft.Que res igitur cur ita 
diffeiancauium & pifciu generationes caufaeft:cj> auium oua 
luteum a candido feparatu contment:pifcium umcolora funt: 
mifcenturqjiniis ifta ufqjquacp & confunduntur.iracpnibil 
probibet:quo minus econtrario principm babeant genttale.no 
folum enim parte fui adberentc rale eft:fed etia altera obiccta. 
alimenruuero exutero meatibus trabere quibufdam eo ipfo 
piincipiofacileeft:apertumboceft:iniisouisquc non abfoiV 
uuntur.nam m noiuuiis cartilagineis ouium no abfoluitur ute 
ro:fedinbfrensdefccnditadanimalis generarione :inquifcus 
animalperrcdcubabetfuum umbilicumexutero confumpto 
iam ouo.conftat igitur uel ante meatus oui eodem tendere.fit 
boc m mufteloru genere leui cognomine uc di&um eft: ortus 
pifcium bis rebus & bis decaufis differc ab amu : ccteia ccee 



11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 



mMT^TwT^^ 



21 22 23 24 



uerriuntmodo.altenimenim umbilicum babent fimiliter ur 
auss ad luteum:ficpifces ad totum ouum. noneft enim buius 
pars altera lutea altera candida:fed totum eft umcclor.-atqj ex 
eo alutur.xonfumptoqj pan modo fubfidet: & caro ciroi ad/ 
nafatur.Tanseorugeneratioeftquemtra feoiuum perfeitu 
foras animal pariunt. 

GWeri pifces maximeaparte foras pariunt oua omnefqj 
mpcrfedta preter|rana:cuius cam la reddidimus . eorii 
raam qiu iperfectu pariut ouum caufa declarata eft . Ortus ue 
ro eorum quoqj ouo proueniens:eodeagitur modo quo carti 
lagineoni:que mtra fe pariuntTed lnaementu celeratqj ex par 
ms & ulrimum oui durius eft.incrementu oui fimile uemibuf 
eft.animaua enim que uerme pariunt:primo exiguum edunt: 
quod per fe augetur fine ullo annexu.caufa fimilis ut in farina 
fibacta bumore:fitenim mafla ex pama magna;parte folidio/ 
re bumefccnte : bumida fpirafcente:quod i arumalibus natuia 
caloris animalis farit:in mafla calor permixti bumoris . Auge 
fir igitur oua neceflario ea caufa.babet enim excrementu maf- 
fale.fed rei meliorisgratia:quonia fieri non poteft : ut totum 
i uum fcrementum recipiantrproptcr fumma corum animalm 
foeamdicate.bincenim & parua admodu excemuntur &celeri 
ter augetur : parua cp uteris anguftior fit:g ut tauti oiiorii copi 
am poflit capere celeriter: nedum pergenerationc mora in au^ 
gcndoprotrabiturgenuspereat:quandouelnunc magna pars 
ediri partus interiit.quaobrem genus pifcium prefecundii eft. 
repbendif enim et compefatura naturainteritusmultitudiL'e . 
funt quoru uterus debifcat & difrumpaf :ut quf acus uocatur 
pre magnitudine ouorum.bec enim pro mulcis maiufculos ba 
bet coceptus.quod enim namra numcro adempferatid magni 
tudiru addidit:oua pifrium foris augeri: ii qui ob caufam di 
ftumiameft. 

^T^Ed ouueos ecpifcesparereindiciue:c|> uiuipariquoqj 

J^^pifces ut cartilaginei:primum oua inter fe panunt. Totu 

'erumpifciu genusouiparuefle certii eft:fine tame nullum reci 

pit ouum eorupifcium qui fexu maris H foeminc diftinguiif . 




& pei-coitumgcneranc:mfi mas fuum femen afpergar.Suntej 
omnes pifces foeminas effe opinentur : exceptis cartilagineis ; 
fed non recte.putant emm eos qui mares babiti funt:difTerre a 
fuis foemims modo plantaruma quibus altera frucfhficet alcev 
ra-no;utoleaeVoleafter:ficus &c capnficus.fic pifces differre i 
ter fe uolunt : pretercartilagmeos . deiisenim nonambigunt : . 
quanq fimilis ratio partium feminalium I mahbus ommbus 3 
tum cartilaginei:tum ouipari generis cft:& femen gcnicale utri 
ufcp fuo tempore emicti uidetur.uuluas eriam foemine babec: 
Atqui no modo ouiparos fed etia ceteros uuluas babere opor 
terecquams diuerfasutmukbabcncigcncreuecerinorum*Si . 
genus totum fexu foemimno effet nec mfi fterilitatc nonnullo 
rum diffidcret.nunc ucro partim conceptacula babent feminis 
genicalis:partim uuluas:atcp in omnibus cxcepto rubro 8C bia^ 
tula boc difcrimcn eftmt aut concepcacula feminis prolifid ba ; 
beant:auc uuluas.difftcultas autem qua ica opinari mouentur : ; 
folui facile potelbcum rcm quf acadit audis.nullum enim ex 
iis quf eocunt cam multa parere poffe aiuntadcp recte.quf cru 
ex fe generant perfectum uel ammal uel ouum bec non itapari . 
unt multamtpifcesqui ouapanunt : naminumera quedam co 
rummultitudo ouomm efbied illud no uidcnt cj diuerfa pifci 
um oua ab auium fint.aues enim SC quadmpedum ouipare: & 
fi qua cartilaginea enumeranda funtin boc genere perfectum 
generant ouum:& quod editum non reapiat inaementum.ac 
pifces imperfecta pariunt oua: que- foris incrementum iuftum 
recipiant . eodemqj modo moliia & cmftata que quide & coi 
re planc cernunmr:quoniam eomm coitus diutumior eft . alce 
rum etiam eomm marem effe: alteru uuluam babere certum e, 
abfurdum preterea eft:mfi I omnibus gcnenbus uis bfc babea 
tur quomodo in uiuiparis eft:alterum mas: alterum focmina . 
caufa uero ignorantie. eorum qui ita ccnfent cp differentif quj . 
multe ac uarigin animalium coim generationecp funtmon om 
nesoateant fed paucamm quarundam intuitu : Idcm in omni 
bus effe oportere arbitrentur.quamobrem &C qui conceptus fie 
ri amc capm femims geicalis quod a foeminis pifcibus dcuoiet 



St 



ffnTTTWTTnTTTTTTfflTTTTTWTTT 



10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 



m 



rem de qua uerba faciuntmon ttnent . Temporeenim eodem 
m ires terne gemtalefoemine oua babent : & quo foeminapro 
pius a d partum accedit:eo copiofms & bumidius redditur fe 
mengemtaleinmare:&utincrementu feminisin mare:ouiin 
foeminaeo&mtemporceuemcGccmiffio.nrcemmfoemine 
unmerfumfedpaulatimpariuntmeq) maresfemen fuumuai 
uerfum emitcunt. Atqs bec oia ratione ita ufu euemunt.ut eni l 
auum genere funt que fme coitu oua concipiant: quacj pauca 
&raro:fedpercoitum magnaexpartefplencunficfpifcibus 
euemc:fedmmus. Equetameurroqsingenereffoecunda funt 
que fponte conftitemnc.-nifi mas fuum afperferit femen : uide 
iicet in quibus mas quoqj eft. Auibus igitur quonia oua perfe 
<±a exeuncad fiat cum incus adbuc funt neceffe efbat pifcibus 
quoma fperfecTa omniaoua eduntar:qua§ non icus per coitu 
confhtit ouum:tamen fi extra afperfum eft feruari potefbatqj 
inbuncufumconfumitur femenmariu genitale : quapropter 
una cum ouis foeminarum fubfidit atqs minuitur . afpcrgunt 
emm maresfequendoiniisquefubinde eduntur ouis.ergo 
m pifcibus quoqs fexus difcrimen maris ac foemine eft oefqj 
coeunc:nifi fexusalicuigeneri fit indifcretus: & fmc maris ge- 
mtura nibil cxiis poteft generari.facit cni celeritas coicus pifci 
um ut eius opimonis autores decipianrur:Tanta enim celenta 
teremuenereamperaguntmtetiam pifcarores complureslate 
antmemo eni eorii aliquid tale cogmriois gratia obferuat.Ve 
rura tamen coitus uifus efbeodem enim modo quo delpbini. 
pifces etiaracocuntammouendo fupina perlapfum .-quibus i 
pedimento caudaeft.Sed delpbinorum abiunctio diuturni/ 
orefbpifcium uero buiufcemodi celerrima eft.Iraqj cum eam 
non ccrnant.-captu fiue uoratu feminis & ouorii quem cxplo^ 
ratum babent mouentur uel pifcatoresmt ftulcam illam & uul 
gare ratione de conceptione pifcui afFeiant : qui gc fabulat/or 
berodocus fcribic:quafi feminis deuoratu pifces fpleaturmcc 
uiientidfierinonpoffe.meatus cnimqui peros introtendit 
in uentnculli fertur non I uuluam.-quodqs uentriculii fubiei it: 
alimenm ld effici neceffe efbConcoquitur enim.uulue aucem 

cc ?: 



plene ouorii cemuntur quf unde quefo fubierit. 
tf C^ lmili.s error 1 generauone quocp auiu euenit . Sunt enim 
\^_/qui coruos Sirbin ore coire opmccurucer qdrupedes eaa 
"^ muftela ore parere;Hcc eni & anaxagoras:& aln quida natura 
lesautoresfaibut:Cmplicitei:ualde&inconfideratequilauiu 
genaeraiiocmacioneilla falluntuncp raro coruoru coitus cer 
nacur;roftroru coiunCtio fepe numoo quc ommbus id genus 
auibus folita eft quod i monedulis:quas mafues alimus planu 
eft , genus etiam columbmum boc idem facit : Verum baec 
quoniam coirequocp uiiuntur ea fama caruerunt. cominum 
genus ubidiiiofum no eft:quippe quod parum foecundu iit* 
Coire tamen id quoqj uifum eft:fed enim no cogiufTe quead 
modu femenad uuluam deueniatper uentnculum qui femper 
quod ingeftu eft cum concoquac ut patet in cibo perficiendo 
abfurdu omnmo eft.uuluas aute id quoqs auium genus & oua 
babere cemitur iuxca fe-ptum* 

^nj^Vftela eriam modo cetcraru quadrupedu uuiua babere 
\J_£certum eft;ex q quona pa&o foetus ad os deueniat: fed 
' quiamuftelapamosadmodupant:ut &cctere fidipedes de 
qiubus poftea dicemus;& fepe catulos fuos ore fufceptos traf 
feit:fecit ut ita opinaretur . Qiu eriam de trocbo & b>-ena ftul 
te magnoqj errore narratur.byena enim compluresamnt : tro/ 
cbii Ha'odotus baadeota fcribit duplex geitale babere maris 
ac foemme:& trocbu feipfum imre.byena mire gtiniri annis al 
temis.feduifaeftbyenamas&akera focmina fui difcrimine 
gcmtalis.locisenimnonnuibspenuriabums confpectus non 
eft:uerum byene tam mares cj foemine babent fub cauda linea 
quandafimilegeitalifoemimno.quf quidemnota quis cois 
fit;tame I maribus potius ccrnitur;quia mares cj foemine, ma 
gis capiuntur. Itaqj qui rcm parum diligencet' confiderant m 
banc aberrant opinione;fed dc bis fatis. 
*w& j&Epifciugeneraaonequcresquaob caufam cattilagine 
Jk^ ^lbrumnecfocminefuoscoceptus neqj mares fuu feme 
fpargere uifuntuncum generis non uiuipan & foemine oua & 
maies femen fpargere foleancca uero eft cp gcnus cartihgineu 



fTTTTTTjm 



— * 



10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 



femm: mmime abundat.uuluas eriam foeminead feptum po 
fitas continet.fque enim mares a maribus & foeminf a foemi 
nis difFerunt.funt enim cartilaginei minus copiofi geiturf. At 
ueronnsouiparigenerismt foemina oua prj multitudine re 
ponit fic ipfe fpargit.plus enim femiras babet g fatis ad coitu 
fit.tenditcnimnaturapotiusabfumcrefemen idad augenda 
ouarepofita cjad primamconftiturionem.namut& ante& 
modo diximus oua auium intus perficiutunpifciu extra.fi mi 
lis enim quodamodo generatio atqj in uermiparis eft : quag i 
P^ Jiore fdutconceptu:quj uerme pariunt.Sedutrifqj tam 
auiu g pifciu ouis perfectione mas adbibet. Verum auium in 
tus cum intus perficiantunpifcmm extra:cum bec imperfecfta 
f dantur.nam alias idem utrifqj conringit. Auium igitur fub, 
uentanea foecunda reddut :& quc cocepta maris diuerfi coitu 
funtmatura in eum qui poft coierit:mutat . propria eriam quf 
incremento carent:cu coitus intermiffus eft:celenter accrefcut/ 
Cum reperimr coitusmon tamen quouis tepore:fed fi prius g 
albjjmenfecerni incipmt. 
£!J pifrium ouis nibil tale prefcripnim eft:fed ut feruec 
a «9P n mu maresaipergunt.cuius rei caufa e:cp bje bicolo 
"n no funtbinc enl tepus bis tale ftatum noneft.Atinauiii ge 
nererationeficeuenit:cumenimluteu&' candidu diftinclain 
ter fe funt:principium iam babetunquod proficifdtur a mare, 
Iftuc enim mas confert.Subuetanea igitur redpiunt generatio 
nem quoad fieri poteft.perfici nanqj ad animalis ufcp foeciidi 
tate Ipoffibile effcfenfibus enim opus eft : At uegetale animae 
uirtute optinent & foeminf :& oia que uiuunt ut ff pius diccu 
eft.quaobrem boc ouum ut plantf conceptus perfectuseftmt 
animalis imperfedus.Quod fi mas i eoru genere dceffec:Ide 
fanefieretquodipifciumgenere fi talegenusiniiseft:quod 
fme mare progeneret. Dixi de bis ate nondum exploratu babe 
ri farismunc uero in omni auium genere:alterum mas altemm 
foeminaeft.itaqjfitutquaplantaeit.-perriciat quodnon mtt 
tet a coitu.qua non plantamo perficiat nec aliud quicg proue 
niat cx eo quod genuic.neqs enim ut plantf fimplicitenneqj ut 

ce 4* 



animalispcr coiuun prouentus cft.Quc sute oua coim conct 
ptadifcretaiafuntin albumimspoiTione^becproeoqpnmu 
coiueritmareeuadunt:iamenimutruncp pnndpium oprinet, 
^ifuOlliu ctia partus fimilis eft:ut icpie ceterorucp id genus 
^ (| Jfb tcpetcruftatoru^utlocuftgetreliquorugeneriseiuicle, 
panunt enim ea quoqj per coitu;&: quide fepe mas coniunCt us 
cum focmina uiiuseft. Quaobrebmceriam biftorice nequacj 
dicere illi uidentur:qui pifces omnes foeminas effe autumant: 
nec pcr coitu parere. baec enim orinper coitum arbitrari : llla 
nSarum eft:aut fj bec ita parere illos latuit;indiciu fpenrie eft: 
diurius bec q cetera coeut more infectoru ratioc.funt enim ex 
aguia dc ob eam rem:frigida natura:fepius & lolliginibus oua 
gemina apparent;quonia uulua earu lta articulata eft:ut bifida 
cernatur, At poliporu ouu fimplex e:caufeeft forma eom ute 
ri que fpecie rotunda conglobataqj eft.fiffio enim eius iam re 
pleri incerta eft. Locuftam eria uulua bifurcis efbcoceptu bcc 
quocp oia lperfectu eada de caufa edunt,locuftacei generis foe 
mine/apud fepartumexponunt.quaobreamplioresipf£ grna 
res babent tabellas:ut oua feruentur.-mollia foris reponunt.fce 
minisbuiusgenaismaresafpergunt.-quomo ouis maresige 
nerepifciu.-reddunturcp oua eoru glutino coberenria ad fpecie 
uue. At Iocuftaceis tale quid fien nec uifum eftmcqj ratioe ex., 
jgitur.conceptus enim eorii fub foemina continctur:& crufta 
intectus eft.Inctementu tam eoru q molliu oua foris rccipiunt 
ficut pifcm;adberet ouo fepia nafcens parte fui priore. bac.n. 
tanmmpoteft adbererexumbec una partem pofteriorem &c 
priore eodem babeat. Quc nam fitus difpofitio fit eius cu ori 
tur;petcndu ex biftonis eft de ortu ceteroru aialiu: tum pede/ 
^ium:tumuolariliu;tumerianatariliumdiximus, 
ifd ^^infectisatcpa-uftarjsboclocodicendueuia &ratioe 
i^^^uacepimtis, At primu de infechs:bec parrim coitu:pti 
fpote oriri dictu lam e. Ite uermiculu ea parere:& qua ob cau 
famitapariut.genusbocenim omncfcreucrmiculu quodam 
modo parere mdef .conceptus eni qui ipcrfectior efbtalis eft. 
In oibus aute ucl lis q perfeCtu panunt ouujconceptus primus 



TTTTTTTjTi 



— » 



10 11 12 13 14 15 16 17 16 19 20 21 22 23 24 






indifcretusadbucrecipit inerementu:qualis natura etla uermis 

eft.moxaliaconceptufuum ouopfeCto cduntalia Iperfe&o: 

quod extra pficiaturuit fepe de pifabus diCtii e . Qu£ uero m 

trafepariuntaial;u"squodam5poftprimu coceptum ouifor 

me qmdda efficitur.bumor enim I mebrana tenui continetur: 

perinde quafi oiu tefta dctraxeris : quaobre deprauationes co r .,.. „ s 

ceptuum:qug perid teporis accidunt:fluxus uocant. Sedinfe 

cfca & uermegenerantque. uim optinentgencrandi:& que non 

per coitu:fed fponte natur£ oriuntunex tali origine cofiftunt. 

nam & erucas genus effe uermis cenfendum eft; & foetum ara 

neorum quag propter figure orbiculata fpecie fimilia ouo: tu 

eorum nonulIa:tum alia coplura primorcha effe uideantur ; ue 

rumnoufigura:necmollicie;autduricie ouum definicndu e; 

Suntenimcoceptusnonullorumduri;quauisouodiuerfi:fed w— 3 ' 

cmod totum mutetnr nec ex parte eius animal gignatur; id uer 

mis eft.omne autem boc uermiculi genus ubi fu£ magnitudi 

ms finem receperinquafi ouum effiatur.indurefcit enim puta 

maieorur&tantis-per lmota redduntur ; quod in ucrmiculis 

apum &i uefparu; at<p etiam in crucis apertum eft. Cuius rei ca 

eft:q> natura pre fua lperfeCfaoe quafi maturans anteg tempe- 

ftiuumfitouum;pan'at;tangbicuermisadinaemetuouimol 

lis adb:ic pergat,r>oc eode modo l cgteris quoqj eucnit oibus 

que: non coitu oriunt :uel in lanismel aliis buiufcemodi atcp et 

in aquis.Oia enim poft uermis natura motu ceffant & putami/ 

neobarefcunt.moxruptoputamineexituelutiexouoanimal ~7 mizi / s , 

terriaperfeclugeneratione:id<ppennatumagiiaexparte.Rati ^ y n „„.;, 

one illud criam euenit quod iure mulri admircntur . Eruce.n. 

cum primo capiant cibum:mox no capiunt:fed motu eeffant: 

quc per id tempus aurelie a nonnullis uocant.uefparu etia uer 

miculis ct apu lde accidit.poft deide q nympbe apellat _pueni 

unt:quc nibil buiufcemodi babeant:Ouoru eiri natura adepta 

fuum fine;non infuperaccrefcit:£ed ante augetur:& alit donec 

diftinguat & fiat ouum perfedtu.uermiu autemahiboe intra 

fe babec ude excrementu ipfis nutriedis accedatmt uermes apu 

& uefparu:alri de foris capiunt : ut eruce & ce terom nonnulli 



uermiu . Scd quiobrc tripbce generatione I- ec foi tiaf : & q de 
caufa ex mons Imota reddanf exphcatu jam e. Oriunf eorum 
airaper coitu more amu c\ uiuiparoru & pifciu partis plurimf 
ahalponte modo nonnuliaru plantarum. 
/SLgJH Piu generatio magni recipit ambiguitate:8£ quaefrione' 
H acuin cni in genere pifciu talis quedi lit generatlo nonul 
Jfloruiuc fine coitu genercnt:boc ldein apibus ecii eucrureuide 
tur.quoadfenfusrarioqjapparensadmoneacauc emm aliude 
portare foctu cas neceile eftjut quidi uolunt: eumqj uel fpote 
nafcente uel ab aliquo animalr ediriiiaut lpfas generarejaut pti 
portareipartim generare.ni id quoqj ahqui dicunt.fucorumqs 
foetumuntuportariopinanf.ltegenerare eu aut per coitum 
autfme coitu.&i gcoitugenerare:autfmgulageneraperfe:aut 
quodlibct unu ceteraaut aliud cum alio lunctum.uerbi gratia 
apes ex apibus coeuntrbus mter fe gigni : fucos ex fucisireges 
ex regibus:aut ce tcra omma ex uno juc ex iis qui reges ac duces 
uocanf . Aut ex fucis & apibus.func.n.qui fucos mares eejapes 
focmlas arbirrenf .alii contra apes mares effej fucos foemrnas 
opinanf .Que oia Ipoffibilia funt raciocinarijpartl cx iis q api 
bus priuati eueniantjparrim ex iis que cum cecens fmt aiahbus 
comuniora.Ni fi no lpfe panuntjfed aliunde portant foeturi 
onri apes oportetieria fme ulla opera apu.f, eo loco de quo fe 
men portef .cur eni traf lato fermne onanf ! manece fuo loco no 
orianf iprorfus onn mbilominus coucnit: fiue fponte ln flori 
bus fcmcn ld nafcicur :fiue ab aliquo edif alalijquicj non apes 
fed lllud aial gigni oporccbic:quod femcn gencrct. ad bec mel 
portari ab apibus ratiois eft . Cibus cft eni:at foetii alienigena 
defcrre abfurde crediderisjni cuius rei graria qfoiquado ois la 
bor qui prolis ca fufcipic jin ea quf propna ce uidcc prole uec 
faf !nec uero apes foeminas effejfucos maresrano patif . Arma 
cni ad pugni uirefqj exercedas nulli focmine a nacura tiibuuf. 
Sunc aute fuci inermesjcaret eium aculco . Apes oes aculco ar 
manf .nec cotra dici roe_pbabili pot apes effe maresjfucos foe 
mias.mas eni nullus folet i_ple elaborareiquod apes faciut-olo 
cu foetus fucoru gigni uidcaf :erii cii nullus e fucus; apu autc 



nS gigm fine regibus:& gde ob ea re foctu facoru tantu porta 
n ahcj putant,Conftit no per coioi gigni uel ex alterutro ger.e 
K fecii coeute: uel ex apibus & fucis.portari etia foetu fucom 
titucu lpoffibile Gc ob ea quf mo drximus:tu ratio afpernaf : 
ut m genere toto earum talis affectio no eueniac.Quonia etii 
fieri 116 pot:ut ipe apes partl mares:partl foemlg fmt.In oibus 
eni generibus mas a foemina differt.generarent ctia fe lpfe: At 
nulius earu cermf foetus mfi duces affint:ut aiut . Comune au 
K argumeneni tam ad agenda uiciffim generatione g ad eam 
g fuci efficiant:SV fme feorfum fme promifcuc agi dicif :cp n f 
lum eorucoireungiufume.-Atffpenumeroeuciretmt coitus 
cerneref ,Si alteru mas altcrii foemina in iis effet.Rcliquu e ut 
fi per coini orianf reges coeuntes inter fe gencrent: at fuci oriri 
uifunf :etiS cum nulli funt duces:quoru focrii nec portare neq; 
parere apes fuo coitu poffunt. Relinquif itaqj ut quod i pifci 
bus euenire uidemus apes fme coitu fucos generent : U foemlc 
fintquagenerantroeffedbabcantltrafeutplante fexu maris 
cV foemme.quaobreiisdatueft mftmmcntu adpugnam nec 
foemina appellandu cftrin quo mas diftinctus non e. quod fi 
in fucisid euenire uidef :ortufcp eorum exiftir fme coitu '. Ia & 
apibus & rcgibus eande feruan rone neceffe e : ut fine coitu p 
creef .Cjteni fi fme rcgibus gigni foetus apu uideref :apes etii 
fine coitu ex fe generan neceffe effet.fed cu boc neget q 1 eom 
afalm cura uerfanf ■.rellg.f :ut reges & fe generet & apes.itaqs cu 
fingulariquadapeculiariqjnaturagcnusfitapumiortusquoqj 
earupeculiarismeritoeegcipif.nautapesfine coitu generent 
minus j>priu eft:cu ide uel in aliis eueniat alalibusme idepcre 
ent genus tspriu e.rubri enigenerat rubros.-Sc biatule biatulas. 
ca e cp ipfc generanf non ut mufcc:Si reliq id genus aialia:fed 
ex dmerfostame cognato genere prodeut.xx ducibus.n.oriuf . 
qobre ^pporao quodamo m eorii generatione feruatur.duces 
eni magnitudine fucis:aculeo apibus fimiles funt. Apcs igituc 
aculeorcgibusaffimilantur:fuci magnitudine.aliquid enim 
difcrimmis leffe neceffe e: nifi feg genus ex quouis ide gigni 
neceffe ficquod ipoffibile eft.Ita enlgenus totu duces effent. 
apes itacg uinbus c* piedi facultate fimiles ducibus funt : fuci 



-o 



/\f' 

I 



magnitudie emulantur:quod fi aaileu quocp baberent:di:ces 
uticp effcnt.fed niuic id ipfum ex .ppofita queffione reftat &i 
folutum ia eft;que enim fupenus didta funt totam bac foluuc 
quc_ ftione.duces cnim iide fimiles fiint genai utricp:qua cnim 
aculcu gerunt:apibus;qua magmtudine preftacfucis affimila 
tur.Scd duces etia lpos cx aliquo gigni neceffe e. Itaqj cu nec 
ex apibus nccp ex f ucis creet ipfos fe eria generare neceffe eft. 
Cellule; eorum nouiffime c6ftruutur;nec multf numero.itaqj 
euenitutducesgeneret&feipfos;&:aliud genusquod apum 
eft. Apes aliud gcnerent idefi fucos.ipfi uero fuci non mfuper 
generennfed boc ipfi priuent. Cum enim femper quod fecun/ 
dum natura efbordme babeat.Ideo fucos ea quocp facultate 
priuariutaliud generentneccffee.&quideitaboc eueireuide 
mus:ipfi enim generantmibil uero aliud generant;fed m terna 
rio numero fine gencratio recipit.atcp adeo bene inftitutueft a 
naturamr fcmper bec genera feruenf ;& nullum deficiat : quacf 
non osagenerent.Rarioneilludetiaeuemtmtannis profperis 
copia mellis prouemat;& fucoruJ>ymbnibus uero crebris foe 
tasoiofuperer.bumorenimfacitplusexaemenri in corpori/ 
busducum. Anni uero teperiesfadtbocidein apibus:cum eni 
corpe fmt minore tepie magis defiderat.ReCte etia reges ttus 
manentimunesomninegocioneceffario;quafinati ad fobo 
lis procreatione.magnitudme item preftant: quafi ad prole ge 
net anda corpus eorum fit inftitutu.conuenit & fucos ociofos 
inertefcp effe cum nulla babeant arma quibus de cibo poffint 
dimicare;cucp pigricia tarditatecp corporis degeneret. apes me 
diu inter reges &i fucos tenent;ita eni utiles ad negocia officio 
feqj operarieefiepoffuntmtcp dc filiosalant 6i parentes: quin 
&c fequi fuos regesmt faciunt:confentaneu e radouqua genera 
tioeapuaregibus prof]afciftaminius:namfitaleqdeet roe 
eareretfcca q aguntin earti Ipio;atcp etregibus cocedere nibil la 
boris f